• Nie Znaleziono Wyników

Książę Henryk Brodaty

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Książę Henryk Brodaty"

Copied!
46
0
0

Pełen tekst

(1)

ZAKŁADY

W y d a w n i c t w s m o l n y c h

(2)

Kolegium Nauczycielskie w Gliwicach - Biblioteka

1 8 9 9 4

(3)

J A N I N A K R Ó L I N S K A

KSIĄŻĘ

HENRYK BRODATY

W

P A Ń S T W O W E Z A K Ł A D Y W Y D A W N I C T W S Z R O D N Y C H ' W A R S Z A W A 1 9 1 8

(4)

B 1 B L I 0 T & K A Z I E M O D Z Y S K A N Y C H P O D RED. D ra S T A N IS Ł A W A H E L S Z T Y N S K IE G O

N*

J L j

V - kA

■ -v,t p y

Z atw ierdzone pLsmem Min. O św iaty z dnia 13. IX. 47 r.t n r V I Oc-710/47, do użytku w szkołach, jako książka dopuszczona do bibliotek licealnych.

y k t e 9 3 { * / 3 Ę

O

K-51102 __________

P odpisano do druku dnia 20. X. 1948 t. N ak ła d 10 000 egz.

A ritu s iy 'd ja f c t.2 * / t ' • Z arządz, 687 , : Z am ów ienie n r 2096 P apier W form . 61 X 86 cm , 70 g, V kl.

Państw. Pozn. Zakł. Graf. Okręg Północ — Zakł. Główny—24S3

(5)

W S T Ę P

O d le g le to i na:ogó ł n i e z b y t zn a n e c z a sy : ko n ie c X I I i p ier ­ w s z a p o ł o w a XIII w ieku. Stulecie t o s ta n o w i c z ę ś ć o k re su r o z b ic i a d z ie ln ic o w e g o P olski, t a k s u r o w o ocenian ego p r z e z -w i ę k s z o ś ć n a s z y c h h i s t o r y k ó w ja k o e p o k a chaosu i up a d k u p o l i t y c z n e g o , n ie s p o k o jn a i burzliw a. A je d n a k

— -

tr z e b a n a m d z is ia j sięgnąć m y ś lą d o t a m t y c h w łaśn ie c z a só w , są on e b o w ie m b r z e m ie n n e w f a k ty , k t ó r y c h s k u tk i tr w a ć b ę d ą p r z e z długie wieki. N i e j e d n o z ja w i s k o d o b y b ie ż ą c e j w nich m o ż e zn a le ź ć w y jaśnienie, liie je d e n p o s tu la t r z e c z y w i s t o ś c i d z i s i e j s z e j w ta m te j; dalekiej, p r z e s z ło ś c i m a s w e p o d s t a w y .

Q d y s p o j r z y m y na ta b licę genealogiczną ro du P ia s tó w { k t ó r ć W zw iązktr z e s ta t u t e m K r z y w o u s t e g o d z ielącego P o l­

s k ę ¡ m ię d z y s w y c h s y n ó w r o ż ś ż c ż e p i t się na p o s z c z e g ó ln e li­

n i e k sią ż ę c e r z ą d z ą c e W różnychTdzielnicach), u d e rza nas na p r z e s t r z e n i w y m ie n io n e g o ; z a le d w ie s tu le tn ie g o ok re su m n o g o ś ć im ion, m n o g o ś ć p ó sta c i, m n ie j lub w i ę c e j z n a n y c h n a n t y. na u k i'h istorii, za le ż n ie o d tego] ja k ą w d z i e j a c h na­

s z y c h o d e g r a ły rólę; D la c z e g o s p o ś r ó d w s z y s t k i c h t y c h W ł a ­ d y s ł a w ó w , B ólćslaW ów "i M ie s z k ó w ; r z ą d z ą c y c h na z a m k u k r a k o w s k i m lub Wć Własnych; d z ie d z i c z n y c h dzielnicach, na p i e r w s z y plan W y s u w a m y księcia ś li s k i e g o H e n r y k a B r o d a ­ t e g o ? T d la c z e g o w ła śn ie d z is ia jT ą c z ą ć b się z tą p o s ta c ią z a ­ ga d nienia w y d a j ą ' s i ę szcz e g ó ln ie d o n io s łe i aktu a ln e?

O d p o w i e d z i e ć na o w e p y ta n ia j e ś l źbdanieYn t e j s k r o m n e j

ks ią ż e c z k i, s ta r a ją c e j się riasżkfcówać-\S'yłwetke księcia H e n ­

r y k a ' B r o d a t e g o na podstaw ie* b o g a t e f już: i c e n n e j lite r a tu r y

h i s to r y c z n e j z w i g z a n e j z t y m t e m a te m ; a 'opartej na ż m u d ­

nych* badaniach ź r ó d e ł ó w c z e s n y c h : k r o n ik p o lsk ic h i o b c y c h

i r ó ż n o r o d n y c h d o k u m e n t ó w :

" t- . .

(6)

Ż y w s z e z a in te r e so w a n ie się o k r e s e m rozb icia d z ie ln ic o w e ­ go i d z ie j a m i Śląska, k t ó r y w łaśnie w t y m c zasie s z c z e g ó ln ą o d g r y w a rolę, b u d z i się

u>

nauce p o l s k i e j d o p ie r o z k o p c e m w ie k u X I X . U k a z u ją się w ó w c z a s p ra c e AT. B o n ieckieg or St. Sm olki, M. Ł o d y ń s k ie g o , O . Balcera i innych, p r z e c i w s t a ­ w ia ją ce się c z ę s t o p o g lą d o m h i s t o r y k ó w niem ieckich, k t ó r z y w p r a w d z i e

ii>

ciągu w. X I X zebrali i ogłosili d r u k ie m w i e le c e n n y c h ź r ó d e ł archiw aln ych d o historii Śląska i s p o r o uwagi p o ś w ię c ili jeg o P ia s to w s k im k s ią ż ę to m , ale t r a k tu ją c Śląsk ja k o z ie m ię rd zen n ie n iem iecką za b a rw ia li s w o j e w y w o d y h is to r y c z n e w y b i tn ie germ ań sk ą ten d en cja .

Z p o c z ą tk i e m w . X X . a szc z e g ó ln ie p o o d z y s k a n iu c z ę ś c i Śląska p o p i e r w s z e j w o jn ie ś w i a to w e j, zagadnien ia ś lą s k i e w y s t ę p u j ą w nauce p o l s k i e j c o r a z c zęśc iej. Z b i o r o w e w y d a w ­ n ic tw a P o lsk ie j A k a d e m ii U m ie ję tn o ś c i, p ra c e b a d a w c z e I n s ty tu tu Śląskiego o ra z p o s z c z e g ó ln e stu d ia z n a n y c h h i s to ­ r y k ó w polskich, z R o m a n e m G r ó d e c k im , K a z im ie r z e m T y ­ m ie n iec k im i Z y g m u n t e m W o j c i e c h o w s k i m na czele, d ą żą d o w y d o b y c i a n a jis to tn ie js z y c h , n a j c h a r a k t e r y s t y c z n i e j s z y c h p r z e j a w ó w p o lity c z n e g o , g o s p o d a r c z e g o i kulturalnego ż y c ia Śląska w r ó ż n y c h czasach, s z c z e g ó ln ie zaś w w ie k u X I I i XIII, oraz d o w y t w o r z e n i a p e w n e g o ogólnego, s y n t e t y c z ­ nego p o glą d u na c a ło ś ć je g o d z ie j ó w .

A l e d o p ie r o w chwili d z is i e js z e j, p o o d z y s k a n iu u t r a c o n y c h p r z e d w ie k a m i Z i e m Z a c h o d n ic h , zag ad nien ia śląskie nabie­

rają w y j ą t k o w e j d o n i o s ł o ś c i

.

i wagi, p o b u d z a j ą c z j e d n e j s tr o n y h i s to r y k ó w p o lsk ic h d o n o w y c h ba d ań i o p r a c o w a ń r z dru g iej zaś

d o m a g a ją c się r o z p o w s z e c h n ie n ia z d o b y t e j d o t ą d w i e d z y o Śląsku, u d o s tęp n ie n ia j e j j a k n a j s z e r s z y m m a s o m s p o łe c z n y m , z w ł a s z c z a zaś m ło d z i e ż y , o b e c n y m i p r z y s z ł y m p io n ie r o m p o ls k o ś c i na Z ie m ia c h O d z y s k a n y c h .

N i e w ą t p l i w i e ż y w s z e niż d o t y c h c z a s w z b u d z ą one w t y c h

s z e r o k ic h m asach za in te re so w a n ie. B liższą b o w i e m i c ie k a w ­

s z ą w y d a się na p e w n o p r z e s z ł o ś ć t e j z ie m i nam, w k t ó r y c h

ś w i a d o m o ś c i i p o c z u c iu W r o c ł a w , Legnica, T rze b n ic a , O p o l e

i Litbusz w i ą ż ą się z n ó w n ie ro ze rw a ln ie z K r a k o w e m i P o ­

(7)

z n a n ie m , z M a z o w s z e m i z S a n d o m ie r s z c z y z n ą ; nam, dla k t ó r y c h n a z w y ty c h m ia s t nie są j u ż o b c y m , o b o j ę t n y m d ź w i ę k ie m , bo w k ł a d a m y w nie o b e c n ie tre ść sw o ic h uczuć, m y ś l i i p r a c y ; nam, k t ó r z y m o ż e m y z n ó w z radością i du m ą nie t y l k o w m urach śląskich g r o d ó w , k l a s z t o r ó w i ś w i ą ty ń s z u k a ć ś la d ó w p o l s k i e j p r z e s z ło śc i, lec z t a k ż e na p ra s ta r y c h , p r z e z w ie k i p r z e t r w a ł y c h fu n d a m en ta c h b u d o w a ć n o w ą r z e ­

c z y w i s t o ś ć polską.

(8)

K siążę H en ry k B ro d aty (według obrazu Jana Matejki)

(9)

I . P R A W N U K K R Z Y W O U S T E G O

P r a d z i a d e m H e n r y k a b y ł w a l e c z n y w o j o w n i k , z w y c i ę z c a z P s i e g o P o l a i w y t r w a ł y z d o b y w c a P o m o r z a , j e d e n z n a j w y ­ b i t n i e j s z y c h k s i ą ż ą t p i a s t o w s k i c h , B o l e s ł a w K r z y w o u s t y , k t ó r y p r z e z s w ó j s t a t u t z r . 1 1 3 8 , r o z b i j a j ą c y p a ń s t w o n a k i l k a d z i e l n i c i o b i e r a j ą c y j e g o o r g a n i z a c j ę n a z a s a d z i e s e ­ n i o r a t u , c z y l i p r z e w o d n i c t w a n a j s t a r s z e g o z P i a s t ó w , k s i ę c i a k r a k o w s k i e g o , n a d r e s z t ą k s i ą ż ą t d z i e l n i c o w y c h , c h c i a ł z a ­ p o b i e c t a k c z ę s t y m u p i e r w s z y c h P i a s t ó w w a ś n i o m i w a l ­ k o m o t r o n .

D z i a d e m H e n r y k a b y l n a j s t a r s z y s y n K r z y w o u s t e g o , W ł a ­ d y s ł a w I I , s e n i o r k r a k o w s k i , a z a r a z e m d z i e d z i c w y d z i e l o ­ n e g o m u p r z e z o j c a Ś l ą s k a . W k r ó t c e j e d n a k p o r o z p o c z ę c i u r z ą d ó w W ł a d y s ł a w a w K r a k o w i e d o s z ł o d o o s t r e g o z a t a r g u m i ę d z y n i m a m ł o d s z y m i j e g o b r a ć m i . T r u d n o d z i ś u s t a l i ć z c a ł ą p e w n o ś c i ą , c z y b r a c i a o w i p r z y r o d n i ( b o z i n n e j n i ż W ł a d y s ł a w p o c h o d z i l i m a t k i ) n i e c h c i e l i u z n a ć z w i e r z c h n i e j w ł a d z y k r a k o w s k i e g o s e n i o r a , c z y t e ż W ł a d y s ł a w — m o ż e z a n a m o w ą a m b i t n e j ż o n y s w ' c j , A g n i e s z k i , c ó r k i L e o p o l d a I I I a u s t r i a c k i e g o a . s i o s t r y w ł a d c y n i e m i e c k i e g o K o n r a d a I I I

— d ą ż y ł d o w y ł ą c z n e g o z a w ł a d n i ę c i a c a ł y m k r a j e m . Z a ­ t a r g p r z e r o d z i ł s i ę r y c h ł o w w o j n ę d o m o w ą , w w y n i k u k t ó r e j W ł a d y s ł a w m u s i a ł u c h o d z i ć n i e t y l k o z K r a k o w a , l e c z t a k ż e z d z i e d z i c z n e j z i e m i ś l ą s k i e j i w o g ó l e z P o l s k i , a g o d n o ś ć s e n i o r a k r a k o w s k i e g o i d z i e l n i c ę ś l ą s k ą o b j ą ł d r u g i z k o l e i s y n K r z y w o u s t e g o , d o t y c h c z a s o w y d z i e d z i c M a z o - w s z a i K u ­ j a w , B o l e s ł a w K ę d z i e r z a w y .

W ł a d y s ł a w I I , n a z w a n y p o t e m W y g n a ń c e m , u s z e d ł s z y d o N i e m i e c w e z w a ł p o m o c y s w e g o s z w a g r a K o n r a d a I I I , u z n a ­ j ą c j e g o z w i e r z c h n i c t w o . W p r a w d z i e w y p r a w a w o j e n n a

7

(10)

K o n r a d a n a P o l s k ą , p o d j ę t a w r . 1 1 4 6 w o b r o n i e p r a w W y ­ g n a ń c a , z a t r z y m a w s z y s i ę n a d O d r ą n i e o s i ą g n ę ł a c e l u , l e c z r z e k o m o w i m i ę t y c h ż e p r a w W l a d y s l a w o w y c h w y s t ą p i ł z n ó w w r . 1 1 5 7 p r z e c i w P o l s c e n a s t ę p c a K o n r a d a , F r y d e r y k R u d o b r o d y . N a j e c h a w s z y n a P o l s k ę z n i s z c z y ł Ś l ą s k , p o d s u ­ n ą ł s i ę p o d P o z n a ń , z m u s i ł B o l e s ł a w a K ę d z i e r z a w e g o d o . l e n - n i c z e g o h o ł d u i z a t ę c e n ę — ^ w b r e w n a d z i e j o m W y g n a ń c a

— p o z o s t a w i ł B o l e s ł a w a K ę d z i e r z a w e g o n a t r o n i e k r a k o w ­ s k i m . Z a j ę t y w a ż n y m i s p r a w a m i n a z a c h o d z i e i p o ł u d n i u E u r o p y , n i e w y k o n u j e c e s a r z F r y d e r y k p r a w z w i e r z c h n i c z y c h n a d P o l s k ą , Ś l ą s k z n a j d u j e s i ę j e d n a k w d a l s z y m c i ą g u p o d T z ą d a m i B o l e s ł a w a , a W ł a d y s ł a w p r z e b y w a n a d a l n a w y ­ g n a n i u i w r . 1 1 5 9 u m i e r a n a o b c e j , s a k s o ń s k i e j z i e m i .

P o ś m i e r c i W ł a d y s ł a w a , w r . 1 1 6 3 , B o l e s ł a w K ę d z i e r z a w y z w r a c a b r a t a n k o m Ś l ą s k z a t r z y m u j ą c j e d n a k w s w y m p o s i a ­ d a n i u n i e k t ó r e j e g o w a ż n i e j s z e i d o b r z e z a b e z p i e c z o n e g r o d y . F a k t t e n s t a j e s i ę z n o w u p o w o d e m w a l k d o m o w y c h n a ­ t y c h m i a s t p o p o w r o c i e o b u W ł a d y s ł a w o w i c z ó w d o k r a j u i d o p i e r o n o w a w y p r a w a c e s a r z a F r y d e r y k a z b l i ż a j ą c a s i ę d o g r a n i c P o l s k i w r . 1 1 7 2 p r z y c z y n i a s i ę d o o d d a n i a c a ł e g o Ś l ą s k a s y n o m W ł a d y s ł a w a W y g n a ń c a . W ł a d z ę n a d t ą d z i e l n i c ą o b e j m u j e w ł a ś c i w i e s t a r s z y s y n W y g n a ń c a B o ­ l e s ł a w W y s o k i . W ó w c z a s m ł o d s z y j e g o b r a t M i e s z k o P l ą - t o n o g i , o d s u n i ę t y o d r z ą d ó w , p o w s t a j e p r z e c i w B o l e s ł a w o w i i n a w e t c h w i l o w o w y p ę d z a g o z e Ś l ą s k a .

O b a j W ł a d y s ł a w o w i c z e , p r z e z k r o n i k a r z a W i n c e n t e g o K a d ł u b k a „ l w i t n i s z c z e n i ę t a m i “ z w a n i , b i o r ą r ó w n o c z e ś n i e c z y n n y u d z i a ł w w a l c e o t r o n k r a k o w s k i , k t ó r a w y b u c h ł a m i ę d z y n o w y m s e n i o r e m , M i e s z k i e m I I I , a p o p i e r a n y m p r z e z m o ż n o w ł a d c ó w i d u c h o w i e ń s t w o m ł o d s z y m j e g o b r a ­ t e m K a z i m i e r z e m S p r a w i e d l i w y m .

D w a j s y n o w i e W y g n a ń c a z n a j d u j ą s i ę z r a z u w p r z e c i w ­ n y c h o b o z a c h . M i e s z k o P l ą t o n o g i s t a j e p o s t r o n i e M i e s z k a S t a r e g o , j a k o p r a w o w i t e g o s e n i o r a , B o j e s l a w W y s o k i u c z e s t ­ n i c z y w r o k o s z u p r z e c i w M i e s z k o w i , j a k o w ł a d c y z b y t t w a r ­ d e j r ę k i , a p o p i e r a K a z i m i e r z a S p r a w i e d l i w e g o .

(11)

W a l k ą w y g r y w a K a z i m i e r z i z a ł a t w i a o s t a t e c z n i e s p r a w ę Ś l ą s k a - n a k o r z y ś ć B o l e s ł a w a W y s o k i e g o , k t ó r y z a t r z y m u j e c a ł y Ś l ą s k ( w r a z z O p o l e m ) i z i e m i ę l u b u s k ą . R ó w n o c z e ś n i e j e d n a k M i e s z k o P ł ą t o n o g i u z y s k u j e o d K a z i m i e r z a w ł a s n ą d z i e l n i c ą z g r o d a m i : R a c i b o r z e m , B y t o m i e m , O ś w i ę c i m i e m , S i e w i e r z e m i C h r z a n o w e m . W t e n s p o s ó b p o w s t a j e o s o b n e k s i ę s t w o r a c i b o r s k i e , d z i e d z i c z n e o d t ą d w l i n i i P l ą t o n o g i e g o .

J a k k o l w i e k K a z i m i e r z S p r a w i e d l i w y z a s i a d a n a t r o n i e k r a k o w s k i m . M i e s z k o S t a r y n i e w y r z e k a s i ę s w o i c h p r e ­ t e n s j i d o w ł a d z y i k i l k a k r o t n i e p o d e j m u j e z n i m w a l k ę , a p o ś m i e r c i S p r a w i e d l i w e g o z g ł a s z a s w e p r a w a d o K r a k o w a p r z e c i w k o m a ł o l e t n i e m u s y n o w i K a z i m i e r z a L e s z k o w i B i a ­ ł e m u . I r z e c z d z i w n a — o b a j p o g o d z e n i z e s o b ą b r a c i a W ł a - c ł y s l a w o w i c z e j e s z c z e z a ż y c i a K a z i m i e r z a z n a j d u j ą s i ę w o b o z i e M i e s z k a , a p o ś m i e r c i S p r a w i e d l i w e g o u z n a j ą M i e s z k o w e z w i e r z c h n i c t w o u d z i e l a j ą c n a w e t M i e s z k o w i p o ­ m o c y o r ę ż n e j .

N i e k t ó r z y h i s t o r y c y p o l s c y u s i ł u j ą w y j a ś n i ć s t a n o w i s k o B o l e s ł a w a W y s o k i e g o w w a l c e o t r o n k r a k o w s k i w n a s t ą p i ę j a c y s p o s ó b : P o c z ą t k o w o p o p i e r a ł o n K a z i m i e r z a S p r a w i e , - d l i w e g o w w a l c e z M i e s z k i e m p r a g n ą c p o s t r ą c e n i u M i e s z k a z t r o n u k r a k o w s k i e g o z a g a r n ą ć d l a s i e b i e w ł a d z ę s e n i o r a . G d y j e d n a k z w y c i ę s k i K a z i m i e r z o b j ą ł s a m t e n t r o n i -— ; j a k ­ k o l w i e k m ł o d s z y o 1 0 l a t o d B o l e s ł a w a d ą ż y ł , d o z a t r z y ­ m a n i a w ł a d z y z w i e r z c h n i e j n i e t y l k o d l a s i e b i e , l e c z t a k ż e d z i e d z i c z n i e d l a s w e g o p o t o m s t w a , w ó w c z a s B o l e s ł a w p r z e ­ s z e d ł d o o b o z u M i e s z k a , b o s t o j ą c p r z y n i m , c z y l i p r z y z a s a d z i e s e n i o r a t u i t e s t a m e n t u K r z y w o u s t e g o , m i a ł s z a n s e o s i ą g n ą ć k i e d y ś w ł a d z ę s e n i o r a , j a k o j e d e n z n a j s t a r s z y c h w r o d z i e P i a s t ó w . — C z y b y ł o t a k i s t o t n i e , c z y n a p r a w d ę B o l e s ł a w W y s o k i u b i e g a ł s i ę o g o d n o ś ć s e n i o r a , c z y t e ż s ą t o n i e s ł u s z n e d o m y s ł y , o p a r t e n a s p r y t n y c h i n t r y g a c h M i e s z k a - S t a r e g o w c e l u z n i s z c z e n i a s o j u s z u B o l e s ł a w a W y s o k i e g o z K a z i m i e r z e m S p r a w i e d l i w y m — t r u d n o d z i ś s t a n o w c z o r o z s t r z y g n ą ć . W k a ż d y m r a z i e d ą ż e n i e B o l e s ł a w a , W y s o k i e g o d o s a m o w ł a d n y c h r z ą d ó w n a c a ł y m Ś l ą s k u i j e g o m i e s z a n i e

9

(12)

s i c w s p r a w y o g ó l n o p o l s k i e z w i ą z a n e z w a l k ą o t r o n k r a k o w s k i ś w i a d c z ą , ż e o j c i e c H e n r y k a m i a ł n a t u r ę a m b i t n ą i a k t y w n ą .

W s p o m n i a n y j u ż k r o n i k a r z p o l s k i , m i s t r z W i n c e n t y K a ­ d ł u b e k , p r z e d s t a w i a B o l e s ł a w a W y s o k i e g o w n i e k o r z y s t n y m ś w i e t l e t w i e r d z ą c , ż e

„ d ą ż y ł on d o za p r ze d a n ia N i e m c o m w o ln o ś c i o j c z y z n y i n ie w o ln ic z o N i e m c o m ulegał“.

N i e w ą t ­ p l i w i e ó w s y n W y g n a ń c a , w y c h o w a n y w o b c y m k r a j u , w o d ­ m i e n n e j a t m o s f e r z e k u l t u r a l n e j , s p o k r e w n i o n y z a r ó w n o p r z e z m a t k ę , j a k p r z e z ż o n ę , A d e l a j d ę v . S u l c b a c h , z p o t ę ż ­ n y m i r o d a m i n i e m i e c k i m i i z p o m o c ą N i e m c ó w w a l c z ą c y o o j c o w i z n ę , m u s i a ł b y ć p o d s i l n y m w p ł y w e m n i e m c z y z n y . N i c d z i w n e g o z a t e m , ż e u f u n d o w a ł w r . 1 1 7 5 w L u b i ą ż u n a d O d r ą k l a s z t o r d l a z a k o n u c y s t e r s ó w , j a k o . ,

u c z o n y c h c h w a l­

c ó w r z e c z y boskich i m yślic ieli nieb ia ńsk ich“,

s p r o w a d z o ­ n y c h z s a k s o ń s k i e j P f o r t y , s ą s i a d u j ą c e j z u d z i e l o n y m o n g i ś w y g n a ń c o m z a m k i e m w A l t e n b u r g u . M n i s i u f u n d o w a n e g o p r z e z e ń k l a s z t o r u b y l i p r z e w a ż n i e n a r o d o w o ś c i n i e m i e c k i e j ; o t r z y m a l i t e ż o d k s i ę c i a z n a c z n e p r z y w i l e j e k o l o n i ś c i n i e ­ m i e c c y o s i e d l a j ą c y s i ę w d o b r a c h k l a s z t o r u . B o l e s ł a w k i e ­ r o w a ł s i ę j e d n a k n i e t y l k o ż y c z l i w o ś c i ą d l a c y s t e r s ó w i n i e j a k i m i ś w y j ą t k o w y m i w z g l ę d a m i d l a N i e m c ó w , l e c z r a c z e j t r o s k ą o r o z w ó j g o s p o d a r c z y s w e j d z i e l n i c y , b o p r z e c i e ż z d ó b r s w y c h k s i ą ż ę c y c h r o z d a w a ł w ł o ś c i i m a j ę t n o ś c i r ó w ­ n i e ż z a s ł u ż o n y m w ł a d y k o m i r y c e r z o m n i e n i e m i e c k i e g o p o ­ c h o d z e n i a ( j a k n p . C z e c h o w i B o g u s ł a w o w i m a j ą t e k B r o c a l i - c e ) , a t a k ż e o s a d n i k o m p o l s k i m k a r c z u j ą c y m b o r y ś l ą s k i e ( n p . u j a z d W i e l k o ł ą k a l u b o s a d a G ł ę b o w i c e , n a z w a n a t a k o d p o l s k i e g o o s a d n i k a , w i e ś n i a k a G ł ą b a ) . N i e p r z e w i d z i a ł k s i ą ­ ż ę ś l ą s k i , ż e L u b i ą ż s t a n i e s i ę p l a c ó w k ą n i e m c z y z n y , n i e r o ­ z u m i a ł n i e b e z p i e c z e ń s t w a z a g r a ż a j ą c e g o p o l s k o ś c i Ś l ą s k a z e s t r o n y c z y n n i k ó w n i e m i e c k i c h , j a k k o l w i e k w k r a c z a ł y o n e z w o l n a n a j e g o t e r e n .

D o t y c h c z a s w a ż n ą r o l ę k u l t u r a l n ą n a Ś l ą s k u o d g r y w a ł y k l a s z t o r y b e n e d y k t y n ó w i k a n o n i k ó w r e g u l a r n y c h , s t o s u n k o ­ w o l i c z n e d z i ę k i o f i a r n o ś c i k s i ą ż ą t i m a g n a t ó w z P i o t r e m

" W ł o s t o w i c e m n a c z e l e . I w t y c h z a k o n a c h p r z e w a ż a ł ż y w i o ł

(13)

o b c y , c u d z o z i e m s k i , a l e r a c z e j r o m a ń s k i . Z a k o n n i c y n i e ­ m i e c c y , s p r o w a d z e n i p r z e z B o l e s ł a w a W y s o k i e g o , r o z p o c z ę l i w k r ó t c e w a l k ę z b e n e d y k t y n a m i o s i ą g a j ą c w n i e j p o w a ż n e s u k c e s y , j a k n p . o d e b r a n i e b e n e d y k t y n o m o p a c t w a ś w . W i n c e n ­ t e g o w e W r o c ł a w i u i o d d a n i e g o n i e m i e c k i m p r e m o n s t r a t o m .

W u l u b i o n y m k l a s z t o r z e l u b i ą s k i m p o c h o w a n o z m a r ł e g o w r . 1 2 0 1 k s i ę c i a B o l e s ł a w a W y s o k i e g o . W t y m s a m y m c z a ­ s i e w w e w n ę t r z n e j o r g a n i z a c j i P o l s k i d z i e l n i c o w e j z a c h o d z ą d o n i o s ł e z m i a n y . Z a s a d a s e n i o r a t u , u s t a n o w i o n a t e s t a m e n ­ t e m K r z y w o u s t e g o , b r o n i o n a p r z e z s t a r s z y c h P i a s t ó w a z w a l ­ c z a n a p r z e z m ł o d s z y c h , w t o k u w i e l o l e t n i c h z a m i e s z e k i w o ­ j e n d o m o w y c h p r z e s t a j e w ł a ś c i w i e o b o w i ą z y w a ć , g d y p o k r ó t k i c h r z ą d a c h W ł a d y s ł a w a L a s k o n o g i e g o z a s i a d a n a t r o n i e k r a k o w s k i m z a m i a s t n a j s t a r s z e g o — n a j m ł o d s z y z ó w c z e s ­ n y c h P i a s t ó w , z a l e d w i e 1 2 - l e t n i L e s z e k B i a ł y . Z c h w i l ą g d y w P o l s c e z w y c i ę ż y ł a p o p i e r a n a p r z e z r z ą d z ą c e w a r s t w y s p o - ł e o z n e , c h o ć n i e u z n a n a p r z e z w s z y s t k i c h P i a s t ó w z a s a d a d z i e d z i c z n o ś c i t r o n u k r a k o w s k i e g o w l i n i i K a z i m i e r z a S p r a ­ w i e d l i w e g o , w s z y s t k i e w ł a ś c i w i e d z i e l n i c e z o s t a ł y z r ó w n a n e

i u n i e z a l e ż n i o n e , a j e d n o c z e ś n i e o s ł a b ł o p o c z u c i e i c h ł ą c z ­ n o ś c i ; z w i ą z a n e b y ł y z e s o b ą t y l k o j e d n o ś c i ą j ę z y k a , w s p ó l ­ n o ś c i ą k s i ą ż ę c e j d y n a s t i i P i a s t o w s k i e j i p r z y n a l e ż n o ś c i ą d o t e j s a m e j p r o w i n c j i k o ś c i e l n e j . T a k ż e i Ś l ą s k s t a j e s i ę o d t ą d p a ń s t e w k i e m z u p e ł n i e n i e z a l e ż n y m i s a m o d z i e l n y m p o d w z g l ę d e m p o l i t y c z n y m i u s t r o j o w y m .

J e s t t o n a d a l o k r e s n i e p o k o j u , d o m o w y c h w a ś n i i w a l k , w y w o ł y w a n y c h d ą ż n o ś c i ą p o s z c z e g ó l n y c h k s i ą ż ą t d o r o z ­ s z e r z e n i a s w y c h d z i e l n i c . R o z b i t a d z i e l n i c o w o , P o l s k a s t a j e s i ę m n i e j o d p o r n a n a o b c e w p ł y w y p o l i t y c z n e , m n i e j z d o l n a d o s a m o d z i e l n e j o b r o n y z a g r o ż o n y c h p r z e z w r o g a z i e m i u t r z y m a n i a i c h w s w o i m r ę k u . W k r ó t c e t e ż z a z n a c z ą s i ę c o r a z g r o ź n i e j s z e p r z e j a w y z a b o r c z y c h d ą ż n o ś c i g e r m a ń ­ s k i c h n a d O d r ą , W i s ł ą i B a ł t y k i e m .

W t a k i c h t o w a r u n k a c h o b e j m u j e w r . 1 2 0 2 r z ą d y n a Ś l ą ­ s k u s y n B o l e s ł a w a W y s o k i e g o i w n u k W y g n a ń c a , l e c z z a r a ­ z e m p r a w n u k K r z y w o u s t e g o — k s i ą ż ę H e n r y k B r o d a t y .

U -

(14)

I I . K S I Ą Ż Ę Ś L Ą S K A , K R A K O W A I P O L S K I

H e n r y k B r o d a t y m i n i s t a r s z e g o p r z y r o d n i e g o b r a t a J a r o - . s ł a w a , k t ó r y o t r z y m a ł o d o j c a , p r a w d o p o d o b n i e w d o ż y ­

w o c i e , O p o l e . A l e J a r o s ł a w z m a r ł w c z e ś n i e j o d o j c a i O p o l e z o s t a ł o n a p o w r ó t w c i e l o n e d o d z i e l n i c y p o z o s t a j ą c e j p o d r z ą d a m i B o l e s ł a w a W y s o k i e g o . W t e n s p o s ó b p o j e g o ' z g o ­ n i e s t a ł s i ę H e n r y k j e d y n y m i w y ł ą c z n y m w ł a d c ą d z i e l n i c y o b e j m u j ą c e j z a r ó w n o Ś l ą s k w r o c ł a w s k i , j a k i O p o l s z c z y z n ę .

M i m o t o p r z y o b e j m o w a n i u t e j o j c o w i z n y n i e o b e s z ł o s i ę b e z w a l k . A m b i t n y i z a z d r o s n y s t r y j H e n r y k a k s i ą ż ę s ą ­ s i e d n i e j z i e m i r a c i b o r s k i e j M i e s z k o P l ą t o n o g i z a j ą ł O p o l e i n a p o d s t a w i e p o k o j u z a w a r t e g o z H e n r y k i e m w r . 1 2 0 2 z a p o ś r e d n i c t w e m p a p i e ż a I n n o c e n t e g o I I I w ł ą c z y ł j e d o s w e j d z i e d z i c z n e j d z i e l n i c y s t a j ą c e j s i ę o d t ą d o d r ę b n y m k s i ę s t w e m o p o l s k o - r a c i b o r s k i m . Z a j ę t y w a l k a o O p o l e , n i e w y k o r z y s t a ! M i e s z k o P l ą t o n o g i n a d a r z a j ą c e j m u s i ę S p o ­ s o b n o ś c i d o o b j ę c i a w ł a d z y s e n i o r a l n e j , b o p r z e c i e ż w r o k u 1 2 0 2 , p o r ó w n o c z e s n e j n i e m a l ś m i e r c i B o l e s ł a w a W y s o k i e g o i M i e s z k a S t a r e g o , b y ł o n n a j s t a r s z y m z k s i ą ż ą t p i a s t o w ­ s k i c h . G d y P l ą t o n o g i r o z s z e r z a ł g r a n i c e s w e g o k s i ę s t w a k o ­ s z t e m b r a i a n k a , n a t r o n i e k r a k o w s k i m z a s i a d ł s y n M i e s z k a . S t a r e g o W ł a d y s ł a w L a s k o n o g i , b y p o k i l k u m i e s i ą c a c h u s t ą ­ p i ć m i e j s c a m a ł o l e t n i e m u s y n o w i S p r a w i e d l i w e g o L e s z k o w i B i a ł e m u , p o p a r t e m u p r z e z m o ż n o w ł a d c ó w k r a k o w s k i c h n a s p o d s t a w i e z a s a d y d z i e d z i c z e n i a t r o n u k r a k o w s k i e g o w l i n i i K a z i m i e r z a .

T a k o t o u p r o g u r z ą d ó w s p o t y k a H e n r y k a z n a c z n e n i e p o ­ w o d z e n i e , b o d z i e l n i c a j e g o z o s t a j e u s z c z u p l o n a , p o n a d t o m u s i z a p ł a c i ć P l ą t o n o g i e m i i w y s o k ą g r z y w n ę . A l e d o j r z a ł y j u ż , b o p r a w i e t r z y d z i e s t o l e t n i H e n r y k z d o b y w a s i ę n a : c z a -

(15)

T A B L I C A G E N E A L O G I C Z N A f r A S T Ó W W S P O M N I A N Y C H W S Z K I C U

„ K S I Ą Ż Ę H E N R Y K B R O D A T Y ’’

(16)

s o w ą r e z y g n a c j ą z O p o l a i o b i e r a ś w i a d o m i e d r o g ę p o l i t y k i u g o d o w e j n i e t y l k o w s t o s u n k u d o M i e s z k a P l ą t o n o g i e g o . l e c z t a k ż e — p r z y n a j m n i e j w p i e r w s z y m o k r e s i e s w y c h : r z ą d ó w — i d o i n n y c h k s i ą ż ą t P i a s t o w s k i c h p a n u j ą c y c h w d z i e l n i c a c h s ą s i e d n i c h .

S p ó j r z m y n a t a b l i c ę g e n e a l o g i c z n ą k s i ą ż ą t P i a s t o w s k i c h ż y j ą c y c h w s p ó ł c z e ś n i e z B r o d a t y m . W z i e m i w i e l k o p o l ­ s k i e j w ł a d a w ó w c z a s w s p o m n i a n y j u ż s y n M i e s z k a S t a r e g o , . W ł a d y s ł a w L a s k o n o g i , o p i e k u n m a ł o l e t n i e g o j e s z c z e b r a ­ t a n k a , d z i e d z i c a z i e m i k a l i s k i e j , W ł a d y s ł a w a O d o n i c z a . W z i e m i k r a k o w s k o - s a n d o m i e r s k i e j r z ą d z i L e s z e k B i a l > v n a M a z o w s z u z a ś i K u j a w a c h — b r a t j e g o K o n r a d M a z o ­ w i e c k i . Z w s z y s t k i m i t y m i k s i ą ż ę t a m i w c h o d z i H e n r y k w b l i ż s z y k o n t a k t , j e s t i c h s o j u s z n i k i e m l u b w r o g i e m , u c z e s t n i c z ą c w w i e l u s p r a w a c h o g ó l n o p o l s k i c h .

W p o l i t y c z n e j d z i a ł a l n o ś c i H e n r y k a B r o d a t e g o m o ż n a r o z r ó ż n i ć n a s t ę p u j ą c e s p r a w y : m i e s z a n i e s i ę H e n r y k a w w a l k i k s i ą ż ą t d z i e l n i c o w y c h , z w ł a s z c z a w i e l k o p o l s k i c h , d ą ż n o ś ć d o r o z s z e r z e n i a s w y c h p o s i a d ł o ś c i , o p a n o w a n i a K r a k o w a i z j e d n o c z e n i a P o l s k i o r a z o b r o n a z i e m i l u b u s k i e j . T e c h a r a k t e r y s t y c z n e d ą ż e n i a p o l i t y c z n e B r o d a t e g o w y s t ę ­ p u j ą w ł a ś c i w i e o b o k s i e b i e , r ó w n o c z e ś n i e i r ó w n o l e g l e ^ w ś c i s ł y m z e s o b ą z w i ą z k u . O m a w i a j ą c k a ż d ą z t y c h s p r a w p r a g n i e m y w y d o b y ć z m n ó s t w a z w i ą z a n y c h z n i m i f a k t ó w i d a t t y l k o m o m e n t y n a j w a ż n i e j s z e i n i e z b ę d n i e p o t r z e b n e d l a o g a r n i ę c i a c a ł o k s z t a ł t u d z i a ł a l n o ś c i p o l i t y c z n e j k s i ę c i a .

W ę z ł y d a w n e j i s t o s u n k o w o t r w a ł e j — p o z a p r z e j ś c i o w y ­ m i k o n f l i k t a m i — p r z y j a ź n i ł ą c z ą H e n r y k a z L a s k o n o g i m , . j e g o b l i s k i m k r e w n y m , a z a r a z e m r ó w i e ś n i k i e m . Z b l i ż a ł o i c h m o ż e w z a j e m n i e p o d o b i e ń s t w o n a t u r , e n e r g i c z n y c h i c z y m n y c h , d ą ż e n i e d o w ł a d z y s i l n e j i s p r ę ż y s t e j , w s k u t e k k t ó r e g o p o p a d l i o b a j w k o n f l i k t y z p r z e d s t a w i c i e l a m i K o ś c i o ł a , p r z e ­ c i w n i e n i ż i n n i k s i ą ż ę t a P i a s t o w s c y , j a k K a z i m i e r z S r a w i e - d ł i w y , L e s z e k B i a ł y i O d o r i i c z , s z u k a j ą c y o p a r c i a w s z c z e ­ g ó l n i e u p r z y w i l e j o w a n y m p r z e z s i e b i e d u c h o w i e ń s t w i e . Ł ą c z y ł y i c h z a p e w n e w s p ó l n e i n t e r e s y d w u s ą s i e d n i c h .

(17)

z a c h o d n i c h d z i e l n i c P o l s k i . J u ż w p i e r w s z y c h l a t a c h p a n o ­ w a n i a n a Ś l ą s k u u z y s k a ł B r o d a t y c z ę ś ć W i e l k o p o l s k i z g r o ­ d e m K a l i s z e m , o d s t ą p i o n ą m u p r z e z L a s k o n o g i e g o z d z i e l n i c y p o z o s t a j ą c e g o p o d j e g o o p i e k ą O d o n i c z a . G d y w r . 1 2 0 6 O d o n i c z d o s z e d ł s z y d o p e ł n o l e t n o ś c i u p o m n i a ł s i ę o s w ą o j c o w i z n ę , H e n r y k z w r ó c i ł m u w a r u n k o w o K a l i s z i s t a r a ł

§ i ę z a ł a t w i ć p o l u b o w n i e s p ó r m i ę d z y n i m a L a s k o n o g i m n a z j e ź d z i ć w G ł o g o w i e w r . 1 2 0 8 , p o d c z a s u r o c z y s t o ś c i c h r z c i n s w e g o s y n a H e n r y k a . W y r a z e m p o l i t y k i u g o d o w e j , o p a r t e j n a p e r t r a k t a c j a c h d y p l o m a t y c z n y c h , j e s t t a k ż e u d z i a ł , B r o ­ d a t e g o w z j e ź d z i ć k s i ą ż ą t w B o r z y k o w i e , o d b y t y m w r o k u 1 2 1 0 , w s p ó l n i e z W ł a d y s ł a w e m L a s k o n o g i m , L e s z k i e m B i a ­ ł y m , K o n r a d e m M a z o w i e c k i m i W ł a d y s ł a w e m O d o n i c z e m .

J e d n a k o w o ż w t r a k c i e c o r a z b a r d z i e j z a o g n i a j ą c e g o s i ę k o n f l i k t u m i ę d z y L a s k o n o g i m a O d o n i c z e m w ł a t a c h 1 2 1 7 — 1 2 1 8 , w w y n i k u k t ó r e g o L a s k o n o g i z a g a r n ą ł c a ł ą W i e l - k o p o l s k ę , z o s t a ł z a w a r t y m i ę d z y n i m a B r o d a t y m w i e c z y s t y s o j u s z z a c z e p n o - o d p o r n y .

J a k o w s p ó ł z a w o d n i k L e s z k a B i a ł e g o w w a l c e o t r o n k r a ­ k o w s k i , b y ł n i e w ą t p l i w i e L a s k o n o g i p r z e z d ł u ż s z y c z a s j e g o p o l i t y c z n y m p r z e c i w n i k i e m , a s o j u s z L a s k o n o g i e g o z B r o d a ­ t y m m i a ł s t a n o w i ć p r z e c i w w ra g ę k o a l i c j i z ł o ż o n e j z k s i ą ż ą t : L e s z k a B i a ł e g o ' , W ł a d y s ł a w a O d o n i c z a i K o n r a d a M a z o ­ w i e c k i e g o . K o a l i c j a t a j e d n a k z o s t a ł a w k r ó t c e r o z w i ą z a n a , n a s t ą p i ł o n a t o m i a s t z b l i ż e n i e L a s k o n o g i e g o z L e s z k i e m , c z e g o w y r a z e m s t a ł s i ę p a k t , n a k t ó r e g o p o d s t a w i e m i a ł L e s z e k p o ś m i e r c i L a s k o n o g i e g o d z i e d z i c z y ć W i e l k o p o l s k ę . A l e z a ­ i n t e r e s o w a n i a H e n r y k a B r o d a t e g o n i e o g r a n i c z a ł y s i ę t y l k o d o d z i e l n i c s ą s i e d n i c h , W i e l k o p o l s k i c z y M a ł o p o l s k i , l e c z s i ę g a ł y d a l e j , o b e j m u j ą c s p r a w y o z n a c z e n i u o g ó l n o p o l s k i m . P r z e j a w e m i c h s t a j e s i ę u d z i a ł H e n r y k a w p o d j ę t y c h w r o ­ k u 1 2 2 2 i 1 2 2 3 — w s p ó l n i e z L e s z k i e m B i a ł y m i K o n r a d e m M a z o w i e c k i m — w y p r a w a c h k r z y ż o w y c h p r z e c i w ' p o g a ń ­ s k i m P r u s a k o m , u s t a w i c z n i e n ę k a j ą c y m n a p a d a m i p o g r a ­ n i c z n e z i e m i e P o l s k i . J a k k o l w i e k n i e j e s t n a m z n a n a t r e ś ć o b r a d k s i ą ż ę c y c h n a z j e ź d z i e w Ł o w i c z u i p o d T o r u n i e m

1 5

(18)

a n i p r z e b i e g s a m y c h w y p r a w , n i e w ą t p l i w i e w s p ó l n i e p o d j ę t a a k c j a w p ł y n ę ł a n a p o g ł ę b i e n i e p r z y j a ź n i m i ę d z y H e n r y k i e m i L e s z k i e m .

W c i ą g u n a j b l i ż s z y c h l a t p o w y p r a w a c h p r u s k i c h w y ł o n i ł a s i ę w a ż n a d l a P o l s k i s p r a w a P o m o r z a W s c h o d n i e g o , c z y l i G d a ń s k i e g o . Z i e m i a t a , k t ó r a n a p o d s t a w i e t e s t a m e n t u K r z y w o u s t e g o m i a ł a b y ć l e n n e m k a ż d o r a z o w e g o s e n i o r a , f a k t y c z n i e u z n a ł a z w i e r z c h n i c t w o L e s z k a , j a k o . n a s t ę p c y K a z i m i e r z a S p r a w i e d l i w e g o n a t r o n i e k r a k o w s k i i n . Z a r z ą ­ d z a j ą c y P o m o r z e m Ś w i ę t o p e ł k , s p o k r e w n i o n y i s p r z y i n i e - v r z o n y z u s t a w i c z n i e w i c h r z ą c y m O d o n i c z e m , k t ó r e m u p o d ­ c z a s w y g n a n i a z W i e l k o p o l s k i u d z i e l i ł s c h r o n i e n i a , o g ł o s i ł s i ę s a m o d z i e l n y m k s i ę c i e m z r y w a j ą c ł ą c z n o ś ć P o m o r z a z P o l s k ą . S p r a w a t a w i ą z a ł a s i ę t e d y ś c i ś l e z w a l k ą L a s k o - n o g i e g o z O d o n i c z e m , o b c h o d z i ł a z a ś ż y w o i L e s z k a , z w i e r z ­ c h n i k a P o m o r z a , i L a s k o ń o g i e g o , w ł a d c ę s ą s i e d n i e j W i e l k o ­ p o l s k i . J a k o i c h s p r z y m i e r z e n i e c , a m o ż e t a k ż e j a k o c z ł o w i e k o h o r y z o n t a c h p o l i t y c z n y c h s i ę g a j ą c y c h d a l e k o p o z a g r a n i c e w ł a s n e j d z i e l n i c y , p o d ą ż y ł i H e n r y k B r o d a t y w r . 1 2 2 7 n a z j a z d d o G ą s a w y , m a j ą c y . o s t a t e c z n i e u r e g u l o w a ć s p r a w y p o m o r s k i e l u b t e ż p r z y g o t o w a ć w y p r a w ę p r z e c i w Ś w i ę t o ­ p e ł k o w i . A l e w w y n i k u s p i s k u z o r g a n i z o w a n e g o p r z e z Ś w i ę ­ t o p e ł k a i O d o n i c z a g i n i e w G ą s a w i e z a m o r d o w a n y z d r a ­ d z i e c k o L e s z e k B i a ł y , H e n r y k B r o d a t y z a ś , c i ę ż k o r a n n y , c u d e m r a t u j e ż y c i e i p o w r a c a n a Ś l ą s k ,

L e s z e k B i a ł y p o z o s t a w i ł d w o j e m a l e ń k i c h s i e r o t : B o l e ­ s ł a w a , z w a n e g o p o t e m W s t y d l i w y m , i S a l o m e ę . O p i e k ę n a d n i m i w r a z z z a r z ą d e m d z i e l n i c y k r a k o w s k o - s a n d o m i e r s k i e j p r a g n ą ł o b j ą ć , j a k o n a j b l i ż s z y i c h k r e w n y , k s i ą ż ę K o n r a d M a z o w i e c k i . Z a r ó w n o j e d n a k c z a s o w a r e g e n t k a , w d o w a p o L e s z k u , G r z y m i s ł a w a , j a k i m o ż n o w l a d c y k r a k o w s c y s ł u s z ­ n i e o b a w i a l i s i ę z a b o r c z y c h a m b i c j i K o n r a d a i n a w i e c u r y ­ c e r s t w a w C i e n i o p i e k ę n a d d z i e ć m i L e s z k a o d d a n o L a s k o - n o g i e m u n a p o d s t a w i e w i ą ż ą c e g o g o z L e s z k i e m p a k t u p r z y j a ź n i i d z i e d z i c z e n i a . W w y b u c h ł e j z t e g o p o w o d u w r . 1 2 2 Ś w o j n i e m i ę d z y L a s k o n o g i m a K o n r a d e m b i e r z e c z y n n y

(19)

u d z i a ł H e n r y k B r o d a t y w a l c z ą c d z i e l n i e o K r a k ó w w z a s t ę p ­ s t w i e L a s k o n o g i e g o i n a p r o ś b y G r z y m i s l a w y — a l e w a l k a t a j e s t ' n a r a z i e b e z s k u t e c z n a : K o n r a d n a j e ż d ż a W i e l k o p o b s k ę i Ś l ą s k , a n ą w e t u d a j e m u s i ę p o d s t ę p e m w z i ą ć H e n r y k a d o n i e w o l i i w y m u s i ć n a n i m n i e k o r z y s t n ą d l a B r o d a t e g o u g o d ę . W k r ó t c e p o t e m , b o w r o k u 1 2 3 0 , O d o n i c z w y p ę d z i ł L a s k o n o g i e g o z W i e l k o p o l s k i i m i m o c h w i l o w y c h s u k c e s ó w o r ę ż n y c h o d n i e s i o n y c h p r z e z L a s k o n o g i e g o p r z y p o m o c y H e n r y k a , m u s i a ł w y g n a n y k s i ą ż ę s c h r o n i ć s i ę n a Ś l ą s k u , g d z i e z m a r ł w r . 1 2 3 1 . O s t a t n i ą w o l ą p r z e k a z a ł L a s k o n o g i s w o j e p r a w a d o W i e l k o p o l s k i o r a z o p i e k ę n a d m a ł o l e t n i m k s i ę c i e m B o l e s ł a w e m i j e g o d z i e l n i c ą k r a k o w s k o - s a n d o m i e r - s k ą n a r z e c z H e n r y k a B r o d a t e g o .

J a k w i d a ć z d o t y c h c z a s o w e g o p r z e b i e g u d ł u g o t r w a ł y c h w a l k H e n r y k a z O d o n i c z e m i K o n r a d e m , s o j u s z B r o d a t e g o z L a s k o n o g i m i L e s z k i e m n i e d a w a ł H e n r y k o w i p r z e z w i e l e l a t k o r z y ś c i t e r y t o r i a l n y c h p o z a p r z e j ś c i o w y m p o s i a d a ­ n i e m K a l i s z a w l a t a c h 1 2 0 1 — 1 2 0 6 . P r a g n i e n i e m H e n r y k a b y ł o n i e w ą t p l i w i e r o z s z e r z e n i e g r a n i c j e g o p a ń s t w a i z a j ę c i e p r z o d u j ą c e g o s t a n o w i s k a w ś r ó d k s i ą ż ą t P i a s t o w s k i c h , a l e d o c e l u t e g o d ą ż y ł d r o g ą r o z s ą d n e j i c i e r p l i w i e j d y p l o m a c j i , d o ­ s t o s o w u j ą c s w ó j p r o g r a m p o l i t y c z n y d o w a r u n k ó w .

S z e r o k i e m o ż l i w o ś c i u r z e c z y w i s t n i e n i a o w y c h a m b i c j i i p l a n ó w o t w a r ł y s i ę p r z e d H e n r y k i e m p o z g o n i e L e s z k a , a w ł a ś c i w i e d o p i e r o p o ś m i e r c i L a s k o n o g i e g o .

W r . 1 2 3 0 , w d o k u m e n c i e w y d a n y m k l a s z t o r o w i C y s t e r ­ s ó w w K a m i e ń c u , u ż y w a H e n r y k p o r a z p i e r w s z y — o p r ó c z p r z e k a z a n e g o m u p r z e z o j c a t y t u ł u

księcia Śląska

— t a k ż e t y t u ł u

księcia P olski i K r a k o w a .

W y r a z

Polska

n i e m a j e d n a k w ó w c z a s d z i s i e j s z e g o z n a c z e n i a , o k r e ś l a o n b o w i e m W i e l k o p o l s k ę . C a l a t a t y t u l a t u r a o p i e r a s i ę w ó w c z a s n a p r a ­ w a c h H e n r y k a d o W i e l k o p o l s k i i d o o p i e k i n a d d z i e l n i c ą k r a k o w s k o - s a n d o m i e r s k ą w z w i ą z k u z t e s t a m e n t e m L a s k o ­ n o g i e g o .

A l e o d z i e d z i c z o n e w t e n s p o s ó b p r a w a d o w i ę k s z e j c z ę ś c i W i e l k o p o l s k i w y w a l c z y ł s o b i e n a d t o H e n r y k o r ę ż e m , p r z y

’ 2 Ks, H e n ry k B ro d a ty

(20)

7 j j a^t i ł i ś v«c vi UoiWeC t p t y m f i h ^ u . ^ j i u i Ą

> c t ‘& & twj$ ci«“» «mfftict luiimitute ¿|t!.'fa flln «ia£ivfynotivuu&tea u p c .■ $ęcfuintc. mtauronrtniA «ifciic v»^«-x«ńr^ŁtiUct^lł |IuC hi|łHił' ^*cr^UJciii wRun*VMUvt»i‘i« ^ uitvp>- ;■ •'■ - - r * .-• - r~ ~

r p J f, c t* t

Ołiji iuln<i i{-jiI.ior»c u!ł|$ ¿citi; ii o)**,

f

*piMU j t ii»|aiw iiu^taif,*^n*;ofi«ła .ii» >105 ptiiic<HM-

l l l l f l ł t ^ i n i i . v V ; t H w » * n * » ł* |”T >•*- ■ ' y ‘ / * j " -'■ » -■’ •■(■’ " " -r ---*■ J ^ , ^ ł l

>r -ulcii. Cf.-W-.I itc!iim.u.i.'.iV'ii.sćC jijóuliii nijAi-jK+uo pjtin ^t Jłńmtii^»»«3" F’W 1“*

}>iii^d^uratmu >vEcinniniii<i i h f i i m i h f c " > 0 !‘"i » v.v jii hCii ; roiinu |ciaif<io cttJrJhiio ty^kiiiciri' cortitre.łir|t»nc toftclC'»« Icfimtkl

¿.HiMtc itjcifiictiii ifc 1’iiuUiuf! rllfjiiiuruio ct-niirt; iniimc-^*.

D okum ent ks. H enryku B rodatego z r, 1230

w s p ó ł u d z i a l e r y c e r s t w a ś l ą s k i e g o , m a ł o p o l s k i e g o i s a n d o m i e r ­ s k i e g o o r a z w o p a r c i u o r y c e r s t w o w i e l k o p o l s k i e , k t ó r e p o d ­ n i ó s ł s z y b u n t p r z e c i w O d o n i c z o w i p o w o ł a ł o H e n r y k a n a t r o n . N a p o d s t a w i e u k ł a d u z O d o n i c z e m o t r z y m a ł H e n r y k j u ż w r . 1 2 3 3 w i ę k s z ą c z ę ś ć W i e l k o p o l s k i z K a l i s z e m i P o ­ z n a n i e m o r a z k a s z t e l a n i ę ś r e m s k ą i s a n t o c k ą , w c i ą g u z a ś d a l s z y c h w a l k , m i m o c h w i l o w y c h s u k c e s ó w O d o n i c z a , n i e t y l k o u t r z y m a ! s i ę n a z d o b y t y c h t e r y t o r i a c h , l e c z n a d t o z a ­ j ą ł G i e c z .

W o d n i e s i e n i u d o d z i e l n i c y k r a k o w s k i e j n i e w y s t a r c z a ł o H e n r y k o w i o d s t ą p i o n e m u p r z e z L a s k o n o g i e g o p r a w o d o c z a s o w y c h r z ą d ó w n a o k r e s s p r a w o w a n i a o p i e k i n a d m a ł o ­ l e t n i m B o l e s ł a w e m . J u ż o d d a w n a b o w i e m z a m y ś l a ł B r o d a ­ t y o o p a n o w a n i u K r a k o w a n a s t a ł e .

J e ś l i m o ż n a w i e r z y ć p r z y p u s z c z e n i o m p e w n y c h n a s z y c h h i s t o r y k ó w ( o k t ó r y c h w s p o m i n a l i ś m y w r o z d z i a ł a c h p o ­ p r z e d n i c h ) , d ą ż n o ś ć d o w ł a d z y n a d K r a k o w e m i P o l s k ą

(21)

o d z i e d z i c z y ! H e n r y k p o o j c u , B o l e s ł a w i e W y s o k i m . A m b i ­ c j e t e p o s i a d a ł r ó w n i e ż s t r y j H e n r y k a M i e s z k o P l ą t o i i o g i , z w ł a s z c z a g d y p o ś m i e r c i B o l e s ł a w a W y s o k i e g o i M i e s z k a S t a r e g o s t a ł s i ę n a j s t a r s z y m z r o d u P i a s t ó w . W i e m y j u ż , ż e n i e w y k o r z y s t a ł w t e d y s p o s o b n o ś c i z a w ł a d n i ę c i a K r a k o w e m n a z a s a d z i e o w e g o s t a r s z e ń s t w a , p o c h ł o n i ę t y w a l k ą z H e n ­ r y k i e m o O p o l e . N i e z a n i e c h a ł j e d n a k s w y c h p l a n ó w , a p o z a w a r c i u p o k o j u z H e n r y k i e m d ą ż y ł m o ż e w s p ó l n i e z n i m d o i c h u r z e c z y w i s t n i e n i a , c z e g o p r z e j a w e m s ą p o d j ę t e w r . 1 2 1 0 s t a r a n i a o b u l l ę p a p i e s k ą p o t w i e r d z a j ą c ą j e g o p r a w a s e n i o r a l n e .

S p r a w a t a n i e z o s t a ł a o s t a t e c z n i e w y j a ś n i o n a p r z e z n a u k ę p o l s k ą . W i a d o m o , ż e w r . 1 2 1 0 j a k i ś

k sią ż ę śląski

u z y s k a ł o d p a p i e ż a w y d a n i e b u l l i ( z d n i a 9 c z e r w c a 1 2 1 0 ) z a t w i e r d z a ­ j ą c e j z a s a d ę s e n i o r a t u w P o l s c e j a k o j e d y n i e o b o w i ą z u j ą c ą p r z e c i w k o p o p i e r a n e j p r z e z m o ż n o w ł a d z t w o i d u c h o w i e ń ­ s t w o z a s a d z i e d z i e d z i c z e n i a t r o n u w l i n i i K a z i m i e r z a S p r a ­ w i e d l i w e g o . J e d n i z h i s t o r y k ó w p r z y p u s z c z a j ą , ż e o w y m n i e ­ z n a n y m z i m i e n i a

k sięciem śląskim

b y ł n a j s t a r s z y z ó w c z e ­ s n y c h P i a s t ó w , M i e s z k o P l ą t o n o g i , i n n i p r z y p i s u j ą t ę r o l ę H e n r y k o w i B r o d a t e m u , g d y ż t y l k o o n u ż y w a ł w ó w c z a s t y ­ t u ł u

K s ią ż ę Śląska.

J e d n a k o w o ż z j a z d b i s k u p ó w i w i e c 4 k s i ą ­ ż ą t P i a s t o w s k i c h w B o r z y k o w i e w d n i u 2 9 . V I I . 1 2 1 0 r . o p o ­ w i e d z i a ł s i ę p r z e c i w k o z a s a d z i e s e n i o r a t u a z a L e s z k i e m B i a ł y m , b u l l a z a ś p r a w d o p o d o b n i e z o s t a ł a o d w o ł a n a . W p r a w d z i e w r . 1 2 1 1 P l ą t o n o g i j a k o ó w c z e s n y s e n i o r k s i ą ­ ż ą t P i a s t o w s k i c h w a l c z y ł o K r a k ó w i z d o b y ł g o , a l e z m a r ł w k i l k a m i e s i ę c y p o t e m , n a j s t a r s z y z a ś w i e k i e m p o n i m H e n r y k B r o d a t y n i e p o k u s i ł s i ę j e s z c z e p o j e g o ś m i e r c i o K r a k ó w i w ł a d z ę w i e l k o k s i ą ż ę c ą .

W s p o m n i a n e j u ż d z i a ł a n i a w o j e n n e p r o w a d z o n e p r z e z H e n r y k a p o d K r a k o w e m w r . 1 2 2 8 p r z e c i w k o K o n r a d o w i M a z o w i e c k i e m u p r z e d s i ę w z i ą ł H e n r y k n i e w i m i e n i u w ł a ­ s n y m , l e c z w z a s t ę p s t w i e L a s k o n o g i e g o i n a p r o ś b ę G r z y m i - s ł a w y , w o b r o n i e B o l e s ł a w a . D o p i e r o w z w i ą z k u z t e s t a ­ m e n t e m L a s k o n o g i e g o i k o n i e c z n o ś c i ą d a l s z e j w a l k i z K o n ­

19

(22)

t a d e m u z y s k a ł H e n r y k z g o d ę G r z y m i s ł a w y i r y c e r s t w a k r a ­ k o w s k i e g o n a o b j ę c i e d o ż y w o t n i c h r z ą d ó w w K r a k o w i e n a z a s a d z i e s e n i o r a t u . W w y n i k u z w y c i ę s k i c h b o j ó w , w y p ę d z e ­ n i a K o n r a d a z K r a k o w a i z a w a r c i a z n i m k o r z y s t n e g o ‘ p o ­ k o j u n a w i e c u o b o k S k a r y s z o w a w r . 1 2 3 2 o b j ą ł H e n r y k B r o d a t y w ł a d z ę w K r a k o w i e , a o p i e w a j ą c y t e w y p a d k i k r o ­ n i k a r z A l b e r y k p o d k r e ś l a , ż e H e n r y k b y ł w ó w c z a s n a j s t a r ­ s z y m z k s i ą ż ą t p o l s k i c h .

R ó w n o c z e ś n i e n i e m a l z s u k c e s a m i w W i e l k o p o l s c e i K r a ­ k o w i e i z o b j ę c i e m w ł a d z y o p i e k u ń c z e j n a d d z i e l n i c ą s a n d o ­ m i e r s k ą w z r a s t a ł y w p ł y w y H e n r y k a B r o d a t e g o w k s i ę s t w i e r a c i b o r s k o - o p o ł s k i m . P o ś m i e r c i k s i ę c i a K a z i m i e r z a ( k t ó r y o d z i e d z i c z y ł j e p o s w o i m o j c u , M i e s z k u P l ą t o n o g i m ) s t a ł s i ę H e n r y k z a z g o d ą r e g e n t k i W i o l i o p i e k u n e m j e j m a ł o l e t ­ n i c h d z i e c i i f a k t y c z n i e s p r a w o w a ł o d t ą d , t j . o d r . 1 2 2 9 , r z ą d y i n a d t ą d z i e l n i c ą . A l e w y d z i e l e n i e w r . 1 2 3 7 n a r z e c z W i o l i o s o b n e g o k s i ę s t w a z K a l i s z a i R u d y ś w i a d c z y , ż e H e n r y k d ą ż y ł , d o w ł ą c z e n i a n a p o w r ó t n a s t a l e d o Ś l ą s k a w y d a r t e j m u o n g i ś p r z e z s t r y j a O p o l s z c z y z n y .

O d z i e d z i c z y w s z y z a t e m w r . 1 2 0 2 j e d y n i e Ś l ą s k , z d o ł a ł H e n r y k B r o d a t y w c i ą g u t r z y d z i e s t o k i l k u l e t n i c h r z ą d ó w s k u p i ć w s w y m r ę k u t a k ż e z n a c z n ą c z ę ś ć W i e l k o p o l s k i o r a z z i e m i ę k r a k o w s k ą i s a n d o m i e r s k ą , i s t a ć s i ę w ł a d c ą p a ń s t w a s i ę g a j ą c e g o o d O d r y i N y s y p o S a n i W i e p r z . Z g r o m a d z o n e w t e n s p o s ó b z i e m i e p r a g n ą ł H e n r y k z e s p o l i ć w j e d n ą o r g a ­ n i c z n ą c a ł o ś ć . n a s t a ł e i d z i e d z i c z n i e , a s y m b o l e m z j e d n o ­ c z e n i a c a ł e j P o l s k i m i a ł a s t a ć s i ę — k o r o n a k r ó l e w s k a .

M y ś l o n i e j p i a s t o w a ł B r o d a t y o d d a w n a , p r a g n ą c z d o b y ć j ą , j e ś l i n i e d l a s i e b i e , t o d l a u k o c h a n e g o s y n a H e n r y k a , z w a ­ n e g o P o b o ż n y m , w s p ó ł u c z e s t n i c z ą c e g o z n i m n i e t y l k o w w a l k a c h , l e c z i w r z ą d a c h , w c h a r a k t e r z e n a m i e s t n i k a .

‘W y r a z e m d ą ż n o ś c i k o r o n a c y j n y c h H e n r y k a m o ż e b y ć b u l l a p a p i e ż a G r z e g o r z a I X z r . 1 2 3 5 b i o r ą c a k s i ę c i a p o l s k i e g o p o d w y j ą t k o w ą o p i e k ę S t o l i c y A p o s t o l s k i e j , p r z e d e w s z y s t k i m z a ś — s t a r a n i a H e n r y k a B r o d a t e g o c z y n i o n e w r . 1 2 3 8 u c e ­ s a r z a F r y d e r y k a I I .

(23)

Ś m i e r ć z a b i e r a H e n r y k a B r o d a t e g o w p e ł n i p o w o d z e n i a i p o t ę g i , l e c z p r z e d z r e a l i z o w a n i e m j e g o w i e l k i c h p l a n ó w . N a s t ę p c a k s i ę c i a , H e n r y k P o b o ż n y , m i m o p r e t e n s y j K o n r a d a M a z o w i e c k i e g o , o b e c n i e s e n i o r a k s i ą ż ą t P i a s t o w s k i c h , o b j ą ł b e z p r z e s z k ó d r z ą d y w K r a k o w i e i o p a n o w a ł r e s z t ę W i e l k o ­ p o l s k i p o k o n u j ą c o s t a t e c z n i e O d o n i c z a , k t ó r y z m a r ł n a w y ­ g n a n i u . W w a l c e p a p i e ż a G r z e g o r z a I X z c e s a r z e m F r y d e ­ r y k i e m I I s t a n ą ! H e n r y k P o b o ż n y p o s t r o n i e p a p i e ż a i — p o d o b n i e j a k B o l e s ł a w Ś m i a ł y — w o p a r c i u o p o w a g ę p a ­ p i e s k ą d ą ż y ł k o n s e k w e n t n i e d o k o r o n y . N a p a d T a t a r ó w w r . 1 2 4 1 z a g r a ż a j ą c y c a ł e j E u r o p i e , b o h a t e r s k a b i t w a r y c e r ­ s t w a p o l s k i e g o p o d L e g n i c ą , s ł u s z n i e z w a n a d r u g i m i T e r m o - p i l a m i . , i p r z e d w c z e s n y z g o n H e n r y k a P o b o ż n e g o n a l e g n i c ­ k i c h p o l a c h p r z e k r e ś l a j ą n a j a k i ś c z a s r o z w i j a j ą c ą s i ę t a k p i ę k n i e i d e ę z j e d n o c z e n i a z i e m p o l s k i c h p o d b e r ł e m ś l ą ­ s k i c h P i a s t ó w . A l e d o i d e i z j e d n o c z e n i a P o l s k i , d o w i e l k i c h m y ś l i p r a d z i a d a n a w r ó c i p o k i l k u d z i e s i ę c i u l a t a c h j e g o p r a ­ w n u k H e n r y k I V w r o c ł a w s k i , p o d e j m u j ą c , n i e s t e t y b e z s k u ­ t e c z n i e , p o l i t y c z n y p r o g r a m B r o d a t e g o o r a z d ą ż e n i e d o z j e d n o c z e n i a Ś l ą s k a z K r a k o w e m i W i e l k o p o l s k ą , c o h i s t o ­

r y c y p o l s c y , z Z . W o j c i e c h o w s k i m n a c z e l e , s ł u s z n i e p o ­ c z y t u j ą H e n r y k o w i I V z a w i e l k ą z a s ł u g ę i z a w ł a ś c i w e n a ­ w i ą z a n i e d o p i ę k n y c h t r a d y c j i Ś l ą s k a .

W z w i ą z k u z p o l i t y k ą H e n r y k a B r o d a t e g o , k o n t y n u o w a n ą p r z e z j e g o n a s t ę p c ę , H e n r y k a P o b o ż n e g o , n a l e ż y j e s z c z e w s p o m n i e ć o w y t r w a ł e j o b r o n i e z i e m i l u b u s k i e j .

N a d o d r z a ń s k a t a z i e m i a , l e ż ą c a m i ę d z y Ś l ą s k i e m , W i e l k o ­ p o l s k ą i P o m o r z e m , p o l i t y c z n i e n a l e ż ą c a d o Ś l ą s k a i o d z i e ­ d z i c z o n a p r z e z H e n r y k a B r o d a t e g o p o o j c u , b y ł a z i e m i ą s p o r n ą m i ę d z y , Ś l ą s k i e m a W i e l k o p o l s k ą . W p i e r w s z y c h l a ­ t a c h s w y c h r z ą d ó w o d s t ą p i ł j ą H e n r y k B r o d a t y m c z a s o w o L a s k o n o g i e m u , m o ż e w z a m i a n z a K a l i s z . A l e j u ż w r . 1 2 0 9 m a r g r a b i a ł u ż y c k i p o k o n a w s z y L a s k o n o g i e g o z d o b y ł Ł u - b u s z . W n a s t ę p n y m r o k u H e n r y k B r o d a t y w w y n i k u z w y ­ c i ę s k i c h w a l k n i c t y l k o o d z y s k a ł L u b u s z i w c i e l i ł t ę z i e m i ę n a p o w r ó t d o Ś l ą s k a , l e c z n a d t o n a j a k i ś c z a s z a w ł a d n ą ! m a r ­

21

(24)

c h i ą ł u ż y c k ą . N a p o d s t a w i e p r z y m i e r z a z a w a r t e g o z L a s k o - n o g i m w r . 1 2 1 8 o d d a ł m u B r o d a t y L u b u s z w d o ż y w o c i e z o ­ b o w i ą z u j ą c g o j e d n a k d o o b r o n y Ś l ą s k a i m a r c h i i ł u ż y c k i e j p r z e d g e r m a ń s k i m i w r o g a m i . N i e b a w e m z a g r o z i ł o z i e m i l u ­ b u s k i e j n i e b e z p i e c z e ń s t w o z e s t r o n y l a n d g r a f a t u r y n g s k i e g o , j a k o p a n a M i ś n i , o r a z a r c y b i s k u p a m a g d e b u r s k i e g o A l b e r t a . W c i ą g u w a l k p r o w a d z o n y c h w l a t a c h 1 2 2 4 / 5 i 1 2 2 6 z d o ł a ł B r o d a t y o d e b r a ć i m c z ę ś ć z i e m i l u b u s k i e j ; w 3 l a t a p ó ź n i e j , p o d c z a s w y p r a w y p o d j ę t e j w s p ó l n i e z H e n r y k i e m P o b o ż ­ n y m , o d z y s k a ł g r ó d L u b u s z i w k r ó t c e o d p a r ł s k u t e c z n i e n a ­ j a z d a r c y b i s k u p a m a g d e b u r s k i e g o .

M y ś l o b r o n y g r a n i c z a c h o d n i c h p r z e d z a b o r c z o ś c i ą s ą s i r - d ó w g e r m a ń s k i c h p r z e k a z a ł B r o d a t y s w e m u s y n o w i , k t ó r y w r . 1 2 3 9 z n ó w s t a c z a ć m u s i a ł b o j e o L u b u s z z p o ł ą c z o n y m i w o j s k a m i a r c y b i s k u p a m a g d e b u r s k i e g o o r a z r o s n ą c e j w p o ­ t ę g ę m a r c h i i b r a n d e n b u r s k i e j . B i t w a p o d L e g n i c ą p r z e k r e ś l a t a k ż e d ą ż e n i a o b u H e n r y k ó w d o o b r o n y z a c h o d n i c h z i e m P o l s k i p r z e d n a p o r e m g e r m a ń s k i m , w k r ó t c e b o w i e m p o z g o ­ n i e H e n r y k a P o b o ż n e g o s y n j e g o , k s i ą ż ę ś l ą s k i B o l e s ł a w R o g a t k a , o d s t ą p i ł z i e m i ę l u b u s k ą m a r c h i i b r a n d e n b u r s k i e j t o r u j ą c w t e n s p o s ó b d r o g ę n i e m i e c k i e m u

„D rang nach O s t e n “

w g ł ą b t e r y t o r i ó w r d z e n n i e p o l s k i c h .

O m ó w i w s z y g ł ó w n e k i e r u n k i p o l i t y k i H e n r y k a B r o d a t e g o o b e j m i j m y m y ś l ą j e j c a ł o k s z t a ł t . J a k o c e n i a j ą j ą z n a n i h i ­ s t o r y c y p o l s c y z a j m u j ą c y s i ę t y m o k r e s e m n a s z y c h d z i e j ó w ?

M a r i a n Ł o d y ń s k i o k r e ś l a j ą j a k o p o l i t y k ę w y b i t n i e z a b o r c z ą i d y n a s t y c z n ą . R o m a n G r ó d e c k i z a z n a c z a d y n a m i c z n o ś ć j e j p r o g r a m u r o z w i j a j ą c e g o s i ę s a m o r z u t n i e d r o g ą z r ę c z n e g o w y z y s k i w a n i a k o r z y s t n y c h s p o s o b n o ś c i . P o d o b n i e i K a z i ­ m i e r z P i w a r s k i u w y d a t n i a t k w i ą c e w n i e j p i e r w i a s t k i p r z e ­ z o r n o ś c i i k o n s e k w e n c j i . Z y g m u n t W o j c i e c h o w s k i p o d k r e ś l a n a j s i l n i e j j e j c h a r a k t e r t y p o w o p i a s t o w s k i i w y r a ź n i e p o l s k i s t w i e r d z a j ą c , ż e r z u c o n a p r z e z H e n r y k a B r o d a t e g o m y ś l o z j e d n o c z e n i u n a r o d o w y m j e s t o g n i w e m ł ą c z ą c y m P o l s k ę o k r e s u b o l e s ł a w o w s k i e g o z P o l s k ą Ł o k i e t k a i K a z i m i e r z a W i e l k i e g o . Z w r a c a r ó w n i e ż u w a g ę n a t r a g i z m f a k t u , ż c

(25)

w c h w i l i t a k u p r a g n i o n e g o p r z e z B r o d a t e g o j e d n o c z e n i a z i e m p o l s k i c h p o d b e r ł e m Ł o k i e t k a w ł a ś n i e ó w Ś l ą s k , k t ó ­ r e g o k s i ą ż ę t a p i e r w s i i d ł u g o d ą ż y l i d o t e g o c e l u , z n a l a z ł s i ę p o z a g r a n i c a m i P o l s k i p r z e c h o d z ą c p o d r z ą d y c z e s k i e ; ż e k i e d y z j e d n o c z o n a P o l s k a w z r a s t a ł a s t o p n i o w o w s i ł ę i z n a ­ c z e n i e , Ś l ą s k r o z d r a b n i a s i ę n a m a ł e k s i ę s t e w k a , s ł a b n i e j e g o p o c z u c i e ł ą c z n o ś c i z P o l s k ą i o d p o r n o ś ć n a r o s n ą c e w p ł y w y g e r m a ń s k i e .

P o l i t y c z n y t e s t a m e n t k s i ę c i a H e n r y k a B r o d a t e g o — j e g o w i e l k i p l a n t r w a ł e g o z e s p o l e n i a Ś l ą s k a w r o c ł a w s k i e g o , O p o l s z c z y z n y i z i e m i l u b u s k i e j z r e s z t ą n a s z y c h z i e m p i a ­ s t o w s k i c h , u d a r e m n i o n y p r z e z n i e b e z p i e c z e ń s t w o b r a n d e n - b u r s k o - k r z y ż a c k i e , u s t ą p i e n i e z l i n i i O d r y i m y l n ą p o l i t y k ę j a g i e l l o ń s k ą — z o s t a ł z r e a l i z o w a n y d o p i e r o w d o b i e d z i s i e j ­ s z e j .

2 3

(26)

I I I . H E N R Y K B R O D A T Y J A K O G O S P O D A R Z

P i a s t o w i e ś l ą s c y , p o t o m k o w i e W ł a d y s ł a w a W y g n a ń c a , p r z e b y w a j ą c y d ł u ż s z y c z a s n a o b c z y ź n i e , s p o k r e w n i e n i b y l i z e z n a n y m i r o d a m i n i e m i e c k i m i . N a t e j p o d s t a w i e h i s t o r y c y n i e m i e c c y p r z e d s t a w i a j ą i c h j a k o r d z e n n y c h , r o d o w i t y c h N i e m c ó w .

O H e n r y k u B r o d a t y m p i s z ą t e d y L a m p r e c h t i H e s s e , ż e

,,u r o d z o n y z n ie m ie c k ie j m a tk i, w N i e m c z e c h w y c h o w a n y , o ż e n io n y z c órką fra n cu sk ieg o grafa, o t o c z o n y n ie m iec k im i u rzę d n ik a m i i osadn ik am i, b y ł N ie m c e m , a na d w o r z e jeg o p a n o w a ła niem ieck a m o w a , n ie m iec k i o b y c z a j i n iem ieckie ż y c i e t o w a r z y s k i e “.

G r i i n h a g e n w d w u s w o i c h d z i e ł a c h o m a ­ w i a j ą c y c h d z i e j e Ś l ą s k a i j e g o k s i ą ż ą t r ó w n i e ż p o d k r e ś l a n i e m i e c k o ś ć B r o d a t e g o i j e g o d w o r u i t w i e r d z i , ż e b i t w a p o d L e g n i c ą b y ł a

„ k r w a w y m c h r z te m m ł o d e j tu na w s c h o d z i e s z c z e p io n k i n ie m ie c k ie j i p i e r w s z ą pełn ą c h w a ły k a rtą j e j d z i e j ó w “.

J e d e n t y l k o h i s t o r y k n i e m i e c k i , N i e s s e n , o d w a ż y ł s i ę w y r a z i ć s w ó j s ą d , ż e H e n r y k P o b o ż n y b y ł t o

„na w s k r o ś Piast, w ła d c a s ło w ia ń sk i na s ło w ia ń sk ic h z ie m ia c h “.

N a u k a p o l s k a n a p o d s t a w i e w s z e l k i c h d o s t ę p n y c h ź r ó d e ł h i s t o r y c z n y c h s t a r a ł a s i ę s p r a w ę p o l s k o ś c i o b u H e n r y k ó w i Ś l ą s k a w X I I I w . p r z e d s t a w i ć w e w ł a ś c i w y m ś w i e t l e .

H i s t o r y c y p o l s c y s t w i e r d z a j ą , ż e j a k k o l w i e k z B o l e s ł a ­ w e m W y s o k i m p r z y b y ł a n a Ś l ą s k g a r s t k a r y c e r z y n i e m i e c ­ k i c h , j e d n a k ż e r y c e r z e n i e m i e c c y n i e o s i e d l a j ą s i ę n a Ś l ą s k u n a s t a ł e , b a w i ą c r a c z e j n a d w o r z e k s i ą ż ę c y m w c h a r a k t e r z e g o ś c i . J e ś l i n a w e t z a r z ą d ó w B r o d a t e g o r y c e r z e n i e m i e c c y w y s t ę p u j ą c z a s e m w c h a r a k t e r z e d o r a d c ó w , t o j e d n a k , j a k ś w i a d c z ą p o d p i s y i w z m i a n k i w d o k u m e n t a c h ó w c z e s n y c h .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Postać Brodatego obrastała w ięc w opinie su ­ m aryczne, syntetyzujące niektóre tylko strony jego działalności, form ułowane pod obstrzałem — jak pisze autor

Zaśmiały się buki, zaśmiały się kruki, zaśmiało się echo, że ponad strzechą kościoła. dzwon woła drewniany, że górskie rogi naród ubogi wziął za

Satan me couve sous ses

Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli&#34;.. współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego

Materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu „Scholaris – portal wiedzy dla nauczycieli&#34;.. współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego

Odczytanie fragmentu opisującego spotkanie Małego Księcia z pilotem i odpowiedź na pytanie: Dlaczego rozmówcy dość łatwo się

Siedząc nad zimnym zsiadłym mlekiem, kture przyjemnym hłodem odpędzało od nas dokóczliwy skwar lejący się z nieba, zgadało nam się jakoś tak nie wiedzieć

Jest to jedyny szczegół, w którym Klonowic ujawnia się wówczas jako poeta, przekazując potomnym, oprócz świadectwa urzędowej pracy, utwory wpisane własnoręcznie łacińską