Wojciech Góralski
"Sussidi per il corso di diritto
canonico", Eugenio Corecco, Milano
1984 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 32/3-4, 299-303
czyźn ie k ra jo w ej. O czy w iście n ie m ożna p rzenosić r z eczy w isto ści w ło sk iej do P o lsk i, ale p rzypatrzeć się ta m tejszy m p rocesom w arto. A t e m u pom aga w zn aczn ym stop n iu p rezen tow an a praca.
K s. A . F. D ziu b a
E ugenio C o r e c c o, S u ss id i ,per ii ;corso idi d iritto canonico, M ilano 1984, s . 402.
Znamy k an on ista szw a jca rsk i E u gen io C orecco. profesor p raw a k a n on iczn ego w U n iw e r sy te c ie w e F ryb u rgu Szw ajc., a o sta tn io b iskup d iecez ji L ugano, w y d a ł obszerny tom z a ty tu ło w a n y P o m o ce d o w y k ł a d ó w p r a w a k a n o n ic z n e g o . J est to zsbiór w y b ra n y ch prac au tora, op u b lik o w a n y ch ju ż w cześn iej n a łam ach różnych p erio d y k ó w , sło w n ik ó w , e n c y k lo p e d ii i prac zb iorow ych . W ten sposób c z y te ln ik d y sp o n u je 14 p u b lik acjam i u szereg o w a n y m i w czterech częściach tom u: 1) W p r o w a d z e n ie do p r a w a k a n o n ic z n e g o (s. 5— 1Ei4); 2) P ra w o k o n s t y tu c y j n e (s. 125—3040; 3) M a łż e ń s tw o (s. 30®— 370); 4) D o d a te k Cs. 371—401), za w iera ją cy pracę na tem a t ru ch ów i sto w a rzy szeń w K ościele. S ą to w ię c cztery różnie obszary tem a ty czn e, po k tórych E. C orecco porusza
się od la t z dużą sw obodą.
C zęść I — W p r o w a d z e n ie do p r a w k a n o n ic z n e g o ob ejm u je 4 p ra ce. W szystk ie m ożna zaliczyć do d zied zin y teo rii p raw a k o śc ie l nego.
P raca p ierw sza n o si ty tu ł P ra w o i sk ład a się z trzech p u n k tów : d o św ia d czen ie fen o m en o lo g icz n e (praw o jest p o zn aw an e przez d o św ia d czen ie lu d zk ie jako rzeczy w isto ść zew n ętrzn a, która ogran icza w o ln o ść i au to n o m ię osoby. D ośw ia d czen ie w skaziuje, że p raw o jest tak że k o n ie c z n y m n arzęd ziem dla za ch o w a n ia porządku i pokoju), jed n ość p raw a w m y śli filo zo ficzn o -teo lo g iczn ej ch rześcija ń stw a (praw o w f ilo zofii grecko-rzym skiej,, p rzyjęcie ek lek ty czn e filo zo fii g reck o -rzy m sk iej w p a try sty ce, u p r zy w ilejo w a n e sta n o w isk o p raw a B ożego p o zy ty w n eg o i n a tu ra ln eg o aż do sch o la sty k i, jed n ość p raw a w rozróżn ien iu n atu ry i n ad n a tu ry u św . T om asza z A k w in u , w o la B oża — jed y n e źródło jed n o ści p raw a w filo z o fii O ccham a, ra cjo n a lizm — o sta teczn y m źró d łem jed n o ści p raw a w in telefctu liźm ie, sy n teza m y śli ch rześcija ń sk iej od n ośn ie do fo rm u ły S u areza: iu s d iv in u m , s iv e n a tu r a le s iv e p o s iti- v u m ), jed n ość p raw a św ie c k ie g o i p raw a k a n o n iczn eg o w d o k try n ie p ro testa n ck iej.
K o le jn y a r ty k u ł — to T e o lo g ia p r a w a k a n o n ic z n e g o u jęty w n a stęp u ją cy ch p unktach, h oryzon ty k u ltu ra ln e, teo lo g ia p raw osław n a, in s ty tu c je e k o n o m ii — B óg chce udoskonalać czło w ie k a , teo lo g ia pro testa n ck a (praw o i E w a n g elia , d ok tryn a, K ościół n ie w id z ia ln y i w i d z ia ln y , E w a n g elia i praw o, u w a g i k rytyczn e), teo lo g ia k a to lick a
T rzecią p ozycję stanowii praca za ty tu ło w a n a «O rd in a tio ra tio n is» czy « o rd in a tio fid e i,» om aw iająca zagad n ien ia w ed łu g ty tu łó w : d efin icja p raw a u św . T om asza (autor przep row ad za jej an alizę), a p lik a cja a n a logiczn a d e fin ic ji fo rm a ln ej ptrawa u św . T om asza, p raw o k an on iczn e jako o rd in a tio fi d e i (praw o k an on iczn e p ow in n o być zd efin io w a n e ja ko o rd in a tio fid e i, p o n iew a ż n ie pochodzi od ja k ie g o k o lw ie k p ra w o d a w cy , lecz od K ościoła, dla k tórego d ecy d u ją cy m k ry teriu m e p istem o - lo g ica n y m jest n ie r a tio , le c z fid es).
O statn i a rty k u ł refero w a n ej części, o p u b lik o w a n y po raz p ierw szy w 1983 r. — to Z a ło ż e n ia k u lt u r o w e i e k le z ja ln e n o iu eg o K o d e k s u P ra w a K a n o n ic zn e g o . W p u n k cie p ierw szy m C orecco om aw ia zn acze n ie n o w ej k o d y fik a c ji p raw a k a n o n iczn eg o oraz m o ty w y teg o przed się w z ię c ia . P u n k t drugi za w iera w y k ła d na tem a t założeń k u ltu ro w y ch
KPKi/.19©3 (w księd ze I a sp ek t p raw n y p rzew a ży ł nad teologiczn ym ,
w k sięd ze V K o śció ł ja w i się jako sp ołeczn ość dosk on ała, w k sięd ze V II kan, 14>O0 i 140il św ia d czą , że p rzesła n k i k u ltu ro w e w zięto z d a w nego K PK , bez zw rócen ia u w a g i na n o w y k o n tek st k u ltu ro w y i e k le zjalny). W p u n k cie trzecim autor om aw ia założenia e k le z ja ln e n o w e go k o d ek su , zaznaczając, że dotyka ty lk o n iek tó ry ch p rob lem ów (w sp ó l n ota. K o śció ł p o w szech n y — K o ścio ły p artyk u larn e, brak p ełn eg o w y ja śn ie n ia k a p ła ń stw a p ow szech n ego, brak sy stem a ty k i w o d n iesien iu do tr ia m u n e r a , brak w zm ia n k i n a tem a t ch aryzm atów , brak p n e u - m a to lo g ii, w ła śc iw a recep cja Soboru W atyk ań sk iego II w K PK , gdy chodzi o k o leg ia ln o ść i K o śció ł partykula.rny).
C zęść II tom u — P ra w o k o n s t y tu c y j n e zaw iera aż 7 prac autora. W artyk u le S y n o d a ln o ś ć c z y te ln ik zn ajd u je rozw ażan ia na te m a t stru k tu r sy n o d a ln y ch w K ościele. Z ostały one za m k n ięte w n a stęp u jących p od tytu łach : g en eza h istoryczn a soborów , n orm y p raw n e d o ty czące o d b y w a n ia sy n o d ó w p ro w in cjo n a ln y ch , p rak tyk a syn od aln a K o ścio ła ła ciń sk ieg o (analiza norm , p rzyczyn y n iezg o d n o ści u sta w o d a w stw a i praktyki), prak tyk a sy n o d a ln a w K o ściele p ra w o sła w n y m , zna czen ie teo lo g iczn e struktur sy n o d a ln y ch , „ sy n o d a ln o ść” b isk u p ów , „sy n o d a ln o ść ” k a p ła n ó w i św ie c k ic h (tylk o sen su lato).
P a r la m e n t k o ś c ie ln y c z y d ia k o n ia sy n o d a ln a — to druga rozpraw a o m a w ia n ej części tom u, u jęta w p u n k tach : p o d sta w o w e a sp ek ty k ry zy su (now e rady po Soborze W aty k a ń sk im II, ustrój h iera rch iczn y a n ie d em ok rtyczn y K ościoła), p rzezw y ciężen ie k ry zy su (odkrycie K o ścioła jako w sp ó ln o ty ), stru k tu ra sy n o d a ln a K ościoła n ie jest p rzeja w em a k ty w izm u . rad y d iecez ja ln e n ie m ogą być u w ażan e jako o rg a n y rep rezen ta cy jn e (tylk o p ap ież i k o leg iu m b isk u p ó w — m ogą re p rezen tow ać K ościół. K o śció ł p a rty k u la rn y m oże rep rezen tow ać ty lk o jego biskup).
K o le jn y a rty k u ł nosi ty tu ł P r a w a fu n d a m e n ta ln e c h r z e ś c ija n in a w K o śc ie le i sp o łe c zn o śc i i p och od zi z 198>0 r. W ykład został zap rezen to w a n y w k o lejn o ści zagad n ień : eta p y rozw oju te o lo g ii dogm atycznej,,
e ta p y rozw oju k a n o n isty k i, w ied za teo lo g iczn a i w ied za p raw n icza, z a sto so w a n ie a n a lo g ii, p o jęcie „ fu n d a m en ta łn o ści” w porządku k a n o n iczn ym , p o jęcie w sp ó ln o ty , p ojęcie p raw a jak o ob ow iązk u , k la u zu le g w a ra n cy jn e, k o n se k w e n c je ,,nde — fu n d a m e n ta ln o śc i”, k orelacja w a lo ró w fu n d a m en ta ln y ch i p raw ch rześcija n in a , a p lik a cje p ra w n a tu ra ln y ch ? T rzeba n a d m ien ić, iż lek tu ra tej pracy n ie jest ła tw a .
C zw artą pracą jest a r ty k u ł n a tem at: K a ta lo g o b o w ią z k ó w — p r a w w ie r n e g o w K o d e k s ie P ra w a K a n o n ic z n e g o , o p u b lik o w a n y w 1684 r. A u tor n a w ią zu je tu do prac nad red ak cją L e x E cclesia e fu n d a m e ta lis , który to d ok u m en t m ia ł zaw ierać ó w k atalog. O stateczn ie jed n a k z w y p ra co w a n ia p raw a fu n d a m en ta ln eg o zrezygn ow an o, a tem a ty k ę ob o w ią z k ó w i p ra w w iern y ch zam ieszczon o w n o w y m K PK . A oto ty tu ły ro zd zia łó w pub lik acji: p rob lem ob o w ią zk ó w i p.raw w iern y ch w KPK ./ /1Ш7, e le m e n ty k atalogu ob o w ią zk ó w — p raw w ie r n y c h podczas S o boru W a ty k a ń sk ieg o II, k atalog ob o w ią zk ó w — p ra w w iern y ch w sch em a cie D e P o p u lo D ei z 1977 r. i p rojek cie L e x E c c le sia e f u n d a m e n ta l's z 1070. r.c k ry teria w łą czen ia k a ta lo g ó w ze sch em a tó w z 1977 i 1979 r. do n o w eg o K PK , p o d sta w y o n tologiczn e oo b w ią zk ó w — p raw w iern y ch w K PK , stru k tu ra w za jem n o ści o b o w ią zk ó w ■— p ra w w całej sp o łeczn o ści k o ścieln ej, „nie — fu n d a m e n ta ln o ść ’ ’o b o w ią z k ów — p ra w w ie r n y c h (K PK — o d m ien n ie od p rojek tu L e x E cclesia e fu n d a m e n ta lis — n ie k w a lifik u je jako fu n d a m en ta ln e ob ow iązk i — p raw a w ie r n y c h : św ieck ich , d u ch o w n y ch , osób zakonnych), ochrona p raw na u p raw n ień .
W d a lszy m ciągu e d y c ji c z y te ln ik zap ozn aje się z pracą pt. Ś w ie c c y w n o w y m K o d e k s ie P ra w a K a n o n ic z n e g o , u ję tą w p u n k ty: w ie r n y jako pod m iot czy n n y porządku p raw n ego, stan św ie c k i w sto su n k u do stanu du ch ow n ego i stan u rad ew a n g elicz n y c h , o k reślen ie św ie c k ich n a Soborze W atyk ań sk im II, św ie c c y w n o w y m K PK . Autoir p od k reśla w p ły w d ok tryn y V a tica n i II na sfo rm u ło w a n ie k o d ek so w e w om aw ian ej dzied zin ie.
Jako szósta fig u ru je praca Ś w ię ta w ła d z a i ś w ie c c y , o p u b lik o w a n a w 1980 r. P o k ró tk im w p ro w a d zen iu autor szerok o w y p o w ia d a się n a tem a t jed n o ści i jed y n o ści w ła d zy w K o ściele, n a stę p n ie u k a zu je je - dyn ość k a p ła ń stw a C h rystu sow ego jako p o d sta w ę jed y n o ści i różn ości k a p ła ń stw a w sp ó ln eg o i sa k ra m en ta ln eg o , w reszcie p rzed sta w ia s t a tu s k o śc ie ln y osób świieckich.
W a r ty k u le K a p ła ń s tw o i p r e z b ite r iu m w K o d e k s ie P ra w a K a n o n ic z n e g o (198® r.) au tor zajm u je się za g a d n ien iem ro li p rezb iteriu m jako — in stty u c ji, na którą zw ró cił u w a g ę Sobór W a ty k a ń sk i II. C a łość została u jęta w p unktach: w y c h o w a n ie d u ch o w ień stw a , in sty tu cja p rezb iteriu m , in sty tu c je zm ierzające do w zm o cn ien ia p rezb iteriu m .
C zęść III — M a łż e ń s tw o ob ejm u je d w ie prace. O b yd w ie są ob szer n e i d otyk ają za g a d n ień bardzo isto tn y c h w p ra w ie m ałżeń sk im .
-la C orecco porusza d o n io słe zagad n ien ie roli w y m ien io n eg o w ty tu le sa k ram en tu w życiu K ościoła. R ozpoczyna od zw ięzłeg o o m ó w ien ia rela c ji kon trak t — sak ram en t, po czym u k azu je m a łżeń stw o jafco in sty tu cję p raw a B ożego: ta k n a tu ra ln eg o , jak i p o zy ty w n eg o , w reszcie p rzed staw ia sak ram en t m a łżeń stw a jako m om en t k o n sty tu u ją cy „Ko śció ł d o m o w y ”. W zak oń czen iu c z y te ln ik sp otyk a się z in teresu ją cy m i w n io sk a m i autorat D otyczą one w sk a za n ia zadań dla h om iletyk i. W p rzep ow iad an iu n a le ż y zw racać uw agę, zaznacza C orecco, na m ałżeń stw o w a sp ek ta ch in fi e r i oraz in fa c to esse. T en drugi m om en t w ią że się z p o ję c ie m rod zin y jako m a łżeń stw a już za istn ia łeg o . M ałżeń stw o, podobnie jak in n e sa k ra m en ty św ., jest isto tn y m elem en tem k o n sty tu cji K ościoła. J est ty m e le m e n te m k o n sty tu ty w n y m , k tóry po zw ala K o ścio ło w i n a w ią za ć k on tak t stru k tu ra ln y z r zeczy w isto ścią n a tu ra ln ą ek o n o m ii stw o rzen ia ; jest m iejscem , w k tórym trw a h istoria oraz w za jem n e p rzen ik an ie n a tu ry i n ad n atu ry. M ałżeństw o, kończy autor, jest tak że n iezb ęd n y m w a ru n k iem sam ego istn ien ia K ościoła.
D ruga praca nosi ty tu ł: N ie ro z lą c zn o ś ć k o n tr a k tu m a łż e ń s k ie g o i s a k r a m e n tu (1974 r.), d otyczy w ię c ró w n ież bardzo isto tn eg o w t e o lo g ii m a łżeń stw a i w p raw ie m a łżeń sk im problem u. P u n k tem w y jścia dla C orecco jest trw a ją ca od d aw an d ysk u sja te o lo g ó w nad jed n ością k on trak tu i sak ram en tu m a łżeń stw a . O m aw ia w ięc rozw ój n au k i na ten tem a t w h isto rii tzw . ‘p ierw szej i d rugiej sch o la sty k i (D uns Szicot t 13O0„ K ajetan do V io f 1534, M elchior Cano t 15*00;, R obert M ellar- m in t li®2il, 'G abriel V asq u ez t liBOĄ F erd y n a n d R eb elio t 160*8,, F ra n ciszek S u arez t 1*6119) oraz rozw ój te o lo g ii od X V II do X V III w . (szkoły teo lo g iczn e od X V II do X V III w ., dok tryn a galliikańsko-józie- fiń sk a a b so lu tn ej sep aracji k on trak tu i sak ram en tu ), a tak że in te r w e n cje U rzędu N a u czy cielsk ieg o K o ścio ła w X IX w . (d ok u m en ty od P iu sa VI do P iu sa IX , n au k a w y p ra co w a n a przez K om isję T eo lo g iczn o - -D o g m a ty czn ą Soboru W atyk ań sk iego II). W 'dalszym ciągu c z y te ln ik sp o ty k a p od tytu ł o c e n y i p e r s p e k ty w y , gdzie autor zw raca n a jp ierw u w a g ę n a p rzypadki sp ecjaln e n a stręcza ją ce tru d n o ści w o cen ie, czy kon trak t jest sa k ra m en tem (np. m a łżeń stw o stron y ochrzczonej z n ie - ochrzczoną. w ięk szo ść u trzym u je że ta k i 'kontrakt n ie jest sa k ra m en tem , m a łżeń stw o za w iera n e przez p ełn om ocn ik a: w e d łu g n o w sz e j do k try n y m oże być sak ram en tem ), n a stęp n ie pod k reśla rolę in te n c ji p rzy jęcia sa k ram en tu przez k on trah en ta, w reszcie sy g n a lizu je p otrzeb ę roz różn ien ia w a żn o ści teo lo g iczn ej i w a żn o ści 'kanonicznej m a łżeń stw a ch rześcijań sk iego. W ażność praw n a m a łżeń stw a ch rześcija ń sk ieg o — kon k lu d u je k a n o n ista szw a jca rsk i — zależy od jeg o w a żn o ści teo lo giczn ej. W k o le jn y m p o d ty tu le rozp raw y rozp atru je się p rob lem do stęp u do sak ram en tu E u ch a ry stii osób zw ią za n y ch w y łą c z n ie c y w il n y m zw ią zk iem m ałżeń sk im . A u tor stw ierd za, że jest to p rob lem d u sz p astersk i. W yjaśnia, iż od m ow ę n a leży u zasadniać n ie ty lk o m o ty w a m i n a tu ry m oraln ej, a le tak że, i przede w szy stk im , argu m en tam i
n a tu ry „ k o n sty tu cy jn ej” : kto b o w iem n ie chce uzinać ch arak teru sa k ra m en ta ln eg o m a łżeń stw a i odrzuca p rzyjęcie go jako sak ram en tu , w y łą cza się z p ełn ej jed n o ści z K ościołem . J est to w ięc p rob lem n ie ty le m oraln y, co stru k tu raln y. O dm ow a E u ch a ry stii w y żej w sp o m n ia n ej k a teg o rii osób w y k a zu je a n a lo g ię, p od k reśla C orecco, w stosu n k u do a k a to lik ó w , w ob ec k tórych ob ow iązu je zasada ta k iej od m ow y. W o sta tn im fra g m en cie om aw ia się za g a d n ien ie k o n ieczn o ści zesp o len ia fo rm y p raw n ej i form y litu rg iczn ej za w a rcia m a łżeń stw a , k tóre to ze
sp olen ie m a m ie jsc e w p ra k ty ce K o ścio ła W sch od n iego. A utor sugeruje,, że b ło g o sła w ie ń stw o kap łan a m ogłob y sta n o w ić zarazem form ę p raw n ą u m ow y m a łżeń sk iej. W zak oń czen iu p od k reśla się, iż p rob lem r e lacji kontrafet-sakram ent, p o d jęty w p óźn ym średniow iieczu, n ad al n u r tu je teo lo g ię.
W IV części k sią żk i — D odatek m ieści się a rty k u ł au tora w y b ie
g a ją cy poza sferę tem a ty czn ą p oprzednich części. P raca n o si ty tu ł:
Profile in stytu cjon aln e ruchów w K ościele i ujęta jest w trzy punkty:
jedność k a p ła ń stw a C h rystu sow ego p od staw ą jed n ości i różnorodności (k ap łań stw o w sp ó ln e, k a p ła ń stw o sak ram en taln e), ch aryzm aty i ru ch y w K o ściele (posiadają one fu n k cję a n a lo g iczn ą w stosu n k u do status p erfection is), u w agi d u szp astersk ie (kom entarz do n oty K on feren cji
E piskopatu Ita lii z 19i8il w sp ra w ie k ry terió w u znania za k o ścieln e grup, ru ch ów i sto w a rzy szeń , zw łaszcza zw ią za n y ch z A k cją K a to licką).
In ic ja ty w ę au tora trzeba uznać za w y so ce p ożyteczną. W ten sposób o p u b lik ow an e w różn ych czasop ism ach oraz in n y ch d rukach i pocho dzące z w ielu lat rozp raw y zaw arł w jednym,, ob szern ym tom ie, u ła t w iając w ten sposób c z y te ln ik o w i ła tw y do n ich dostęp. Spośród bardzo ob fitej b ib lio g ra fii w ła sn y ch prac, E. C orecco w y b ra ł za led w ie cztern a ście ty tu łó w . Z p ew n o ścią selek cja została p o d y k to w a n a k ry teria m i d o n io sło ści p rob lem ów i zagad n ień oraz p ew n ą sp ó jn o ścią t e m atyczną. C ałość została u szeregow an a w trzy p o d sta w o w e b lok i t e m atów , osta tn ia praca stan ow i, jak to o k reślił sam autor, p ew n eg o rodzaju dodatek. O w e zesp oły tem a ty czn e n ad ające za w a rto ści tom u p rzejrzystości sta n o w ią g łó w n e n u rty za in tereso w a ń b ad aw czych zna nego kan on isty.
W ypada życzyć a u to ro w i Pom ocy do w y k ła d ó w praw a kan oniczne go, by w jego n ied a w n o podjętej d zia ła ln o ści jako pasterza K ościoła
w L ugano starczało m o żliw o ści n a u b ogacan ie litera tu r y k a n o n isty cz- n ej k o lejn y m i pracam i.
