IMIĘ BOGUSŁAW W JĘZYKU I KULTURZE

Joanna KUĆ

Uniwersytet w Białymstoku joanna.kuc@uwb.edu.pl

http://orcid.org/0000-0003-3978-9320

IMIĘ BOGUSŁAW W JĘZYKU I KULTURZE

Imię Bogusław jest złożone z leksemów rzeczownikowych: Bog(u)-

‘bóg’ (ps. bogь ‘bogactwo, szczęście, dola’) oraz -sław (ps. ‘sława’), a więc należy do tzw. imion dwuczłonowych słowiańskich, które były z pocho- dzenia pozdrowieniami – życzeniami (nomen + nomen) oznaczającymi

‘sławę bogactwu’ lub ‘niech będzie sława bogactwu’¹. Według wierzeń dawnych Słowian imię było w tajemniczy sposób związane z osobą nim nazwaną i ze światem nadprzyrodzonym. Było znakiem wróżebnym, za- klęciem, zapewniało opiekę przyjaznych sił duchowych, a rodzice po- przez jego wybór wyposażali dziecko w to, co uważali za najbardziej wartościowe (Malec 2001: 18). Poza tym onomastyczne znaczenie takich formacji było dawniej istotne, bowiem złożenia z tematem -sław należały do najczęstszych w systemie derywacyjnym imion męskich².

W średniowiecznych źródłach polskich miano, o którym mowa, jest poświadczone od XIII w. jako Bogusław (1206), Bogosław (1399) i w postaci czeskiej Bohusław (1496). Należy do imion popularnych w średniowieczu, rzadko spotykane w XIV w., ale od XVII w. znów staje się częste. O jego renomie w przeszłości świadczy fakt, że zdrobniała forma Bogusz z cza- sem stała się samodzielnym imieniem, następnie zaś nazwiskiem. Imię

1 Imię to miało jako całość leksykalne znaczenie z naddaną całej formacji funkcją optatywną.

2 M. Malec podaje listy frekwencyjne form członu końcowego imion męskich, z których wynika, że częstotliwość nazw ze -sław była największa, łącznie ok. 100. Wskazuje to na proces swobodnego łączenia tego elementu nominalnego z innymi bazami leksykalnymi (Malec 1971: 46).

to nosili m.in. książęta pomorscy: Bogusław I (zm. 1187); Bogusław X (1454–1523), zięć Kazimierza Jagiellończyka; Bogusław XIV (1580–1637), ostatni książę Pomorza Zachodniego (Bubak 1993: 61).

Współcześnie imię Bogusław nosi już niewielu Polaków. Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, opublikowany w 1995 r., a zestawio- ny na podstawie banku Rządowego Centrum Informatycznego PESEL, podaje według stanu na kwiecień 1994 r., iż imię to jako pierwsze nadano 86 346 chłopcom. Zgodnie z dawnym podziałem administracyjnym kraju na 49 województw odnotowano imię Bogusław w poszczególnych woje- wództwach ze zróżnicowaną liczbą wystąpień, co jest pochodną gęstości zaludnienia na danym terenie, ale niewątpliwie wpływ na frekwencję występowania tego imienia na różnych obszarach Polski miała też jego popularność w określonych środowiskach społecznych i skupiskach lu- dzi. Dane te są następujące: bielskie (2955), bialskopodlaskie (536), bia- łostockie (1712), bydgoskie (1564), chełmskie (652), ciechanowskie (690), częstochowskie (1663), elbląskie (1027), gdańskie (2538), gorzowskie (938), jeleniogórskie (1399), katowickie (9973), kieleckie (3253), kaliskie (803), ko- nińskie (354), koszalińskie (1084), krakowskie (4323), krośnieńskie (1906), legnickie (1382), leszczyńskie (574), lubelskie (1715), łódzkie (2043), łom- żyńskie (556), nowosądeckie (1918), olsztyńskie (1382), opolskie (2397), ostrołęckie (714), pilskie (777), płockie (824), poznańskie (1721), przemy- skie (1755), piotrkowskie (1017), radomskie (1568), rzeszowskie (2752), siedleckie (1160), skierniewickie (705), słupskie (965), sieradzkie (565), suwalskie (1109), szczecińskie (2341), tarnowskie (2067), tarnobrze- skie (1826), toruńskie (943), warszawskie (5779), wałbrzyskie (2091), włocławskie (600), wrocławskie (2864), zamojskie (1345), zielonogór- skie (1516). Kolejno imię to zarejestrowano w latach 00: 4, 20: 477, 30: 2970, 40: 6507, 50: 11 398, 60: 28 347, 70: 23 951, 80: 9702, 90: 2717, 94: 277. Skró- cenie pochodzące od imienia Bogusław w postaci Bogus nadano zaled- wie 4 chłopcom (ciechanowskie 3, warszawskie 1, kolejno w latach 60: 1, 80: 2, 90: 1).

Największą popularność imię Bogusław zyskało w Polsce w drugiej połowie XX. wieku (zajmowało wówczas 61. miejsce wśród imion cieszą- cych się powodzeniem do 1994 r. i 71. miejsce od 1981 do 1990 r.). W la- tach 60. i 70. ubiegłego stulecia nadawano je stosunkowo często. W latach 80. i 90. zainteresowanie tym imieniem wyraźnie spada (SIWU). Cho- ciaż dane frekwencyjne ujawniają początkowo wzrost popularności tego imienia w połowie wieku, następnie zaś spadek jego powodzenia, to jed-

nak sytuuje się ono na początku drugiej pięćdziesiątki najpopularniej- szych stu imion męskich nadawanych w ciągu XX. w. (86 346 nosicieli).

Wyprzedzają je w rankingu następujące miana: Jan, Stanisław, Andrzej, Piotr, Krzysztof, Józef, Tomasz, Paweł, Tadeusz, Jerzy, Marek, Marcin, Zbi- gniew, Grzegorz, Henryk, Adam, Kazimierz, Michał, Ryszard, Marian, Łu- kasz, Dariusz, Mariusz, Władysław, Wojciech, Robert, Janusz, Jacek, Mi- rosław, Rafał, Roman, Edward, Wiesław, Mieczysław, Sławomir, Jarosław, Zdzisław, Czesław, Franciszek, Stefan, Maciej, Antoni, Artur, Eugeniusz, Leszek, Mateusz, Zygmunt, Waldemar, Bogdan, Przemysław, Kamil, Se- bastian, Arkadiusz, Daniel, Damian, Karol, Dawid, Aleksander, Jakub, Bronisław³. Z powyższej ewidencji wynika, że moda na imiona słowiań- skie dwuczłonowe wyraźnie spada, stanowią one znikomy procent form znajdujących się w zestawieniu 100 najpopularniejszych imion męskich.

Większość rejestracji dotyczy nowych zapożyczanych europejskich imion.

Niemniej jednak ponad 97% mężczyzn ma któreś ze 100 imion najczęst- szych w XX wieku (Nowik 1998: 68).

Warto przytoczyć kilka staropolskich zapisów omawianego miana, które obrazują dawne sposoby identyfikacji osób w źródłach w czasach, kiedy dopiero zaczynały tworzyć się pierwsze struktury proto(nazwisk), zaś do identyfikacji wystarczało jeszcze niekiedy samo imię. Nazewnic- two obecne w staropolskich archiwaliach jest pod względem struktu- ralnym różnorodne, często ma formułę opisową lub syntetyczną dwu- elementową, w obu najczęściej zlatynizowana postać imienia Bogu- slav/Boguslao (lub w wersji zgerm. Boguzlav) występuje jako pierwszy człon (czasem jedyny) zestawienia antroponimicznego. Niekiedy podana jest deskrypcja odmiejscowa (formuła z łac. de + nazwa miejscowości lub z/s + nazwa miejscowości). Prześledźmy to na podstawie notacji w SSNO, w którym występują:

– formuły zawierające tylko imię: (...) do sandzyego Boguslava jachal 1489 Warsz 1698; procurator Boguslai 1459 AC II 1896;

– formuły nazewnicze syntetyczne (dwuczłonowe): Boguslaus Sekirka 1402 KZPozn 886 (cf. Boguszek Sekirka 1401 KZPozn 630); Nobilis Boguslaus Galąska, opidanus de Lomza 1468 Tym s. 115. Do ta- kich struktur należy też notacja w postaci Boguslao dicto Targowszki 1434 ŁNW;

3 Dane te, ujęte do kwietnia 1994 r., podaję na podstawie opracowania K. Nowik (1998: 57–72).

– formuły opisowe (deskrypcje odmiejscowe): Boguslao, castellano de Nemchi 1269–1273 (1243) GHenr s. 271; Boguslao, plebano Sancte Marie de Bythom 1294 CdSil II 23 s. 19; Boguslaum de Xans 1376 Krak 224; Iohannes olim Boguslai de Padwa, clericus Cracouiensis diocesis 1398 AGZ VIII 28; Boguslao, castellano de Juvene Wlodisla- via 1262 PrUr ½ 164.

W powyższych wpisach pojawiają się też czasem przed imieniem pozaonimiczne określenia wskazujące na pochodzenie nosiciela lub funk- cję, jaką sprawował, por. Nobilis Boguslaus Galąska, opidanus de Lomza 1468 Tym s. 115; Boguzlaus, Pomeranorum et Leuticiorum dux 1182 PUr I 91 s 70; Boguzlauus ... dux Pomeranorum 1184 Pom 56; Bogu- slaus, Vratislaviae castellanus 1224; Boguslai, subcamerari Poznanensis 1284 KW 534; Boguslao, plebano Sancte Marie de Bythom 1294 CdSil II 23 s. 19; Buggisl[z]aus, Stetinensis, Pomeraniae, Cassubiae, Slaviae dux 1490 Matr I 2106 i inne⁴. Imię Bogusław występuje najczęściej w staropolskich rejestrach w formach N1 (w różnych postaciach graficznych i/lub fone- tycznych): Boguslao, Boguslaus, Boguzlauus, Bohuslaus) lub G1 Boguzlai, rza- dziej D1 Boguslaum (SSNO, t. I, z. 2, B-C: 200–201). Repertuar form imie- nia Bogusław w dawnej polszczyźnie jest więc rozmaity i bogaty. Od po- staci wyjściowej urobiono następujące hipokorystyka: Bogusławek, Bogusz, Boguszek, Boguta oraz patronimika: Boguslawic, por. Vayslau (!) Boguslauic, mile(s) Iacobi 1224 Kkk 13 i Boguslawiec: Boguzlaucius, subdapifer (ducis Mazouie et Cuiauie), Boguzlaucius Niger 1220 Kuj 7 s. 121 (SSNO, t. I, z. 2, B-C: 201). Źródło to rejestruje jeszcze formy: Bogusławin (adi. for- my: L1 f), Bogusławow (adi Acc1 m: Bogusławow 1417 [Malec 1994: 340]

oraz L1 f w Bogusławowej 1412 Płoń 1916); Bogusławowa: Domina Bogusla- wowa (in Racziborowo) 1398 Lek II 662 oraz nazwisko Bogusławski 1396 Kacz 575 (w postaciach: Boguszlawsky, Boguslawski, Boguslawsky występu- jące jako druga notacja po imieniu) i inne.

Współcześnie imię Bogusław ma nieco inne zdrobnienia niż dawniej, por.: Boguś, Bogi, Bogunio i inne. Polska antroponimia może się też po- szczycić pewną liczbą nazwisk urobionych od podstawowej wersji imienia oraz od jego derywatów. Nie jest ich wiele w porównaniu z innymi antro- poleksemami, np. pochodnymi od imienia Adam czy Jan, jednakże tworzą one swoisty krajobraz wariantów z podstawowymi spółgłoskami w części

4 Nobilis ‘szlachcic, dux ‘książę’, castellanus ‘kasztelan’, subcamerari ‘podkomorzy’, ple- bano ‘pleban’ i inne.

sufiksalnej, charakterystycznymi dla polskiej antroponimii w ogóle (głów- nie -k-, por. formanty -ski oraz -icz), por. m.in. Bogusławski (3532 nosicieli;

możliwa podwójna motywacja odimienna lub odmiejscowa), Bogusławicz (4 nosicieli) lub Bogusłowicz (94 osoby). Imię to tworzy nazwiska nie- derywowane w planie nazwisk, tzw. odonimiczne, translokacyjne, równe imieniu Bogusław w postaci pełnej (360 osób), lub w postaci skróconej, de- minutywnej, por. Bogusz (10 397 osób), Boguś (577 osób). Od nazwisk od- imiennych powstały kolejne derywaty, takie jak: Boguszczak (20 osób), Bo- guszewicz(403 osoby), Boguszewski (3377 osób), Boguszko (17), Boguszka (4), Boguszny (1), Boguszyk (23), Boguszyńki (354), z formantami: -czak, -ewicz, -ewski, -ko, -ka, -ny, -yk, -yński (SNWU 1992–1994: 397–398). Na tym tle wy- różniają się nazwiska: Bogusza (1 osoba), będące derywatem paradygma- tycznym od zdrobniałej wersji imienia Bogusz (lub nazwiska) oraz miana o paradygmacie przymiotnikowym Boguszny i Boguszyński. Zdaniem Bu- baka od imienia Bogusław wywodzą się także nazwiska Bogut (203) i Bo- guta (994), notowane przez SNWU (398).

Kazimierz Rymut w Nazwiskach Polaków (1999: 44) oprócz po- wyższych rejestrów notuje kolejne warianty z omawianą bazą leksy- kalną⁵ (ponad 140 nazwisk), ukazując ich wewnętrzną strukturę ję- zykową: Bog-aj, Bog-aj-cz+yk, Bog-aj+ewicz, Bog-aj+ewski, Bog-aj+ło, Bog- -aj+ski, Bog-al 1265, Bog-ala, Bog-al+ecki, Bog-al+ewicz 1777, Bog-al+iński, Bog-al+ski 1614, Bog-ała 1587, Bog-an, Bog–an+ow, Bog-an+ów, Bog-ań-ski, Bog-asz, Bog-asz+ik, Bog-aś, Bog-el, Bogi-el 1237, Bogi-el-cz+ik, Bogi-el-cz+yk, Bogi-el+ski, Bogi-en+ka, m. 1462, Bogi-er-cz+uk, Bog-in, Bog-iń, Bog-iń-cz+uk, Bog-iń+ski, Bog-isz, Bog-l+ewic 1239, Bog-l+owic 1397, Bog-na, m. 1289, Bog- -n+al 1616, Bog-no 1399, Bog-n+yk, Bogo, Bog-ocha, Bog-oc+ic 1315, Bog- -oj+ło, Bog-ol, Bog-ol+ka 1537, Bog-oł 1494, Bog-on 1379, Bog-on+owicz, Bog-on+os, Bog-oń, Bog-oń+ski, Bog-os, Bog-osz 1302, Bog-ota 1265, Bog-ot+ko, Bog-owicz, Bog-owski, Bog-uj, Bog-sza 1224, Bog-sz+yc 1429, Bog-sz+yca 1469, Bog-sz+yk 1375, Bog-uc, Bog-uc+ic 1403, Bog-uc+ewicz, Bog-uć, Bog-uda, Bog-udz+iński, Bog-uj, Bog-ul 1538, Bog-ula 1645, Bog-ul+ak 1791, Bog-ul+as, Bog-ul+icz, Bog-ul+ski, Bog-uła, Bog-uł+ka, Bog-un 1265, Bog-un+ek 1416, Bog-unia 1627, Bog-uni+ecki, Bog-uni+ewicz, Bog-un+owicz, Bog-uń 1319, Bog-uń+ski, Bog-us, Bog-usi+ak, Bog-usi+ewicz, Bog-usz 1228, Bog-usza XI w.,

5 Podaję w opracowaniu jedynie nazwiska utworzone od pierwszego członu imienia Bogusław. K. Rymut wylicza je z adnotacją ‘od imion złożonych typu Boguchwał, Bogu- sław’ (1999: 44).

Bog-usz-cz+ak, Bog-usz+ek 1392, Bog-usz+ka 1265, Bog-usz+ko, Bog-usz- -k+owic1413, Bog-usz+ewicz 1313, Bog-usz+owic 1317, Bog-usz+yc 1240, Bog- -usz+yk, Bog-uś, Bog-ut 1759, Bog-uta 1251, Bog-uth, Bog-ut+yn, Bok-s, Bok-sa, Bok-s+an, Bok-sz, Bok-sza, Bok-sz+yc, Bok-ś; z ukraińskim lub czeskim -h- w miejscu -g-: Boh-aj, Boh-aj-cz+uk, Boh-aj+ło, Boh-an, Boh-asi+ewicz, Boh- -oni+uk, Boh-on+ko, Boh-on+os, Boh-on+owicz, Boh-oń-cz+ak 1621, Boh-osi+

ewicz, Boh-owicz, Boh-owiec, Boh-ów, Boh-un 1464, Boh-un+ek 1418, Boh- -uni+ak 1666, Boh-un+ik, Boh-uń, Boh-uń-cz+ak 1621, Boh-uń-cz+yk 1628, Boh-usz 1386, Boh-usz+ewicz 1638, Boh-usz+ka, Boh-usz+ko, Boh-usz+owicz, Boh-ut, Boh-uta, Boh-ut+yn; Bog-daj 1399, Bog-daj-ewicz, Bogu-matko 1593⁶ (Rymut 1999: 44). Cześć z powyższych nazwisk to stare średniowieczne formy.

Równie zróżnicowany jest repertuar nazw miejscowych lub części miejscowości pochodnych od wariantów imienia Bogusław. W pracy Na- zwy miejscowe Polski. Historia – pochodzenie – zmiany odnotowano liczne toponimy (równe imieniu Bogusław, z suf. -jь (wś, gorz., gm. Dębno; wś, zamoj., gm. Gorzków i jako część Jarocina); także w obocznych postaciach:

Bogusla, Boguslaw, Bogusławia, Bohusław oraz jako człon zestawienia połą- czonych w 1980 r. wsi Bogusław-Bogusławice (wś, kal, gm. Gołuchów) (Ry- mut 1995–2015: 256–262). Do formantów tworzących nazwy miejscowości pochodzące od imienia Bogusław należy sufiks -ice/-owice, por. Bogusławice (10 wsi w całym kraju) i Bogusławowice (1412 Boguslauicze; Boguslavouice 1435 Zakr II nr 1731; Boguslavicze Miączinskiego, Boguslavicze Wielkie 1567 ŹDz XVI 351). Inne nazwy wsi powstałe od im. Bogusław to: Bogu- sławiec(pierw. Charlotottenhof, od 1945 r. Bogusławiec, z suf. -‘ec), Bogu- sławki (kilka wsi od n.os. Bogusławek, w formie liczby mnogiej z dodat- kowymi członami wyróżniającymi także w l.mn.), por. Bogusławki Małe, Bogusławki Duże, Bogusławki Janki i Lenarty, Bogusławki Stara Wieś / Bo- gusławki-Starawieś (dawna n. Bogusławczewice / Bogusławczyce – wtórnie nazwa przeszła do kategorii nazw na -ki, typowych dla Wielkopolski).

Z kolei suf. -ów utworzył nazwę dzierżawczą Bogusławów (wś, Piotr., gm. Wielgomłyny). Imię Bogusław w liczbie mnogiej dało podstawę dla nazwy Bogusławy (wś, Piotr., gm. Paradyż; dawn. Bogusławów; wtórnie nazwa przeszła do kategorii n. równych n.os., w formie l.mn., por. Bogu-

6 K. Rymut odsyła w haśle bog- do złożeń z boż- z adnotacją, że nazwiska te wtórnie mogą pochodzić od im. złoż. typu Bożeciech, Bożydar, też od imion złoż. typu Boguchwał (Rymut 1999: 50).

sławy Miodusy-Dworaki). Od form deminutywnych im. Bogusław powstały takie nazwy miejscowości, jak: Bogusze (kilka wsi od n.os. Bogusz, w for- mie l.mn., także z wymianą -g- na -h-, por. Bohusze, cz. Sokółki, wś, biał., gm. Sokółka; pierw. Bohuszów 1569, Bohusy 1601, Bohuszewo 1669 SHGPd;

Przedmieście alias Stare Bohusze); Boguszeniec / Boguszyniec, Boguszewiec (z wymianą grupy -ew- na -ow-, por. Boguszowiec 1578 ŹDz XVI 39; wtór- nie nazw przybrała suf. deminutywny -(ow)iec); Boguszewo (kilka wsi;

zgerm. jako Bogusch, Boguschau, z Boguschau odtworzona polska postać);

Boguszki (od n.os. Boguszek lub Boguszko, w formie l.mn.); Boguszków (od n.os. Boguszek, z suf. -owo, wtórnie -ów); Boguszowa (od n.os. Bo- gusz, z suf. -owa), Boguszowice (od n.os. Bogusz, z suf. -owice); Boguszówka (od n.os. Bogusz, z suf. -ówka, kilka wsi); Boguszyce (od n.os. Bogusza, z suf. -ice, okresowo -owice, liczne wsie w całej Polsce); Boguszyn (od n.os.

Bogusza SSNO I 203, z suf. -ino, wtórnie -in, kilka wsi), Boguszynek (pier- wotnie Boguszyn, po usamodzielnieniu się osady nazwa przybrała formę zdrobniałą z suf. -ek), Boguszyniec (dawniej jako przym. dzierż. Boguszyna Woda, od n.os. Bogusza + woda; nazwa uległa uniwerbizacji, przyjmu- jąc sufiks deminutywny -ec); Boguszyno (od n.os. Bogusza, z suf. -ino);

Boguszyny (w l.mn.) (Rymut 1995–2015: 256–262).

Przypomnijmy, że imię Bogusław ma rodowód słowiański. W łacinie odnotowano je jako Boguslaus, cz. sł. Bohusłav, niem. Bogislaw, Bogislav, Boguslaw, hiszp. Bogusl´avo, sch Bogoslav, Bogislav, Bogosav, ang., fr. Bo- guslav; hiszp., wł. Bogislao; niem. Gottlob (Bubak 1993: 61). W językach nowożytnych miano to nie jest częste, podobnie jak żeńska forma tego imienia Bogusława (od 1265 r.), od której wywodzą się zdrobnienia Bogu- sza, Boguszka i Boguchna. Poza Polską oba imiona nadawane są głównie w Czechach w postaci Bohuslav i Bohuslava. W kalendarzach słowiańskich Bogusław umieszczany jest pod dniem 29 kwietnia, natomiast Bogusława – 29 maja.

Fros i Sowa (1995: 152–153) potwierdzają, że identyfikacja tego imie- nia z gr.-łac. Teodorem jest niemożliwa, jak też mało prawdopodobna identyfikacja z Teotymem, chociaż w Kronice Kadłubka (por. SSNO: 200) odnajdujemy wzmiankę na ten temat, por. (Casimirus) quemdam qu- eque, cui nomen Boguslaus sive Theodorus, Maritimis ducem constituit XIV (ca 1194–1206) Kadł s. 397⁷. Ponadto święci, którzy patronowaliby temu

7 Zdaniem Frosa i Sowy (1995: 152–153), erudycyjny popis Kadłubka w tej sprawie nie może być brany poważnie.

słowiańskiemu imieniu, nie istnieją. W epoce sarmatyzmu zaczęto błogo- sławionymi nazywać dwóch Bogusławów, świątobliwego dominikanina, który był spowiednikiem Bolesława Wstydliwego oraz franciszkanina, który w roku 1498 zginął w Samborze z rąk Tatarów (zob. HP opracowany przez R. Gustawa, s. 652 pod nr. 69 i 70 oraz tam przytoczone)⁸. Nigdy te kulty się na trwałe nie przyjęły, a tylko Bogusław z Sambora, znany historykom franciszkańskim, dostał się pod dniem 15 maja do zakonnego martyrologium. Katolicy poszukiwali dla Bogusława innego powiązania hagiograficznego. Opierając się na przesłankach, które kojarzyłyby Bogu- sława z imieniem Bogdan, chcieli to słowiańskie miano odnieść do staro- chrześcijańskiego Teodora albo nawet Teotyma. To pierwsze powiązanie o tyle wydaje się uzasadnione, że spotykamy je już u Mistrza Wincentego, wspominającego w swej kronice księcia pomorskiego Bogusława I, któ- rego zwie również Teodorem: Bogusław sive Theodorus. Ale jest to zjawisko osobliwe i za Kadłubkiem nie poszedł nikt z kronikarzy czy kancelistów polskiego średniowiecza. Zresztą na przekór zapiskom Kadłubka zupeł- nie niezależnie od rodzimego Bogusława, przyjęło się u nas spolszczone imię Teodor⁹.

Na koniec rozważań o imieniu Bogusław warto odnieść się do spo- strzeżeń I. Huchli, zawartych w książce Księga imion na trzecie tysiąclecie, w których Autorka charakteryzuje nosicieli tego imienia jako osoby ła- two zdobywające sympatię i zaufanie ludzi, którzy nie podchodzą do ży- cia ze śmiertelną powagą, lecz z pewnym dystansem. Częściej bywają uśmiechnięci niż ponurzy. Wszyscy cenią sobie jednak zdanie Bogusława, bo jest nie tylko człowiekiem pogodnym, ale i sprawiedliwym, opanowa- nym, umiejącym pogodzić zwaśnione strony. Cechuje go szczerość, do- broć i prawdomówność, ale także wrażliwość i altruizm. Jest ambitny

8 Te inicjatywy nie utrwaliły się w tradycje kulturowe, tym bardziej nie nawiązywały do jakichkolwiek oznak czci w jej formach bardziej oficjalnych, zwłaszcza liturgicznych.

9 O Teotymie, imieniu, które poza środowiskami klasztornymi mało jest znane, wiemy, iż w wykazach świętych spotyka się je czterokrotnie. Wspominany przez martyrologium rzymskie biskup z Tomi, zwany Teotymem filozofem, znany jest dzięki historykom grec- kim, u których odnalazł go Baroniusz. Ale poza tą inicjatywą Baroniusza czcią należną świętym nigdy otoczony nie był. Niejasne i niemal nie do rozwikłania są też stare wspo- mnienia o Teotymach, wyliczanych w dwóch grupach męczenników. Pozostaje tylko Teo- tym męczennik palestyński, o którym, nie wymieniając go wyraźnie, mówi Euzebiusz (O męczennikach palestyńskich, 7. tłum. polskie, Poznań 1924, 475–477). Był on umęczony razem z innymi, najpierw przez spalenie ścięgien u nóg, potem przez zesłanie do kopalni.

Martyrologium rzymskie wspomina ich dnia 5 listopada (por. Com Mart Rom 499) (Fros, Sowa 1995: 152–153).

i pracowity, lubi porządek i dobrą organizację. Nie przepada jedynie za zajęciami zbyt wyczerpującymi fizycznie. Uwielbia za to przygody i zwiedzanie egzotycznych krajów. Ceni sobie dobre towarzystwo, staran- nie dobiera przyjaciół. Ma zapędy pedagogiczne i nieraz odnosi sukcesy wychowawcze w swoim środowisku. Nieobce Mu są również uzdolnie- nia pisarskie, a nawet nieco satyryczne. Przez całe życie pracuje nad sobą, co sprzyja powodzeniu i dobrobytowi. A na dodatek niewiele jest rzeczy, które mogłyby wytrącić Go z równowagi i odebrać dobre samopoczucie.

Bogusław kocha życiowe przyjemności i potrafi z nich korzystać. Jego hobby to: podróże, muzyka, hodowla zwierząt, idealny zawód to nauczy- ciel, pisarz, prawnik. Szczęśliwy dzień: piątek, kolor: błękitny, kamień:

szafir, roślina: topola, owoc: czarna porzeczka (Huchla 2000: 76–77).

Imię Bogusław nosiło w przeszłości i nosi wielu sławnych ludzi róż- nych profesji, np. Bogusław Kaczyński – krytyk muzyczny, Bogusław Klimczuk – pianista i kompozytor, Bogusław Linda – aktor, Bogusław Mec – piosenkarz, Bogusław Sobczuk – aktor i konferansjer, Bogusław Woło- szański – dziennikarz, Bogusław Radziwiłł (1620–1669), magnat polski oraz znany językoznawca Profesor Bogusław Nowowiejski.

Imieniny Bogusława obchodzimy kilka razy w roku: 13 I, 20 III, 22 III, 18 IV, 28 IV, 29 IV, 29 V, 1 VII, 18 VIII, 23 IX, 18 XII.

Imię Bogusław jest swoistym świadectwem kulturowej przynależno- ści polskiego systemu onomastycznego do świata Słowian, do dawnych wierzeń w moc imienia. Upowszechnienie się imion chrzestnych, moty- wowanych przez imiona świętych, mających kanoniczną, kościelną formę, zahamowało nadawanie imion słowiańskich na długie lata. Różnorodne mody nazewnicze, w tym powracająca moda na używanie dawnych imion rodzimych, takich jak Bogusław, ukazała bog-actwo dawnych wierzeń w imiona ochronne, życzące, magiczne. To element naszej najstarszej tra- dycji kulturowej obecnej w dyskursie ideowym.

BIBLIOGRAFIA

Bubak J., 1993, Księga naszych imion, Wrocław.

Fros H., Sowa F., 1995, Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków.

Grzenia J., 2001, Nasze imiona, Warszawa.

Grzenia J., 2004, Słownik imion, Warszawa.

Huchla I., 2000, Księga imion na trzecie tysiąclecie, Wrocław.

Kopaliński W., 2007, Słownik mitów i tradycji kultury, tom I, Warszawa.

Malec M., 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.

Nazwy miejscowe Polski. Historia – pochodzenie – zmiany, t. I–VII, 1996–2007, red.

K. Rymut, Kraków.

Nowik K., 1998, Zmiany frekwencyjne w zasobie imion w Polsce powojennej, w: Naj- nowsze przemiany nazewnicze, red. E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Warszawa.

Rutkowski M., 2012, Słownik metafor i konotacji nazw własnych, Olsztyn.

Rymut K., 1991, Nazwiska Polaków, Wrocław.

Rymut K., 1999–2001, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I–II, Kraków.

SIWU– Rymut K., 1995, Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, Kraków.

SNWU – Rymut K., 1992–1994, Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. I–X, Kraków.

SSNO– Słownik staropolskich nazw osobowych, 1965–1983, red. W. Taszycki, t. I–VI, Kraków.

THE NAME BOGUSŁAW IN LANGUAGE AND CULTURE Abstract

Personal names form part of legal and moral traditions of every society. They keep elements of material and spiritual culture. In the lexical and grammatical system genetic link names and general system of language was revealed. Names in a society operate as one of cultural components.

The name Bogusław appears in its original function – as a name, but also as a base of secondary surnames, geographical names (local, toponyms), manifesting in the cultural and onomasticon sphere with multiple meanings.

Key words: name, Bogusław, language, culture