Osady górnej kredy południowej części niecki łódzkiej w świetle badań mikropaleontologicznych (Komunikat wstępny)

Kwartalnik Geologiczny t. 28, nr 3/4, 1984 r., str. 645-648

UKD 551.763.3.022.001.33: 563.12: 550.822(438 -191.2 niecka 16dzka)

Jolanta GOSLA WSKA

Osady g6rnej kredy

poludniowej cz~sci niecki 16dzkiej w swietle badan mikropaleontologicznych

(Komunikat wst~pny)

Na podstawie otwornic opracowano 'stratygrafi~ osad6w g6rnej kredy w poludniowej cz~sci niecki 16dz- kiej. Zbadan,y material otwomicowy pozwolil na wydzielenie czterech pi~ter w osadach g6mej ktedy i zmian~ granic podkenozoicznych wychodni.

Badania mikropaleontologiczne osadow gornej kredy prowadzono w zwi~zku ze sporz~dzaniem, na zlecenie Instytutu Geologicznego, arkuszy Piotrkow Try- Trybunalski, Zelow, Lask i Pabianice Szczegolowej Mapy Geologicznej Polski

1 : 50 000 przez Pracowni~ Kartowania Geologicznego Instytutu Geografii Fi- zycznej i Ksztaltowania Srodowiska Uniwersytetu Lodzkiego.

Dla potrzeb kartograficznych wykonano otwory wiertnicze, ktorych celem bylo ustalenie gl~bokosci wyst~powania osadow mezozoicznych i okreslenie ich wieku (fig. I). Utwory kredowe przewiercono do ok. 10m gl~bokosci. Z tego powodu przeprowadzenie szczegolowych rozwazaii mikropaleontologicznych, ~kologicz­

nych i facjainych nie bylo mozliwe. Probki pobrano z 23 otworow wiertniczych.

Autorka opracowala Map~ podloza podczwartorz~dowego w skali 1: 50 000 dla arkusza Piotrkow Trybunalski, w ten sam sposobb~d~ opracowane pozostale arkusze. Prace mikropaIeontoiogiczne prowadzone byly pod kierunkiem E. Gawor- -Biedowej.

Zbadane otwornice pozwolily wyjasnic wiek nawierconych utworow kredowych (E. Gawor-Biedowa, 1965, 1972, 1978, 1980; I. Heller, 1975; K. Pozaryska, 1965;

W. Koch, 1976). W uzyskanych profilach osady kredy reprezentuj~ margIe piaszczys- te, margIe kredowate, wapienie margliste, opoki i kreda pisz~ca. Zmiennosc osadow

646

c

·15 .17

·11 '12

.13 '14

,22 23

lolanta Goslawska

.20

·21 '18 '19

Fig. 1. Schemat rozmieszczenia otworow wiertniczych

A sketch map presenting the distribution of the boreholes

A - arkusz Lask (Lask sheet): 1 - Lichawa OP 1, 2 - Nicenia OP 2, 3 - Podlaszcze OP 3, 4- Wiewi6rczyn OP 4, 5 - Wronowice OP 5, 6- Wronowice OP 6, 7 - Poleszyn OP 7, 8 - Orpe- 16w OP 8; B - arkusz: Pabianice (Pabianice sheet):

9 - Chechlo OP 5, 10 - Chechlo OP 6, 11- Huta Dlutowska OP 1, 12 - Budy Dlutowskie OP 2, l3 - Morawce OP 3, 14 - Zalesie OP 4;

C - arkusz Ze16w (Ze16w sheet): 15 Zal~sie, 16 - Sobki, 17 - WoJa Pszcz61ecka; D - arkusz Piotrk6w Trybunalski (Piotrk6w Trybunalski sheet): 18 - Moszczenica, 19 - Jarosty, 20 Rokoszyce, 21 - Oprzt:zow, 22 - Wola Bogda- nowska, 23 - Monik6w

jest niewielka, dotyczy barwy i ci~zaru. W ocenie makroskopowej osady 0 podob- nych cechach obserwowano w roznych pi~trach gornej kredy.

Utwory k 0 n i a k u, reprezentowane przez margIe, wyst~puj~ VI otworze- wiertniczym Wola Bogdanowska (ark. Piotrkow Trybunalski). Mikrofauna znale- ziona w tych utworach zawiera oprocz otwornic pancerzyki malZoraczkow. Wsrod otwornic wyst~puj~: Stensioeina praeexculpta (Keller), S. exsculpta (Reuss), S.

polonica Witwicka, S. gracilis Brotzen, Gavelinella stelligera (Marie), Globorota- lites michelinianus (d'Orbigny). Liczne s~ okazy z rodzajow Eponides, Lenticulina, Heterohelix, Gyroidinoides (tab. 1).

Osady san ton u nawiercono w otworach Rokszyce, Jarosty; Moszczenica (ark. Piotrkow Trybunalski) i w otworze Lichawa (ark. Lask). Wyksztalcone s~

one jako margIe szare, bezowe, margIe kredowe i opoki.

Wiek tych utworow okresla zesp61'otwornic zlozony z nast~puj~cych przedsta- wicieli: Stensioelina exsculpta (Reuss), S. polonica Witwicka, S. gracilis Brotzen, Gaudryina rugosa d'Orbigny, G. laevigata Franke, Gavelinella stelligera (Marie), G. costulata (Marie), Neoflabellina baudouiniana (d'Orbigny), Osangularia cordieria- na (d'Orbigny), Globorotalites michelinianus (d'Orbigny) wskazuj~ce na doIny santon.

W gornym santonie pojawiaj~ si~: Stensioeina clementiana (d'Orbigny), S.

pommerana Brotzen i Bolivinoides strigillatus (Chapman). Licznie. wyst~puj~ przed- stawiciele rodzajow: Nodosaria, Lenticulina, Praebulimina, Heterohelix, Globo- truncana, Eponides, Gyroidinoides oraz pancerzyki malzoraczkow, igly g~bek,

radiolarie i osrodki skorupek otwornic.

Utwory k amp a n u, znajduj~ce si~ na wszystkich arkuszach, wyksztalcone

s~ jako margIe, margIe kredowate,kreda. Otwornice znalezione w badanych osa- dach pozwalaj~ na wyroznienie dolnego i gornego kampanu.

Dolny kampan charakteryzuje nast~puj~cy zespol otwomic: Stensioeina exs- culpta (Reuss), S.clementiana (d'Orbigny), S. gracilis Brotzen, S. pommerana Brotzen, Bolivinoides laevigatus Marie, Neoflabellina rugosa (d'Orbigny), Cibi- cidoides involutus (Reuss), C. voltzianus (d'Orbigny), Gavelinella umbilicatula (Mjatliuk), G. stelligera (Marie), Globorotalites multiseptus (Brotz), G. michelinianus

(d'Orbigny). . .

W gornym kampanie pojawiaj~ si~: Bolivinoides mielnicensis Bieda, B. deco- ratus (Jones), Bolivina incrassata (Reuss), B. decurrens (Ehrenberg), Gavelinella monterelenris (Marie). Bardzo licznie wyst~puj~ otwornice z rodzajow Gyroidinoides,

Tabela 1 Zesp6I otwomic wyst~pujllcy w badanycb utworach poludniowej cZPci niecki IOdzkiej

Otworniee

Ammodiscus cretaceus Reuss Spiroplectammina rosula (Ehrenberg) Spiroplectammina embaensis Mjatliuk Spiroplectammina sp.

Trochammina sp.

Verneuilina mUnsteri Reuss Gaudryina rugosa d'Orhigny Gaudryina laevigata Franke Gaudryina sp.

Arenobulimina sp.

Dorothia sp.

Eggerellina sp.

Ataxophragmium crassum (d'Orhigny) Atraxophragmium sp.

Orbignyna aquisgranensis (Beissel) Orbignyna inj7ata Reuss

Orbignyna sp.

Nodosaria sp.

Dentalina sp.

Frondicularia sp.

Lagena sp.

Lenticulina sp.

Neoj7abelina baudouiniana (d'Orhigny) Neoj7abellina rugosa (d'Orbigny) Neoj7abellina reticulata (Reuss) Neoflabellina sp.

Bracenaria sp.

Vaginulina tri/obata (d'Orbigny) Vaginulina sp.

Ramulina aculeata (d'Orbigny) Praebulimina sp.

Bolivina incrassata Reuss Bolivina gigantea Wieher Bolivina de currens (Ehrenberg) Bolivina 5p.

Bolivinoides strigillatus (Chapman) Bolivinoides mielnicensis Bieda Bolivinoides laevigatus Marie Bolivinoides decoratus (Jones) Bolivinoides draco (Marsson)

Bolivinoides giganteus Hilterman et Koch Bolivinoides miliaris Hilterman et Koch Bolivinoides sidestrandensis Barr Bolivinoides sp.

. Valvulineria sp.

Heterohelix sp.

Marginotruncanq sp:

Globotruncana arca (Cushman) Globotruncana jornicata (Plummer) Globotruncana sp.

Eponides karsteni (Reuss) Eponides concinnus Brotzen Eponides sp.

Cibicides beaumontianus (d'Orbigny) Cibicides eriksdalensis Brotzen LoXostomum eleyi (Cushman)

Quadrimorphina allomorphinoides (Reuss) Osangularia codrieriana (d'Orbigny) Globorotalites michelinianus (d'Orbigny) Globorotalites mu!tiseptus (Brotzen) Globorotalites sp.

Gyroidinoides sp.

Stensioeina praeexsculpa (Keller) Stensioeina exsculpta (Reuss) Stensioeina polonica Witwicka Stensioeina clementiana (d'Orbigny) Stensioeina gracilis Brotzen Stensioeina pommerana Brotzen Gavelinella monterelensis (Marie) Gavelinella stelligera (Marie) Gavelinella umbilicatula (Mjatliuk) Gavelinella costulata (Marie) Gavelinella pertusa (Marsson) Gavelinella ekblomi (Brotzen) Gavelinella danica (Brotzen) Gavelinella sp.

Cibicidoides involutus (Reuss) Cibicidoides voltzianus (d'Orbigny) Cibicidoides bembix (Marsson) Cibicidoides sp.

Ostracoda

Kolee jezowcow, krynoidy fgly gllbek

Radiolarie Mszywioly

Fragm. skorup malZ6w, braehiopod6w Osrodki skorupek otwomie

Liczba okaz6w: I 1-5, A'6-15, " 16-50, 0 ;"50

.:.:

.;g

I

^San-

S ^ton

~

S

N ~

I

.:s

s

I

All

A

All A

"I"

All

A·

AI"

AI • •

c:: o i5 ~

en

s

^01")

s

0..0 _{• \0}

~I Iv:.

0 00

.,)'11">

f'I <I>

~ U ;>.

~ Dl

ell 0

.=.:.:

~. ~

Kampan

o

s

..0

\0 S

I 0

E ^{O "} _... ^{• 00} _0\

..0 1.0 I r-: ^{0:1 0}

t--':': "

I ~ ~

"l .£ .;

01") ::l ::l

t-- _ ...

<I> Cl Cl

] !!- ~

ell ::l ::l N ::r.: ~

I

II

I

II

I II

I I I

I

11",,1.

:IA

I I I I

II .,:

I

A

Kampan

dolny

S

~ ~

~g~

N I _ I t--I

;:}g~

N ~ ~ o -0 -0

f} ~ .~

,g 0 !5.

u ::E 0

A

s

01")

.,)'

\0

I 0.:-\0

:; S

.:.:00

]0(

'2 I 1;IC'!.

'" \0 Q..OO

~:;;j

o .0 :;.. :;

? :r.

I

AI!

A

I /AII i I I

g6rny

e

S E

<::;'S<::;,<::;, :2q~~

I ~ ^{I I}

0 , 0

0 0 r-:..o 0 oo"';N\O

<I> ... '0 ell

(.) Q) - . -

~ .~ g B

o - ..c ._

::>: ~ u z

I

IIAIAIAIIIIII

Mastrycht gorny

s ⁰

s

e e

or-:o.<::;,<:!o .,)'~ ... ~""""

... I~COOO

1 0 I I ..-l",,:

O O · O O O \ N ..o~ r-:..o I I

Ne::= ... r-qoo •

<I> ;>. <I> <I> \0 ....

~ fJ .2 .~ 00 ...

N_~~~!:l~

.s';i

g g ~:9 '8.~ 8 8 .2 8- Q..~~~~O

I 'I I I I _I

I'

_{I II}

A .IIIAIA

°IAIAI·

~1"~A~llli

All

11'11

I A

I!

• •

"Ie IA

.IA

II

·AI .1 • • All

11

I

II

^I

I I I I A

I

IA "

^I

"0 "

^I

"IliA

I

·'A

^I

~1~1~1·1~1·!'A

I I

-I

I

I'

^I

.I~

A

01010

I

•

A

.IAI

^I

i II II

III I I

II II

I

: 101~1"IAI~

I

AI I IA

•

^I

IIA

I

A

IIAII

AI

I

I II

I

II

I

""I

I

I A A

I "A

I

.IAII _A

01~1~1: I. I. '''II

^IAII

I

I '.

I I I~I'

01 0 1

¹

1

¹

!Io

^{0 .IA}

I II

IAIIII: ^{II I II}

^II A A,O I AI II

I II J i

I

I'

AAII

,,10 •

A

I

All .IA

II

I

A'I

III • e • •

I~IAI ~

^II

I II

I II 'I II II II

IIA eIAle,. .IOI·'AIA

+ , (

... I.

II II

I·I.'AI.'AIAIA OIAIAlolA

•

_I

•

^{I II}

I

II II

.,.1.1 ^I lA

I A II

IIAI"I lA11

•

I II

Ii

•

_I

A ""II I II I I I I I I I " " • A

11'1

I I . " A 8

I . I I I

I'

A"AI

I I A

I I

.'.0

AI""II

I I I I

'I ^{IA •}

^{0 A}

I • I A

I I I

AA

: I: I, I, I~ I: I:

I I I A I

+1+1+1+1+1+1+ 1+1+ '+1+1+1+ 1+1+1+1+1+1+1+1 1+1+

+

+

+1+ +

+ + +

+ \+1 + + + +

I

¹⁺

+ +

+1+

+ +

+

+ +

+

Osady g6rnej kredy niecki 16dzkiej ... 647 Eponides, Heterohelix, Praebulimina, Valvulineria, Lenticulina. W otworze wiert- niczym Monikow znaleziono wyj~tkowo liczne skorupki malZoraczkow, kolce jezowcow, krynoidy, mszywioly, igly g~bek, radiolarie.

Osady mas try c h tug 0 r neg 0 wyst~puj~ tylko na arkuszu Lask (Pod- laszcze, Wieworczyn, Wronowice OP 5i OP 6, Poleszyn, Orpelow). S~ to szare i popielate margIe, w ktorych znaleziono nast~puj~cy zespol otwornic: Gavelinella ekblomi (Brotzen), G. danica (Brotzen), Bolivina gigantea Wicher, B. incrassata Reuss, Bolivinoides sidestrandensis Barr, B. miliaris Hilterman et Koch, B. giganteus Hilterman et Koch, B. draco (Marsson)~ Cibicidoides bembix (Marsson), C. involutus (Reuss), C. voltzianus (d'Orbigny), Stensioeina pommerana Brotzen. Szczegoln~

uwag~ zwraca znaczna ilose przedstawicidi gatunku Gavelinella ekblomi (Brotzen)

wyst~puj~cych w otworze wiertniczym Wronowice OP 5. Znaleziono rowniez pancerzyki malzoraczkow, igly g~bek, fragmenty skorup malzow i brachiopod ow (Wiewiorczyn) oraz krynoidy (Podhiszcze).

Zespol otwornic z otworu wiertniczego Podlaszcze, zawieraj~cy Bolivina in- crassata Reuss, Cibicides beaumontianus (d'Orbigny), Cibicidoides bembix (Marrson), C. voltzanus d'Orbigny, Gavelinella ekblomi (Brotzen), Osangularia cordieriana (d'Orbigny) oraz Lenticulina i Nodosaria, jest charakterystyczny dla plytkich wod.

Wyniki badan pozwolily wzbogacie wiedz~ 0 poludniowej cz~sci niecki lodzkiej i zmienie zasi~gi podkenozoicznych wychodni kredy gornej. Stwierdzono wyst~po­

\ wanie utworow gornego mastrychtu na arkuszu Lask, natomiast na s~siednich

arkuszach (Pabianice, Zelow, Piotrkow Trybunalski) obecnose tego pi~tra wydaje

si~ bye w~tpliwa.

~nstytut Ge<>grafij Fizycznej i Ksztaltowania Srodowiska Uniwersytetu L6dzkiego

Pracownia ,Kartowania Geo1ogiczne~o

L6dz, ul. Zr6dlowa 47 . Nadeslano dnia 4 grudnia 1984 r.

PISMIENNICTWO

GA WOR-BIEDOW A E. (1965) - Osady g6rnego albu i g6rnej kredy synklinorium szczecinskiego w swietle badan mikropaleontologicznych. Kwart. GeoL, 9, p~ 791-812, nr 4.

GA WOR-BIEDOWA E. (1972) - The Albian, Cenomanian and Turonian foraminifers of Poland and their stratigraphic importance. Acta Palaeont. Pol., ·17, nr 1.

GA WOR-BIEDOWA E. (1977) - Mikrofauna osad6w kredy g6rnej. Profile Gl~b. Otw. Wiert. Inst.

Geol. - Choszczno IG 1, z. 43.

GA WOR-BIEDOWA E. (1980) -- Turonian and Coniacian Foraminifera from the Nysa Trough, Sudetes, Poland. Acta Palaeont. Pol., 25, p. 3 --54, nr 1.

HELLER 1. (1975) - Mikrobiostratygrafia osad6w kredowych poludniowej cz~sci synklinorium l6dz- kiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 45, p. 233 -- 254, nr 2.

KOCH W. (1977) - Biostratigraphie in der Oberkreide und Taxonomie von Foraminiferen. Geol.

Jahr., Reihe A, z. 38. Hannover.

POZARYSKA K. (1965) - Foraminifera and biostratigraphy of the Danian and Montian in Poland, Palaeont. Pol., nr 14.

648 Jolanta Goslawska

1I10flaHTa rocnABCKA

OTnO)KEHMft BEPXHEro MEnA I-O)KHO~ "tACTM nOA3MHCKO~ BnA,QMHbI

B CBETE MMKPonAnEOHTonorM"tECKoro .M3Y"tEHHft (BeOAMeUIl CTOTbR)

Pe310Me

OTflO)!(eHIIIR Sep)!(Hero Mefla 1113Y4af1111Cb B CSR3111 C pa60TaMill H3A AeTaflbHOM reOflorlll4eCKOM KapTOM nOflbWIll S MaCWTa6e 1: 50000. CTpaTlllrpacj>IIIR nlllx nopoA YCTaHOSfleHa no cj>opaMIIIHIllq,epaM 1113 KapTO- rpaq,1II4eCKIIIX CKBa)!(IIIH, np06ypeHHbiX S IO)!(HOM 4aCTill nO.Q3MHCKOM snaAIIIHbl (q,Mr. 1). Bce CKBa)!(IIIHbl 6)(-PI1f1MCb C nOflHblM oT60pOM KepHa no palpe3Y Me3030R. OTflO)!(eHMR sepxHero Mefla npeAcTasfleHbl MepreflRMlII, Meprem1cTblMill M3SeCTHJ'IKaMIII, neC"i~HbIMM MepreflJ'lMM M nMC4MM MeflOM. B HIIIX nplllcYT- CTBYIOT, B 4aCTHOCTM, cfleAYIO~l1e npeACTaBIllTefllll q,aYHbl: Neoflabellina, Bolivina, Bolivinoides, Globo- truncana, E.ponides, Cibicides, Globorotalites, Stensioeina, Gavelinella, Cibicidoides III Ap.

no q,opaMMHMq,epaM onpeAefleH B03paCT nopOA. nOflY4eHHble AaHHbie cpaSHIllSafll1Cb C pe3YflbTa- TaMM pa60T E. rasop-ceAoBoM (1965, 1972, 1978, 1980), 111. reflflep (1975), K. nO)!(apblCKoM (1965) III B. Koxa (1977). BblAefleHbl cfleAYIO~Me J'lpYCbl:KOHbJ'lK, caHTOH, KaMnaH, MaacTpMXT (Ta6. i), a TaK)!(e 1113MeHeHa rpaHMl.4a nOAKaMH030MCKMX SbIXOAOS. CaMble 60flbwille M3MeHeHIIIJ'I KOCHYfllIICb MaaCTpIII XTa.

CblflO AOKa3aHO 3afleraHille MaaCTplIIXTa Ha fllllCTe nacK, HO 1113MeHeHbl ero rpaHlIIl.4bl. Ha coceAHMX fllllCTax AeTaflbHoM reoflorlll4ecKoM KapTbl 6YAeT npOAOfl)!(eHO MIIIKponafleOHToflorlll4ecKoe 1113Y4eHllle.

Jolanta GOSLA WSKA

SOME PRELIMINARY MICROPALEONTOLOGICAL OBSERVATIONS ON THE UPPER CRETACEOUS DEPOSITS OF THE SOUTHERN PART OF THE LODZ TROUGH

(preliminary notice)

Summary

The Upper Cretaceous deposits were inves~igated for the preparing the Geological Map of Poland (scale 1 :50 000). Stratigraphy of these deposits was established on the basis of foraminiferal material from the boreholes located within the southern part of the L6di Trough (Fig. 1). All the boreholes in mesozoic were full cored but the lengh of them was less than 10 meters. The Upper Cretaceous deposits are represented by marls, marly limestones, sandy marls un chalk. They contain representatives of the following genera: Neoflabellina, Bolivina, Bolivinoides, Globotruncana, Eponides, Cibicides, Globorotali- tes, Stensioeina, Gavelinella, Cibicidoides and others.

Foraminifers were examined and the ~elative age of the deposits was estabilished. The results could be compared with those presented by E. Gawor-Biedowa (1965, 1972, 1978, 1980), I. Heller (1975), K.

Pozaryska (1965), W. Koch (1977).

It is possible to distinguish Coniacian, Santonian, Campanian and Maestrichtian stage (Tab. 1) and change the boundary of their outcrops under the Cenozoic deposits. The main changes are connected- with the Maestrichtian stage. The presence of this stage has been proved at Lask sheet with no doubt but the boundary had to be changed iIi comparison with the other maps. The investigation will be continued 'on the abutting sheet while mapping.