• Nie Znaleziono Wyników

Gleiwitz einst und heut. 2. H., Die Stadt seit dem Ausgang des Mittelalters

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Gleiwitz einst und heut. 2. H., Die Stadt seit dem Ausgang des Mittelalters"

Copied!
56
0
0

Pełen tekst

(1)

-r - i'- 'y ' . '-. ł ^

(2)
(3)

-

(4)
(5)

147894

4 = “

@ kW 6

einft unb bent

Q m Q luftrage

5er ftre iä u j’a ttu n g © letto ig 5e§ ^ © ^ C e fjre c b u n b e S b erau S g eg eb e n

won SSuct © t ä f e w

2« «§cf<

Die Stabt

(eit bem B usging bes Dlittelaltecs

1938

35 r uck u n b 33 er l a g : E. G t e s l i h ’s S S u d j t j a n b l u n g 3nf)aber: griö Äiljler, speiskretfdjam OS.

(6)

3 n $ a l t :

1. © ie (S ntE oidetung &er <5ta£>t oom Q Iu§gang bc§

‘S Jtitte ta tte rä bi§ ju m Q a t)re 1933 2. © te ito iö totrb pccufeifct)

3. © te © te ito i^ e r Q n b u ^ rte

a) © ie © n tto id e lu n g b er & önigticf)en g l i t t e b) © te ę S e re tm g te n O b e rfd E jIe fifd je n ö ü tte n to e rte c) © e r B e r g b a u

4. S ö e trie b ä tn e rte b e t S t a b t 5. © te Q ln tag en b er 9 ^ eid )§ b at)n

6. © ie O betfd)tefifcf)en © [e ttrt3ttät§roer£e

7. © e r S ^robntgfanal, b er O l b o l f ^ i f l e r ^ a n a l im b b er © nbf)afen

8. © te 'ę o f t

9. <33on ben © ie tta tg e r S d ) u [ e n 10. © f e to ig afó © a r n tf o n

11. © enE m äfet in b e r S t a b t

12. © t e t o i g e t S t r a f e n u n b i^re 9T am en 13. © ie S t a b t feit 1933

(7)

S ic (Suüuufchtug ber S ta b t

Dom 3lu$gang bcö ® łittcla ltcrg 6 tś jwm 3at>re 1933

3 u b e g in n be§ 15. 0a5cf)un6ect§ toac bte ©tabt ein biiif)enbe§ ©emeintoefen. © ann aber oernicfjteten bte ^uffiten- Eriege tf)cen QBofjIftanb. ©er fyuffitifd) gefinnte p o tn i^ e ^ßctna Äocpbut fcttiug in © tetoig feine ^Reftbens auf, um Don t)iec au§ feine ^ tä n e in bte S a t umsufefjen.

9Tad) btefen UngtM sjatjren ec^olte fid) bte ©[eitoiger 93m:get:fcf)aft fef)r raf($. © a§ §>anbtoecE blühte toteber auf unb Deretmgte fid) 3U 3ünften. 0 m 0af)re 1609 etfgeft bte ^ a d e c - 3unft, 1610 bte ©d)uf)mad)er3unft unb 1632 bte Söpfersunft if)c 3unftpciDifeg. 0 n ber Sud)mad)eret, bte bie © tetoiger ^ ü egee mit Diet ©efdgcE betrieben, erftanb ber ©tabt eine neue ©rtoerbS*

quelle, bte ben ^ ofjlftan b Dermel)rte.

l i e b e r abet brad) ba§ Ungtüd über bie ©tabt fjeretn.

©te beiben ^ rän b e Don 1601 unb 1711 unb ber breifetgjäfjrige Ätieg üernid[)teten alle fjoffnungSDollen Olnföge 3u rafd)er Qluf*

tDärtSentroidelung. © ie ©tabt tourbe eine ber ärmften ©emetn*

ben Oberfd)leften§.

Über ben S^ftanb ber ©tabt in jenen 0 al)ten lefen mir in bet „@efd)id)te ber ©tabt ©teimit)“ Don ^ e n n o 9tietfd)e: ,,©te

©tabt fjat burd) 3toei SSränbe Don 1601 unb 1711 feljt gelitten unb ift in eine ©djutbenlaft Don ad)t3igtaufenb S a lem geraten.

'Biete 'Btanbffellen ftnb feit 1601 nod) unbebaut.— © ie Käufer ftnb fd)ted)t, Don Qots gebaut unb bte c2Bänbe mit 'Brettern Derfd)tagen, Eaum fünf f)aben stoet bi§ btet betoopnbare ^ äum e.

© er cB5ert berfetben ift fo gering, bafe erft in jüngfter 3 ßü ein QcutS mit sttge^örtgen ©rünben für 3toei © tüd B iel) DerEauft tootben ift. SRod) erbärmtidjer ift ber 3 nftanb ber Borftäbte.—

© e r ? )a n b e [ lieg t feljt b a n ie b e r, am beften gel)t nod) b e r

^Rtnber* u n b © d)tD ar3Dtef)f)anbel a u § bem ^ ö n tg re id b ^ ß o le n .—

© ie © ta b tro a a g e b rin g t roenig ein. — B a u b e n ftnb n id )t oot*

l)an b en , b a b e t S t a b t bie n ö tig e n B r e t t e r fe s te n .“

© rft at§ ©lettD iö ein e p re u ^ tft^ e © ta b t geroorben ro a r, be*

g a n n ein n e u e r Qluffcfjtoung. © r ift 3u r ü d3u fü5re n a u f bie ©nt*

to td e lu n g b er Secf)niE, a u f bie © rftn b u n g ber © a m p fm a fd jin e , bie e§ erft m ö g tt^ m achte, be§ © rubentD affer§ beim ß o ^ te n *

(8)

a&fcau f)ecc j u toet&en. ber geffeigcrfen Ä o ^ te n f ö r b m m g g in g f)an& in bie (SntmtcEelung b er © f e n m b u fttie . © te b e g a n n m it ber (£tticf)tu n g b e r k ö n ig lic h e n ö ü t t e u n b p riö a te r

^ ü tte n to e rE e .

S ö r b e r n b a u f bie (SnttoicEelung b er © ta b t roirEte if)te über*

au § g ü n ftig e 98erEef)r§tage. © ie ta g in ih re r ^ r ü h s e i t im 3 u g e b e t ^ ö lE e rb u rc h g a n g g ffta ^ e n o o n O ffe n nach h e f t e n u n b s to a t b o rt, too 3toet a lte k ^ n b e lś ff ta fe e n , o o n k r a f a u unb ^ R atib o r Eommenb, fi<h o e re in ig te n , um b a n n ü b e r O p p e ln nach B r e s l a u ih re n ^ßSeg roeiter 3a n eh m en .

9 la c h ber preufeifchen 9Sefefjung tourbe © le t o ig b alb a n ben Q B affertoeg angefchtoffen, b er b a m a t§ , a ls e.S noch le in e (S ifen b a h n en g a b , o o n g ro ß e r ^ S eb eu tu n g fü r bie QtuftoärfS*

entroicEetung b e t © ta b t tourbe. Q n b er © e g e n to a rt ift bie © ta b t

© n b h a fe n be§ Q lb o tf* k itte r> k a n atS g eto o tb en , ein U m ftanb, ber fich fü r ih re ©nttoicEelung n u r fegenSreich a u S to irfe n fa n n .

© le ito ig ift ^ i t t e l p u n E t e in e s g u te n © trafoennetjeS. © trahlen*

fö rm ig ta u fe n g u te © tr a g e n in b a s C a n b h in a u s , o e rb in b e n

© tabt* u n b C anbbeoöIE erung, £ a n b to irtf( h a ft u n b Q nbuftrie.

D a s u ift © leito ih ein toichtiger © ifenbahnE notenpünE t ge*

to o rb en , eine k o u p t f t a ti o n fü r ben ^ e r f o n e n o e r l e h r u n b b er g rö ß te © ü te r b a h n h o f beS O ften S .

© le ito tg ift fe rn e r Q tuSgangSpunEt fü r m e h re re © «hm alfpur*

b a h n e n , fo ber k le in b a h n @ te ttD tg — ^R auben— '-R aftbot, b erffaat*

liehen © c h m a tfp u rb a h n fü r ben © ü tero erE eh r im Q n b u ffrieg eb ie t u n b b e t eteEtrifchen © tra g e n * u n b Ü b e tla n b b a h n e n fü r b en

^ e r fo n e n o e rE e h r.

9 ta c h b e t B e rte tfju n g O betfchlefienS to u rb e © le ito ig feiner g ü n ftig en ^Ö erEehtSlage toegen in b u ftrie lle r u n b b eh ö tb ltch et 'SR ittetpunEt. Qllle g ro ß e n U n te rn e h m u n g e n h a b e n ih re J?)aupt*

o e rto a ltu n g e n h ie rh e r oerlegt. ^ i e t e e S e h ö rb e n h a b e n ih re n

©tf} in © le ito ig , fo ein Qlmts* u n b £ a n b g e ric h t, ein g a n a n s a m t, ein k a u p t3ollam f, e in Q S a ffe rb a u a m t, ein k u l t u r a m t , ein k a ta f te r a m t, ein © iih a m t, ein ^ o lis e ip r a f ib iu m fü r b e n g efam ten g n b u ftrie b e3irE, 3toei 'S erg to e rE S b eh ö rb e n , ein Q lrb eitS am t, ein

© e to erb eau ffich tS am t u n b ein ^ Ö e rfo rg u n g S am t.

Q m g a h r e 1925 ift bie O berfchlefifche gtugoerEehrS*Ql.*@ .

© le ito iß g e g rü n b e t toorben. 'D a m it tourbe © le ito ig a n ben inter*

n a tio n a le n g tu g p e rE e h r angefehtoffen.

© iefen gtücEfichen U m ftän b e n iff e§ 3U banEen, b a ^ © feitoig, baS im g a h r e 1742 noch 1210 © in to o h n e r 3äh fte, fchnett 3U ein er © rofeftabt h erantoudhs. ^ e f o n b e r S f(^netl ö o tlso g fich bie

© n tto id e lu n g nach b er © r ü n b u n g be§ Ś e u tfc h e n ^R eiches im g a h r e 1871.

4

(9)

Q m Q af)te 1880 3ät)tte © tc ito i^ n u r 1 5 0 0 0 (Sincoofmet.

© u t( ^ ben 3unef)tnen&en 923ol)nung§bau tr a t eine C53er[cf)mer3tm g ü o n ^3eterś& orf u n b S rin n e c f m it ©leüruf} ein. D ie & ta b t trug biefer C a g e ^R ed )n u n g , inbem fte im Q a ^ re 1896 'ę e te rS b o rf u n b G r in n e d cingem einbete. © in Q a i)r fp ä tc t fcf)ieb bic G ta b t a u § bem £ a n b tr e if e 3lDft=©reitDiö auS , bem fie feit feiner ©in*

ricfrtung im Q af)re 1808 angef)örte. D i e 'S e b o ite r u n g toucf)§

ra fd ) m eiter. 6 ie b e tru g am © n b e beS ^ e r t f r i e g e S 67 000 © im toofm er, u m fd jo n fü n f Q af)re fp ä te r a u f 83000 a n3ufteigen.

Q m Q a ^ re 1927 rourben bie b e n a d )b a rte n © ö r fe r O e b rin g e n , S te ig e r n , © r ö ü n g u n b ‘JR icbterS borf eingem einbef, u n b bam it überftieg unfere © ta b t bie 1 0 0 0 0 0^@ ren3e. © e g e n to ä rtig 3äi)tt fie ru n b 117000 © in m o fm er.

Qlm 20. O E fober 1740 ftarb b er beutfcffe Ä a ife r ^ a r t VI.

© r b a tte Eeine © ö b n e . © e in e T o c h te r ‘Ś T a r i a ^ b e r e f i a follte ibm a u f bem ^ b ^ o n e fofgen. © ie follte aifo audb ü b e r

© i^Iefien re g ie re n .

^ t e f e d ü r f te n m a re n b am it m d )t ein b erftan b en . Q n ibnen g e b ö rte a u d ) b er preufeifcbe SJönig S r i e b r i d ) H., b en m ir ben © rafoen n e n n e n , © r m olite ^ R a r i a ^ b e c e fia g eg en ibre

^ e i n b e beifen, b e rta n g fe a b e r b a fü r © cbiefien. © e in e O Sorfabren fottten n ä m t i ^ im Q a b re 1675 © cbiefien erb en , © e r & aifer a b e r n a b m b a m a ls © dilefien. ^ r ie b r id ) II. biett ben QIugenbticE jeg t fü r geEom m en, © d )tefien 3u erm erb en . QIIS ą ffta ria ^ b e ^ e fla ficb m eig erte, e s '© reufeen 3u ü b erlaffen, r ü d te g rie b ric b in

© d jteften ein. © ie Ö fterrei(^er fcbicEfen eb e n fa lls Q e ere, unb fo b e g a n n b er & rieg . O b g leich bie preufjifcben G ru p p e n a n Q a b l o iel fd>mäd)er a ls bie öfterreid)ifcben m a re n , Eonnte fie

^ r ie b r id ) , m eil er ein g ro ß e r g e lb b e r r m ar, in brei S tie g e n fd)tagen. ^fR arta ^ b e r e f ia m u ß te © cbiefien b e ta u S g e b e n . ©S m ü rb e p teußifd).

griebri«® b erief fcßon 1743 bie obetfd)fefifcben © tä n b e ,

^ a f a t t e n u n b © tä b te 3u t © rb b u lb ig u n g nacb ‘iReiße. Q te t m u ß te n fie bem S ö n ig b en © teu e ib leiften. U n te r ib n en be- fa n b e n fi<i b re i © te im iß e r B ü r g e r : © e r Q lm tSbürgerm eifter Q o b a n n ^ r a n s S ö t t e E, ber ^ R a tm a n n ^ o f to e r m a tte r Q ofef

£ eopD lb © c b e b o n u n b ber 9 T o tar T o b ia s Q ofepb ^ R o t t e r u S . Qlm 18. <3R ä t3 1743 leifteten fie bem preußifcßen S ö n ig e 3u QReiße b en © ib b er ^ r e u e . © leim iß m a r b am it eine preußifcbe

© ta b t gem orben. ^Öon b o rt reiften fie n a d ) Q öreStau 3u r ^fReffe,

„ u m bem S ö n tg e Q lufroartung 3u m a d )e n “ unb ib n „um © cbuß u n b ?)ilfe fü r bie o e ra rm te © ta b t 3U b itte n .“ U m b er © ta b t 3u

(10)

helfen, betm ttigte 5 er & om g stoei neue Q a h rtn ä rtte unb einen neuen ^ © o tlm attt.

© ie roirtfcf)aftttd)en ^ e r h a t t n i f j e 5 er © fa ö t in je n e r 3 eit e rte n n t m a n 5 eütlid) a n einem am ffid)en 'S e ric jjt oom 1. 2 .1 7 4 4 :

„ D ie 9 ta f) ru n g 5 er © ia 5 t befte^t bau'ptfäcbttdj im QIcEerbau u n b f ) o p f cn b a u . & a u fte u te finb o ier in 5er © ta b t: ein ^ e l f d j e r , g o b a n n © a f t i , toelcber m it © p e s e re ito a re n u n b 'J ö e in bm ibeit u n b e in en C85emfcf)cmt befigt, e in 'S u c b b ä n b le r 3:r a n3 ^ o i t e t u n b bie beiben fó ram ju b e n 0 o f e f g i r f c b e t u n b QaEob C o e b e t .

© ie Q B a re n m erben ö o n 9 8 re § Ia u b e s a g e n u n b fotaobt b i ^ at§ au d ) a u f ben g a b r m ä r t t e n in ^ o t e n u n b ben b e n a c h b a rte n

© tä b te n ^ a r n o ta ig , ^ e u t b e n , ^ i f d j a f s t a t , ^ e iS tre tfc h a m , 'S aft,

@ r. © tre b ü b u n b C u b lin ig oerfcbHffen. —

c ß o n 24 <3 Jteiftern b e r ^ u c b m a c b e rsu n ft a rb e ite n n u r 13 a t§ 'SJleifter, 7 a t§ © e fe ö e n . ^ J o n a n b e re n g n n u n g S m e iffe rn m erb en n u r 16 Sbuf* u n b 9 tag e[f(h m ieb e , 17 m eift a rm e ^ te ifc b e r u n b 5 3u n ftm ä fg g e 'S ä c f e r a n g e fü h rt. —

93etD 0bnte K ä u fe r finb in b er © ta b t 146, u n b erao b n fe 18.

0 n b e r ^Ö orftabt finb 66 b eto o b n te unb b re i u n b eto o b n te 'p l ä g e , aufeecbem 51 toüfte u n b u n b e b a u te ^ t ä g e . © ie ^ e o ö fE e ru n g S » 1 3abf t»on © ta b t u n b SÖorftabt b e trä g t 3ufam m en 256 S a m itie n m it 1210 © e e te n .—

& a u m bie Ö ä tfte b er K ä u fe r ift in p affab tem Q u f ta n b ; bie

© ta b t b a t nocb fe in e 'p u m p e , fo n b e rn 10 © (h ta e n g e fb ru n n e n — 3 u r © ta b t g e b ä re n bie © ö r f e r © tro p p e n b o rf, cP e te r§ b o r f ftäbt. Q ln teitä, © r a tin g ftäbt., S R tcbteräbotf unb © tin n e d . —

© ie fö ä m m e reib ö rfe r m it o ie r Q Jorto erfen finb a n o. C a r i f d ) fü r jäb rticb 500 © a te r o erp ach tet. —

Q n ber © ta b t to irb o o n 130 b e r e c h ti g t e n nach ber 9Reibe g e b ra u t, © ie © ta b t b a t ü b e r h a u p t 42 g a n s e © e b rä u e . —

b S o c b e n m ä c fte to erb e n 3to a r a tte M o n t a g e g e h a lte n , a b e r o o n b en § te m b e n roenig befucht, b a b e t b er g a n s e b 5 o cb en » m a r tt gem einiglich n u r a u § 2 © o p fern beffebf. g ä b r fic h toerben fecb§ g a b r m ä r t t e a b g e b a tte n , fp ä te r acht, © ie © ta b t b a t eine 5 e u e ro rb n u n g ! — © ie © ta b t ift eine 5er ärm ffen O berf<htefien§.“

Qttte 14 © a g e to u rb e n bie K ä u fe r burch 3toei erroäbtte b ü r g e t befucht. b ü r g e t , bie geg en bie ^ e u e to r b n u n g oecffteben, to u rb en m it fe<h§ b t a r t u n b acht © a g e n QIrreft b eftraft. Q eber b ü r g e t m ufjte feinen © im e r m it b 5 a f f e r im Q a u fe h ab e n , © ie

© ta b t befafo ein e grofee fu p fern e g e u e rfp rig e , taetcbe b re i © im er b S a f f e r fafete, acht F e u e r le ite rn , n e u n F e u e r b a fe n , o ie r b 5 a ffe r*

fäffer u n b O ietjig böt3erne einfache 5r)anbfptihen.

6

(11)

2>ie ftöniftlidjc ^üttc

© ic Sntfte^ung bet ^ ü iie

9 to d ) ben 6 c^tefifc[)en S tie g e n toanbfe 5 1 i e 5 r i rf) II.

b e t n euertD otbenen ^ r o D in ^ feine g a n se Q lu fm ettfam feit 31t.

© egenäreief) to a r ble S öefletlung e in e s eigenen S ftim fferS füc

©cf)Iefien, u n b oortrefflicl) au S g eto ä^ ft to a r b e t erffe f(^Iefifd)e

^OTiniffer © r a f ^ K ü n ^ o t o . g f)m u n fe rftan b e n bte n eu ein»' g erich teten Ä tiegS* u n b © o m ä n e n ta m m e rn 3u cS r e § I a u unb

© lo g a u . Qluf <3Jlünd)DtE) fo lg te Don S C f t a f f o m , a u f ih n b et tteueffe u n b a rb eitfam fte c fitin ifter o o n © « h l a b t e n b o t f , bte re d tte 5r>anb beS K ö n ig s to ä h te n b beS fie b e n jä h tig e n & ciege3.

© e r leg te 9 )tin tffe r, ben g rie b d c f) n a d ) © thleften fd )td te, to a t

© r a f Sh 0 1) m.

QIIS a n bie © fü g e be§ ^ t in i f te d u m S fü r 'S e tg ^ u n b Shütten*

toefen b e t ‘S Jtin ifte t ü o n p e i n i g t r a t , b e ta m O b e tfth le fien b atb ein a n b e te S © eftegt. © t fchid!te b en © ta f e n g tie b tid ) W ilh e lm o o n ^ R e b e n n a d ) © d)tefien, b e t in O betfchtefien b en © tu n b 3Ut g n b u fftie legte, © t ift b e t S c h ö p fe t be§ ober^

f<htefifd)en ^ e r g t o e r t s ^ u n b ShüttentoefenS.

Qluf e in e t 'tReife nach © n g la n b le rn te *iReben bte N e u eru n g o o n H och ö fen m it Äo£§ Eennen, b e t eine Oiel g tö g e te a ls

^ o h f e e t3eu g t. 9T a(h © d)feften 3urücfgeEehtt, ffellte 'iReben fo<

fo rt QSetfuche a n , a u s b e t obetfchleftfchen © teinEohte ÄoES 3U e t3eug en . © e t 'S e tfu c h g e la n g . Q e g t Eonnte m a n im Shod)ofen o o n <3 R a ta p a n e ein b ra u c h b a re s ^R oh” unb © tab e ifen h ^ fte ü e n .

3 u 'iRebenS 3 et feu a b e r to a te n alle 5hDchöfen fü t Q o lfr fe u e tu n g eingerichtet, bte bie ©Tut beS föoEfeS nicht au sh ieffen .

? h ta n m ugfe feuetfeffe Q ochöfen a n te g e n . ^Reben fuchfe nach einem g e e ig n e te n ^ f a g . © t m u g te g to g fein, b am it fith bie Q lniage enttoiefern Eonnte, in b et 9 ? ä h e e in e t © tu b e liegen, Q B affet in b e t 9T ähe huößn u n b eine fchnelle Q 3etfenbung b et

© tgeugntffe etm ö g fith en . ^Reben fa n b im O ffen b et © fa b t

© leim ig e in e n 'ę r a g , b e t biefen ^ ö e b tn g u n g e n entfptach- © t ta g in b e t 9 t ä h e b e t K ö n ig in C uife © tu b e , auS b e t m a n bie Ä o h te fü t bie föoESgem innung h o ten Eonnte; ^ ß a f f e t 3um

^ r e ib e n b et 9 R a fc h in e n m a t in reichen Q R engen o o th a n b e n .

© u tc h ben im Q ^au befin b tith en ^ to b n ig E a n a t Eonnte m a n

7

(12)

teicfjt 6ie O b e t erreicfjen u n b fo bie (Scgeugniffe a u f einem bitft'gen ^ ra c ^ fc o e g e fo rif(^affen .

Q m 0 a f ) r e 1793 b e g a n n m a n m it Bern ^ a u b er Q lniage.

G a u l e it e r to a r b e t au § 6 <^ottIanb ein g eto a n b erte 0 n g e n te u r

<3) a i t b o n. © c ei 0 a5ce fpätec to a r bie £>odf)ofenantage~ fertig,

© e r © feito ig e r & o t§ o fe n m a r b er erfte feiner Qlrt a u f bem 5 e f tla n b e Don © u to p a .

S i e S ü t ie m 1813

© e r <?)ocf)ofen liefe rte n u n 9Rof)eifen. © iefe§ m uffte t»er^

a rb e ite t m erben. 6 o e n tfta n b im 0 a b r e 1796 bie © iefjerei. 6 te fottte Q B affen fü r bie C an b eS ö erte ib ig u n g berftellen, <3R:af(i)inen fü r ben ^ B erg b a u u n b Q ü tte n b e trie b lie fe rn u n b enbltcf) Ä unft- g eg e n ftän b e u n b J?)anbel§tr>aren gie&en. £ e ite r b e r ©iefoeret to a r b er 0 n fp e tto r © c f)u l 3 e , ber au § b er tle in e n Q lnlage b a tb ein g r o |e § ^ S e r f m achte. Q u e rft richtete er ein e ^ e b a i l l e n ' fo rm erei ein, entroicfelte b a n n ben & unftguj3, um fid) fcf)lie^Iid) bem ©iefoen o o n eife rn en © efc^ü g en 3u trübm en.

© ef(f)üöe to n n te 'B reufeen n u r fü r te u re s © e lb a u s bem Q fuSlanb befcbaffen. QI1S b a n n b er f r a n3öfifd)e ^ a i f e r 9 7 a po»“

l e o n , b e t g a n3 © u r o p a befiegte, audf) ^ r e u f e e n m it feinen

© o lb a te n überfcptoem m fe, m a r e s m it ber © in fu ^ r o o n ©e*

f<f)ügen o o rb e i. © ie b e r l i n e r © iefoetet m a r aucf) n o d ) 3U ju n g .

© 0 m ü rb e u n fe re Q e im a tfta b t b er 9 t e t te r ^ r e u f j e n s . © e r 0 n^

fp e tto r ©cfjuf3e b a ttß fd)on 1804 3mei eiferne fö a n o n e n gegoffen.

0 e b e m og 30 3 e n t n e r . O lts fie g rü n b tid ) a u s p r o b ie r t m ü rb en ,

— in © le im ig u n b in 'B e r lin — b e fa h l f 5 t i e b r i d ) 9 B t l l ) e t m III.

bie Sherffetlung o o n © e fd jü g e n im 0 n la n b e . 0 n © le im ig m ürben atfo bie erften beutfcgen @ efd)üge gegoffen. © a r a u f tö n n e n m ir befonbetS ftol3 fein.

, ^ r a n s ö f if d te © o lb a te n a b e r ta rn e n b is n a d ) © le im ig u n b la g e n in ben 0 a l ) r e n 1807 u n b 1808 g ier in © a rn ifo n . U n fe re S t a b t m u g te fü r bie 'B e b rü c te r fo g a r eine ß a f e r n e b a u e n , © ie fdjn ü ffelten au d ) in b er & ö n ig lid )e n f tü t te herum , fo b a g m a n b en © u g o o n © e fd )ü g en ö o rü b e tg e h e n b einftellen m u g te. 937an m ibm ete fich m e h r bem Ä u n ffg u g , ber g u te Q lbnahm e fa n b . 0 m 0 a h r e 1808 m ü rb e n 40000 9J7ebaiH en gegoffen, fe rn e r & reu3e,

^ a b a tb o f e n , 5 e u e t3euge u n b eiferne ‘S ß p fe .

0 m 0 a h r e 1809 g in g m a n m ieber a n ben © e fcg ü g g u g , m eil m a n © efdhüge fü r ben 'B e f r e iu n g s ta m p f b rin g e n b brauchte,

© e r S t a a t to n n te fich n u r a u f bie obetfd)tefifd)en © ifenm erte ftügen. © ie O b e rle itu n g ü b e r n a h m je g t O b e r b e r g r a t W a r f t e n , bem b er © ie g e re ib ire tto r 97 e i f i n g e r m it 3m ei © efellen a u s 'B e r lin 3u r & ü fe g efd p ctt m ürbe. 'B i s 3um © n b e beS 0 a h r e § 1809 m ü rb en 72 © efcgüge u n b l a u b i g e n gegoffen,

8

(13)

Qtm 5. 'Sftcii 1810 © le ito iö f)of)en, ‘iBefucb. © ec cö cu b ec be§ Ä ö n ig § , ^ t i n ä erfrfjien in © te to ttj, um bie f ) ü tte le n n e n s u fe rn e n , befonber§ o b er ben @ efcbüggu§.

S m ben b eö o rfteb en b e n ^ e f c e iu n g S f a m p f lieferte bie 5r)ütte n od) 32 n eu e © e fd jü g e u n b 3000 Ś ^ n tn e t se b n p fü n b ig e © r a n n te n .

® ie S U i i e t o a ^ t e n b b e i S S e f r e tm s g i f tt e g e i

© a § Q a ljr 1813 Eam. @ a n3 © eu tfd b lan b ftan b toie ein ęfTtann au f, u m ba§ frem be Qocf) ab su fd jik f^ rn . Q3on ^ r e i l a u au § erliefe ber Ä ö n ig ben „Q lufruf a n m ein 9äolE.“ „ © e r ^ ö n i g rief, u n b alle, alle Eam en.“ © tu b e n te n , © efetlen , ^Dteifter, 'p ro fe ffo re n , B ü r g e r , Q Irbeiter u n b 'S ä u e r n eilten 3U ben S S a ffe n . S o r b er Q ü tte a b e r macfete bie OluSfeebung fe alt ? )ie r to a r Eein ‘S t a n n 3u en tb e h re n . 9 t u r fieben ju n g e IŻeute tra te n in § Ö eec ein - ® ie ? )ü tte ffetlte fü n f 'S l a n n 3u r C a n b tn e b t u n b rü ftete fie au§. S a g u n b 9i:acf)t, a n ©onri» u n b '3 B o d )en tag en r a u b t e n u n b g lü h te n bie Ö fen. S S te b e r erfchien ü o n S e r l i n

© iefeereibireEfor 'SReifinger, um m etallen e ©efcfjüfee 3U giefeen.

© in förieg a b e r Eoftet © e tb , o ie l © e lb . © e r preufeifche

© ta a t to a r burch 9 R ap o teo n a rm getoorben. © a h offen bie S ü r g e r . © h e le u te b ra ch ten ih re g o lb en en S r a u r in g e , g r a u e n g o tb e n e S r o f c h e n u n b © p a n g e n , & in b er ih re © parE affen, 9 )T ä n n e r ih re g o lb en en U hrE etfen: jeb er g a b , tr>a§ er h o k e.

© a f ü r e rh ie lte n fie eifern en ©chmucE m it b er Q n fc h rift: „@ olb g a b i(^ fü r © ife n !“ © in grofeer S e il b ie fe i eife tn en ©chmucEei a b e r to u rb e in ©leitotfe gegoffen. © r tn a r fo 3a r t unb fein, bafe bie g r a u e n ih n g e rn tru g e n . Q e u te nod) g eh ö ren jene ©djmucE' ftü d e 3u b en gröfeten Ä oftbarE eiten e in e r g a m itie .

Qlm 10. ^DRärs 1813, bem 34. © e b u r ti ta g e ber K ö n ig in

£ u ife , ftiftete b e r & ö n ig al§ Q lui.ieichnung t>or bem g e tn b e ba§ © ife rn e & re u3. © e r S e r l i n e r S ilb f e a u e r © d ) i n E e l h o tte e§ n ad ) e in e r ©Et33e b e i f ö ö n ig i enftnorfen. © te föönigftche

© ifengiefeerei 3u © leitoife beEam n u n ben Q luftrag, b ie fe i ©hren<

3eid)en h ersuftetlen. © ie £ )ü tte fü h rte biefen e h re n ü o lle n Qluf*

tra g 3u r oollffen 3 ufriebenf)eit b e i S ö n i g i a u i .

Q n ig e f a m t h o t bie g m tte fü r ben S e f r e iu n g iE a m p f 225

©efchüfee, 19625 3 e n t n e r <3 K u m tio n u n b 9 1 7 9 föunftgufeftücEe g eliefert, too3u b er eiferne ©djmucE u n b b a i © iferne ’Ö reu3 g eh ö ren , © a i to a r eine 9R iefenIeiftung fü r ein fo Eteinei SSerE.

S0laf<ähittett*, ^ a n b e l i - uttb ^u n ftgu fe

g ü r bie © ru b e n u n b ö ü t t e n m ufeten 3U b a m a tig e r 3 eit a lte oSfCafchinen a u i © n g la n b be3ogen toerben. © ie to a re n te u e r, o e rte u e rte n fi<^ b a n n a b e r n o4 hoccfe ben toeiten S S e g

9

(14)

b is n a d ) O b e tfd )M ie n . © a g in g @ ta f ^Reben b a r a n , 9Ö lafd)inen in O b e tfd d e fie n felbft f)ec3u[teiren. D a b e i fa n b e r in bem ^ e u e t*

m eifter S ^ o f t j b a u f e n , b er im Q a fjre 1792 ö o n Q lnbreaS burg in 6 ad )fen fü r O b e rfd )teften g eto o n n e n to u rb e, ein en ta tträ f tig e n Steifer. ?)o ti)b a u ien b e g a n n ben ^ a u e in e r ^ Jtafc b rn e im J ü tte n « to erf 311 ę O la ta p a n e , a b e r a u d ) bie © f e to ig e r f ) ü tte liefe rte f)ier3u gegoffene ^EftafdnnenteU e. 0 m 0 a f ) te 1796 to a r bie erfte (3}lafd)ine fertig . D a r a u f g tieb erte m a n b e r Ä g t. 0 ü t t e a ls n e u e Q lb teü u n g eine <3K a f(^ in e n fa b rit a n , in b er ber unermüb*

ttcf)e 0 o lt)b a u fe n nod) ü b e r 50 <3R 'afd)inen b a u e n to n n te , © r fta rb im 0 a i ) t e 1827. ß to e i © e b e n tta fe in — a n feinem ^ffiobn«

i)au§ u n b a n ber 0 öi)et:en 2 ed)ntfcben 6 ta a t§ Ie i)ra n fta tt — e b tß n fein Q inbenfen.

D ie t»on ber & gt. 0 ü t f e becgefteilten eifernen D öpfe, D iegef u n b P f a n n e n fa n b e n bei ben H a u s f r a u e n eine gute Q lufnabm e.

^ö efteü u n g en ü b e r ^ö eftetlu n g e n au § bem Q luS ianbe u n b bem Q n ta n b e g in g e n ein. D ie C e itu n g b e t H ü fte fab fid) baf)er ge«

3m un g en , fü r ben H anbetSgufo ein n e u e s © e b ä u b e e in3u rid )ten . 0 m m e r toieber faf> fi(b bie H ü tte ü o r n eu e Q lufg ab en ge«

ffetlt. 0 m 0 a f ) te 1819 beffetlte bie © ta b t 'P o ts b a m ein e gu^«

eiferne ^Ö rü d e, um bie H a f e t 3u Ü b e rb rü d en . ^ERit g rö ß te r

© e n a u ig te it to u rb e n acf)t 'S r ü d e n b o g e n gegoffen; feber ^ o g e n b efta n b to ieb er a u s fieben R ö o genrippen. 0 n S g e fa m t toog bie S ö rü d e ü b e r 2 0 0 0 0 Q e n tn e r. Qtuf bem . fö to b n ig ta n a t m ad )te fie bie 'iReife n a d ) 'p o fS b a m u n b erreg te n a d ) if)ter Q lufftellung

^ e to u n b e r u n g bei b er ^ ö e ü ö ffe ru n g . Qlud) n a (^ ‘S r e S t a u unb 9 3 e rlm to u rb e n b a m a ts E t ü d e n geliefert.

0 m 0 a f ) te 1846 feierte bie H g l. H ü fte ben fünf3igffen ©e«

b u r ts ta g . D a s to a r gieid)3eitig ber H ö fje p u n tt i^reS © d)affenS .

© ie g a b b a m a ts 2588 ‘ę e r f o n e n Q trbeit u n b 'B r o t.

9 i a d ) b en 'B e fre iu n g S trie g e n naf)m bie 0 n b u ftrie in O ber«

fc^tefien ein en g e to a ttig e n Qtuffcfjtoung. © ie ü b erftü g ette bie

© te ito ig e r Q ü tte u n b b rä n g fe fie in ben H in fe rg tu n b . 9 t u r b er

& u n f tg u | to n n te fid) b et)a ü p fen . D ü d )tig e f o r m e r , 3 eid )n er,

© iefeet, 0R o b e ü e u re fd)ufen © d)m ud«, © e b ra u d ts* u n b föunft«

g eg e n ffä n b e p o n b e s a u b e rn b e r © d )ö n f)e it: ^R etiefs, cB ü fte n ,

•B afen , Ä re u se , C eu d )ter, © d )reib3euge, cB rie fb e fd )tö e re r unb a n b e re D in g e .

3 toei H ü h ftte r r a g e n a u s biefer 3 eit- f)ero o r, fö ife u n b f ó a t i b e . D a s D e n f m a t g d e b t i d j S beS © t o ^ e n a u f bem 'B re S ta u e r ‘iR tn g e ift ein c2 5 e r t oon Äif). cB o n Ä a tib e fe n n t jeb er 0 b e r fd )le f ie r b en fcf)tafenben • C ötoen. 0 n H ö n ig S t)ü tte ftef)t o o n if)m baS '^R ebenbentm at.

10

(15)

©er $liei>ergang ber ^ ü tte

9 l a d ) 1850 tr»at b e r © laną, b er S^ütte e r t ö n e n . V o r ü b e r ' gef)enb m ü rb en no d ) 3mei ^ o d jo f e n in b e t r i e b gefegt, im Q afjre I8 6 0 m ü rb en fie beibe au S g eb tafen . Q n jen em 9 a | r e g in g an d ) b er Ä u n ftg u g ein. © ie ^ g t . g )ü tte g a tte bie ^ ü g t u n g in b e t oberfd)tefifd)en Q n b u ftrie fü r im m er c e rlo re n .

^ ä g r e n b be§ ^ IS etttrieg e g g a tf fie m a d e r m it, b a§ ^ a t e t ' fan b 3u D erteibigen. © te fieferte Ä rie g S g e rä t a tle r QIrt. 9 t a d ) b e r 'iR eO oIution ö o n 1918 m u g te fie ben ftolsen S n te t abteg en u n b m ü rb e 3u r © ta a ttie g e n f>ütte. f5gre V e r m a ttu n g ü b e rn a g m bie 'p re u g ifd g e V e rg m e rE S ' u n b f)üttenaEtiengefeIIf<^aft. V ta n * g etn b e Q tu fträg e fü g rte n 3u r © n tta ffu n g o o n Q trb eitern u n b 3u r Q ltb eitS e in fteü u n g . © (g tie g tid ) ü e rta u ffe fie ber (S ta a t a n bie V e r e in ig te n O berfcgtefifcgen SgüttenmerEe.

© ie Ä u n ftg ie g e re i m irb m eiter o o n ber ^ r e u g if e g e n V e r g - merES« u n b SgiittenaEtiengefetlfcgaft o e rm a tte t u n b Ecmmt m ieber in V t ü t e . Q n u n fe re n “J a g e n g a b e n o ie r J a f e t n m it ben fto p fe n

^ o r E o. V 3 a rtte n b u rg § , V e ib g a r t o. © n e ife n a u ä , © cgarngorffS u n b V lü c g e rS bie Ä u n ffg ieg ere i o ertaffen . © ie m erben ben ©in»

g a n g b er V r e S ta u e r Q a g rg u n b e rtg a tte 3ie re n u n b jeben V e fu e g e t a n bie V t ä n n e r e rin n e rn , bie in © e u tfe g ta n b s g to g e r 3 ^ 1 bureg Eügne J ä t e n , buteg © u t u n b V t u t bie V e f r e iu n g be§

V a te r f a n b e S b etrie b en gab en .

^ ü r fd)fefifd)e & a fe rn e n b a u te n m ü rb e n m äd )tig e Qtbter, te b e n § g ro g e Sgtrfcge u n b ö 0b eii§3eicg eo b er ^ © © Q I V - io Q tu ftra g g eg e b en . V i e l e © e m e in b en beftetlen © ebenE tafetn fü r ig re im K rie g e g e fa lle n e n g e lb e n , a n b e re m it gro fter ^ re m b e n » inbufteie “^ReifeanbenEen in S m tm o o n m ieber a n b e re

© g te n g a b e n n a d ) © n tm ü rfe n eingeim ifeger föünftter. © o iff bie

© e g a ttu n g biefet eg rm u rb ig e n © tä tte gud) m e ite rg in g em ägrteiftet.

11

(16)

$>ie SScreinigtcn Dttctjdjleftfrfjen .düttcHiucifc

9 te b e n 6 er ÄönxgUcf)en enfffanben a l s erfteS ober*

'xR öbrentoerf bie ö u tb j ’d jinS fpj'djen ?)üttentr>erte, bie im Q a b re 1905 b e t Oberfcf)Iejifdhen (SifenbQf)nbebarf§»Qlffien"!

© efeH [d)aft a n g e g fie b e tl to u rb en unb bie QTbteitung © taf)ftoerf bilb eten . © ie ß u fa m m e n re g u n g to a r fü r © te ito ig o o n g ro ß em (5B ert, tneif bie O b e r ^ I e f i tc ^ e © ife n b a fjn b e b a rfg ^ O Itfie n ^ e fe ll-“

fcbaft baburcf) gescoungen to ar, ih re y)auptt>ertr>aftung nacf)

©leitD iö 3U o erte g en . § ü r bie ^R öljtenfabtiE ation to u rb e ein m oberneS Q S e rt am © ta b tro a tb e r r i e t e t , tD älirenb in b en am

^ a ^ n ^ o f gelegenen “^ B e rte n bie cü JT u m tio n S f^ ffd h m g b etrie b en tourbe. 9 la d ) bem QBeUEtiege mufete in fo lg e ber ^B effim m ungen be§ ^ e r f a i Ó e r 'D iffa te s ein e o o ttto m m en e U m ftetfung ber

^ e r E e erfo lg en , © in S e i l b er Q lntaqen Earn a u f potmfcf)e§

© e b ie t gu liegen. ^Öon ben beutfcben b e t r i e b e n ber @efeltfcf)aft liegen fofg en b e 'SBerEe im © tab ffre iS © le ito ig :

1. bie Q ln lag en b er frü h e re n y>ulbfd)in§Ei)*^BerEe, je^t © tabf#

toerEe g e n a n n t,

2. bie ©tal)rröf)rena>etEe am © ta b tto a lb u n b 3. bie 33tecl)tD atenfabtiE a n b er f5o5anni§ffrafee.

© in an b e re§ inbuffrielfeS © ro ^ u n te rn e b m e n , bie O berfd)lefif(be

© ifenin b u ftrie 9l.*@. fü r ^ B e rg b a u u n b f ^ ü t t e ^ e t r i e b ift au § b er <33erfcl)mef3ung b e t o o n ^IBilbelm Jr>egenfd)eibt u n b ö e m ric b

& e tn unb fö a ro e rb a u te n © ra b tfa b riE e n en tffan b en . 0 m 0 a l) r e 1887 to u rb en biefe ^B erE e 3u r O berfcblefifdjen © ra f)tin b u ftrie o e re in ig t, 1889 g in g e n fie in b er Qbetfcl)lefifcf)en © ifeninbuftrie Ql.*’© , fü r ^ B e rg b a u u n b J )ü tte n b e trie b au f.

9Bi§ 3um 0 a l) r e 1926 b eftan b en b eib e ^IBerEe n e b e n e in ' a n b e r, b a n n fd)loffen fie fiel) su fam m en u n b b itben n u n m e h r bie

^B ereinigten Oberfcf)tefifc^en Q üttentoerEe.

Qlufeet ben im © tabtE reiS © le ito ig g e le g e n e n ‘TIBerEen ge*

b ö re n 3U b en '^B ereinigten O betfcjjtefifcben ? ) ü tierltü e^^e’1 nocf) bie ?)erm in en l)ü tte in C a b a n b , b a§ © tabltoerE u n b bie © ie ^ e re i in ę R a f g p a n e , bg§ © tabftoerE in Ä ö n ig § f)u lb , bie g u lten * u n b

© onner§m arcE f)ütte u n b b a§ f)ü tten ro erE in Q Inbrea§f)üfte.

© ie ^B erein ig ten Obetfd)tefxfcf)en © üttentoerE e e rse u g e n : föoE§, cR obeifen, B ^obftabl, c? B a l3eifen, 0 B a l3 b ra b t, g eso g e n e n

© r a b t, © ta c b e lb ra b t, © ra b tfe ite , © r a b tn ä g e l, gefd)m iebete g ta g e l, © (^ u b n ä g e l, 9 7 ieten , Ä e tte n a lte r Qlrt, © p rin g fe b e rn ,

© eb au fetn , © p a te n , f j a d e n , ^Recben, © g b e tn , J a m m e r , St^te,

(17)

^ f a f t b o f j e n , ©a§< unb ^ a f f e tf e tf u n g ś r o f jr e , ® fed )b o fett in a lle n f o r m e n , (Śim er, & ocl)töpfe, '^ B a n n e n , Äej'j'el u n b ner*

jcf)tebene an bece © e tä te . © ie geb en ‘J a u f e n b e n üon © leitoigec B ü r g e r n Q lrbeit u n b ‘S c o t .

©teinfobleitabbim in ©leiittitj

Q m © ta b tg e b ie t lieg en 3t»ei © te in lo b le n b e c g to e rle : bie

© le ito ig e r u n b bie O e b rin g e n © tu b e . S e i b e finb erft in ben leg ten g a f ) t3ef)nfen en tffanben.

‘i ö t it bem S a u bee © le to ig e c © cu b e b e g a n n m a n im g a f ) te 1909 3tD ei Söcbecfctjäcbte coucben ab g e te u ft, bie bie t a r n e n Ä acl^ü cften b ecg ^© d )ac£ )t 1 u n b 2 fü g te n ( S e c lin e c S a n t i e c ) . © ie Ä of)tenflö3e finb giec oft bi§ 3toei S t e f e c ftacf u n b m eift fteil aufgecicgtet. g g t e föogle eig n et fid) jebocg toenig füc ben Q a u § b ta n b , bafüc abec fege g u t 3u t © e to in n u n g o o n Ä o t§ u n b 9 te b e n e t3 e u g n iffe n roie C eu cg tg a§ , ^ e e c , Q lm oniaf, 9 ta p g ta ti n , ©egeoefet, S e n3ol, S ^ c g i Q lnilin u n b anbecec egemtfegee © toffe.

© a m if bie S e c g l e u te g en ü g e n b fctfd)e C u ft eegaften, teufte m a n füblicg o o n ‘iRicgtecSbocf e in en 190 m tiefen S 3ettecfcgacgt ab.

3 u c © e to in n u n g o o n 9Tebenec3eugniffen g a t m a n öfttieg b e t © c u b e eine föoE ganftalt u n b ein e © cgtoefelfäucefabtiE et«

cicgtet. © a § gtec unb in §)in b en b u cg g e w o n n e n e @ a§ toicb b et obecfd)tefifcgen fJ e tn g a S te itu n g su g efü g et, bie bie bcei obet*

fcgleftfcgen © fä b te © leito tg , S e u t g e n u n b S ginbenbutg m it

£eucgt« u n b Sgei3g a § oeefoegt.

Qlm S 5 e fta u § g a n g be§ © ta b tte ils © teig e cn 3iegt fid) o o n 9T o tb en naeg © ü b e n ba§ S e c g to e c ts fe lb b e t O e g ttn g e iv S e tg « bau«Ql.@. b is naeg Q in b e n b u c g gin. Q tec g a t m a n m it bem

© cfcgliegen b e t fö o g len la g ecftä tten im Q a g ce 1912 b e g o n n e n u n b 2 km öftlid) b e t © leicoiget © tu b e bie © c g acg tan la g e föatl«

O s to a lb eccicgtet. 97:acgbem bec © gctftian«Ä caft«© cgacgt eine S 'iefe o o n 490 m etteid g t g a tte , to u tb e n bie Q ltb eiten g ier ein»

gefteltt, b a bie S la te ria lb e fd g a ffu n g to ä g te n b be§ K rie g e s feg t fegtoierig to a r. S 5 e ite te S o g r u n g e n e rg a b e n , bajg bie in bec

© tb e la g e tn b e n Ä o g le n o iel l e i s t e t o o n O e g tin g e n felbft ge»

g o b e n to e tb e n Eonnten. © e S g a tb b e g a n n m a n im Q a g te 1915 m it b e t © reiegtung o o n 3toei © egäegten in O e g tin g e n . © ec O e g ttn g en « © cg ac g t 1 bien t b e t fe o g le n fo tb e tu n g , b e t a n b e te ift ein S 3 ettecfcg acg t. Q m Q ag ce 1918 Eonnte bie ^ ö c b e tu n g beginnen.

(18)

ęftadt) bem S t i e g e b e g a n n fü r bei&e © c u b e n e in e f<^a>ece S e it, © e r Qlbjat} ftoiJte. Ä o 5 fen f)atb en tü rm te n fid) 3um ^ im m e l.

Q trbeiter m ü rb e n e n tla ß e n , bie n o d ) b e id ja ftig te n m u ß te n g eier*

fd)id)ten eintegen. © a b u rd ) tourbe if)r 93erbienft gefd )m älert. Un»

fäg lid )e§ © ten b e rfa ß te bie 'S e r g a rb e ite r fa m ü ie n .

© e it bem 0 a i) r e 1933 ift au d ) f)ier ein ^ a n b e l ein g etreten ,

© e r erfte (53ierjaf)re§ p lan b rach te bie QIcbeiter m ieb et in Q lrbeit u n b S ö ro t. © e r 3t»eite ^ i e r j a b r e s p t a n fott u n § u n a b h ä n g ig Dom Q luS tanb m achen, h i e r b e i fpiett u n fe re Ä o h te ein e g ro ^ e SRolIe. © § fei h ier n u r a n ih re Q Jerftüfftgung g e b a u t u n b ba*

m it a n ih re O Jerm enbung at§ X reibftoff. S c h o n biefer U m ftanb fidjert u n feren Q Irbeitern b a u e rn b e ^ ö e fd )ä ftig u n g .

S ie SktriebStoerfe ber S ta b t

S u ben ęS ettieb S to e rfe n ber © ta b t g eh ö ren b a§ c5 ß a ffe rro e rt unb bie K lä r a n la g e . SÖiS in bie jüngfte S e it g e h ö rte au d ) bie

© a S a n fta tt b a ju .

© ie © ta b t b e3og bi§ 3u m Q a h re 1901 b a§ S rin tm a f f e t a u § g e g ra b e n e n B r u n n e n im g n n e c n b er © ta b t. S u b e m fü h rte eine h ö l3ecne t2B afferleitu n g o o n ęR ichfergborf bi§ 3um <3fteptun*

b ru n n e n a u f bem ?R inge.

‘SJttf b er S u n a h m e b er 'S e o ö lte r u n g ertote§ fi(^ bie

‘S B affecoerforgung b er © ta b t b a lb at§ nicht m eh r a u § re id )e n ö .

© ie in ben Q a h re n 1873/74 ö o rg e n o m m e n e U n te rfu d ju n g be§

S r? ^ tm a ffe r§ in O b e rfd )leften 3eitig te bie tr a u r ig e g e ftfte llu n g , baff m eh r at§ bie K ä lf te be§ unterfu ch ten c3B affer§ gefunbheit§^

fd)äblich m ar. © a n a h m b er © t a a t bie SÖ Safferoetforgung O ber*

fd)fefien§ in bie Shanb. Q n S öachtoeiler bei 'ęeiS E retfcham er»

ftan b ein QBaffecroerE, au § bem bie © ta b t b u rd ) T Ö ertrag im S a h r e 1901 tä g iid ) 5000 K ubiEm eter R a f f e t b e3og. 0 m gleichen Q a h re e rb a u te fte bie ^ a f f e r l e i t u n g , unb bie ^Ö ru n n en m ü rb en gefchloffen. Q m erften Q a h re o e rb ra u d )te bie © ta b t 3471 KubiE*

m eter, 3eh n Q a h re fp ä te r fd)on ü b e r 6000 K ubiE m eter. Qn*

3mifchen m a r b u td ) bie © in ric h tu n g b e r K a n a lif a tio n b er ^ a f f e r * u erb rau c h im Q a h re 1914 a u f 8693 K ubiE m eter geftiegen. © ie

© ta b t fah füh rm r bie 9 to tm en b ig E eit geftellt, bie ^ a f f e r b e r * fo rg u n g 3U oergröfeern. 97ach Dielen 9 3 o h rü e rfu d )e n fa n b m a n in C a b a n b fo reichlich G a f f e r , bafe m a n hier b a§ n e u e G a f f e r * merE b er © ta b t errich ten Eonnte. © a § Q B affetm etE liefe rt tägli<^

etm a 12000 K ubiE m eter G a f f e r u n b ift in b er £ a g e , a u d ) einem fteig en b en ^G öaffetD erbtaud) gerecht 3U m erben. © a § R a f f e t fam m elt fid) in einem 500 K ubiEm eter faffen b en SRein»

m afferbehälter. V o r h e r m irb e§, b a e§ © ifen unb © p u ren freier

(19)

& of)tenfauEe e n th a lt, g ec ein ig t. © a § gefd)ie!)t butcf) eine eifenungS« u n b Ś itte r a n ta g e . ^ i t D c u tip u m p e n toicb e§ b a n n in bie ^ B affecfü rm e bec © ta b t g e b c ü d t u n b ü o n f)ier au § Derteiit.

5 ÜE jebe © ta b t tft bie Söe^ unb (gnttoafiecung o o n gröfetec

^ e b e u t u n g ; b e n n t»o oiete C33tenfc{)en n e b e n e in a n b e c tt>of)nen, mufe bie g rö ß te © a u b e rte it {)ecrfd)en, to en n nicf)t Ä ra n tf)e ite n unb © e u ^ e n ü b e r bie b ü r g e t to m m e n follen. © a § toac im

^ J li tte la lte t teib er n u r 3U oft bec J a t l .

g ü c g u te§ ^cinfcoaffec toac buccf) bie E in ric h tu n g bec

^ a f f e r i e i t u n g gefocgt. 9Tun toac noch bie E n tto ä ffe ru n g burdj»

3u fü h re n . © ie © ta b t b a u te hiecfüc in ben Q a h cen 1908/10 bie

& a n a lifa tio n unb bie Ä lä c a n ta g e im c2S eften bec © ta b t. ©oct*

h in toecben fäm tliche Qlbcoäffec g e le ite t unb oectoectet. © ie E in^

cichtung bec & a n a tifa tio n h a t bie © ta b t bie fchöne © u m m e oon 4 5 0 0 0 0 0 ą iK a rt g eto ftet. © ie ift a b e r fü r bie © e fu n b h e it bec B ü r g e r o o n g rö ß te r S ö eb eu tu n g .

E in e anbece fegen§ceid)e E in ric h tu n g bec © ta b t toac bie

© a ä a n f ta lt.

U m bie SÖtitte be§ o o cig en Q ah ch u n b ec tS en tfta n b en in Dielen © tä b te n © a S a n fta tte n . © a bie Ä o h ten o e rfo c g u n g bec

© ta b t auch b a m a l§ fchon günftig toac, n a h m bie © tabtoec»

coaltung b en © e b a n fe n a u f, in © leim ig eine © a S a n fta tt 3u eccid)ten. QlllecbingS toollte fie nicht füc eigene ^Rechnung bauen,

© ie o e c h a n b e tte m it a u S to äctig en U ntecnehm ecn u n b fchlo^ im S tü h j a h r 1861 m it bem ? ) ü tte n a m t§6ire tto c a. © . 'S c a n b t 3u O o n a b rü c t, bem 'S R afchineninfpettoc E h u d )u l 31t Qtplerbect unb bem ą flta fd jin e n in fp e tto c S p a n te 3u © o rtm u n b ein en V e r t r a g a u f E cc ich tu n g e in e r © a § a n f ta tt in © leito ig ab. © ief.. tourbe o ec tc ag g g em ä g am 1. ąR ooem bec 1862 eröffnet, © ofoct tourben bie 39 Ö lla m p e n füc bie © fraftenbefeuchfung bucch @ a§ lam p en ecfegt. © a § to ftete bie © ta b t 1500 'J ä te r . Qtuct) a n '-pcioate to u rb e @ a§ ab g e g eb en . Q m Q a h re 1896 fchtofj bie © ta b t m it ber Ql. E . © . B e r l i n e in e n E le ttris itä ts tie f e ru n g g o e rtra g ab.

© ie © tr a g e n to u rb e n je g t elettcifd) b eleu d jtet, unb Diele @a§«

ta te rn e n tarn e n in S o rtfa ll.

© e c V e r tr a g bec © ta b t m it ben E r b a u e r n ber © a S a n ffa lt fah ben fp ä te re n Q tn tau f be§ QiBerteS burch bie © ta b t 0 0t. Qlt8 bie © ta b t bie Ä a n a lifa tio n b a u te , m u ß ten Diele © tra g e n aufge*

riffen u n b n e u gep ftaftert toerben. Q ie rb e i to a r e§ m öglich, 6m

@ a§rohr% fo 3U o erteg en , b ah bie © ta b t b a b e t grofte E rfp a rn iffe m achen to n n te . © e § h a tb m achte fie je g t Don ihrem QtntaufS»

recht © e b r a u th u n b e rto a rb ba§ © a äco e rf am 1. Q lpril 1907 fü r 850000 QffCarf. © e it biefer Q ßit m a r bie © a S a n fta lt ein ftäbtifcheS Q öetrtebscoert u n b eine g u te E in n a h m e q u e lle . ©0* fo rt to u rb e n bie n ö tig e n E rto e ite ru n g S b a u te n burch g efü h rt, um eine beffere © a § ü e rfo rg u n g 3U erreid jen .

15

(20)

S c h o tt im 0 a f ) te 190? tbucben 12020ÖÖ S^u6i^meter © a S a b g e g e b e n , se ^ n Q a b te [p a te r a b e r fcf)on bie boppefte t2Jlenge.

Q e u te reicht bie @ a § e r3e u g u n g b e r © ta b t n id )t m e ^ t a u § . © ie S t a b t b e sie g t b a ru m b a s @ a§ a u § bem 'S e r b a n b S g a ś to e r t O b e r[d )te[ien m. b. P).

S ie Stnlagcn ber 9iei(b§lia^it

tn © letini^

Um bie 'xSJtitte be§ a o rig e n Q a b rf)u n b e rt§ t r a t bie © ifen- baf)n a n f ben 2Mcm u n b brachte grofee U m to a iju n g e n in b en 'S e rE e b r. © d jn e il b a tte m a n tb re SÖ ebeutung erE annt u n b g a n3

© e u tfcb lan b m it einem 9?et$ o o n © d )ie n e n [trä n g e n ü b e rso g e n .

© le im ig e r b ü r g e t fa b en sum erften 9T tal eine © ife n b a b n im Q a b re 1845, at§ [ie o o n O p p e ln nacb & ö m g § b ü tte fu b r.

© ie © ta b t foüte b a m a ts 100000 S la le r fü r ben © ife n b a b n b a u 3eid )n e n , a b e r n u r 1 0 0 0 S la te r m ü rb e n au fgebracht. ©e§batf>

m u ß te n bie B ü r g e r 3ufeben, m ie bie © ife n b a b n a u g e rb a lb ib re r

© ta b t ben ^ © eg n ab m .

© e itb e m finb no d ) nicbt e in b u n b e rt Q a b re in § C a n b ge*

g a n g e n , u n b bie © ife n b a b n ift fü r u n fe r C eb en einfach unent*

bebrticb g em orben. U nb u n fe re © ta b t, bie einft te in V e r t r a u e n Sur © ife n b a b n b a tte , ift ein m icbtiger © ife n b a b n tn o te n p u n tt g em orben, b e h e rb e rg t ben g rö ß te n © ü te r b a b r b o f beS O fte n S u n b g ro g e © tfenbabnm erE ffäften, in benen S laufenbe o o n ©lei*

m ig e t B ü r g e r n Q lrbeit u n b 9 3 ro t finben.

© eb en m it u n § gunächft ben 'p e rfo n e n b a b n b o f a n , b er nacb bem Ä rie g e n eu e r b a u t u n b im Q a b re 1925 bem ^ e r t e b r ü b e rg e b e n m ü rb e ! © r b a t e in en SÖ ertebr su b e m ä ltig e n , ber a u § fü n f ^Richtungen sum B a h n h o f b iaftrö m t. Qluf b er ÓBeft*

feite la u fe n 3 ü g e a u s ber ^R ichtung ^ e p b e b r e d u n b © rog*

© tre b lig ein, o o n O fte n S ä g e a u § e ß e u tb e n , f) in b e n b u r g u n b O e b rin g e n . © a s u ta u fe n ü b e r © le im ig b u tcb g eb en b e ^IB agen o o n eQ u ta reft ü b e r S ö erlin n a d ) ?)o tIan b . © le im ig b a t fe rn e r g u te © (h n e llsu g s o e tb in b u n g e n nach S ö e rlin u n b in baS © ta g e t*

u n b ęR iefengebirge.

gßom S b au p tb ab n b o f e r ftre d t fidb b er g ß e rfd jie b e b a b n b o f b re i N ito m eter nach O fte n b is su m e s a b n b o f © teim ig*O ft im

© ta b tte il O e b rin g e n . @ t b a t bie Q lufgabe, bie ihm s u ta u fe n b e n 3 ü g e au fsu lö fen , bie gJB agen n a d ) n e u e n S ie te n sufam m ensu*

[teilen u n b a u s ih n en n eu e B ü g e su b ilb en .

(21)

^krfdjie& e& afynfyof © lc ih ) i^

© ef)en n»tr bod) e in m a l 311: © a to m m t eben ein lo b te n * 3ug bewein, © e in e Q B ag e n finb fü r o iele S ta tio n e n b eftim m t;

fie finb a b e r in b u n te r ‘-Reibe aneinan b erg eE o p p elt. © 0 ta n n er n i(b t ab g e b en . (£ t mufe 3erle g t u n b n e u 3ufam m engeftellt m erben.

c2S ie gefcbiebt b a § ? @ t roirb 3unäcbft a u f bie © in fa b rg le ife gefcboben. h i e r a n fd)tiefeen fid) bie ‘iR idbtungSgleife; jebeS © le i§

nim m t ^ a g e n e in e r b eftim m ten ^R ichtung au f, Qluf bie cR iebtungS gteife g e la n g e n bie (2 B a g e n ü b e r ben Q tbtaufberg, ein e tünftlicbe © rb ö b u n g im © c b ie n en ftra n g ü b e r bie bie SOBagen g e b r ü d t coerben u n b n a d ) C ö fu n g ib re r K u p p e lu n g o o n felbft a b ro F e n Qluf bem ^R id )tu n g § g lei§ fteben jetjt c2 B ag en na<^

ein e r !jRid)vuuy, a b e r ü erfd)iebenen S ta tio n e n b u n t b u rd )e in a n b e r.

S i e g e la n g e n fegt 3u t © ta tio n a g ru p p e , too fie in b er ^R eiben*1 folge, in b er fie a u f ben e in se tn e n S t a t io n e n a b g e feg t toerben r'>npn , im 3 ü g e n 3ufam m en g eftellt toerben. 0 ft b er 3 u9 SU"

fam m engefietlt, Eommt e t a u f b a§ Q tu§fabrglei§ u n b o e r lä g t ben Q öabnbof.

S i e @ ü te r3ü g e au § bem ‘iR eidje b rin g e n 5 t a ( b t e n u n b bie le e re n © ü te rto a g e n 3u r ü d . £ )ie ^ i d ) t u n g toirb £ e e rrid )tu n g g e n a n n t, © tefe 3 ü g e oerlaffen ben ^ e r f d jie b e b a b n b o f febr fd)neH, b a fie fo fo rt in b a§ g n b u ftrie g e b ie t g eleitet toerben. 3 üge a u s bem g n b u ftrie g e b ie t — alfo au § b e t C a f t r i^ tu n g — o erb feib en lä n g e r a u f bem ^Ö erfcbiebebahnbof, b a fie, toie o o rb in an g e g e b e n , g e n a u 3u fam m engeftellt toerben m üffen. ^ ä g li d j o erla ffe n etto a Dtec3ig © ü te ts ü g e b en S ö a b n b o f in b e r gsBeftridbtung, fü n fsig nacb bem g n b u ftrie g e b ie t.

17

(22)

(Etn befon& etes © fet§ n im m t 6te Sefcftdbtgten ^OŚagen au f, bte in © te to itj auS gebcffert toecben. © te fo m m en tn &a§ QIu§^

beffctungStioerf 1, &a§ g rö ß te QIu§befferung§tDetE 5 er 9Retd)§*

b afjn, eine 5 4 000 Q u a b r a tm e te t g ro ^ e £>a tte> in bee jabtftcf) 40 — 5 0 0 0 0 SKJagen fio tt gem acht toecben.

© a § O iuSbefferungStoert 2 b ie n t b e r ^ ie b e c ^ e r f te tlu n g b e fd )ä b ig te r C oEom otioen.

Q m te s te n 3 af)C3e n t be§ n o rig e n gaF )rf)unbert§ en tffan b en ü b e ra ll in £>eutfcf)tanb @teEtrt3ität§toerEe, befonberS a b e r in ben g n b u ftcie g eb ieten . Qlucf) ber Oberfcf)tefifcI)e 0 n b u ftrieb e3irE m u ^ te fü r ein foIcf)e§ 'SöetE bie beften Q lu S fi^ te n b ieten , © e in e Qn*

b uftrie, b a§ 9 te b e n e in a n b e r t»on © tä b te n u n b © ö tf e r n a u f engftem SRaum e u n b bie cSeoötE erungS bicf)te b o ten @ etoäf)r fü r eine gtofee © tro m a b n af)m e .

© ie Q ttlgem eine (SreEtri3itätg«@ efe[Ifd)aft in ^ ö e rtin über»

naf)m e§, f)iet 3toei förafttoerEe 3U e r r i e t e n : fü r ben öftlid)en Slett ba§ c2BerE in CEtmtSOtt». fü r ben toeftIid)en ba§ ^ ra ftto e rE in ^ in b e n b u c g . QIt§ © itj b er '^Ö ertoaltung tourbe bte © ta b t

©teimit} g etoäbtt, toeil fie im <3TtittelpunEt be§ g n b u ftrie b e3ir£6 b urd) i | t e günftige C a g e f)ict3ti befonber§ g e e ig n e t tn ar.

Qlm 1. © esem b ec 1900 naf)m bie ©d)Iefifcf)e ©IeEtri3ität§»

u n b @a§»QIEtien»@efetIfd)aft in E S reśIau bte QSerEe in eig en e n E öetrieb. 3 tm äd )ft g a b bte © e fetlfd jaft ben © tro m in b er Stäupt*

fa^)e 3u E8 eteud)tung§3tDe(fen ab , b a bie ginbuftrie fid) mert«

tnürbigertoeife a b te p n e n b t»erf)telt. © ie e in se tn e n © e m e in b e n fd)Ioffen fid) ra ft^ a n , fp ä te r bte © ife n b a b n o e rto a ttu n g e n u n b E8 ai)nf)öfe. © ie © tra fe e n b a b n e n ftellten ficb t>om © a m p fb e trie b a u f ereEtrifd)en Q lntrieb um , u n b fd)Uef)Iid) f)ißft bie © te tfris itä t n a d ) einem e r fo tg re i^ e n ^SSerbefelbsug, b e r b u rd ) ein en g ü n ftig en

© tr o m ta r if u n terftü tjt to u rb e, ifjten © ie g e §3u g in © ru b e n , J ü t t e n u n b S ab riE en . © o to a r b a tb b er g efam te g n b u ftrie b e3irE a n b a§ © tro m n e g ber O . © . '® . ang efd jto ffen , u n b b e r © trom » oerb rau cb ftieg ftänbig.

© d )o n Dor bem S tie g e g in g e n bie O . © . ^ . b a r a n , au d ) bie Ian b to irtfd )aftIid )en © e b ie te O b e rfd )feften § b er © teE trisität 3U ecfd)tiefeen. 9 le u e C e itu n g e n , © d )a itf)ä u fe r u n b U m fpann*

»ecEe m ufeten g e b a u t toecben, p o n b en en toieber S tid ) te itu n g e n

S ie Dkrfibfefifcben

(23)

afeg ejw eig t tóut&en. 0 n © teitö ig cn tfta n b n eb e n bem l)of ein U m fp a n m n e tt in einem fd)ß n en ^ö au ftite.

Stellt g ib t e§ toot)t ta u m nocf) ein © o r f, bo§ a u f bie Qln«

nef)m tid)feiten bec (£teEtri3itä t t>.et3id)ten coütbe. 6 ie ift ein S te ifet bec 'SJC enf^en gecoocben, u n b bie O.Qs.'SÖ. jtnb f)eut ein roid)tige§ g n b u ftcie u n te cn ef)m en O berfd)lefien§.

2)er tlo b n t|fa n a i,

i»ev S lb o lf^ itle i^ a n a l unb ber (Subijafeu

Q[[§ 5 riebcicb bec © c o ^ e cegiecte, fcf)icfte e t ben ^OTiniftet Q otjrn nacf) © d)fefien, bec ben ^ a u 5e§ f t a n a f ä an ceg te unb buccöfegte, um obecfd)Iefifd)e S tje u g n if fe unb &Df)ten a u f einem b illig en 'Jc a n S p o rtto e g e in bie 'S R act, ooc aHem abec in bie cR efibensftäbte L e t t i n u n b ^ o t s b a m 3U f(ä)affen. © e t 'S a u be§

fö a n a t§ toucbe im Q a in e 1788 b e g o n n e n u n b n a d ) iängecec U ntecbcecf)ung toäf)cenb 'p c e u ^ e n S UnglücE§3eit im 0 a i ) t e 1822 fe ttig . Qluf Q ln teg u n g be§ ^ e c g b a u p t m a n n ä o. ^Reben to u tb e ein S to e ig E a n a i Don © feiroig n a d ) Q in b e n b u c g g e b a u t, © tollen*

Eanal g e n a n n t, bec re in öcttidje 9 3 eb e u tu n g fyatte u n b b e t Äof)len*

3u fu l)t Don b e r & önigm »£uife*@ rube 3u r Ä ö n ig li(^ e n ^ ü t t e biente.

9Tad) fe in e t S e c tig fte llu n g b e t Ä to b n ig E an a l bie ©r*

W a rtu n g en , bie bec 90tiniftec §)ot)m in il)n gefegt b a t, w eit ü b e rtto ffe n . ‘DXacb b en Qluf3e id )n u n g e n bei ben © cbteufen w ü rb e n im g a b t e 1836 b e re its 2 2 0 0 0 © o n n e n 3u 'X al oecfcacbtet, in bec ^ l ü t e s e i t be§ K a n a ls Don 1843— 1855 jäb clid ) m e b t a ls 5 0 0 0 0 T o n n e n , © e in e n Q ö b e p u n ft etceicbte bec ^ e t f e b c im g a b t e 1852 m it 7 3 500 © o n n e n 3U © a t u n b 1 4 6 0 0 © o n n e n 3U

^ e c g bei 2 3 5 5 © d jteu fu n g en . 0 n bem ftein en ^ )a fe n 3W ifd)en

^Ö abnbof* u n b <3 S iIb e tm ftra g e m ug b a m a ls ein le b h a fte r OSer*

Eebt g eb e ctfd )t h a b e n , w ü rb e n bod) tä g lid ) fed)§ & ä b n e 3u © a l b e lo b e n . 0 n ber S ^auptfadje beftan b bie S ta c h t a u § Ä o b le ,

© ifen u n b 3 irtt.

QllS b a n n in b e t S e i t 3Wifd)en 1845 u n b 1855 bie Qnfen*

b a h n ficb © ( ^ titt f ü t © d )citt b a§ S e tb e ro b erte, b ta d ) fü t b en

& a n a t eine fdjw ece 3 d t a n . © e c ^ e c E e b t n a h m ftatE a b , b a bec ß a n a t m it fein en Dielen © cbteufen unb bec ^ ö e fc b tä n tu n g in b e t C abefäbigE eit ben Q B ettbew erb m it b e t © ife n b a b n nicht a u s b a tte n fo n n te .

(24)

S m 0 a f ) te 1Ś07 tout&e &ie o&etfcf)fefifcf)e 6 rf )m a tfp u t6 a ^ n a n Ben Ä a n a l f)et<mgefüBtt. £ ) ec ęj3e t f e{jC n a f)m tr>te&ec su.

‘S t e i , 3 i n t , ^io ^Ie unB (Stfen n a h m e n tfjcen c255eg in § SRekt), ß te S unB ^ a u f m a n n S g ü te t ta rn e n n a d ) O berfd)Iefien. ‘S efo n B erS fta c t to a r Ber ‘Ś e r t e f jr a u f Bem ^ a n a t a»äf)ren& &e§ O B etttriegeS unB n a d ) Bem K rieg e. Q m S a fjc e 1920 g in g e n Don © leim ig allein 120000 T o n n e n &of)te a u f Bem Q S affecm ege in § 9 le id ).

S n Ber erfien 3 eü m ü rb e n Bie ^ ä i ) n e a n la n g e n 6 e ü e n Don

<3 R ä n n e tn geßogen, fp ä te r m it 'P f e r b e n ge*

tr e ib e tt.'S ß ä ö re n b be§

c2B e tttrie g e § ro u rb e Ber © d )fep p b e trie b e in g efü i)rt, b o(^ m a r Ber ^ a n a t h ie rfü r n id )t g e e ig n e t, b a e r 3u fd)m al u n b 311 feid)t m a r. Sißä& renb fonft bie f t ä b n e 11V2 S a g e b ra u c h te n , um in bie O b e r 3U ge*

la n g e n , o e riä n g e rte fid) i m6 d )tep p b e trieb Bie ^ a b r s e i t in fo lg e be§ Cangen W a r t e n s a n Ben © d )le u fen um e in b is 3m ei S a g e .

S )a b e t ^ fo b n ig *

t - ^ t a n a t Ben © cforber*

© er ^ tob n i^ fan al niffen Ber © e g e n m a rt in fe in e r ^SBeife m efjr en tfp rid )t, entfd)ieb fid) Ber S ü b t e r n a d ) b e t ^ S ta d jtü b e rn a b m e b a3u, Ba§ oberfd)lefifd)e S n b u ftrie g e b ie t, 6a§ Don Ben aufnaf)m efäf)tgen (3 J lä r tte n m eit a b tie g t, b u td j e in en m o b e tn e n & a n a t m it e d )fe fie n § g rö ß te m S tr o m e , b e t O b e r, 3u D erbinben.

0 m 0 a f ) te 1935 b e g a n n e n Bie ^ ß o ra rb e ite n m it Ber Sßet*

teg u n g ber S^loBnig. © ü b tid ) if)te§ bi§f)erigen C a u fe § erh ie lt fie 3m ifd)en U m fp a n n m e rf u n b Bern n e u e n Jr)Qferi ein n e u e s

<® e tt. Qln ber 9 to rb fe ite b er o e rle g te n ^ t o b n i g en tfta n b eine

© tra g e , bie Ben © n b b a fe n m it b e r <jR e id )§ a u to b a b n D erbinbet.

0 m 0 a f )re 1936 rourbe b er (üR eid)§baf)nanfd)lug fü r Ben 0 a f e n gefd)affen. U m Ben ? )a fe n m it Bern © ü te rb a h n fjo f 3U D erbinben, m ü rb e eine U n te rfü h ru n g a n Ber Jr)eingem ühte a n g e feg t, © ie

© d )ie n e n fträ n g e m erben atfo u n te r b e r © ife n b a h n ftre d e © le im ig

(25)

C abcm b f)üi&urcf)füf)ten. cQ3c n n j,{e(e c ß o ta c b c ite n ccle&igt ftn&, fotl 6a n n 6ec Q a fe n b a ^ n ^ o f m it fa m ttid je n © te iS a n ta g e n , b en U fe rm a u e rn u n b ben S ir a n a n la g e n erfte^en . g ü t b en © iitet*

u m fd jia g ftnb b re i ö<«fenbe<fen o o rg e feb e n . © a § n ö rb ltd je R e e f e n toon 600 ‘S fleter C ä n g e u n b e in e r S t e i f e toon 80—95 g j t e t e r foU bem föoi)Ienum fdU ag, b a§ fübiicf)e toon faft g ie id je r

© r o ^ e bem © üferum fcf)[ag bienen. © a § b ritfe 'S e c fe n Hegt ab*

feit§ u n b ift 80 SCTCeter fa n g ; e§ iff fü r b en U m fd jiag o o n feuet*

gefafjrH djen © to ffen toorgefeben.

© d jo n in n ä d jfte r 3 eit toerb en Ä ä ^ n e m it e in e r 2 rag«

fäfjigfeit o o n 600—700 T o n n e n 3t»ifcf)en © ofef u n b © fetroig o e rte b re n to n n e n , © a m it toirb bie obetfdjfefifdje Q nbuffrie enbfidj bie Q lbgefegenbeit toon b en au^erfdjfefifdben Qtbfag»

m ä rtte n b u rd ) ein en billigen S r a ^ t t o e g ü b erto in b e n to n n e n . TÜJttt ber © d jfe p p b a b n to e tb e n ru n b 3toei bi§ b re i SEftitlionen

■Sonnen S iebte, 3 in te r3e, 9R o b3in f, © ife n , © ta b te rse u g n iffe , 9te b e n e r3eugniffe b er fö o tereien , ę S en ą o l u n b a n b e re © in g e 3um © n b ljafen g e b ra d jt — bie b u rd jf ^ n ittlid je © n tfe rn u n g a lle r

© ru b e n Dom © n b b a fe n b e trä g t 20 ß if o m e te r — um b a n n ib ren

‘S S eg b u rd j b en Q Ib o If» ^ itier* S an af u n b a u f b er O b e r in§ ęReid) 3u n eh m en . U m g e te b rt roerben toiele © in g e a u s bem SReid), befonber§ © ife n e r3e, a u f bem b illig e re n ^SBaffertoege 3u r L e i t e r * toerarb eitu n g n a d j O b e tfd jfe fie n g e la n g e n .

^Ö orauäfetjung fü r bie jtä n b ig e Q Jen u tju n g be§ K a n a ls a b e t iff ein re g e tm a g ig e r ^SSafferffanb b er O b e r, © te fe r a b e r toieber ift a b h ä n g ig o o n ben (3Tieberfcbtag§m engen. Q n tro d e n e n g ja b re n fü h rt bie O b e r oft fo toenig ^ B a ffe r, bafe fie al§ ©rofe*

fd jiffa b rtsto eg n id jt b e n u ^ t roerben ta n n . © ie fe r U m ftan b tö n n te fidj fü r bie oberfdjfefifdje ^ i t f f d j a f t fe b t n a d jte ifig a u S to irten .

© e § b a lb mufete m a n b a n a d j tra d jte n , b er O b e r in tr o d e n e n 0 a b re n Q ufdjufjroaffer 3U3u fü b ren , b a m it b e r 'S B afferftanb reget*

mäfetg b leibt. TSftan to a r b a b e t g e3to u n g en , gro fje © ta u b e d e n a n3ufegen, in b en en in n affen ‘ä f to n a te n b a§ überfdjüffige ęfB affer a n g e fta u t toirb, um e§ b a n n b e i 'S e b a r f b er O b e r 3U*

3uteiten . © o t a n n b a § © ta u b e d e n o o n O ttm a d ja u 95 ^SRillionen fö u b itm e te r, b a§ © ta u b e d e n o o n S u ta t o a im C a n b fre ife O p p e fn 90 ^ Ö M to n e n ftu b itm e te r 3 u fd ju fet» affer a b g e b e n , © in toeifereS

© ta u b e d e n , ba§ in unferem G reife Hegt u n b erft a u s g e b a u t toirb, ift b a§ © ta u b e d e n toon © ta u ro e rb e r. © a § erfte ^ e d e n , b a§ 10 TfRiffionen ^ u b it m e t e r fa ^ t, iff b e re its fertig u n b m it ę © affet gefüllt, © te S erfig fteH u n g b er g e fa m te n Q lnfage toirb no d ) 3toei 0 a b r3eb n te b a u e rn , b a fie ü o n b er © a n b e n tn a b m e fü r bie © r u b e n a b h ä n g ig ift.

© e r ^ ö a u be§ n e u e n Ä a n a fS ift fü r O b e tfd jfe fie n o o n g rö ß te r SÖ ebeutung. ? ) a t er in b e t B e tt 6 er g rö ß te n QIrbeitS*

fofigfeit oiefen S a u fe n b e n Q lrbeit u n b ^ r o t gegeb en , fo toirb er nach fe in e t S e rtig fte ttu n g oberfdjfefifcben © r3eugniffen ben

Cytaty

Powiązane dokumenty

[r]

[r]

Istnieją grupy skończone, w których iloczyn dwóch komutatorów może nie być równy żadnemu komutatorowi..

.RPLWHW1DXNRZ\6\PSR]MXP 3URIGUKDELQ -XOLXV]3HUQDN3ROL WHFKQLND 3R]QD VND ± SU]HZRGQLF] F\ .RPLWHWX1DXNRZHJR 3URIGUKDELQ 5\V]DUG%DELFNL,Q VW\WXW 7HFKQRORJLL 'UHZQD Z 3R]QDQLX

FRQQHFWHG ZLWK WKH PHDQLQJ RI FOXVWHU LQLWLDWLYH LQ HGXFDWLRQ &RQFOXVLRQV PDGH E\ WKLV OHFWXUHU XQGHUOLQHG WKH QHHG RI UHRULHQWDWLRQ ERWK WKH RUJDQL]DWLRQ DQG WHDFKLQJ SURJUDPV LQ

[r]

[r]

Publikacja sfinansowana ze œrodków Rz¹dowego Programu „Pierwsza Praca” w ramach realizacji projektu Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej Ochotniczych Hufców Pracy...