PRÓBNY
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII
Arkusz II
(dla poziomu rozszerzonego)
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. ProszĊ sprawdziü, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.
Ewentualny brak naleĪy zgáosiü przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.
2. ProszĊ uwaĪnie czytaü wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi naleĪy zapisaü czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu.
4. Podczas egzaminu moĪna korzystaü z oáówka, linijki, gumki.
5. ProszĊ pisaü tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisaü oáówkiem.
6. Wykresy i rysunki moĪna wykonywaü oáówkiem.
7. Nie wolno uĪywaü korektora.
8. BáĊdne zapisy trzeba wyraĨnie przekreĞliü.
9. Obok kaĪdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, którą moĪna uzyskaü za jego poprawne rozwiązanie.
ĩyczymy powodzenia!
Miejsce na naklejkĊ
z kodem
(Wpisuje zdający przed rozpoczĊciem pracy)
KOD ZDAJĄCEGO
ARKUSZ II
GRUDZIEē ROK 2004
Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü áącznie 50 punktów.
(Wpisuje zdający przed rozpoczĊciem pracy)
PESEL ZDAJĄCEGO
W budowie komórki eukariotycznej i prokariotycznej wystĊpują podobieĔstwa i róĪnice.
Uzupeánij wolne rubryki tabeli, wykorzystując poniĪsze rysunki, które ilustrują schematycznie budowĊ komórki zwierzĊcej i komórki bakterii.
Lp. Organella komórki eukariotycznej Organella komórki prokariotycznej
nr na rysunku nazwa nr na rysunku nazwa
1. 13 báona komórkowa
2. 1 nukleoid
3. mitochondrium 14
4. lizosom 4
Zadanie 31. (2 pkt)
PoniĪej przedstawiono schematycznie wybrane fazy podziaáu jądra komórki z okreĞloną liczbą chromosomów.
Na podstawie porównania rysunków okreĞl po jednej róĪnicy w przebiegu dwóch tych samych faz (A, B) podziaáu mitotycznego i mejotycznego. OkreĞlenie róĪnic przyporządkuj wáaĞciwemu podziaáowi komórki.
A B
...
...
...
...
PoniĪej schematycznie zilustrowano podziaáy komórek róĪniące siĊ szybkoĞcią.
Na podstawie analizy i interpretacji rysunków sformuáuj wniosek dotyczący dzielenia siĊ chloroplastów w przedstawionych komórkach.
...
...
W poniĪszej tabeli zestawiono informacje dotyczące wybranych cech organizmów w systemie piĊciu królestw. Informacje wykorzystaj do rozwiązania zadaĔ: 33., 34., 35., 36.
Plus oznacza, Īe okreĞlona cecha jest powszechna w danej grupie, minus zaĞ, Īe jej brak.
Plus w nawiasie informuje, Īe okreĞlona cecha wystĊpuje bardzo rzadko.
Cecha Bakterie Protisty RoĞliny Grzyby ZwierzĊta Budowa komórki:
- jądro
- chloroplasty - mitochondria - Ğciana komórkowa
– – –
+ +/–
+/–
+/–
+ + +
+ – +
+ – + Budowa ciaáa:
- jednokomórkowa - wielokomórkowa - tkankowa
+ – –
+ + –/(+)
–/(+) + +
+ + –
– + + Sposób odĪywiania:
- cudzoĪywny
- samoĪywny +
+
+ +
–/(+) +
+ –
+ – Sposób oddychania:
- beztlenowy - tlenowy
+ +
+ +
– +
+ +
(+) +
Zadanie 33. (1 pkt)
Uzupeánij rubryki tabeli w wierszu dotyczącym wystĊpowania Ğciany komórkowej w komórkach róĪnych grup organizmów.
RóĪnorodnoĞü biologiczną moĪna opisywaü, stosując wiele kryteriów.
Na podstawie informacji z tabeli okreĞl, którą grupĊ organizmów cechuje najwiĊksza róĪnorodnoĞü w zakresie wymienionych cech. OdpowiedĨ uzasadnij.
...
...
Zadanie 35. (1 pkt)
Na wybranym przykáadzie cech ujawnionych w tabeli przedstaw związek miĊdzy budową i czynnoĞciami Īyciowymi grzybów.
...
...
...
...
Zadanie 36. (1 pkt)
Sposoby oddychania zwierząt oznaczono w tabeli, uĪywając odpowiednio symboli (+), +.
Przedstaw biologiczne uzasadnienie przewagi iloĞciowej jednego ze sposobów oddychania w Ğwiecie zwierząt.
...
...
...
Zadanie 37. (2 pkt)
Organizmy moĪna porządkowaü wedáug róĪnych kryteriów.
Przyporządkuj nazwy niĪej wymienionych rodzajów zwierząt do grup, z których jedną charakteryzuje wytwarzanie w czasie rozwoju báon páodowych, a drugą zapáodnienie zewnĊtrzne.
Rodzaje zwierząt: goáąb, karp, niedĨwiedĨ, zaskroniec, lis, Īaba.
Wytwarzanie báon páodowych: ...
Zapáodnienie zewnĊtrzne: ...
Zadanie 38. (2 pkt)
ZdolnoĞü ptaków do lotu wiąĪe siĊ z wieloma przystosowaniami w ich budowie i fizjologii.
SpoĞród niĪej wymienionych cech charakterystycznych dla ptaków wybierz te, które stanowią przystosowanie do lotu i podziel je na przystosowania anatomiczne oraz fizjologiczne (posáuguj siĊ oznaczeniami literowymi cech).
A – redukcja odcinka ogonowego w krĊgosáupie E – róĪnobarwne upierzenie
B – czĊste usuwanie kaáu F – podwójne oddychanie
C – wystĊpowanie wola w przewodzie pokarmowym G – dobry sáuch
D – odĪywianie siĊ róĪnorodnym pokarmem H – worki powietrzne
Przystosowania anatomiczne: ... Przystosowania fizjologiczne: ...
W tabeli zebrano wyniki pewnych badaĔ dotyczących czterech gatunków Īab.
Nazwa gatunkowa Rodzaj czynnika
badanego w czasie rozwoju
Rana sylvatica
Rana pipiens
Rana palustris
Rana clamitans
Optymalna temperatura wody w czasie rozwoju 10oC 12oC 15oC 25oC
Dolna granica tolerancji termicznej 2,5oC 6oC 7oC 11oC
Górna granica tolerancji termicznej 24oC 28oC 30oC 35oC
Sformuáuj prawdopodobny problem badawczy, do rozwiązania którego mogą byü wykorzystane wyniki tego doĞwiadczenia.
...
...
Zadanie 40. (2 pkt)
TkankĊ miĊkiszową dzieli siĊ na kilka rodzajów w zaleĪnoĞci od peánionych funkcji.
Na przykáadzie dwóch rodzajów miĊkiszu (podaj ich nazwy) przedstaw dla kaĪdego z nich charakterystyczną cechĊ budowy i związaną z nią peánioną funkcjĊ.
...
...
...
...
Zadanie 41. (2 pkt)
Rysunki ilustrują modyfikacje organów wegetatywnych roĞlin na przykáadzie cebuli (Allium cepa) i kaktusa (Echinocactus ornatus).
WyjaĞnij, na czym polegają przystosowania tych roĞlin do okreĞlonych warunków Ğrodowiska, związane z wyksztaáceniem zmodyfikowanych liĞci (wskazanych na rysunkach).
...
...
...
...
liĞcie
Wykres ilustruje przebieg absorpcji i transpiracji wody w ciągu doby.
Wykorzystując dane z wykresu, wyjaĞnij:
– czy o godzinie 1500 bilans wodny roĞliny jest dodatni czy ujemny,
– od której godziny podlewanie roĞlin zapewnia utrzymanie wáaĞciwego bilansu wodnego.
...
...
...
...
Zadanie 43. (2 pkt)
W tabeli zebrano wyniki obserwacji mikroskopowych dotyczące rozmieszczenia i liczby aparatów szparkowych na cm2 liĞci róĪnych roĞlin.
Liczba aparatów szparkowych na cm2 ĝrednia z obu ĝrednia na stronie liĞcia Rodzaj roĞliny stron liĞcia górnej dolnej
Lucerna 15350 16900 13800
JabáoĔ 14700 0 29400
Interpretując dane z tabeli, okreĞl, który rodzaj roĞliny z takiej samej powierzchni liĞci (w zbliĪonych warunkach) wyparuje wiĊcej wody, mimo Īe obie roĞliny posiadają zbliĪoną Ğrednią liczbĊ aparatów szparkowych przypadającą na cm2 liĞcia. WyjaĞnij, dlaczego tak siĊ dzieje.
...
...
...
...
PoniĪej w uproszczony sposób zilustrowano wyniki pewnego doĞwiadczenia.
Sformuáuj wniosek na podstawie analizy przedstawionych graficznie wyników doĞwiadczenia.
...
...
Zadanie 45. (2 pkt)
W tabeli umieszczono przykáadowe wartoĞci dla dwóch rodzajów roĞlin, dotyczące wzrostu i intensywnoĞci fotosyntezy przy róĪnej intensywnoĞci Ğwiatáa.
Fotosynteza (netto) µmole CO2/m2/sek
Wzrost mm/godz IntensywnoĞü
Ğwiatáa w %
Niecierpek Groch Niecierpek Groch
100 11 18 0,9 1,8
50 14 16 0,98 1,1
25 8 10 0,73 0,63
10 6 4 0,64 0,38
5 5 1 0,43 0,09
WskaĪ dwa sformuáowania, których treĞü nie jest poprawną interpretacją przedstawionych danych.
A. Niecierpek i groch róĪnie reagują na Ğwiatáo o takiej samej intensywnoĞci.
B. IntensywnoĞü wzrostu u obu gatunków roĞlin jest podobna.
C. Im wiĊksza intensywnoĞü fotosyntezy, tym szybszy wzrost obu roĞlin.
D. Wzrost intensywnoĞci Ğwiatáa nie zawsze zwiĊksza intensywnoĞü fotosyntezy obu roĞlin.
E. Im mniejsza intensywnoĞü Ğwiatáa, tym mniejsza intensywnoĞü wzrostu obu roĞlin.
Wykorzystując dane z tabeli w poprzednim zadaniu, zilustruj wykresem sáupkowym wpáyw intensywnoĞci Ğwiatáa na wzrost niecierpka.
Zadanie 47. (2 pkt)
Wykres ilustruje wraĪliwoĞü róĪnych czĊĞci roĞlin na stĊĪenie hormonów wzrostu (auksyn).
Porównaj wpáyw stĊĪenia auksyn 10–6 na wzrost áodygi i pĊdów bocznych.
...
...
...
...
PoniĪszy uproszczony zapis dotyczy biosyntezy biaáka w komórce.
DNA RNA biaáko
SpoĞród przedstawionych sformuáowaĔ wskaĪ to, które prawidáowo uzupeánia informacje zilustrowane schematem.
A. Cząsteczki DNA przed transkrypcją ulegają samopowieleniu.
B. Synteza RNA odbywa siĊ tylko na jednej nici DNA.
C. Synteza polipeptydów tworzących biaáka odbywa siĊ w jądrze komórkowym.
D. W translacji uczestniczy dwuniciowy RNA.
Zadanie 49. (2 pkt)
Przedstawione krzyĪówki ilustrują dziedziczenie barwy kwiatów (fenotypów) u dwóch róĪnych gatunków roĞlin.
KrzyĪówka 1. KrzyĪówka 2.
P: kwiaty czerwone X kwiaty biaáe P: kwiaty czerwone X kwiaty biaáe F1: kwiaty róĪowe F1: kwiaty czerwone
WyjaĞnij, dlaczego mimo takich samych barw kwiatów u form rodzicielskich (homozygotycznych) osobniki potomne z krzyĪówki 1. wytwarzają kwiaty róĪowe, a z krzyĪówki 2. – czerwone.
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 50. (2 pkt)
W wyniku nieprawidáowego przebiegu mejozy powstaáy dwa rodzaje plemników. Jedne zawieraáy oba chromosomy páci (X i Y), drugie nie zawieraáy Īadnego z nich.
Zapisz symbolami moĪliwe skáady zygot pod wzglĊdem chromosomów páci po poáączeniu kaĪdego rodzaju plemnika z prawidáowo wytworzoną komórką jajową. OkreĞl rodzaj mutacji, do którego naleĪy zaliczyü zmianĊ genetyczną zilustrowaną przedstawionym przykáadem.
...
...
transkrypcja translacja
PoniĪej przedstawiono pączkowanie stuábi i jeden ze sposobów rozmnaĪania siĊ poziomki.
Porównaj (wykorzystując rysunki) stopieĔ podobieĔstwa genetycznego miĊdzy osobnikami macierzystymi i potomnymi w przypadku stuábi i w przypadku poziomki.
Przedstaw oraz uzasadnij wynik porównania.
...
...
...
...
...
Zadanie 52. (2 pkt)
Na podstawie poniĪszego tekstu okreĞl dwie cechy bakterii, które sprawiają, Īe te organizmy wykorzystywane są na skalĊ przemysáową w procesach biotechnologicznych (nie cytuj sformuáowaĔ z tekstu).
Biotechnologia wykorzystuje dla celów przemysáowych techniki stosowane w biologii molekularnej.
NajczĊĞciej jest nią inĪynieria genetyczna. DziĊki niej moĪna skáoniü proste organizmy jednokomórkowe do produkcji na duĪą skalĊ potrzebnych czáowiekowi biaáek. Obiektem czĊsto wykorzystywanym przez biotechnologów są organizmy prokariotyczne – bakterie. Te mikroskopijnej wielkoĞci organizmy, wystĊpujące w caáej biosferze, miĊdzy innymi nie mają wyksztaáconego jądra komórkowego, plastydów i mitochondriów. Niektóre bakterie dzielą siĊ nawet kilka razy w ciągu godziny.
...
...
...
Zadanie 53. (2 pkt)
Po przeczytaniu tekstu (opracowanego na podstawie artykuáu z poczytnego tygodnika) – niezaleĪnie od swoich poglądów – sformuáuj dwa argumenty popierające badania nad przeksztaácaniem dojrzaáych komórek skóry w komórki macierzyste.
Uczeni od dawna starają siĊ znaleĨü Ĩródáo zastĊpczych tkanek i narządów dla chorych ludzi.
Wykonano wiele obiecujących doĞwiadczeĔ z tzw. embrionalnymi komórkami macierzystymi.
Eksperymenty te wywoáują jednak silny sprzeciw natury etycznej. W 2001 roku podano informacjĊ, Īe zespoáowi (jego trzon stanowili uczeni, którzy sklonowali owieczkĊ Dolly) udaáo siĊ przeprogramowaü w peáni dojrzaáe komórki zwierząt. Prawdopodobnie za pomocą odpowiedniej substancji chemicznej uczeni zmusili dojrzaáe komórki skóry bydlĊcej do przeksztaácenia siĊ w komórki macierzyste. Komórki te nastĊpnie skierowane na inną drogĊ rozwoju przeksztaáciáy siĊ w komórki serca. Gdyby udaáo siĊ eksperyment powtórzyü z komórkami ludzkiej skóry, moĪe bylibyĞmy Ğwiadkami przeáomu w poszukiwaniach indywidualnego magazynu czĊĞci zamiennych dla kaĪdego z nas.
...
...
Rysunki przedstawiają profile czaszek róĪnych form w ewolucji czáowiekowatych.
Porównując wygląd czaszek moĪna stwierdziü, Īe I. zwiĊkszyáa siĊ pojemnoĞü puszki mózgowej.
II. powiĊkszyáa siĊ twarzoczaszka w stosunku do mózgoczaszki.
III. twarzoczaszka ulegáa spáaszczeniu.
IV. nastąpiáa zmiana sposobu poáączenia Īuchwy z innymi koĞümi czaszki.
Wybierz odpowiedĨ zawierającą prawdziwe stwierdzenia.
A. I, II B. I, III C. II, IV D. III, IV
Zadanie 55. (2 pkt)
Wspóáczesna nauka traktuje ewolucjĊ nie jako ciąg zmian postĊpowych, prowadzących od form gorszych do lepszych, lecz jako historiĊ dostosowywania siĊ (adaptacji) organizmów do Ğrodowiska, w którym Īyją.
OkreĞl, który ciąg rysunków (A czy B), wedáug wspóáczesnej koncepcji, odzwierciedla przebieg ewolucji koniowatych oraz wyjaĞnij, co oznaczono na schemacie literami X.
...
...
...
W otaczającym nas Ğrodowisku przyrodniczym moĪna wyróĪniü wiele tworzących go elementów.
OkreĞl kryterium i uporządkuj wedáug niego przedstawione niĪej elementy Ğrodowiska przyrodniczego, posáugując siĊ ich oznaczeniami literowymi.
A. populacja, B. ekosystem, C. osobnik, D. biocenoza, E. biosfera.
Kryterium: ...
Uporządkowanie elementów Ğrodowiska wg powyĪszego kryterium: ...
...
Zadanie 57. (2 pkt)
Wykorzystując informacje z poniĪszego tekstu, okreĞl czynnik sprzyjający rozprzestrzenianiu siĊ pasoĪytów. OdpowiedĨ uzasadnij.
W stadach zebr i antylop w Afryce jest wiĊksze zagroĪenie wystąpienia epidemii niĪ wĞród duĪych ssaków kopytnych, Īyjących pojedynczo w puszczach tropikalnych. W przypadku ludzi na przykáad epidemie grypy to zjawisko typowo miejskie.
...
...
...
Zadanie 58. (2 pkt)
Interpretując informacje z poniĪszego tekstu, wyjaĞnij, dlaczego wprowadzenie do Jeziora Wiktorii populacji okonia moĪe doprowadziü do naruszenia równowagi biocenotycznej w tym ekosystemie.
Nieodpowiedzialna dziaáalnoĞü czáowieka w przyrodzie moĪe doprowadziü do naruszenia równowagi. Na przykáad do Jeziora Wiktorii (Afryka), charakteryzującego siĊ ogromną róĪnorodnoĞcią ryb z rodziny pielĊgnicowatych (wielkoĞü ryb 20 – 40 cm), wprowadzono okonia nilowego, drapieĪnika (ostatnie ogniwo w áaĔcuchach pokarmowych) osiągającego 2 m dáugoĞci. OkoĔ poza pielĊgnicami Īywi siĊ krewetkami i mniejszymi okazami wáasnego gatunku (jest kanibalem).
...
...
...
...
...
...
...
