Szczepan W. Ślaga
Absolwent filozofii ATK doktorem
honoris causa Uniwersytetu
Łódzkiego
Studia Philosophiae Christianae 31/1, 230-232
Oczywiście chrześcijańskie wychowanie i sam owychowanie musi nie tylko uwzględ nić ale przede wszystkim zastosow ać naukę św. Tom sza o wszystkich sprawnościach nadprzyrodzonych, „w lanych” nam wraz z łaską uświęcającą, a następnie o D arach D ucha Świętego oraz Sakram entach świętych. Przede wszystkim jednak należy dobrze rozw inąć naukę o m etodzie stosow ania tejże nauki w praktyce codziennego p o stępow ania ludzkiego i w urabianiu prawdziwie chrześcijańskiego charakteru tak w poszczególnych wiernych, ja k i w społecznościach oraz narodach. Jest to wielkie zadanie m łodych „spadkobierców ” nas starych profesorów etyki filozoficznej, a jeszcze bardziej teologii moralnej oraz pedagogiki i nauk społecznych.
SZCZEPA N W. ŚLAGA
ABSOLWENT FILOZOFII ATK
DOKTOREM HONORIS CAUSA UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO
W bieżącym roku przypada jubileusz 70-lecia Lodzi Akademickiej. O bok za planow anych na okres zim ow o-w iosenny licznych spotkań naukow ych na 8 łódzkich uczelniach i wielu im prez kulturalnych i sportow ych, centralna uroczystość miała miejsce 20 stycznia br. w Teatrze W ielkim w Łodzi w obecności najwyższych władz państwow ych, wojewódzkich, miejskich oraz przedstawicieli senatów wielu uczelni polskich. Tegoż dnia w Auli U niw ersytetu Łódzkiego m iała miejsce podniosła uroczystość nadania tytułu d o k to ra honoris causa księdzu profesorow i drow i hab. Józefowi Tischnerowi z Papieskiej A kadem ii Teologicznej w K rakowie.
F ak t uhonorow ania przez U Ł najwyższym tytułem uniwersyteckim A utora Nie szczęsnego daru wolności, czynnego uczestnika polskiego życia społecznego, myśliciela katolickiego, filozofa pracy, dram atu, nadziei i troski, jest wyrazem uznania dla tych wartości, które stanowią najgłębszy fundam ent filozofii człowieka i zarazem najistot niejszy element bytu narodow ego, a które są ostatecznie zakorzenione w przesłaniu ewangelicznym. Stąd radość i dum a nie tylko łódzkiego środowiska akadem ickiego, ale wszystkich, którym bliska jest troska o dobro i wolność człowieka oraz o kształt i przyszłe losy naszego narodu.
Szczególne pow ody do dum y i radości m a W ydział Filozofii Chrześcijańskiej Akadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie, z którym łączyły ks. Tischnera liczne i bliskie zw iązki1.
a) Ks. Tischner (ur. 12 m arca 1931 w Starym Sączu) po roku studiów na Wydziale Praw a U niw ersytetu Jagiellońskiego przeniósł się na W ydział Teologiczny U J w stępując jednocześnie do K rakow skiego Sem inarium D uchownego. Po ich uk o ń czeniu odbył studia uzupełniające na W ydziale Filozofii A TK uzyskując w 1957 r. absolutorium . Zaliczył łącznie i zdał egzaminy z 29 przedm iotów , m.in. u profesorów: K . D ąbrow skiego, B. Rosińskiego, B. Gawęckiego, W. W ąsika, P. Chojnackiego, J. Iwanickiego, W. U rm anow icza, K. Kłósaka;
b) w r. akad. 1956/57 pełnił ks. Tischner funkcję asystenta przy katedrze H istorii Filozofii Nowożytnej, kierowanej przez ks. prof. К . K łósaka;
c) po studiach specjalistycznych na Wydziale H istoryczno-Fiłozoficznym U J i po uzyskaniu u prof. R. Ingardena magisterium (1959) i dok to ratu (1963 - recenzenci W. Tatarkiew icz i J. Leszczyński) habilitow ał się w A T K 27 czerwca 1972 r. na podstawie rozprawy Fenomenologia świadomości egotycznej (stron masz. 318). Recenzentam i
1 W ykorzystuję tu dane z teczki A kt studenckich oraz z D okum entacji przew odu habilitacyjnego ks. dra Józefa Tischnera, znajdujące się w archiwum dziekanatu W ydziału Filozofii A T K (sygn. R - 3 1/43 5/72).
byli: prof. d r I. D ąm bska, ks.doc.dr hab. M. Jaw orski i doc. d r hab. W. Stróżewski. Uzyskał stopień naukow y d o k to ra habilitow anego nauk humanistycznych w zakresie antropologii filozoficznej, zatw ierdzony 25 lutego 1974 przez ówczesną C K K do Spraw K ad r N aukow ych przy Prezesie R ady Ministrów;
d) w jednym z pierwszych num erów now outw orzonego pólrocznika wydziałowego Studia Philosophiae Christianae (r. II: 1966 n r 1, ss. 205-257) ks. Tischner opublikow ał obszerne i wnikliwe studium pt. Strukturalne zagadnienia refleksji i spostrzeżenia immanentnego w świetle niektórych tez Edmunda Husserla. Wygłasza! też odczyty w ATK .
Już sam fakt przypom nianych i nadal trwających związków ks. Tischnera z A TK napaw a W ydział Filozofii uczuciami dum y i uznania, a zarazem niejako przynagla obecny zespół redakcyjny Studia do miłego obow iązku kronikarskiego odnotow ania tego doniosłego dla kultury polskiej wydarzenia.
W róćm y zatem do samej gali prom ocyjnej rozpoczętej odśpiewaniem przez chór uniwersytecki hym nu Gaudę M ater Polonia. O twierając uroczystość i w itając re ktorów , senat, profesorów , honorow ych gości i publiczność wypełniającą szczelnie Aulę wraz ze schodam i i balkonam i, R ektor U Ł, prof, d r hab. M ichał Seweryński w pięknych i tchnących ciepłem słowach2 w skazał na to, że uhonorow anie ks. Tischnera doktoratem stanowi „w yraz uznania filozofowi podejm ującem u roz w ażania nad odwiecznym dram atem ludzkiego bytu; publicyści zaangażow anem u w propagow anie ideałów etycznych w życiu społecznym, dem okracji, tolerancji oraz właściwych relacji pom iędzy Państwem a Kościołem; kapłanow i pochylonem u z. serdeczną troską nad człowiekiem poszukującym Boga, który obdarzył nas swą godnością i ’nieszczęsnym darem wolności’...”
W w ystąpieniu prom otorskim prof, d r hab. Ryszard Panasiuk zaprezentow ał zarys osiągnięć filozoficznych i zaangażow anie etyczno-społeczne ks. Tischnera, którego uw aża za „oryginalnego myśliciela i wybitnego filozofa” . W swej twórczości Tischner inspiruje się nie tylko dziełem Ingardena, lecz łączy fenomenologię z myślą М аха Schellera i herm eneutyką P. R icoeura czy E. Lévinasa dochodząc do własnego stanow iska filozoficznego, w którym nie byt pojm ow any po Arystotelesowsku, ale człowiek i jego los staje się „przedm iotem szczególnego zatroskania badacza inspirującego się przesłaniem Ewangelii” . Prof. Panasiuk stwierdza, że „Profesor Tischner jest filozofem chrześcijańskim [...] Jako chrześcijanin bowiem traktuje on przekaz ewangeliczny jak o nie podlegającą kw estionowaniu praw dę wiary, jak o filozof zaś przekaz ten, owo przesłanie pochodzące od proroków Izraela oraz Chrystusa pragnie przybliżyć człowiekowi współczesnemu, mówiąc m u o owym przesłaniu językiem dnia dzisiejszego, odczytując na now o jego wiecznie aktualny sens” . Podkreślając subtelność analiz, oryginalność i śmiałość myśli, własny nowy wkład w antropologię filozoficzną, wskazuje Panasiuk na to, że m am y tu do czynienia z filozofowaniem niezmiernie serio, z filozofowaniem z w nętrza człowieka, będącym nieustannym dialogiem z bliźnim i zarazem ukazującym istotną rolę dialogu w kształ tow aniu człowieczeństwa.
W swym wykładzie O myśleniu i doświadczeniu w królestwie wiary L aureat podjął pogłębioną refleksję nad polską świadom ością religijną biorąc za p u n k t odniesienia katolicyzm szwajcarski analizow any przez U rsa A lterm atta w książce Katolicyzm i nowoczesny świat. W yzwolone z więzów totalitaryzm u społeczeństwo polskie wraz ze swą w iarą, własnymi problem am i i sposobem myślenia, dośw iadcza - inaczej niż szwajcarskie - dram atycznego zetknięcia z nowoczesnością, z postm odernizm em , zetknięcia rodzącego postawę defensywną. Jednak „katolicyzm tradycji i defensywny
2 M aszynopisy tekstów w ystąpień rektora U Ł prof. M . Seweryńskiego, prom o to ra prof. R. Panasiuka, a także cytowanej niżej opinii prof. W. Stróżewskiego zostały mi grzecznościowo udostępnione przez Biuro Prom ocji U niw ersytetu Łódzkiego.
ulega głębokiemu załam aniu” 3. Ale i m odernizm popada w kryzys, pojaw iają się nowe filozofie (m.in. Husserla, Bergsona) nawołujące do pow rotu do źródeł, do dośw iad czenia, do reform y rozum u. Samo bowiem „myślenie bez doświadczenia jest puste, doświadczenie bez myślenia jest ślepe” . K rytyka racjonalizm u przenika na teren religii, bowiem „także rozum chrześcijaństwa wymaga reform y” , wyzwolenia się od lęków przed współczesną filozofią i nauką. „W szystkie wymienione okoliczności - mówi Tischner - a więc pow rót do źródeł, reform a chrześcijańskiego rozum u, przyswojenie Kościołowi doktryny praw człowieka, idą w parze z pogłębieniem rozum ienia samej istoty w iary [...] Jak się to dzieje, że chrześcijańskie praw da i w artość odryw ają się od katolickiego pnia, żyją poza oficjalnym katolicyzmem i tam przynoszą owoce?” . W odpowiedzi stwierdza, że polska w iara zdała egzamin w walce z totalitaryzm em . Uważa, iż w iara rodząca się „z pragnienia sensu w świecie bez sensu” i w iara zrodzona z pragnienia d o b ra po spotkaniu ze złem, której jak o w artości dają „z zew nątrz” świadectwo niektórzy myśliciele, winny się spotkać, aby się wzajemnie wzbogacić i aby „doświadczenie pow racania do źródeł wiary, rozum u i w olności” stało się pojęciem zrozum iałym przez wszystkich.
K oncert C hóru Uniw ersytetu Łódzkiego i Gaudeamus zakończyły oficjalne uroczys tości. W części nieoficjalnej zaproszeni goście prow adzili ciekawe rozmowy przy tradycyjnej lampce wina i występach kapeli i delegacji Związku Podhalan, którego ks. Tischner jest kapelanem. Oni także w najwłaściwszy dla siebie sposób oddali cześć - j a k mówił R ektor - „synowi ziemi podhalańskiej, z której wyniósł miłość do Boga i do ludzi i której odpłaca przywiązaniem, dając przykład na to, że poszanow anie, które wszyscy winniśmy swym m ałym ojczyznom, nie przeszkadza być Europej czykiem” . W tym kontekście nader trafnie brzm ią stwiedzenia prof. W. Stróżewskiego z U J, wyrażone w opinii dotyczącej przyznania Tischnerowi d o k to ratu honoris causa UŁ: „Ks. Józef Tischner jest filozofem troski: troski o drugiego człowieka, ale także troski o kształt społeczeństwa, przede wszystkim zaś własnej ojczyzny [...] Przejawem troski o Polskę i jej losy są także książki Polska je st Ojczyzną, Polski młyn i wydany niedaw no tom znakom itych esejów Nieszczęsny dar wolności. Bodaj nikt inny nie trafił ta k w sedno sprawy ja k Tischner w tej właśnie książce. U kazał z bezwzględną szczerością, na czym polega nasz dzisiejszy dram at, rozdarcie między pragnieniem wolności i niezdolnością dorośnięcia do jej w ym agań” . N ie sposób na zakończenie nie pow tórzyć za prof. Stróżewskim, że „Tischner jest myślicielem głęboko chrześcijańs kim, zakorzenionym w najgłębiej pojętej tradycji katolickiej. W brew jego niektórym krytykom (a jest ich wielu!), sądzę, że nikt lepiej od niego nie rozum ie istoty przesłania Jan a Paw ła II, kierowanego i do świata i do Polaków , a zawartego zwłaszcza w jego encyklikach społecznych: wystarczy przypom nieć cykl artykułów Tischnera na tem at Veritatis splendor. Niewielu też ludzi zgłębiło tak gruntow nie istotę dzisiejszych problem ów chrześcijaństwa, zarów no w jego wymiarze powszechnym, ja k i - w szcze gólny sposób - polskim ” .
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI INFORMACJA W NAUCE I FILOZOFII
ATK, 26 X 1994 R.
D nia 26 X 1994 r. odbyła się na Akadem ii Teologii K atolickiej, zorganizow ana przez K atedry Filozofii Przyrody i M etodologii N au k Systemowo-Informacyjnych W ydziału Filozofii Chrześcijańskiej, konferencja Informacja w nauce i filozofii. O kazją
3 Tekst w ykładu został opublikow any w Tygodniku Powszechnym n r 7(2379) z dnia 12-02.1995, s. 8-9. Dalsze przytoczenia zaczerpnięto z tego tekstu.
