Zgodnie z planem
Wybory do sejmiku województwa warmińsko- mazurskiego
Sytuacja polityczna w organach samorządu w trakcie kadencji 2006-2010 W artykule o wyborach do sejmiku 2006 roku wyraziłem przypuszczenie, że w 2010 roku wybory zdecydowanie wygra Platforma Obywatelska, a pozo- stałe trzy główne ugrupowania (PiS, PSL i SLD) będą ze sobą walczyć o kolejne miejsca1. Tak też się stało, stąd taki tytuł niniejszego artykułu.
Województwo warmińsko-mazurskie było uznawane za lewicowe.
Poprzednie wybory samorządowe spowodowały przeniesie sympatii elektoratu na Platformę Obywatelską, a kolejne wybory (do Sejmu w 2007 r. i Parlamentu Europejskiego w 2009 r.) potwierdziły ten trend. Liderem na terenie woje- wództwa jest dziś PO, poparcie dla Prawa i Sprawiedliwości jest wyraźnie słabsze, widać z kolei duży sentyment dla lewicy i ludowców.
W wyborach 2006 roku „zblokowana” koalicja PO-PSL uzyskała 17 man- datów, czyli większość w sejmiku województwa. W naturalny sposób koalicja wyborcza stała się koalicją rządzącą. Marszałkiem został Jacek Protas z PO, wice- marszałkami – Piotr Żuchowski i Urszula Pasławska (oboje PSL), członkami zarządu – Jarosław Słoma i Adam Żyliński (obaj PO).
Przewodniczącym sejmiku został Miron Sycz (PO), a jego zastępcami:
Edward Adamczyk (PSL), Mirosław Nowakowski (PiS) i Andrzej Ryński (LiD/
SLD). Koalicja uznała, że fotele wiceprzewodniczących sejmiku powinni objąć przedstawiciele wszystkich klubów, stąd taki podział miejsc w prezydium.
W kwietniu 2007 roku nowymi radnymi zostali Andrzej Zdanowski (zastąpił Marię Sokoll, PO) i Andrzej Kurzątkowski (za Adama Krzyśkówa, PSL). A. Krzyśków kandydował na radnego, będąc jednocześnie prezesem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Po wybo- rach uznał, że jednak woli być prezesem niż radnym2. Potem się rozmyślił, ale jednak w marcu 2007 roku zrezygnował ostatecznie z mandatu. Podobnie Maria Sokoll, która nie wiedziała czy chce być radną wojewódzką, czy wiceburmistrzem Pisza3 – w końcu wybrała fotel wiceprezesa WFOŚiGW4.
1 T. Gajowniczek, Bastion lewicy zdobyty. Wybory samorządowe w województwie warmińsko-mazurskim, [w:] Wybory do sejmików województw w 2006 r., pod red. Roberta Alberskiego, Marzeny Cichosz i Łukasza Tomczaka, Wrocław 2010, s. 237.
2 P. Jarząbek, Sorry, rozmyśliłem się, już nie chcę być radnym, „Gazeta Olsztyńska”, 15 listopada 2006, s. 2.
3 M. Truszkowski, W urzędzie choruje, na sesjach nie, „Gazeta Olsztyńska”, 21 grudnia 2006, s. 5.
4 A. Mielnicki, Wybrali lepsze pensje i fotele prezesa, „Gazeta Olsztyńska”, 21 marca 2007, s. 3.
Po wyborach parlamentarnych w listopadzie 2007 roku czterech radnych zdobyło mandaty posłów. Nastąpiły kolejne zmiany w składzie osobowym sej- miku: Zbigniewa Babalskiego (PiS) zastąpił Wojciech Szadziewicz, Mirona Sycza (PO) – Zbigniew Pietrzak, Janusza Cichonia (PO) – Tadeusz Politewicz, a Adama Żylińskiego (PO) – Małgorzata Jaśkowiak. Nowym przewodniczącym sejmiku został Julian Osiecki (za Sycza), zaś członkiem zarządu województwa – Grzegorz Nowaczyk (za Żylińskiego).
28 grudnia 2007 roku z funkcji członka zarządu i wicemarszałka zre- zygnował Piotr Żuchowski (PSL). Dzień później został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mandat radnego objął po nim Jan Florczyk, zaś miejsce na stanowisku wicemarszałka zajęła w styczniu 2008 roku Jolanta Szulc.
Jak widać z powyższego, aż siedmioro radnych zrezygnowało z man- datu. Nastąpiły także zmiany w przynależności klubowej. Wojciech Szadziewicz, który objął mandat po Zbigniewie Babalskim, zdradził kolegów z PiS i wstąpił do klubu PO. Wybrana z listy Samoobrony RP Ewa Gutowska przeszła do klubu PO; jej śladem poszedł Edward Przyłucki. Julian Osiecki – członek Partii Demokratycznej, wybrany do sejmiku z listy „Lewica i Demokraci”, porzucił towarzyszy z SLD i również wstąpił do klubu PO. Transfery powyższe spowodo- wały rozpad klubów Samoobrony RP i LiD, ponieważ statut sejmiku zezwala na istnienie klubu radnych w co najmniej trzyosobowym składzie.
Z początkiem 2008 roku skład ustabilizował się i przetrwał do końca kadencji (listopad 2010 roku). Po zawirowaniach kadrowych klub Platformy Obywatelskiej w sejmiku liczył 14 radnych, Polskiego Stronnictwa Ludowego 7, Prawa i Sprawiedliwości 5, zaś czterech radnych było bez przynależności klu- bowej (2 z Samoobrony RP i 2 z SLD). Wzmocniona koalicja PO-PSL (21 man- datów) rządziła bez żadnych konfliktów, z łatwością przegłosowując wszystkie pomysły marszałka województwa.
Komitety w wyborach 2010 roku i ich główni kandydaci
W wyborach do sejmiku w 2010 roku dokonano zmian w podziale woje- wództwa na okręgi. W poprzednich wyborach okręg nr 1 obejmował miasto Olsztyn oraz powiat olsztyński i nidzicki. Liczył prawie 250 tys. wyborców, a do obsa- dzenia było 6 mandatów. Obecnie powiat nidzicki został włączony do okręgu nr 5, a nowy okręg nr 1 utrzymał liczbę mandatów mimo zmniejszenia liczby wyborców (do 228 tys.). Okręgi nr 2 i 3 pozostały bez zmian. W okręgu nr 4 znalazł się powiat ełcki – przeniesiony z okręgu 55. W efekcie tych zmian poprawił się stosunek liczby wyborców przypadających na jeden mandat w poszczególnych okręgach.
5 Uchwała Nr XL/782/10 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 8 czerwca 2010 r.
zmieniająca uchwałę Nr XXXVIII/550/02 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 2 lipca 2002 r. w sprawie podziału Województwa Warmińsko-Mazurskiego na okręgi wyborcze w celu wyboru radnych do Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Dz. Urz.
Województwa Warmińsko-Mazurskiego 2010, nr 98, poz. 1496.
W wyborach do sejmiku listy kandydatów zarejestrowało dzie- więć komitetów wyborczych. Osiem z nich to komitety zatwierdzone cen- tralnie przez Państwową Komisję Wyborczą, a tylko jeden to komitet lokalny – KWW Wspólnota Samorządowa Prawicy. Siedem komitetów zarejestrowało listy wyborcze we wszystkich pięciu okręgach; KW Krajowa Partia Emerytów i Rencistów w trzech (nr 1, 2 i 5), a Koalicyjny KW Lewica tylko w okręgu nr 5.
Pełne listy (tzn. z podwójną liczbą kandydatów w stosunku do miejsc) zgłosiły tylko dwa komitety – PSL i PO. Kolejne dwa komitety (SLD i PiS) pozostawiły po dwa wolne miejsca w okręgach nr 4 i 5. Taki stan rzeczy sugeruje, że obie partie nie miały odpowiednich kandydatów w tych okręgach. W dyskusji nad zmianami granic okręgów radny Mirosław Nowakowski z PiS twierdził: „Ludzie przez kilka lat pracowali w pewnych okręgach wyborczych nie po to, żeby się okazało, że w ostatniej chwili te okręgi zostaną zmienione”6. Niemniej w „odchudzonym” z wyborców i mandatów nowym okręgu nr 5 wystartowało 66 kandydatów, co dało wynik ponad 13 kan- dydatów na jeden mandat. Ogółem w województwie zarejestrowano 357 kandy- datów z 39 list. W porównaniu z wyborami 2006 roku zmalała liczba komitetów (z 14), liczba list (z 47) i liczba kandydatów (z 423). Łatwiej zatem było zdobyć mandat, gdyż w 2010 roku o fotel radnego ubiegało się 11,9 chętnych przy 14,1 w roku 2006.
Platforma Obywatelska postawiła na wypróbowanych ludzi. W okręgu numer 1 na pierwszych miejscach znaleźli się: Anna Wasilewska – dyrektor Departamentu Sportu Urzędu Marszałkowskiego i wiceprezydent Olsztyna w latach 2007-2009 (kiedy PO współrządziła z Czesławem Małkowskim do prze- granych przez nią przedterminowych wyborach prezydenta Olsztyna w lutym 2009 roku) i Tadeusz Politewicz (dotychczasowy radny i znany lekarz). Na liście byli także m.in. Mariola Łukowska – dyrektorka Centrum Kultury i Promocji Barczewa i jednocześnie redaktorka naczelna „Wiadomości Barczewskich”, radny Grzegorz Kniefel – wyborcza „jedynka” w poprzedniej kampanii oraz aktorka Irena Burczyk. Ostatnie nazwisko było zaskoczeniem – I. Burczyk (znana bar- dziej jako Telesz), kojarzona była raczej z Akcją Katolicką i bardziej tradycjona- listyczną częścią wyborców niż z „liberalną” PO.
Do sejmiku z okręgu nr 2 kandydował Wojciech Szadziewicz – radny w poprzednich wyborach wybrany z listy PiS oraz inny radny Sławomir Willenberg. W. Szadziewicz i S. Willenberg dostali miejsca 3 i 4. W okręgu tym „jedynką” została Bernadeta Hordejuk – samorządowiec z Iławy, zdaniem
„Kuriera Iławskiego” człowiek z drużyny Adama Żylińskiego7, a numerem 2 – biznesmen z Ostródy Krzysztof Kowalewski.
W okręgu nr 3 startował marszałek województwa Jacek Protas, jako lider listy, oraz kandydaci z dawnego województwa elbląskiego, m.in. elbląski radny miejski Witold Strzelec. Jedynym oprócz J. Protasa kandydatem spoza elblą- skiego był Dariusz Hawrylec – nauczyciel Zespołu Szkół z Ukraińskim Językiem
6 Protokół Nr XL z XL Sesji Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 8 czerwca 2010 roku, http://bip.warmia.mazury.pl/urzad_marszalkowski/356/Rok_2010.
7 http://www.kurier-ilawski.pl/czytaj/Ilawa-wrocila-do-centrum/1563.
Nauczania, który miał za zadanie zdobyć głosy wśród ludności pochodzenia ukra- ińskiego. W okręgu nr 4 na pierwszym miejscu ponownie umieszczono Jarosława Słomę – członka zarządu województwa mijającej kadencji, a na drugim – kętrzyń- skiego przedsiębiorcę Eugeniusza Kocha. W okręgu nr 5 liście przewodził prze- wodniczący sejmiku Julian Osiecki.
Spośród czworga radnych, którzy w trakcie kadencji przeszli do Platformy Obywatelskiej wszyscy startowali w wyborach. O W. Szadziewiczu i J. Osieckim była już mowa. Natomiast dawni działacze Samoobrony RP dostali dość dalekie pozycje (Ewa Gutowska piątą i Edward Przyłucki czwartą) i – jak pokazały wyniki – nie byli w stanie przekonać do siebie wyborców.
Polskie Stronnictwo Ludowe wystawiło sprawdzonych kandydatów, często samorządowców dotychczas niezależnych i startujących także w wyborach innych szczebli. W okręgu nr 1 takimi działaczami byli np. Teodozy Marcinkiewicz – od 1994 roku wójt Stawigudy, czy Stanisław Trzaskowski – burmistrz Dobrego Miasta wybierany na stanowisko w czterech elekcjach. Obaj w swoich gmi- nach do władz wykonawczych startowali z komitetów niepartyjnych. „Jedynką”
w okręgu była wicemarszałek województwa Urszula Pasławska. Za nią znalazł się Krzysztof Grzymowicz, 23-letni syn walczącego o prezydenturę Olsztyna Piotra Grzymowicza (także popieranego przez PSL). Na dalszych miejscach byli m.in.
Elżbieta Bronakowska – dyrektorka Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Olsztynie; prof. Janusz Gołaszewski – prodziekan Wydziału Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego; czy dr Teresa Malec – kanc- lerz Wyższej Szkoły Informatyki i Ekonomii TWP.
W okręgu nr 2 listę otwierała druga z wicemarszałków Jolanta Szulc.
Za nią umieszczono wójta gminy Ostróda (od 1998 roku) Gustawa Brzezina i byłą zastępczynię burmistrza Działdowa Teresę Nowakowską. W okręgu nr 3
„jedynką” został nadleśniczy z Piórkowa Jan Bobek; dalej m.in. Jan Kantypowicz, dyrektor Zarządu Komunikacji Miejskiej w Elblągu i były sekretarz Lions Club w Elblągu Zygmunt Kiersz. W okręgu nr 4 na pierwszym miejscu umiesz- czono sekretarza powiatu oleckiego i byłego radnego sejmikowego Edwarda Adamczyka. Dalej był m.in. 35-letni dyrektor Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Radosław Król i Andrzej Bujnowski m.in. były dyrektor wydziału zdrowia suwalskiego urzędu wojewódzkiego.
„Jedynką” w okręgu nr 5 został były poseł i dotychczasowy podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Zbigniew Włodkowski, a na liście był także przewodniczący Rady Gminy Szczytno Wiesław Gołąb.
Prawo i Sprawiedliwość w okręgu nr 1 na pierwszym miejscu umie- ściło radnego Artura Chojeckiego, a na drugim – radną Bożennę Ulewicz.
Na liście znaleźli się także przedstawiciele służby zdrowia (lekarze Agata Plawgo i dr Jerzy Romaszko, farmaceutka Maria Kuciak) i naukowcy (prof. Selim Chazbijewicz, dr Paweł Warot z Instytutu Pamięci Narodowej) oraz były komen- dant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej (Dariusz Przeradzki). Na czele listy w okręgu nr 2 partia postawiła solidarnościowca radnego Józefa Dzikiego.
W okręgu nr 3 „jedynką” był lekarz radny Jacek Perliński. Za nim był m.in.
wiceburmistrz Ornety Bogdan Wiszowaty oraz była radna gminy Lidzbark Warmiński i rady Miasta Elbląga Małgorzata Górska. W okręgu nr 4 na pierw- szym miejscu był radny miejski z Ełku Tomasz Bińczak. Na dalszych miejscach m.in. sekretarz Komitetu Powiatowego w Kętrzynie Stanisław Gasperski, dyplo- mowana pielęgniarka Bożenna Krysiuk. W okręgu nr 5 na czele listy stał radny miejski z Nidzicy, przewodniczący miejscowego Klubu „Gazety Polskiej” Patryk Kozłowski. Za nim m.in. zastępca burmistrza Białej Piskiej Wojciech Stępniak.
Sojusz Lewicy Demokratycznej w wyborach 2010 roku wystartował samo- dzielnie. Na listach SLD znaleźli się dawni sprawdzeni działacze (jeszcze z czasów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej) oraz grupa debiutantów, w tym stu- denci. Liderem partii w wyborach sejmikowych był „dr inż. Marcin Robert Kulasek” (tak przedstawiał się na plakatach i ulotkach) – sekretarz wojewódzkiej rady SLD i wiceprzewodniczący miejskiej rady w Olsztynie. M.R. Kulasek jedno- cześnie kandydował w wyborach prezydenckich, stąd też jego postać zdomino- wała kampanię Sojuszu – kandydat miał 34 lata i nie był znany szerszej publicz- ności. Za nim na liście w okręgu nr 1 znaleźli się m.in. Ireneusz Nalazek – były siatkarz AZS Olsztyn i radny Olsztyna, Bogusław Kowalewski – 49-letni dzia- łacz harcerski i wychowawca młodzieży, czy Mieczysław Aszkiełowicz – były poseł i „baron” Samoobrony RP. Na ostatnim, 12 miejscu umieszczono byłego prezy- denta Olsztyna, byłego marszałka województwa i aktualnego wiceprzewodniczą- cego sejmiku Andrzeja Ryńskiego – w poprzednich wyborach „jedynka” na liście.
Manewr z A. Ryńskim był podyktowany rozdwojeniem olsztyńskiego Sojuszu – władzę w partii przejęła młodzież, która nie chciała na czele listy „betonu”, z dru- giej jednak strony A. Ryński to uznana marka, zatem mógł on partii przyspo- rzyć dużo głosów. W pozostałych okręgach listy były wyraźnie słabsze i tylko ich
„jedynki” były znane. W okręgu nr 2 na czele listy był Jarosław Maśkiewicz – były burmistrz Lubawy i Iławy, w okręgu nr 3 Władysław Mańkut – były wojewoda elbląski i senator RP, w okręgu nr 4 Wiesław Kowalski – były radny sejmiku i były przewodniczący Rady Wojewódzkiej SLD. W okręgu nr 5 pierwszy na liście był szef powiatowych struktur Związku Nauczycielstwa Polskiego ze Szczytna Janusz Koziński. Spośród kandydatów SLD dwie osoby złożyły oświadczenie o pełnieniu służby w organach bezpieczeństwa PRL.
Z powyższej prezentacji nazwisk wynika, że komitety postawiły na spraw- dzone twarze – w poszczególnych okręgach listy otwierali aktualni bądź byli radni wojewódzcy. Lokomotywami list rządzących ugrupowań byli marszałek województwa Jacek Protas z Platformy Obywatelskiej i wicemarszałek Urszula Pasławska z Polskiego Stronnictwa Ludowego i to oni byli głównymi postaciami, wokół których budowano przekaz kampanijny.
Przebieg kampanii wyborczej
Wspomniani powyżej liderzy, kandydaci PO i PSL w kampanii wybor- czej wykorzystywali swoje urzędy i przypisywali sobie sukcesy sejmiku. Kampanię jako pierwszy rozpoczął Jacek Protas, który w połowie września pojawił się na billboardach, w ogłoszeniach prasowych, w spotach telewizyjnych i interneto- wych. Na plakatach przedstawiano postać Jacka Protasa z napisem „Platforma dla Warmii i Mazur” oraz mniejszym drukiem: „Jacek Protas Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego” i logo PO. Prezes Rady Ministrów Donald Tusk na kon- ferencji prasowej 15 września 2010 roku ogłosił termin wyborów samorządowych, które miały odbyć się 21 listopada. Rozporządzenie w tej sprawie zostało podpisane 17 września, zaś opublikowane w Dzienniku Ustaw z datą 20 września 2010 roku – i od tego dnia oficjalnie ruszyła kampania wyborcza. W tym czasie emitowano już materiał z J. Protasem w lokalnych mediach i na billboardach. Wywołało to nieza- dowolenie wśród kandydatów z innych ugrupowań. Zarzucali oni Platformie pro- wadzenie kampanii przed jej ogłoszeniem, ukrywanie finansowania, brak podpi- sania materiałów przez komitet wyborczy itp.8 Politycy PO apelowali, by poczekać na wykładnię Krajowego Biura Wyborczego, twierdzili, że „przecież każda organi- zacja, która posiada środki na promocję ma prawo taki przekaz zrobić”9.
Dopiero 8 października 2010 roku sekretarz Regionu PO Jan Harhaj rozesłał do lokalnych redakcji informację prasową. Pisał w niej: „1. Kampania wize- runkowa została zaplanowana w czerwcu na okres 16-30 września 2010 r. 2. W związku z ogłoszeniem terminu wyborów samorządowych wszelkie działania marketingowe zostały wstrzymane. Aneksowano umowy i skrócono czasy ekspozycji billboardów do 19 września 2010 r. Wycofane zostały zaplanowane po 19 września reklamy prasowe oraz interne- towe. 3. Kampania wizerunkowa została w całości sfinansowana z budżetu Platformy Obywatelskiej. 4. Obowiązek usunięcia billboardów zgodnie z podpisanymi umowami spo- czywa na zarządcach nośników reklamowych”10. Faktycznie spoty zniknęły z Internetu i telewizji, ale plakaty wisiały jeszcze w październiku11.
Tłumaczenia sekretarza PO wydają się naiwne. Państwowa Komisja Wyborcza już 9 listopada 2009 roku wydała komunikat, w którym informowała, że wybory powinny odbyć się między 14 listopada 2010 a 9 stycznia 2011 roku12. Zatem można przypuszczać, że „kampania wizerunkowa” była obliczona jako element samorządowej kampanii wyborczej PO. Tym bardziej, że 20 września 2010 roku, czyli w dniu, w którym oficjalnie rozpoczęła się kapania wyborcza i w piątym dniu „kampanii wizerunkowej”, Platforma zorganizowała kon- ferencję prasową, na której przedstawiono program wyborczy partii pt.
„Platforma Obywatelska dla Warmii i Mazur”13.
8 Np. Pierwsze wyborcze starcie, http://www.tv.elblag.pl/play/1936.
9 Wypowiedź kandydata PO Antoniego Czyżyka, ibidem.
10 Informacja prasowa PO z 8 października 2010 r.; zbiorach autora.
11 Na jednej z tablic zawieszonych przy ul. Pieniężnego (centrum Olsztyna, niedaleko ratusza) plakat z J. Protasem zdjęto dopiero w połowie stycznia 2011 r.
12 I. Krześnicki, Wybory na pewno w listopadzie, http://samorzad.lex.pl/?cmd= wybory,45.
13 Asy Platformy, http://www.olsztyn24.com/news/10760-asy-platformy.html.
Drugim sposobem przekazywania informacji wyborczych były swego rodzaju „biuletyny” marszałka zarówno internetowe, jak i prasowe. W czasie kampanii Biuro Prasowe Urzędu Marszałkowskiego kilka razy dziennie wysyłało do lokalnych redakcji komunikaty o pracy marszałka J. Protasa. Te same infor- macje zamieszczano także na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego
„Wrota Warmii i Mazur”14. Marszałek J. Protas zatem „otwierał”, „patronował”,
„wręczał”, „zapraszał”, a w prawie wszystkich artykułach był przynajmniej jed- nozdaniowy cytat z wypowiedzi „Marszałka Jacka Protasa”15.
W prasie drukowanej natomiast przygotowywano większe materiały.
Przykładowo – w „Gazecie Olsztyńskiej” z 23 października 2010 roku ukazał się całostronicowy materiał z cyklu „Nasze prezentacje” o „nowym obliczu Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie”. Informacja miała charakter mate- riału zamówionego (na dole miał numer 433410otbr-a-w), ale przeciętny czy- telnik uznałby go za „normalny” artykuł – tym bardziej, że nigdzie na stronie nie było wzmianki o zleceniodawcy. Artykuł opowiada o tym, jak w obecności marszałka symbolicznie rozpoczęto rozbudowę szpitala dziecięcego. Były także typowe zdjęcia okolicznościowe – przemowy, główny wykonawca, pierwsze wbicie łopaty i wpis marszałka do pamiątkowej księgi. Po prawej stronie znalazł się krótki wywiad z marszałkiem wraz ze zdjęciem. Anonimowy autor zadał jedno pytanie („Jak ocenia Pan sytuację placówek służby zdrowia podległych samorządowi województwa?”) i wygłosił dwa stwierdzenia, do których ustosunkował się marszałek. Na dole strony zamieszczono niewielką, dwuzdaniową wypowiedź dyrektorki szpitala Krystyny Piskorz-Ogórek, a obok – już w trzykrotnie większej ramce – zastępcy ordynatora Klinicznego Oddziału Chirurgii Dziecięcej rozbudowywanego szpitala Tadeusza Politewicza. Zarówno J. Protas, jak i T. Politewicz kandydowali w wyborach.
Tego dnia, tzn. 23 października 2010 roku, Platforma Obywatelska ofi- cjalnie rozpoczęła kampanię, organizując konwencję w Centrum Konferencyjnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Na konwencji obecny był marszałek sejmu Grzegorz Schetyna, który apelował o walkę na argumenty16.
Takich „biuletynów” w prasie było więcej. 13 października został opu- blikowany „Głos euro” – dodatek reklamowy nr 27 – czterostronicowa wkładka do „Gazety Olsztyńskiej” sfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w której na pierwszej stronie było duże zdjęcie mar- szałka J. Protasa i jego wypowiedź pod tytułem „Szansa historyczna”. W weekend 23-24 października ukazał się „dodatek specjalny” pt. „Baltic Cup 2010”, również sfinansowany przez Unię Europejską, a poświęcony międzynarodowemu festiwa- lowi tańca i mistrzostwom świata formacji standardowych. W tym wydaniu mar- szałek znalazł się dopiero na trzeciej stronie, ale przedstawiony został w sposób typowy, tzn. zdjęcie i pytania – „Najpiękniejsza forma ruchu – cztery pytania
14 http://wrota.warmia.mazury.pl/News/Aktualnosci/.
15 Np. Marszałek Jacek Protas o samorządzie w Gruzji, http://wrota.warmia.mazury.pl/News/
Aktualnosci /Marszalek-Jacek-Protas-o-samorzadzie-w-Gruzji.html.
16 P. Pliszka, Wystartowała regionalna kampania wyborcza Platformy i PiS, „Gazeta Olsztyńska”, 25 października 2010, s. 3.
do marszałka”. 15 listopada 2010 roku wydano duży (16-stronicowy) „dodatek bezpłatny” nr 11 pt. „Superprodukt”. Stanowił on m.in. sprawozdanie z gali, na której wręczano nagrody przedsiębiorcom z województwa, biorącym udział w konkursie o nagrodę jakości oraz na najlepszy produkt i usługę. Ponieważ nagrody wręczał marszałek, zatem był on widoczny na każdej z ośmiu fotografii z gali. Dodatkowo na pierwszej stronie umieszczono „legitymacyjne” zdjęcie mar- szałka i jego wypowiedź pt. „Warto postawić na jakość”.
W „Gazecie Olsztyńskiej” marszałek województwa był obecny jeszcze dwu- krotnie w „normalnych” materiałach dziennikarskich. W dodatku „Olsztyn dzień po dniu” Jacek Protas opowiadał o inwestycjach w Olsztynie z pieniędzy prze- znaczonych przez samorząd województwa17 (obok wywiadu znalazło się ogło- szenie KW PO zapraszające na inaugurację kampanii wyborczej Platformy).
Natomiast w piątek 12 listopada 2010 roku zamieszczono całostronicowy wywiad pt. „Egzamin marszałka”18, w którym J. Protas podsumowywał kadencję.
17 listopada 2010 roku odbyła się konferencja kończąca kampanię wyborczą, w której uczestniczyli m.in. Jacek Protas – przewodniczący regionalnej PO, Janusz Cichoń – kandydat na prezydenta Olsztyna i Anna Wasilewska – liderka listy PO w okręgu nr 1 (Olsztyn i powiat olsztyński). Konferencję pro- wadził Piotr Bałtroczyk19. W olsztyńskich wyborach prezydenckich kandydat Platformy zajął trzecie miejsce, zdobywając zaledwie 8160 głosów (13,39%).
Do drugiej tury dostał się urzędujący prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz z PSL (36,32%) i były prezydent, odwołany w referendum w związku z „seks aferą”, Czesław Małkowski (38,66%) – startujący z własnego komitetu. PO zdo- była najwięcej (10 z 25) mandatów w radzie miasta, ale wyraźnie przegrała elekcję prezydencką. Platforma zatem musiała wskazać innego „swojego” kandydata przed drugą turą. „Mniejszym złem” okazał się P. Grzymowicz, z którym partia w ostatnich miesiącach prowadziła nieustanną wojnę w radzie miasta.
Natomiast atak na C. Małkowskiego przypuścił Piotr Bałtroczyk, który 30 listopada 2010 roku w lokalnych publikatorach wystosował apel do miesz- kańców Olsztyna o niegłosowanie na C. Małkowskiego20. Jego wystąpienie publi- kowały rozgłośnie radiowe w ramach ogłoszeń płatnych. Natomiast w interne- towym wydaniu „Gazety Wyborczej” zamieszczono list, bez zaznaczenia jego formy (nie wiadomo czy to część artykułu, czy może „reklama”)21. W wersji dru- kowanej P. Bałtroczyk pisał: „To ja napisałem ten list, nie stoi za mną żaden wyborczy komitet, nikt mnie nie inspirował”. Zaś w wersji dźwiękowej: „To ja napisałem ten tekst
17 P. Pliszka, Olsztyn zasługuje na naszą uwagę, „Olsztyn dzień po dniu”, dodatek do „Gazety Olsztyńskiej”, 22 października 2010, s. 4.
18 Egzamin marszałka, „Gazeta Olsztyńska”, 12 listopada 2010, s. 11.
19 Podsumowanie kampanii – konferencja prasowa, http://www.warminsko-mazurski.platforma.org/
aktualności,, 12245, regionalne.html.
20 Plik dźwiękowy został zamieszczony także na stronie domowej Bałtroczyka. Zob. http://
baltroczyk.pl/wp-content/uploads/2010/11/track_21.mp3 (wersja pełna) i http://baltroczyk.pl/
wp-content/uploads/2010/12/ track_12.mp3 (wersja skrócona).
21 Piotr Bałtroczyk apeluje: Nie głosujcie na Małkowskiego, http://olsztyn.gazeta.pl/
olsztyn/1,35189,8745386,Piotr_ Baltroczyk_apeluje_nie_glosujcie_na_Malkowskiego.html.
i opłaciłem jego emisję. Nie stoi za mną żaden wyborczy komitet, nikt mnie nie inspirował”.
C. Małkowski wybory przegrał, a za swoje wystąpienie P. Bałtroczyk otrzymał tytuł Olsztynianina Roku 2010, przyznany przez miejscową redakcję „Gazety Wyborczej”22. Nagrodę odebrał w sali „Hotelu Wileńskiego” – tej samej, w której prowadził konferencję podsumowującą kampanię PO.
Jacek Protas ma swoją stronę internetową23, na której pierwszego wpisu dokonano 18 czerwca 2010 roku, informując o wiecu poparcia dla Bronisława Komorowskiego – kandydata PO w wyborach prezydenta RP, który miał miejsce na olsztyńskiej starówce. Strona wygląda bardzo profesjonalnie, ale była (i jest) aktuali- zowana nieregularnie – czasami wiadomości są podawane co dwa-trzy dni, po czym następuje nawet dziesięciodniowa przerwa. Regularność dwu-, trzydniową utrzy- mywano w czasie kampanii, tzn. od połowy września 2010 roku do ciszy wyborczej.
J. Protas był widoczny także podczas dwóch kampanii promocyjnych pro- wadzonych przez samorząd województwa. Pierwszą była 600. rocznica bitwy pod Grunwaldem – marszałek chwalił się przeznaczeniem znacznych środków unij- nych na inwestycje na polach grunwaldzkich, jako gospodarz województwa był obecny na samych obchodach relacjonowanych przez ogólnopolskie telewizje itp.
Drugą była akcja promocyjna „Mazury – Cud Natury”, która trwała długie mie- siące i była m.in. okazją do wypromowania samego marszałka.
Strona internetowa regionalnych władz PO zamieściła zakładkę zatytu- łowaną „Wybory Samorządowe 2010”24, na której były tylko linki do kolejnych wewnętrznych stron (sejmik, prezydenci, burmistrzowie, wójt) oraz do zewnętrz- nego ogólnopolskiego serwisu wyborczego25. Po wejściu na adres poświęcony wyborom do sejmiku, ukazywała się lista kandydatów, którzy posiadali własne strony internetowe26. Spośród 60 kandydatów PO do sejmiku, linki do swoich stron umieściło zaledwie czworo – Tadeusz Baca, Daniel Domoradzki, Bernadeta Hordejuk, Julian Osiecki. Wszystkie strony były zbudowane na podstawie goto- wego szablonu, który był mniej lub bardziej udolnie modyfikowany przez poszczególnych kandydatów (lub ich administratorów). Nagłówki wszystkich stron zawierały przewodnie hasło Platformy („Z dala od polityki”), zaś kandy- daci wpisywali także swoje hasła: Baca – „Warto mi zaufać”, Domoradzki – „Mam pociąg do Mazur. :)”, Hordejuk – „Współpraca. Zgoda. Inwestycje.”, a Osiecki –
„Dla Warmii i Mazur”. Zawartość stron też była standardowa – krótki życiorys, osiągnięcia, program działania, zdjęcie.
19 listopada 2010 roku do „Gazety Olsztyńskiej” dołączona została czte- rostronicowa wkładka wyborcza KW Platforma Obywatelska RP. Na pierwszej stronie zamieszczono list podpisany przez Jacka Protasa Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego (nie kandydata ani szefa PO), z jego zdjęciem i hasłem
22 M. Wojciechowski, Olsztynianin Roku 2010. Piotr Bałtroczyk odebrał Perłę, http://olsztyn.gazeta.pl/
olsztyn/ 1,35189,9150068,Olsztynianin_Roku_2010__Piotr_Baltroczyk_odebral_Perle.html.
23 http://www.jacekprotas.pl.
24 http://www.warminsko-mazurski.platforma.org/wybory_samorzadowe_2010.html.
25 http://dosejmiku.org; http://naburmistrza.org i http://dorady.org.
26 http://dosejmiku.org/27/warminsko_mazurskie.
„Program dla Warmii i Mazur”. Po raz kolejny widać tu nawiązanie do wrze- śniowej „kampanii wizerunkowej”. W dolnej części strony przedstawiono trzech kandydatów partii na urzędy prezydentów największych miast województwa (Olsztyna, Elbląga i Ełku). Na drugiej i trzeciej stronie umieszczono tableau wszystkich 60 kandydatów do sejmiku z podziałem na okręgi wraz z hasłem
„Budujemy Warmię i Mazury. Z dala od polityki”. Ostatnia strona została zajęta przez fotografie 17 kandydatów PO na burmistrzów.
Kampanię Polskiego Stronnictwa Ludowego w analogiczny sposób do Jacka Protasa prowadziła jego zastępczyni na urzędzie marszałka województwa Urszula Pasławska. „Numer dwa” w województwie to jednak nie „numer jeden”, zatem możliwości oddziaływania były mniejsze niż u J. Protasa. Różnica była widoczna przede wszystkim w komunikatach wydawanych przez służby prasowe urzędu mar- szałkowskiego – o U. Pasławskiej nie mówiono nic; sukcesy miały tylko „ojca”.
„Matce” pozostały wyjazdy w teren. U Pasławska jeździła więc na różne festiwale regionalnej kuchni, folkloru, kultury żydowskiej, debaty młodzieżowe, otwarcia
„orlików”, rozpoczynania budów, podpisywania umów itp. Wykonywała taką samą pracę jak marszałek J. Protas, tylko nikt o tym nie wiedział. Praktycznie jedynym kanałem przekazywania informacji była (i jest) jej strona internetowa27, której nowa wersja ruszyła 19 lipca 2010 roku28. Od tego dnia praktycznie codziennie zamieszczano informacje z życia województwa, a relacje z imprez i wydarzeń, na których była obecna, wzbogacano odpowiednimi fotografiami. Urszula Pasławska podpisywała w imieniu marszałka województwa sporo umów o współfinan- sowaniu projektów z Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO), stąd też mogła się tym pochwalić na swoim blogu29. W ostatnim tygodniu kampanii wraz Piotrem Grzymowiczem, kandydatem PSL na prezydenta Olsztyna, otworzyła pięć
„orlików” w Olsztynie (wpisy 15, 16 i 18 listopada), poinformowała o rozdzieleniu prawie 10 mln zł z RPO na rewitalizację miast (15 listopada) oraz zrelacjonowała podpisanie umowy na rewitalizację jednego z nich – Dobrego Miasta, którego bur- mistrzem był kandydat PSL do sejmiku Stanisław Trzaskowski (18 listopada).
U. Pasławska (i P. Grzymowicz także) jeszcze przed ogłoszeniem kam- panii wyborczej miała button reklamowy w internetowym wydaniu „Gazety Olszyńskiej”, zapraszający na bloga. Po ogłoszeniu kampanii zmieniła wygląd reklamy i samego bloga, dodając informację, że strona zawiera materiały przy- gotowane przez Komitet Wyborczy Polskie Stronnictwo Ludowe. Natomiast na stronie Jacka Protasa brak było informacji o komitecie, zaś jego funkcja jest wymieniona w tytule strony („Strona internetowa Jacka Protasa: Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego”)30.
27 http://www.paslawska.pl.
28 Z taką datą rozpoczynają się regularne wpisy. Wcześniejsze dwa miały ewidentnie charakter testowy. Sama domena „paslawska.pl” została zarejestrowana 1 kwietnia 2009 r. – zob. http://
www.dns.pl/cgi-bin/whois.pl.
29 Strona U. Pasławskiej właściwie nie jest blogiem, mimo że tak jest napisane na stronie, gdyż nie udostępnia możliwości komentowania wpisów autorki.
30 Więcej informacji jest ukrytych w „metadanych”, które są widoczne dla wyszukiwarek stron
W prasie drukowanej Urszula Pasławska przedstawiona została niewiele razy. W bezpłatnym „Naszym Olsztyniaku” z 24 października 2010 roku zamiesz- czono felieton o „najmłodszym marszałku województwa w Polsce”, który jest odpo- wiedzialny za zdobywanie i przekazywanie funduszy unijnych, pt. „Mazurka z milionami”31. Tydzień później (29 października 2010) w „Gazecie Olsztyńskiej”
w dziale „Podróże/Wywiad” ukazał się artykuł tej samej autorki, pt. „Nawet blo- kowiska wypięknieją”32. W pierwszym artykule można obejrzeć zdjęcia z domu pani marszałek (np. na kanapie z książką, w kuchni itp.), natomiast drugi jest ilustrowany przez wykadrowaną twarz U. Pasławskiej z jej plakatu wyborczego.
PSL w kampanii promowało się hasłem „Człowiek jest najważniejszy”, zaś sama Pasławska – „Przyszłość zaczyna się dzisiaj”33. Do „Gazety Olsztyńskiej”
z 12 listopada 2010 roku dołączona była czterostronicowa wkładka wyborcza KW PSL. Na 2 i 3 stronie zaprezentowani zostali „nasi kandydaci do sejmiku”, ale – nie wiadomo dlaczego – tylko z okręgu nr 2. Na pierwszej stronie zamiesz- czono krótki apel wyborczy, zaś na ostatniej – wspomniany już plakat Urszuli Pasławskiej. Pasławska na swoim blogu co kilka dni dokonywała wpisów o innych kandydatach ze swojego okręgu, pod wspólnym tytułem „Moja drużyna”.
Kampania ludowców w Internecie – oprócz U. Pasławskiej – była niewi- doczna. Oficjalny serwis Zarządu Wojewódzkiego PSL nie był w ogóle przygo- towany do wyborów. Informacje wyborcze były umieszczone wraz z innymi34, zaś w innym miejscu strony można było znaleźć 150-megabajtowy skompre- sowany plik, zawierający materiały wyborcze przeznaczone do dalszej obróbki (wzory ulotek, plakatów, banerów, T-shirt’ów itp.)35. Informacje wyborcze zamie- ściła strona główna Komitetu Wyborczego PSL w Warszawie36, jednak tam ogra- niczono się tylko do wypisania kandydatów na listach w poszczególnych okrę- gach, a na zdjęcie mogli liczyć tylko ich liderzy.
Kampania wyborcza Prawa i Sprawiedliwości ruszyła w sobotę 23 paź- dziernika 2010 roku konwencją zorganizowaną w hotelu „Warmińskim”
w Olsztynie37. Konwencja rozpoczęła się minutą ciszy upamiętniającą zastrzelo- nego w Łodzi Marka Rosiaka. Posłanka Iwona Arent podziękowała zebranym, że odważyli się kandydować pod szyldem partii, mimo że była to niełatwa decyzja.
Szef okręgu olsztyńskiego PiS Jerzy Szmit powiedział, że partia idzie do wyborów z hasłem „Prawo i sprawiedliwość”.
PiS w swojej kampanii postawiło na bezpośredni kontakt z wyborcami – organizowano spotkania, rozdawano ulotki. Partia była nieobecna w prasie
internetowych.
31 A. Szapiel, Mazurka z milionami, „Nasz Olsztyniak”, 24 października 2010, s. 12.
32 A. Szapiel, Nawet blokowiska wypięknieją, „Gazeta Olsztyńska”, 29 października 2010, s. 13.
33 http://paslawska.pl/blog/aktualnosci/data/31/pazdziernik/2010/wpis/przyszlosc-zaczyna-sie- dzis-premiera-hasla-i-plakatu.html.
34 http://www.warminskomazurskie.psl.pl/Newsroom.aspx.htm.
35 http://www.warminskomazurskie.psl.pl/Pliki/Wybory2010.zip.
36 http://wybory2010.psl.pl/warminsko-mazurskie/kandydaci_do_sejmikow_wojewodztw.
37 P. Pliszka, Wystartowała regionalna kampania wyborcza Platformy i PiS, „Gazeta Olsztyńska”
25 października 2010, s. 3.
drukowanej. Jedyne artykuły wyborcze o PiS-ie to informacje o konflikcie między kandydatami na prezydenta Olsztyna Jerzym Szmitem i Czesławem Małkowskim. J. Szmit (i P. Grzymowicz z PSL) unikał wszystkich publicznych debat z C. Małkowskim, ponieważ nie chciał występować obok człowieka „podej- rzanego moralnie”. Tuż przed ciszą wyborczą Sąd Okręgowy w Olsztynie nakazał Czesławowi Małkowskiemu przeproszenie Jerzego Szmita, za słowa o rzekomym grożeniu C. Małkowskiemu („spotka go coś przykrego”). J. Szmit przyjął prze- prosiny; powiedział, że szanuje go jako człowieka, ale nie jako polityka38.
PiS jako jedyna chyba partia przygotowała własną gazetkę wyborczą –
„Gazetę Samorządową. Biuletyn KW Prawo i Sprawiedliwość”. W listopadzie 2010 roku ukazał się jej jedyny numer. Jak wskazuje nazwa i odpowiednie zapisy na każdej stronie gazetki, był to materiał wyborczy PiS. Na pierwszej stronie zamieszczono zdjęcie Jarosława Kaczyńskiego z grupą wyborców (na pierw- szym planie uśmiechnięte starsze panie) oraz krótką rozmowę z nim o sytu- acji w regionie („Warmińsko-mazurskie ma potencjał”). Wydaje się, że strony 2, 7 i 8 były przygotowane przez centralę – mamy tu główne hasła z programu PiS, wyjątki ze strony internetowej „Rozliczplatformę.pl” czy „Siedem dni z życia działacza PO”. Natomiast strony 3-6 były poświęcone kandydatom do sejmiku województwa (okręg nr 1) oraz kandydatowi na prezydenta Olsztyna. Autorowi nie udało się sprawdzić czy w innych rejonach województwa była kolportowana
„Gazeta Samorządowa PiS” i czy miała strony z miejscowymi kandydatami.
W dwóch miejscach (str. 3 i 6) zamieszczono prezentację Jerzego Szmita, najpierw jego życiorys ze zdjęciem, a na końcu apel do wyborców o głosowanie na kandy- datów PiS-u, również ze zdjęciem. Także dwa razy przedstawiony jest lider listy do sejmiku Artur Chojecki – na stronie 4 jego życiorys, osiągnięcia i zdjęcie, zaś na stronie 6 rozmowa z nim oraz to samo zdjęcie co poprzednio. Na stronie piątej i czwartej zaprezentowano pozostałych kandydatów według kolejności umiesz- czenia ich na liście. Zachęcano do odwiedzenia wyborczej strony internetowej z kandydatami do wszystkich szczebli samorządu.
Podobnie jak w poprzedniej elekcji, także i tym razem Prawo i Sprawiedliwość przygotowało dla każdego województwa oddzielny program wyborczy. Można go było ściągnąć z głównej strony internetowej partii39. Region warmińsko-mazurski PiS nie posiada własnej strony internetowej, zatem kam- pania internetowa ograniczyła się do strony centralnej. Niestety niewielu kan- dydatów zostało tam zaprezentowanych ze zdjęciem i krótkim życiorysem.
Zdecydowana większość kandydatów została wymieniona z imienia i nazwiska oraz okręgu wyborczego, z jakiego startowali.
Kampania wyborcza Sojuszu Lewicy Demokratycznej rozpoczęła się 11 września 2010 roku od umieszczenia na stronie internetowej Rady Wojewódzkiej SLD ankiety40. Partia prosiła w niej o odpowiedzi na pytania typu:
„czy jesteś zadowolony z władz swojej miejscowości?”, „jak funkcjonuje pobliski
38 Małkowski przeprasza Szmita, „Gazeta Olsztyńska”, 23 listopada 2010, s. 7.
39 http://wybory.pis.org.pl/programy_wojewodzkie.
40 Ankieta Wojewódzka, http://www.wm.sld.org.pl/?p=791.
ośrodek zdrowia?”, „czy pobliska szkoła jest dobrze wyposażona, a dzieci korzy- stają z posiłków?”. 2 października 2010 roku odbyła się konferencja prasowa SLD pod hasłem „Nowy kierunek dla Olsztyna”, na której przedstawiono kan- dydata na prezydenta Olsztyna Marcina R. Kulaska. Dotychczas w SLD mówiono o kandydaturze Andrzeja Ryńskiego – ten jednak uznał, że więcej dla miesz- kańców będzie mógł zrobić jako radny wojewódzki41. Drugą rozpatrywaną osobą był Krzysztof Kacprzycki, który ostatecznie został szefem sztabu wyborczego M.R. Kulaska42.
9 października 2010 roku odbyła się konwencja samorządowa SLD.
Strona internetowa Rady Wojewódzkiej podała relację z konwencji wraz z foto- grafiami przewodniczącego Grzegorza Napieralskiego z kandydatami z Olsztyna (m.in. z M.R. Kulaskiem). Czytelnik jednak nie dowie się gdzie miała miejsce ta konwencja43. Konwencja wojewódzka odbyła się dopiero 17 października w Hotelu „Warmińskim” w Olsztynie. W spotkaniu uczestniczyła czołówka wojewódzkich działaczy (m.in. Tadeusz Iwiński, Władysław Mańkut, Wiesław Kowalski), a gwiazdą był przewodniczący Rady Krajowej SLD Grzegorz Napieralski. Po konwencji odbyła się konferencja prasowa, na której zapre- zentowano „jedynki” sojuszu w poszczególnych okręgach. Potem Napieralski z M.R. Kulaskiem poszli do największego centrum handlowego w Olsztynie, aby prowadzić „kampanię bezpośrednią”. Warto zauważyć, że członkowie sztabu byli ubrani w czerwone kurtki z napisem „Marcin Kulasek” na plecach44.
Kampania SLD skupiała się na promowaniu kandydata partii na fotel prezydenta Olsztyna. M.R. Kulasek spotykał się w Olsztynie z Longinem Pastusiakiem, Włodzimierzem Liberadzkim, Leszkiem Millerem czy Jerzym Wenderlichem. W spotkaniach uczestniczyli także kandydaci na radnych do Rady Miasta Olsztyna i przewodniczący Rady Wojewódzkiej SLD Wiesław Mańkut (kandydat do sejmiku z elbląskiego). Materiały ze spotkań raczej nie przebijały się do mediów, stąd pomysł na organizowanie „akcji bezpośrednich” – np. 15 listo- pada 2010 roku M.R. Kulasek i J. Wenderlich wręczali mieszkankom Olsztyna róże, a 17 listopada M.R. Kulasek ze sztabem od godziny 6 rano rozdawali jabłka (działanie wykorzystane wcześniej przez G. Napieralskiego).
Pozostali kandydaci partii musieli prowadzić kampanię „na własną rękę”.
Niektórzy wykorzystywali swoje strony internetowe, jak np. Andrzej Ryński, który na czas wyborów zmienił wygląd strony, dopisując informację o KW SLD i zamieszczając swoje spoty telewizyjne i radiowe45. Inni ograniczyli się do druko- wania ulotek i plakatów, chociaż też nie było ich zbyt dużo. Oryginalną kampanię po raz kolejny prowadził Mieczysław Aszkiełowicz. W wyborach do sejmiku star- tował z listy SLD. Na swojej stronie internetowej napisał, że jest „doświadczonym
41 Andrzej Ryński mówi zdecydowane „raczej nie”, http://www.ro.com.pl/aktualnosci/tresc/8762/
Rynski_nie_ bedzie_kandydowal.
42 Marcin Kulasek kandydatem SLD na prezydenta Olsztyna!, http://www.wm.sld.org.pl/?p=834.
43 Konwencja Samorządowa SLD – Człowiek, dom, praca, http://www.wm.sld.org.pl/?p=863.
44 Inauguracja kampanii samorządowej SLD na Warmii i Mazurach, http://www.wm.sld.org.pl/?p=904.
45 http://www.rynski.pl. Hasło A. Ryńskiego: „Skutecznie i z klasą”.
samorządowcem”, „znanym i cenionym parlamentarzystą”, „aktywnym społecz- nikiem”. Dyskretnie pominął fakt przyjaźni z Andrzejem Lepperem i pełnienie funkcji we władzach Samoobrony RP46. Najciekawszy był plakat M. Aszkiełowicza, który po wyborach zniknął ze strony kandydata. Na plakacie stoi uśmiechnięty kandydat, trzymający w ręku parasol, na który z góry leje się woda i podpis –
„Aszkiełowicz z SLD nie pozwoli «olać» Cię”47.
12 listopada 2010 roku w „Gazecie Olsztyńskiej” i „Dzienniku Elbląskim”
ukazała się czterostronicowa wkładka wyborcza SLD48. Na pierwszej stronie przedstawiono liderów list w poszczególnych okręgach, na stronie 2 i 3 były zdjęcia kandydatów według kolejności umieszczenia ich na listach, zaś na ostat- niej – kandydaci na prezydentów miast (Elbląga, Ełku i Olsztyna) oraz deklaracja wyborcza partii. Przy zdjęciu Marcina R. Kulaska na stronie pierwszej i czwartej podany był jego stopień naukowy „dr inż.” przed nazwiskiem. Wkładka wyborcza dołączona była także 17 listopada w „Naszej Warmii” – lokalnym dodatku „Gazety Olsztyńskiej” ukazującym się w Olsztynie i powiecie olsztyńskim (z kandydatami do rady powiatu). Interesująca była jej pierwsza strona, zawierająca poradnik wyborcy pt. „Jak głosujemy?”49. Przedstawiono w niej sposoby głosowania do poszczególnych szczebli władz samorządowych. Strona była podzielona na cztery części, w każdej umieszczono cztery kolorowe kartki wyborcze, a na każdej (w odpowiednim kolorze) – napis „LISTA nr 1” oraz kratka z krzyżykiem i „imię i nazwisko”. W wyborach wójta/burmistrza, wkradł się jednak błąd, gdyż na różowej karcie zakreśla się kandydata, a nie listę, jak przedstawiała to grafika.
Listą nr 1 był Komitet Wyborczy SLD. Prawie identyczną grafikę wykorzystano później w „Gazecie Olsztyńskiej” tuż przed i w czasie ciszy wyborczej50. W mate- riale z 19 listopada 2010 roku autor – być może w dobrej wierze, a być może celowo – wykorzystał pomysł SLD na wytłumaczenie wyborcom sposobu odda- wania głosu na różnokolorowe karty. Niestety, na każdej kartce (łącznie z błędną różową) znajdował się napis „LISTA nr 1”. Błąd ten naprawiono następnego dnia, modyfikując grafikę przez zamieszczenie napisu „Karta do głosowania”.
Z „wielkiej czwórki” najbardziej profesjonalną kampanię miała Platforma Obywatelska, natomiast Prawo i Sprawiedliwość chyba nie wykorzystało wszyst- kich narzędzi, jakie daje kampania – ulotki i plakaty to jednak zbyt mało.
Mniejsze ugrupowania prowadziły skromną i niewidoczną kampanię.
46 http://www.mieczyslawaszkielowicz.pl.
47 http://newsbar.pl/wp-content/uploads/2010/11/asz.jpg.
48 http://www.wm.sld.org.pl/wp-content/uploads/2010/11/460010otbr-a.pdf.
49 „Nasza Warmia”, wkładka wyborcza SLD – dodatek do „Gazety Olsztyńskiej”, 17 listopada 2010.
50 P. Pliszka, Każde głosowanie w innym kolorze, „Gazeta Olsztyńska”, 19 listopada 2010, s. 9 i P. Pliszka, Masz głos, masz wybór, „Gazeta Olsztyńska” 20-21 listopada 2010, s. 10.
Wyniki wyborów do sejmiku województwa
Frekwencja wyborcza była zbliżona do tej z 2006 roku. Wówczas zanoto- wano 46,22%, w 2010 roku – 47,52. Zaskakująco duża frekwencja była w zmie- nionym okręgu nr 5 – 54,01%. Również podobny był poziom głosów ważnych (86,99% w 2010 r. i 86,48% w 2006 r.).
Tabela 16.1. Frekwencja w wyborach do sejmiku województwa warmińsko- -mazurskiego w 2010 r. (w procentach)51
Okręg wyborczy 2010
Nr 1 – Olsztyn, powiat olsztyński 45,73 Nr 2 – Powiaty: działdowski, iławski, nowomiejski, ostródzki 48,71 Nr 3 – Elbląg, powiaty: bartoszycki, braniewski, elbląski, lidzbarski 44,95 Nr 4 – Powiaty: ełcki, giżycki, gołdapski, kętrzyński, olecki, węgorzewski 46,21 Nr 5 – Powiaty: mrągowski, nidzicki, piski, szczycieński 54,01 Województwo warmińsko-mazurskie: (2002 – 45,78; 2006 – 46,22) 47,52 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
Wybory zdecydowanie wygrała Platforma Obywatelska, zdobywając dwa razy więcej mandatów niż kolejny komitet – Polskie Stronnictwo Ludowe. PO uzyskała ponad 165 tys. głosów, co oznacza przyrost o 44 tysiące (o 36%).
Tabela 16.2. Wyniki wyborów do sejmiku województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2006 i 2010
Ugrupowanie Głosy % głosów Mandaty % mandatów
2006 2010 2006 2010 2006 2010 2006 2010
PO 121 090 165 388 26,85 34,84 10 14 33,3 46,7
PiS 90 869 78 613 20,15 16,56 6 5 20,0 16,7
PSL 75 190 114 730 16,67 24,17 7 7 23,3 23,3
LiD/SLD 68 063 75 862 15,09 15,98 3 4 10,0 13,3
Samoobrona 39 255 11 055 8,70 2,33 4 - 13,3 -
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
Jak wspomniano, tylko okręg nr 2 i 3 nie zmieniły swoich granic, zatem tylko te można porównywać bez ryzyka błędu. W okręgu nr 2, obej- mującym powiaty: działdowski, iławski, nowomiejski i ostródzki, wygrała ponownie Platforma Obywatelska (31,12%). Na PO zagłosowało ok. 5500 osób więcej niż w 2006 roku. Niewiele gorszy wynik uzyskało Polskie Stronnictwo Ludowe, które zdobyło 29 632 głosy (29,56%). Obie partie (PO i PSL) przy- ciągnęły ponad 8000 nowych wyborców. „Na plusie” był jeszcze Sojusz Lewicy Demokratycznej, który przekonał ponad 5000 nowych wyborców (13,62%
i czwarte miejsce). Przegranymi byli: Prawo i Sprawiedliwość, które straciło
51 Ze względu na zmianę podziału na okręgi wyborcze, danych o frekwencji na poziomie okręgów nie można porównać z wyborami w latach 2002 i 2006.
ponad 6000 głosów (spadek do 15,45%, trzecie miejsce) i Samoobrona RP, która zanotowała spadek o ponad połowę (z 8495 do 4041). W okręgu tym zareje- strowano jeden komitet mniej niż w 2006 roku, przy podobnej liczbie kandy- datów – 77 w 2010 r. i 79 w 2006 roku. Ponieważ także frekwencja była podobna (48,71% i 48,01%), można stwierdzić, że wyborcy odwrócili się od dawnej koalicji rządowej (PiS-Samoobrona RP-LPR) na rzecz aktualnej (PO-PSL), popierając także SLD. Nie bez znaczenia była także zmiana przynależności partyjnej przez dwóch dawnych radnych PiS Wojciecha Szadziewicza i Sławomira Willenberga.
Jak już wspomniano, obaj w trakcie kadencji przeszli do PO. Na W. Szadziewicza oddano 5539 głosów, a na S. Willenberga 4070. Część z sześciotysięcznego spadku poparcia dla PiS znajduje się zapewne w tych zbiorach. Wyborcy oddali swoje głosy raczej na osoby, niż na ugrupowania. Otwarta jest odpowiedź na pytanie, czy obaj kandydaci uzyskaliby takie poparcie, gdyby byli zgłoszeni przez Prawo i Sprawiedliwość. Radnymi z okręgu zostali: Bernadeta Hordejuk (nr 1) i Wojciech Szadziewicz (nr 3) z PO, Jolanta Szulc (nr 1) i Gustaw Brzezin (nr 2) z PSL, Jarosław Maśkiewicz (nr 1) z SLD i Józef Dziki (nr 1) z PiS.
W okręgu nr 3 (powiaty: bartoszycki, braniewski, elbląski i lidzbarski oraz miasto Elbląg) również wygrała PO, uzyskując najlepszy wynik w województwie – 40,72%. Poparcie dla partii marszałka Jacka Protasa wzrosło o ponad 14 000 głosów. Na J. Protasa głosowało 20 689 wyborców (19,40%), czyli więcej niż na całą listę PSL (19 659), PiS (19 124) i SLD (18 132). W 2006 roku prze- waga nad drugim PiS-em wynosiła ok. 10 500 głosów, zaś w 2010 roku do dru- giego PSL-u wzrosła do prawie 24 000. Polskie Stronnictwo Ludowe przy- ciągnęło prawie 7000 nowych wyborców, Prawo i Sprawiedliwość ok. 500, zaś Sojusz Lewicy Demokratycznej 2000. Wynika z powyższego, że wszystkie cztery główne partie uzyskały więcej głosów niż w poprzedniej elekcji. Sukces PO (J. Protasa) jest niepodważalny, natomiast na kolejnych miejscach zaobser- wować można przetasowania. O ile w 2006 roku PSL zajął czwarte miejsce z dość dużą stratą do trzeciego SLD (ok. 4000 głosów), to obecnie cała trójka (PSL, PiS i SLD) ma już porównywalne poparcie. Zarówno Jacek Protas, jak i Platforma Obywatelska otrzymali bardzo silny mandat do rządzenia. Papierkiem lakmu- sowym w kadencji 2010-2014 będą „Termy Warmińskie” – projekt budowy geo- termalnego kompleksu rekreacyjno-uzdrowiskowego w Lidzbarku Warmińskim za ok. 100 mln zł, którego promotorem jest lidzbarszczanin Jacek Protas. Jeżeli
„Termy” powstaną, to J. Protas sukces w kolejnych kadencjach będzie miał zapewniony. Natomiast jeżeli interes się nie uda – a jest taka możliwość52 – to karta może się odwrócić. Gra zatem idzie o wysoką stawkę. Mandaty radnych z okręgu zdobyli: Jacek Protas (nr 1), Witold Strzelec (nr 2), Zbigniew Pietrzak (nr 4) i Urszula Zakrzewska (nr 3) z listy PO, Jan Bobek (nr 1) z PSL, Władysław Mańkut (nr 1) z SLD oraz Jacek Perliński (nr 1) z PiS.
52 A. Socha, Temperatura wody 2 stopnie niższa czy wyższa nie ma znaczenia, http://www.debata.
olsztyn.pl/ index.php?option=com_content&view=article&id=446:termy-warmiskie-decyzja- ekonomiczna-czy-polityczna &catid=39:olsztyn&Itemid=108.
Tabela 16.3. Sejmik województwa warmińsko-mazurskiego – rozkład poparcia dla partii w poszczególnych okręgach w 2010 r.53
Ugrupo-
wanie Okręg nr 1 Okręg nr 2 Okręg nr 3 Okręg nr 4 Okręg nr 5
PO V 33 663 31 197 43 432 37 092 20 004
% 35,46 31,12 40,72 39,09 25,66
PSL V 19 073 29 632 19 659 20 823 25 543
% 20,09 29,56 18,43 21,95 32,77
PiS V 17 576 15 489 19 124 13 817 12 607
% 18,52 15,45 17,93 14,56 16,17
SLD V 18 783 13 656 18 132 15 462 9 829
% 19,79 13,62 17,00 16,30 12,61
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
Z okręgu nr 1 wyłączono powiat nidzicki, w którym zdecydowane zwy- cięstwo w 2006 roku odniosła koalicja „Lewica i Demokraci” – oddano na nią 3682 głosy. Wówczas w powiecie w głosowaniu uczestniczyło 12 713 wyborców (głosy ważne), zaś w całym okręgu 103 961. W 2010 roku oddano 94 928 głosów ważnych, przy wzroście liczby osób uprawnionych do głosowania, zatem fre- kwencja była na mniej więcej tym samym poziomie (46,20% w 2006 i 45,73%
w 2010 roku). Dla opisu zysku i strat poszczególnych komitetów, wyłączono dane z powiatu nidzickiego54. W liczbach bezwzględnych PO otrzymała ok. 7000 głosów więcej niż poprzednio, a PSL ok. 9000 więcej (przyrost dwukrotny). O ok. 1600 głosów spadło poparcie Sojuszowi Lewicy Demokratycznej, zaś o 500 osób Prawu i Sprawiedliwości. Wyborcy docenili pracę koalicji PO-PSL i dali jej mandat na kolejną kadencję. Po raz kolejny jednak widać różnicę w głosowaniu w Olsztynie i powiecie. W Olsztynie zwycięzcą wyborów została Platforma Obywatelska (23 206 głosów), za nią z dużą stratą SLD (12 243) i PiS (11 639), a jeszcze dalej PSL (7577). W powiecie olsztyńskim wybory wygrało Polskie Stronnictwo Ludowe (11 496), przed PO (10 457), za nimi z większą stratą SLD (6540) i PiS (5937). W wyborach sejmikowych 2010 roku nie wystartował Komitet Wyborczy Wyborców Dobry Samorząd, który w poprzednich wyborach zdobył 6067 głosów. Dobry Samorząd miał charakter „ponad podziałami”, ale politycznie był ulokowany w okolicach SLD i PSL i dotychczas współtworzył koalicję z PO w radzie powiatu olsztyńskiego. Głosy Dobrego Samorządu (2181 w 2006 roku) zapewne rozłożyły się pomiędzy PSL i PO oraz częściowo SLD. Klęskę poniosła Samoobrona RP – jej poparcie spadło z 4661 do 1081. Dawny poseł Samoobrony RP Mieczysław Aszkiełowicz (obecnie SLD) zdobył 1626 głosów, czyli mniej niż jego żona w poprzednich wyborach, startująca z Samoobrony RP (2259 w 2006 roku). W powiecie olsztyńskim PO zyskała prawie 3000 wyborców, PSL zyskał prawie 4000 głosów (w tym część dawnego elektoratu Samoobrony –
53 Ze względu na zmianę podziału na okręgi wyborcze, nie jest możliwe porównanie wyników poszczególnych partii na poziomie okręgów z elekcją samorządową w 2006 roku.
54 W 2006 roku na LiD oddano 3682 głosy, na PiS 2183, na PO 1638 i na PSL 1352.
2960), SLD pozyskał 800, a PiS 120 głosów. W Olsztynie PO i PSL powiększyły elektorat po około 4500 osób, z tym, że dla PSL oznaczało to wzrost o 136%
(z 3204 na 7577). Straty poniosło Prawo i Sprawiedliwość (-573 głosy) i Sojusz Lewicy Demokratycznej (-2425). O ile w przypadku PO można było spodziewać się takiego wyniku, to już w przypadku PSL należy docenić pracę liderki listy Urszuli Pasławskiej. Dużą rolę odegrał także kandydat na prezydenta Olsztyna Piotr Grzymowicz, który startował z poparciem ludowców i wybory wygrał.
Dotkliwe straty SLD muszą dać do myślenia jej kierownictwu – słaby wynik partii w wyborach sejmikowych i jej lidera w wyborach prezydenta Olsztyna (1,85%) nie napawa optymizmem na przyszłość. Mandat z SLD zdobył ostatni na liście Andrzej Ryński. PiS z kolei powinien zmienić styl walki o głosy – przypadek Unii Wolności pokazał, że nie wystarczy „mieć rację”, trzeba też umieć przekonać do siebie wyborców. Radnymi z okręgu zostali: Anna Wasilewska (nr 1), Tadeusz Politewicz (nr 2) i Irena Burczyk (nr 5) z listy PO, Urszula Pasławska (nr 1) z PSL, Andrzej Ryński (nr 12) z SLD i Artur Chojecki (nr 1) z PiS.
W nowym okręgu nr 4 umieszczono „pisowski” powiat ełcki. W wybo- rach 2006 roku na Prawo i Sprawiedliwość w powiecie głosowało 7199 wyborców (30,21%). Za PiS-em była Platforma z 6260 głosami (26,27%), a pozostałe ugrupowania nie przekroczyły 10% (Samoobrona 9,37%, LiD 9,07%, Dobry Samorząd 7,91% i PSL 7,11%). W dawnym okręgu nr 4 (powiaty: giżycki, goł- dapski, kętrzyński, olecki i węgorzewski) wybory 2006 roku wygrała Platforma Obywatelska (20 431 głosów; 31,55%), przed PiS (12 054; 18,61%), PSL (10 439;
16,12%), LiD (8526; 13,16%) i Samoobroną RP (8258; 12,75%). Po dodaniu do siebie wyników z powiatu ełckiego i dawnego okręgu nr 4 w liczbach bezwzględ- nych kolejność w wyborach 2006 roku byłaby następująca: PO – 26 691 głosów, PiS – 19 253, PSL – 12 134, SLD – 10 688, Samoobrona – 10 491. W 2010 roku wybory wygrała PO, uzyskując 37 092 głosy (+10 401), przed PSL 20 823 (+8689), SLD 15 462 (+4774), PiS 13 817 (-5436), a Samoobronę RP 1821 (-8670) wyprzedziła jeszcze Wspólnota Samorządowa Prawicy, czyli dawna Liga Polskich Rodzin (3873 głosy) i Sierpień ’80 (1994 głosy). Jak widać z powyższych wyliczeń, słuszne były obawy radnych PiS, że zmiana granic okręgów wyborczych może odebrać im głosy. Nie był to jednak główny powód.
Elektoratem PiS, Samoobrony i Dobrego Samorządu, którego nie było w starym okręgu nr 4, podzieliły się PO, PSL i SLD. Platformę Obywatelską pociągnął lider listy Jarosław Słoma, który otrzymał 10 839 głosów (więcej o prawie 5000 niż poprzednio). Dobre wyniki uzyskali także Eugeniusz Koch (5003) oraz bur- mistrz Giżycka Jolanta Piotrowska, która do sejmiku startowała po raz pierwszy i zdobyła mandat z 5733 głosami. Z listy SLD mandat zdobył emerytowany puł- kownik artylerii i były senator Wiesław Pietrzak, a nie „jedynka” listy, były prze- wodniczący struktur wojewódzkich partii Wiesław Kowalski (który wkrótce po wyborach został uznany przez sąd I instancji kłamcą lustracyjnym55). Z okręgu
55 Wiesław Kowalski – kłamcą lustracyjnym, http://www.ro.com.pl/aktualnosci/tresc/10005/Wieslaw_
Kowalski_-_klamca_lustracyjnym.
nr 4 radnymi zostali: z listy PO – Jarosław Słoma (nr 1), Jolanta Piotrowska (nr 3) i Eugeniusz Koch (nr 2), z PiS Tomasz Bińczak (nr 1), z PSL Edward Adamczyk (nr 1) i z SLD Wiesław Pietrzak (nr 2).
Największe zmiany w strukturze terytorialnej zanotował okręg nr 5.
Z dotychczas „peeselowskiego” okręgu z wyborów 2006 roku wyłączono
„pisowski” powiat ełcki, a włączono „lewicowy” powiat nidzicki. W hipotetycznym okręgu nr 5 (powiaty: mrągowski, nidzicki, piski i szczycieński) w 2006 roku wybory wygrałoby PSL (19 202 głosy), przed PiS (13 303), PO (12 803), LiD (12 284) i Samoobroną RP (7589). W roku 2010 – już po dokonaniu zmian tery- torialnych – na pierwszym miejscu umocniło się PSL (25 543 głosy), zaś na drugie awansowała PO (20 004). Obie partie zanotowały największe przyrosty poparcia (PSL +6341, PO +7720). Część głosów (696) stracił PiS, a SLD/LiD prawie 2500. Trzeba jednak zauważyć, że w okręgu tym o lewicowy elektorat walczyły także Polska Partia Pracy Sierpień ’80 (1133 głosy), Krajowa Partia Emerytów i Rencistów (3022 głosy) i KWW Lewica (1524 głosy). Natomiast liderzy PPP Sierpień ’80 nie wiedzieli chyba, że zmieniono okręgi wyborcze i w okręgu nr 5 wystawili listę z kandydatami zameldowanymi w Ełku. Samoobrona Leppera otrzymała niespełna 2000 głosów poparcia. Z okręgu mandaty uzyskali: Zbigniew Włodkowski (nr 1 na liście) i Wiesław Gołąb (nr 4) z PSL, Julian Osiecki (nr 1) i Bogdan Kalinowski (nr 2) z PO oraz Patryk Kozłowski (nr 1) z PiS.
Tabela 16.4. Rozmiar nadreprezentacji w wyborach do sejmiku województwa warmińsko-mazurskiego w 2010 r.
PO PSL PiS SLD
Poparcie [%] 34,84 24,17 16,56 15,98
Mandaty w Sejmiku [%] 46,67 23,33 16,67 13,33
Różnica 11,83 -0,84 0,11 -2,65
Rozmiar nadreprezentacji 0,34 -0,03 0,007 -0,17 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
Tabela 16.5. Wartości indeksów rywalizacyjności w wyborach do sejmiku woje- wództwa warmińsko-mazurskiego
1998 2002 2006 2010
Poparcie dla pierwszego
komitetu (%) 33,17
(SLD) 32,05
(SLD-UP) 26,85
(PO) 34,84 (PO) Poparcie dla drugiej partii (%) 28,76
(AWS) 16,71
(Samoobrona) 20,15
(PiS) 24,17 (PSL)
Stopień rywalizacyjności 0,87 0,52 0,75 0,69
ELP (poziom Sejmiku) 3,28 3,51 3,99 3,15
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
