105
JAKUB Z SZADKA h. Wieniawa
(zm. 28 X 1487 r.)
Pochodził z rodziny mieszczańskiej z Szadka, miasta w województwie sieradzkim i ar- chidiecezji gnieźnieńskiej. Był synem Stanisława. Urodził się około 1412 r. W 1453 r.
został obywatelem miasta Krakowa. Dnia 15 maja 1455 r. na zjeździe w Piotrkowie został nobilitowany przez króla Kazimierza Jagiellończyka i przyjęty do herbu Wie- niawa przez Jana Długosza.
W semestrze letnim 1428 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Krakowskim.
W 1429 r. uzyskał stopień bakałarza, a w 1432 – magistra sztuk wyzwolonych.
W 1434 r. pełnił godność dziekana Wydziału Artium. W 1436 r. był rektorem szko- ły przy kolegiacie NMP w Sandomierzu. Następnie rozpoczął studia prawnicze.
W 1460 r. otrzymał stopień doktora dekretów. Dwukrotnie pełnił godność rektora uniwersytetu w kadencjach 1475 i 1475/1476. Jego największą zasługą było uregulo- wanie funkcjonowania Collegium Minus w 1476 r., dla którego przeznaczył budynek Bursy Bogatych, określił skład katedr i ich program. Wspierał też Bursę Ubogich.
Początki kariery kościelnej związał z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleś- nickim, na którego dworze przebywał. Był zwolennikiem koncyliaryzmu. W 1441 r.
wraz z Janem Pniowskim, Janem Elgotem i Markiem Bonfi lim wyjechał na sobór bazylejski, gdzie w imieniu Oleśnickiego złożył obediencję soborowi i papieżowi
Dokument Jakuba z Szadka z 1476 r. zatwierdzający istnienie i program Collegium Minus (AUJ dypl. perg. 211)
106
soborowemu Feliksowi V. Później był wykonawcą polityki króla Kazimierza Ja- giellończyka, działając aktywnie jako dyplomata i ekspert. W 1457 r. negocjował z zaciężnymi wojskami czeskimi wykupienie zamku malborskiego z rąk Krzyżaków.
W 1462 r. na zjeździe w Piotrkowie był prokuratorem (pełnomocnikiem) królew- skim podczas procesu o sukcesję mazowiecką z Konradem III płockim i Katarzyną, księżną mazowiecką; posłużył się wtedy argumentacją przygotowaną w osobnym traktacie historyczno-prawnym Causa de Masoviae ducatus unione, w którym na podstawie argumentacji historyczno-prawnej wykazał prawa Kazimierza Jagielloń- czyka do sukcesji mazowieckiej. Proces zakończył się wyrokiem o inkorporacji ziem rawskiej i gostyńskiej do Korony. W 1463 r. dwukrotnie posłował do Wrocławia, aby przekonać do polskich racji legata papieskiego Hieronima Lando, który bronił praw zakonu krzyżackiego, a także prosić go o cofnięcie ekskomuniki papieskiej rzuconej w 1459 r. na Związek Pruski. Następnie uczestniczył w rokowaniach polsko-krzyża- ckich w Brześciu Kujawskim. W latach 1464–1466 był członkiem delegacji polskiej w rozmowach z zakonem, które doprowadziły do zawarcia II pokoju toruńskiego.
Współpracował wtedy z Janem z Dąbrówki i Janem Długoszem, z którym się przy- jaźnił. Uczestniczył też w synodach prowincjonalnych w Wolborzu w 1464 i Łowiczu w 1466 r., nakłaniając duchowieństwo do uchwalenia podatków na rzecz skarbu kró- lewskiego. W 1473 r. był członkiem delegacji na rokowaniach w Nysie, które miały zakończyć konfl ikt polsko-czesko-węgierski i doprowadzić do uznania Władysława Jagiellończyka królem czeskim. W 1475 r. był członkiem delegacji na zjazd w Sro- mowcach i Nowej Wsi Spiskiej, gdzie miały się toczyć rozmowy pokojowe z Węgrami.
Jakub z Szadka zgromadził wiele benefi cjów. W 1441 r. został poświadczony jako wicekustosz i kanonik sandomierski; kanonię sandomierską dzierżył do 1463 r.
Ponadto był plebanem w Piotrawinie (1450–1454), plebanem w Obrazowie (1454–
1465), kanonikiem kieleckim (1455–1461), kanonikiem katedralnym krakowskim (od 1460 r. do śmierci) i prepozytem przemyskim (1468–1470). Ponadto w 1472 r.
występował jako pleban w Zagości, a w 1474 – jako prepozyt kolegiaty św. Michała na Wawelu. Pełnił liczne urzędy kościelne. W latach 1451–1458 był ofi cjałem san- domierskim, 1469–1471 – audytorem w kurii biskupa krakowskiego Jana Lutkowica z Brzezia przy kanclerzu biskupim Janie Baruchowskim, 1471–1472 – prokuratorem dóbr kapituły krakowskiej, wreszcie od 1476 r. do śmierci – wikariuszem generalnym in spiritualibus biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego.
Według najnowszej hipotezy Jakub z Szadka był autorem Żywotu Długosza. Dużą bibliotekę, złożoną w większości z dzieł teologicznych, podzielił między uniwersy- tet, kapitułę krakowską i kolegiatę sandomierską. Zapisy książek na rzecz Kolegium Większego i Mniejszego poczynił za życia w 1477 i 1482 r.
Zmarł 28 października 1487 r. w Krakowie. Pochowano go w katedrze krakow- skiej przed ołtarzem św. Jana ante portam Latinam, czyli przy dawnym lektorium od północnej strony grobu św. Stanisława. Przy tym ołtarzu ufundował drugie ministe- rium. Fundację przeprowadził pośmiertnie Mikołaj z Koprzywnicy jako egzekutor testamentu Jakuba. W 1489 r. nabył on od króla Kazimierza Jagiellończyka czynsz
wykupny w wysokości 16 grzywien za 500 fl orenów węgierskich, zabezpieczony na kramach szewskich w Krakowie, jako uposażenie altarysty. Altaria została erygowa- na przez biskupa krakowskiego Fryderyka Jagiellończyka w 1491 r. jako uposażenie nowej kolegiatury w Kolegium Prawniczym obsadzonej każdorazowo przez aktual- nego seniora Bursy Prawników. Miał on wykładać czwartą księgę Dekretałów i raz w tygodniu prowadzić dysputę z zakresu prawa kanonicznego. W XVI w. kolegiatura z fundacji Jakuba z Szadka została przekształcona w Katedrę Reguł Praw.
Bukowski Rachunki 2 s. 690–691; CA suppl. 1462–1475, nr 88, przyp. 2, s. 64–65; Concl. Univ. nr 131; MUK 1400–1508 I [28e/049] s. 141; NKP [29/44B] s. 206, [32/2M] s. 208; Starowolski Monu- menta s. 40; Wypisy Wawel 1440–1500 nr 66; Historia BJ s. 102–103; HNP 6 s. 256–257; F. Kiryk, Jakub z Szadka, PSB, t. 10, Wrocław 1962–1964, s. 367–368; Knapek Akta s. 209; M. Koczerska, Kto jest autorem Żywotu Długosza? [w:] Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeń- stwa Polski średniowiecznej. Prace ofi arowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, Toruń 1997, s. 507–520;
Pietrzyk Poczet s. 95–96; L. Poniewozik, Prałaci i kanonicy sandomierscy w okresie średniowiecza, Toruń 2004, s. 193–195; Sondel Słownik UJ s. 545–546; Szelińska Biblioteki s. 80–83; P. Węcowski, Mazowsze w Koronie. Propaganda i legitymizacja władzy Kazimierza Jagiellończyka na Mazowszu, Kraków 2004, s. 213–221, 270–271 i passim.
Maciej Zdanek
