T a b e l a I. Zwierzęta kształtujące w skazania do szczepień ludzi przeciw wściekliźnie w 1996 roku 118 D. Seroka, E. Łabuńska, M. Sadkow ska-Todys Nr 1—2
Nr 1-2 W ścieklizna w 1996 roku 119
Średnia geom etryczna m iana przeciwciał wynosiła 2,59 log. Szczepy wirusa izo lowane na terenach szczepionych nie m ają cech szczepu SAD B19.
Dane, dotyczące zachorowań zwierząt na terenach szczepionych ilustruje tabela Ш . Najlepsze wyniki uzyskano w woj. szczecińskim.
Wiele czynników może decydować o skuteczności szczepienia doustnego, z których - obok wartości immunogennej samej szczepionki - jest właściwe jej wyłożenie - pod względem liczby przynęt na km 2 i zagęszczenia wrażliwej populacji na danym terenie. Jak wynika z tabeli 3 - wyników szczepienia m ożna oczekiwać dopiero w trzecim roku wykładania szczepionki.
W obecnej chwili akcją zwalczania wścieklizny zwierząt dzikich objętych jest 26 województw co stanowi ponad 1/3 powierzchni kraju. Nasilenie zachorow ań ob serwuje się aktualnie n a terenach północno-wschodnich.
W m iarę posiadanych środków finansowych planuje się rozszerzanie w ykładania szczepionki w kierunku wschodnim. W skali kraju nie jest planow ana obecnie zmiana typu szczepionki. Państwowy Instytut W eterynaryjny na ograniczonym terenie m a możliwość sprawdzenia skuteczności szczepionki rekombinowanej.
T a b e l a II . Liczba przynęt ze szczepionką rozrzuconych w poszczególnych województwach (w tys. sztuk)
120 D . Seroka, E. Ł abuńska, M . Sadkow ska-Todys Nr 1-2 T a b e l a I I I . W ścieklizna zwierząt n a terenach szczepionych
REJESTRACJA OSÓB NARAŻONYCH NA ZAKAŻENIE
W roku 1996 otrzym ano o 477 ankiet (4,6% ) osób szczepionych mniej niż zareje strow ano w d ruku Mz-56. D ane dotyczące rejestracji szczepień ludzi przeciw wściek liźnie w poszczególnych województwach zawarte są w tabeli IV.
1 - 2 Wścieklizna w 1996 roku
c.d. tab. IV
122 D. Seroka, E. Łabuńska, M . Sadkowska-Todys Nr 1-2 W roku 1996 liczba osób szczepionych przeciw wściekliźnie w Polsce w porów naniu z rokiem 1995 wzrosła o 2835 osób i jest najwyższa w całym okresie powojen nym. Częściej szczepieni byli mężczyźni, zwłaszcza chłopcy i młodzi mężczyźni; nara żenie na zakażenie notow ano częściej w drugim i trzecim kw artale (tabele V i VI).
Liczby osób szczepionych przeciw wściekliźnie w środowisku miejskim i wiejskim wynosiły odpowiednio 4 895 i 4 726 osób; na wsi są częściej szczepienia podejmowane z pow odu narażenia przez zwierzęta chore (kat. AB), natom iast w mieście - przez zwierzęta podejrzane (kat. C), (tabela VII).
ZW IERZĘCE Ź R Ó D Ł A N A R A Ż E N IA L U D Z I N A Z A K A Ż E N IE W ŚC IE K L IZ N Ą
Najczęściej, przyczyną podejm ow ania szczepień ludzi było narażenie przez chore i podejrzane zwierzęta dom owe - 80% szczepionych.
Z pow odu chorych zwierząt dom owych zaszczepiono 1 827 osób (19%), z p o wodu podejrzanych o zakażenie zwierząt domowych 5829 osób (60%). Stan ten ilustruje tabela I.
W większości przypadków są to pokąsania zadane przez zwierzęta zbiegłe, lub padłe i zabite, nie badane laboratoryjnie.
Potrzeba nadzoru właścicieli nad psami i kotam i pow inna być istotnym punktem w opracowaniach oświatowych w zakresie zapobiegania wściekliźnie. W obecnej sytuacji epizootoologicznej należy sądzić, że podejrzane o zakażenie zwierzęta dzikie w większości były chore na wściekliznę.
Nikły jest udział diagnostyki laboratoryjnej w badaniach różnicujących. Problem ten ilustruje tabela VIII.
j ^ r 1—2 W ścieklizna w 1996 roku 123
T a b e l a V I I I . Przyczyny szczepień przeciw wściekliźnie w kategorii С w 1996 roku
* w 47 przypadkach nie rozpoznano zwierzęcia
T a b e l a I X . Szczepienie ludzi w ogniskach wścieklizny w Polsce w 1996 roku*
j«jj- J —2 W ścieklizna w 1996 roku 125 c.d. tab. IX
1—2 Wścieklizna w 1996 roku 127 T a b e l a X I . Postępowanie zapobiegawcze u osób narażonych na zakażenie wścieklizną w Polsce
128 D. Seroka, E. Łabuńska, M . Sadkow ska-Todys N r 1-2 u wiewiórek. Szczepienia ludzi z pow odu narażenia przez gryzonie utrzym ują się od 15 lat n a tym samym poziomie, niezależnie od narastania epizotii wśród zwierząt dzikich i nic nie wskazuje na możliwość niespodziewanych w ahań w tym zakresie.
3. B rak zgonów na wściekliznę z pow odu narażenia przez jakikolw iek gatunek zwierzęcia - ja k o argum ent przeciw szczepieniu po pokąsaniu przez to zwierzę jest m erytorycznie niesłuszny i mylący. R ozum ując w ten sposób - nie powinniśmy w kraju szczepić ludzi po narażeniu przez borsuki, jenoty, dzikie i dom owe przeżuwa cze, świnie i dziki - ponieważ nie notow ano zgonów z ich powodu; idąc dalej - nie powinniśm y szczepić osób oślinionych - bo w historii polskiej rabiologii umierali tylko ludzie pokąsani.
4. rzeczywisty licznik „nabijający” liczbę osób szczepionych w kraju przeciw wściekliźnie tw orzą obecnie dw a elementy:
a) nieuchwytne do wykluczenia wścieklizny psy i koty (kategoria C) oraz b) niepotrzebne naznaczenia szczepień przeciw wściekliźnie ludzi w ogniskach. Psy i koty, nie przekraczające 15% ogółu zakażonych zwierząt - są przyczyną większości szczepień ludzi w kraju (w ostatnim pięcioleciu aż 70%).
G łówne źródło zakażenia - lis - przyczynia się tylko do narażenia 10% ogółu szczepionych. Przyczyn tego stanu rzeczy należy dopatryw ać się w zaniedbaniu nad zoru nad psam i i kotam i przez właścicieli zwierząt.
W śród osób szczepionych w ogniskach wścieklizny jedn a czwarta szczepionych zwykle nie m a wskazań do szczepień. Powyższą sprawę może rozwiązać tylko właś ciwe szkolenie osób naznaczających szczepienia z zakresu patogenezy wścieklizny.
PO D SU M O W A N IE
Od roku 1986 do chwili obecnej nie notowano w Polsce zgonów ludzi na wściekliznę. W roku 1996 w 48 województwach zarejestrow ano 2 557 przypadków zachoro wań zwierząt n a wściekliznę. P anująca na terenie kraju epizootia wścieklizny wśród lisów stwarza wciąż potencjalne niebezpieczeństwo narażenia ludności n a zakażenie, zarówno bezpośrednio jak i pośrednio, poprzez tworzenie się wtórnych źródeł zaka żenia wśród zwierząt dom ow ych i innych zwierząt dzikich.
Liczby osób szczepionych przeciw wściekliźnie przekroczyły ju ż rozm iary szcze pień przedwojennych. Ocena sytuacji epidemiologicznej wścieklizny polega więc obec nie na ocenie skuteczności i bezpieczeństwa szczepień ludzi przeciw wściekliźnie.
W śród osób szczepionych dom inują osoby pokąsane przez zwierzęta domowe, u których nie m ożna było wykluczyć wścieklizny, a które w aktualnej sytuacji epi- zootiologicznej należy uznać za podejrzane o wściekliznę.
Psy stanowiące kilka procent zakażenia wśród zwierząt są przyczyną szczepienia ponad 50% wszystkich szczepionych osób, gdy lis, główne źródło zakażenia - tylko 10%. Rozpoznanie i definicja nowych zwierzęcych źródeł zakażenia w wielu przypad kach nie są potw ierdzone izolacją szczepu wirusa i jego charakterystyką.
Kształtowanie się nowego źródła zakażenia jest często procesem powolnym , p o czątkowo niezauważanym lub niedocenianym.
Akcją zwalczania wścieklizny wśród zwierząt dzikich objętych jest 26 województw i w miarę posiadanych środków finansowych planuje się rozszerzenie w ykładania szczepionki na tereny wschodnich województw.
