R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T. X IX , z. 2, W A R S Z A W A 1968
BRUNON REIMANN, ZDZISŁAW KOCIAŁKOWSKI
N IEK TÓ R E M IK RO ELEM EN TY W G LEBA CH BRUNATNYCH PÓ Ł N O C N E J CZĘŚCI RÓW NINY K O ŚC IA Ń SK IE J
Katedra G leboznawstwa i Katedra Chemii Rolniczej WSR, Poznań
Celem p o d jętej p racy było zbadanie zasobności w n iektó re m ikro ele m e n ty dostępne dla roślin gleb b ru n a tn y c h w łaściw ych i w yługow anych, w y tw o rzo n y ch z glin zw ałow ych, położonych w północnej części R ów niny K ościańskiej. G leby te d o m in u ją n a ty m obszarze, ja k rów nież n a terenie gospod arstw a dośw iadczalnego Z ak ład u H odow li Roślin O grodniczych w Iłów cu, pow. Srem , woj poznańskie. Iłów iec położony jest w odległości ok. 3 km od linii kolejow ej P o zn ań —Leszno. Z a jm u je p raw ie 400 ha uży tków rolnych.
Geologicznie te re n ten stanow i fra g m e n t północnej części R ów niny K ościańskiej, leżącej n a W ysoczyźnie L eszczyńskiej, przechodzącej sk ło nem ku p rado lin ie W arty. N a ty m obniżeniu w y stę p u ją trw ałe uży tk i zielone i lasy.
W południow o-zachodniej części w ysoczyzna ta przecięta jest doliną, częściowo podm okłą, przez k tó rą przechodzi niew ielki ciek w odny. Dno i zbocza tej dolinki rów nież zajęte są przez u ż y tk i zielone.
P od w zględem k lim aty c z n y m b a d a n y tere n leży w obszarze W ielkich Dolin, oznaczony przez R om era C5. N a obszarze ty m w y stę p u ją zm ienne ilości opadów, a te m p e ra tu ra m iesięcy letn ich jest dość w y rów nan a.
O bszar ten jest m orfologicznie m ało zróżnicow any. W y stępujące tu gleby w y tw o rz y ły się z glin zw ałow ych, z w y ją tk ie m w spom nianych obniżeń. W w ierzch nich poziom ach glin y u leg ły spiaszczeniu w różnym sto p niu w efekcie rozm yw ającego d ziałan ia wód polodow cow ych i procesu bielicow ania, k tó ry tu w przeszłości w ystępow ał.
P od w zględem sk ład u m echanicznego gleby te w przew ażającej m ierze m ożna zaliczyć do g a tu n k u piasków g lin iasty ch , pod k tó ry m i najczęściej w y stę p u je n a głębokości 40-60 cm glina lekka (z k tó re j się w ytw orzy ły ),
294 В. Reimann, Z. K ociałkowski
n iekiedy z żyłam i i gniazdam i piasku. Na w zniesieniach glina w y stę p u je płytko, co jest w y n ikiem erozyjnego d ziałan ia wód, a także m echanicznej u p raw y. C zynniki te spow odow ały przem ieszczenie spiaszczonych w a rstw w m iejsca położone niżej.
P ro cen to w y udział poszczególnych g atu n k ó w gleb (biorąc pod uw agę poziom y górne) przed staw ia się n astęp u jąco :
piaski luźne — 7,5,
piaski słabo gliniaste — 13,7, piaski g lin iaste lekkie — 45,4, p iaski gliniaste m ocne — 33,4.
Typologicznie w yróżniono n a stę p u jąc e ty p y i po d ty p y gleb, w oparciu o k lasy fik a c ję Polskiego T ow arzy stw a Gleboznaw czego z ro ku 1959:
gleby b ru n a tn e w łaściw e u p raw n e, gleby b ru n a tn e w yługow ane upraw ne, czarne ziem ie w łaściw e u p raw ne, gleby bielicow e u p raw n e
gleby m urszow e.
D om inu ją tu gleby b ru n a tn e w yługow ane, k tó re w czasie b a d ań gle boznaw czych w 1953 r. zaliczano jeszcze do gleb bielicow ych. In ten sy w n ie prow adzona gospodarka rolna, k ieru n e k rozw ojow y i w spółczesna p ro du k tyw no ść n a d a ły ty m glebom obecnie c h a ra k te r gleb b ru n a tn y c h w y łu gow anych. Na m niejszej p rzestrzen i w y stę p u ją gleby b ru n a tn e w łaściw e. G leby bielicow e, czarne ziem ie i gleby m urszow e (w obniżeniach) reprezento w ane są raczej nieznacznie i dlatego w bad an iach n ad zasobnoś cią w m ik ro elem en ty nie zostały uw zględnione, z w y ją tk ie m jednego p ro filu (123) czarnej ziemi.
G leby Iłów ca bardzo dobrze re p re z e n tu ją tere n północnej części R ów n in y K ościańskiej i dlatego stąd pobrano p róbki do oznaczeń la b o ra to ry j nych. W ten sposób uzyskane dane odnośnie zaw artości m ikroelem entów m ogą być uogólnione na cały om aw iany teren . O dczyn b a d an y ch gleb jest obojętny, zbliżony do obojętnego lub k w aśny. Ich zaw artość w p rz y sw a jaln y fosfor i potas jest przeciętnie dostateczna, a zaw artość p rz y sw ajalnego m agnezu raczej dobra (tab. 1). Szczegółową c h a ra k te ry sty k ę gleboznaw czą tere n u podaje in n a p raca [21].
W czasie b ad ań kartograficzn o -gleb o zn aw czych we w rześniu i paź d ziern ik u 1965 r. w Iłów cu odsłonięto 12 c h a ra k te ry sty c z n y c h dla w y stę p u ją cy c h tu gleb p ro fili do głębokości 150 cm. Z poszczególnych po ziomów g enetycznych pobrano pró bk i in d y w id u aln e do określenia z a w a r tości Mn, Zn, Cu, В i Mo. Ogółem pobrano 50 próbek glebow ych.
B adania la b o ra to ry jn e przeprow adzono n a stę p u jąc y m i m etodam i:
M ikroelem enty w glebach Równiny K ościańskiej 295 T a b e l a 1 P r o c e n to w y u d z i a ł g l e b wg z a s o b n o ś c i w ^ 2 ^ 5 ^ P e r c e n t o f s o i l s d e p e n d in g o n a b u n d a n c e i n ^ 0 , ^ ^ 0 Z a s o b n o ś ć A b u n d an ce K l a s a z a s o b n o ś c i A b u n d an ce c l a s s к 2о wg E g n e r a A c c o r d in g t o E g n e r P 2 ° 5 wg E g n e r a A c c o r d in g t p E g n e r MgO wg S c h a c h t s c h a b e l a A c c o r d in g t o S c h a c h .- t s c h a b e 1 pH /К С 1 / d o b r a - h i g h I 1 9 ,5 1 9 ,7 5 6 ,2 6 , 1 - 7 , 0 4 7 , 1 ś r e d n i a - m edium I I 5 7 ,2 7 0 , 7 3 4 , 4 5 , 6 - 6 , 0 2 0 ,9 z ł a - Iow I I I 2 3 ,3 9 , 6 9 , 4 < 5 , 5 3 2 , 0
— odczyn gleb oznaczono w wodzie destylow anej i w roztw orze l n KC1 m etodą elek tro m e try c zn ą za pom ocą p e h a m e tru lam pow ego ty p PH M -22 (elektroda szklana);
— w glebach oznaczono m ang an a k ty w n y m etodą siarczynow ą S c h a - c h t s c h a b e l a [9]. Do w yw ołania rea k c ji b a rw n e j (M nO ï) stosow ano nadsiarczan am onu [2, 7];
— cynk ekstrah o w an o 0 ,ln HC1 w edług W eara-S om m era [10] i ozna czono m etodą ditizonow ą [7];
— dla e k stra k c ji m iedzi stosow ano ro ztw ór kw asu azotow ego o stęże niu zaproponow anym przez W esterhoffa. Do w yw o łania barw nego kom pleksu d w u e ty lo d w u tio k a rb a m in ia n u m iedzi stosow ano odczynnik P b (DDTK)2 [7, 11];
— bor oznaczono n a gorąco w wodzie w edług B erg era-T ru og a [1], m etodą d w u an trim id o w ą [7];
— m olibden ek strahow an o b u fo rem szczaw ianow ym Tam m a, stoso w a n y m przez G r i g g a [6]. O znaczenia ilościowe przeprow adzono m e tod ą ro dan k o w ą [3, 7].
M ikroelem enty oznaczono ko lo ry m etry czn ie (tab. 2). Do oznaczeń sto sow ano sp ek tro fo to m etr VSU I Zeissa.
M a n g a n . O pierając się n a liczbach granicznych, zaproponow anych przez B e r g m a n a [5], m ożna pow iedzieć, że gleby b ru n a tn e w yługo w ane w poziom ach próch n iczny ch są zasobne lub średnio zasobne w p rz y sw a jaln e dla ro ślin zw iązki m an gan u (od 20,8 do 52,0 ppm ). N atom iast w szystkie gleby b ru n a tn e w łaściw e oraz czarna ziem ia m ają n ied ostatecz n ą zaw artość m an g an u p rzy sw ajaln eg o , co w dużej m ierze może m ieć zw iązek z odczynem ty ch gleb (są one obojętne lub alkaliczne).
Z aw arto ść m an g an u p rzy sw ajaln eg o dla ro ślin w y raźnie m aleje w głąb pro filu gleb b ru n a tn y c h w yługow anych. N atom iast w pro filu gleb b ru n a
t-Z aw artość p rz y s w a ja ln y c h m ikroelem entów w g le b a c h w ppm Abundance o f a v a i l a b l e m ic ro e le m e n ts i n s o i l s i n ppm Nr p r o f i l u , ty p g le b y P r o f i l e No, s o i l s ty p e G łębokość D epth cm Poziom H o rizo n PH Un Zn Cu B Mo H20 KC1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 21 G leb a b r u n a tn a wyługowana 5 -20 A ,p 6 ,3 5 ,o 2 3 ,2 5 ,2 5 2 ,4 0 ,1 5 0 ,1 1 6 L eached brown s o i l 30-40 p.. g l . l . 6 ,8 5 ,7 1 7 ,3 2 ,9 5 2 ,3 0 , 0 5 0 ,0 6 2 50-70 / в / g l . l . 6 ,7 4 ,8 1 9 ,6 3 ,7 0 1 2 ,0 0 ,0 7 0 ,0 3 0 7 0-9 0 / в / g l . l . 7 ,3 6 ,0 1 1 ,0 5 ,5 5 9 ,4 0 ,1 1 0 ,0 0 5 1 2 0 -1 3 0 С g l . l . 7 ,1 5 ,6 1 5 ,5 5 ,5 0 1 7 ,6 0 ,1 4 0 ,0 6 2 64 G leb a b r u n a tn a wyługowana 0 -2 0 ЛпР p . g l . l . 6 ,5 5 ,7 3 1 ,2 3 ,7 0 4 ,0 0 ,3 7 0 ,3 5 3 L eached brown s o i l 30-40 / в / p .g l.m . 7 ,1 5 ,6 1 8 ,0 7 ,7 5 1 3 ,6 0 ,4 9 0 ,3 2 2 50-70 / В / g l . l . 6 ,5 6 ,0 1 5 ,0 7 ,2 0 2 ,6 0 ,3 7 0 ,0 2 2 100-110 с g l . l . 6 ,0 5 ,0 1 1 ,0 8 ,7 0 3 ,5 0 ,3 0 0 ,0 1 1
74 G leb a b r u n a tn a wyługowana 0 -2 0 A-.P p . g l . l . 6 ,3 5 ,3 3 2 , 0 5 ,5 0 8 ,2 0 ,6 3 0 ,3 0 2 L eached brown s o i l 35-45 AÎ p . g l . l . 6 ,5 5 ,7 1 7 ,2 2 ,1 2 3 ,7 0 ,3 1 0 ,2 0 5 55-65 / 3 / p . g l . l 6 ,6 5 ,7 1 5 ,0 3 ,2 2 1 0 ,2 0 ,1 4 0 ,0 5 1 70-80 / В / g l . l . 7 ,0 5 ,5 1 3 ,6 4 ,9 0 2 ,9 0 ,0 8 0 ,0 4 4 110-120 В/С g l . l . 8 ,6 7 ,7 6 ,0 4 ,3 0 3 ,2 0 ,0 3 0 ,0 2 0 88 G leb a b ru n a tn a wyługowana 0-20 А ,р p . g l . l . 5 ,2 4 ,1 4 6 ,0 3 ,5 2 2 ,7 0 ,7 5 0 ,0 8 2 L eached brown s o i l 30-40 h p . g l . l . 5 ,6 4 ,4 3 1 ,2 3 ,4 0 2 ,0 0 ,5 3 0 ,0 8 5 5 0-70 /В / g l . l . 6 ,3 4 ,6 2 0 ,8 3 ,2 0 3 ,6 0 ,6 4 0 ,0 3 2 110-120 / В / / С g l . l . 8 ,6 7 ,7 4 ,8 1 ,1 0 2 ,3 0 ,2 8 0 ,0 1 1
182 G leb a b r u n a tn a wyługowana 5-20 A-.P p . g l . l . 5 ,9 4 ,8 2 6 ,8 5 ,2 0 4 ,0 0 ,4 1 0 ,0 9 3 L eached brown s o i l 25-35 / В / g l . l . 6 ,4 4 ,6 2 4 ,8 4 ,5 5 2 ,8 0 ,4 0 0 ,1 0 6 50-80 /В / g l . l . 6 ,7 5 ,0 1 8 ,6 5 ,8 1 3 ,0 0 ,3 2 0 ,1 3 1 110-120 С g l . l . 8 ,5 7 ,7 6 ,0 1 ,4 5 8 ,1 0 ,2 4 0 ,0 2 1 29 6 B . R e im a n n , Z . K o c ia łk o w sk i
- 2 - c . d . t a b e l i 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 189 G leb a b ru n a tn a wyługowana 0-27 A ,p p . g l . l . 7 ,2 6 ,7 5 2 ,0 1 0 ,0 0 5 ,9 0 ,3 0 0 ,2 1 0 L eached brown s o i l 2 7-4 0 А-./В/ p .g l.m . 7 ,0 5 ,7 2 0 ,8 8 ,8 0 1 1 ,2 0 ,2 0 0 ,1 8 5 40-55 / В / g l . l . 7 ,5 6 ,4 1 2 ,0 1 0 ,0 0 4 ,2 0 ,1 6 0 ,0 1 5 55-130 С g l . l . 8 ,6 7 ,8 6 ,0 2 ,0 5 3 ,1 0 ,1 4 0 ,0 2 5 2 77 G leb a b ru n a tn a wyługowana 0 -2 0 A ,p p . g l . l . 6 ,2 5 ,4 2 0 ,8 4 ,5 5 2 ,6 0 ,1 0 0 ,1 1 7 L eached brown s o i l 20-25 Аг/В / p . g l . l . 7 ,0 5 ,7 2 0 ,8 6 ,2 0 2 ,6 0 ,3 0 0 ,0 8 5 35-100 / В // С 6 1 . 1 . 8 ,3 7 ,4 1 2 ,0 6 ,4 0 3 ,3 0 ,7 2 0 ,0 0 5 119 G leb a b ru n a tn a w łaściw a 0 -2 0 АдР p . g l . l . 8 ,0 7 ,6 1 3 ,6 7 ,9 5 4 ,4 0 ,3 2 0 ,1 3 1 T y p ic a l brown s o i l 30-40 p . g l . l . 8 ,2 7 ,1 1 2 ,0 4 ,2 5 4 ,1 0 ,3 2 0 ,0 4 7 50-60 /В / g l . l . 7 ,3 6 ,2 1 2 ,4 6 ,2 0 4 ,7 0 ,3 4 0 ,0 4 1 100-110 /В //С g l . l . 7 ,0 5 ,6 1 9 ,1 8 ,9 5 8 ,8 0 ,3 0 0 ,0 9 3 155 G leba b ru n a tn a w łaściw a 0 -2 0 Л ,р p . g l . l . 7 ,0 6 ,6 1 5 ,0 1 1 ,4 0 4 ,5 0 ,4 9 0 ,1 8 0 T y p ic a l brown s o i l 30-4 0 p . s ł . g l . 7 ,4 6 ,2 1 1 ,0 1 0 ,0 0 3 ,6 0 ,2 4 0 ,0 4 2 60-8 0 /В / g l . l . 7 ,9 7 ,5 1 1 ,0 8 ,5 0 9 ,2 0 ,2 2 0 ,1 6 5 110-120 с g l . l . 8 ,8 7 ,7 6 ,0 7 ,2 5 8 ,5 0 ,1 8 0 ,0 1 0 174 G leb a b ru n a tn a w łaściw a 5 -2 0 A ,p p .m .g l . 7 ,0 6 ,4 1 5 ,7 5 ,7 0 2 ,9 0 ,3 0 0 ,1 9 0 T y p ic a l brown s o i l 30-4 0 h p .m .g l . 7 ,1 6 ,3 1 3 ,6 4 ,6 5 2 ,9 0 ,4 4 0 ,1 3 0 45-55 / В / g l . l . 7 ,2 6 ,7 1 7 ,2 7 ,1 0 8 ,0 0 ,3 4 0 ,0 4 1 100-110 /В / g l . l . 7 ,3 6 ,6 1 7 ,2 1 0 ,2 0 5 ,7 0 ,2 7 0 ,0 6 1 357 G leb a b r u n a tn a w łaściw a 0-23 А-.Р p . g l . l . 7 ,3 6 ,7 1 7 ,1 9 ,7 0 3 ,4 0 ,4 0 0 ,5 9 5 T y p ic a l brown s o i l 35-45 / В / p . g l . l . 7 ,4 7 ,1 1 2 ,0 8 ,6 0 2 ,5 0 ,7 2 0 ,1 6 2 50-6 0 / в / p . s ł . g l . 7 ,5 6 ,9 1 1 ,0 9 ,5 0 2 ,6 0 ,3 8 0 ,0 1 1 120-130 С p . l . 7 ,5 6 ,7 1 2 ,0 1 0 ,4 5 5 ,4 0 ,0 4 0 ,0 2 4 130-150 с p . l . 7 ,5 7 ,0 1 0 ,0 1 2 ,7 5 2 ,1 0 ,0 6 0 ,0 3 0 123 C za rn a ziem ia 0 -2 0 АдР p . g l . l . 7 ,4 7 ,1 1 9 ,2 5 ,9 5 7 ,1 0 ,3 2 0 ,1 0 3 B lack e a r t h 4 0 -5 0
4
p . g l . l . 6 ,8 5 ,5 2 4 ,0 3 ,7 0 3 ,0 0 ,4 1 0 ,0 3 1 6 0-8 0 С p . l . 7 ,2 6 ,4 2 2 ,4 1 ,8 0 1 ,5 0 ,4 2 0 ,0 5 0 I 2O -I3O с p . s ł . g l . 7 ,1 6 ,1 1 7 ,2 6 ,2 0 2 ,9 0 ,5 5 0 ,0 1 0 p . l . - p ia s e k lu ź n y - lo o s e sand p . g l . l . - p ia s e k g l i n i a s t y l e k k i - l i g h t loamy sa n d g l . l . - g l i n a le k k a - l i g h t loamp . s ł . g l . - p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y - w eak ly loam y eand p . g l . m . - p ia s e k g l i n i a s t y moony - h ea v y loam y san d
M ik r o e le m e n ty w g le b a ch Ró wn iny K o śc ia ń sk ie j
298 В. Reimann, Z. Kociałkowski
n y ch w łaściw ych spadek zasobności w p rz y sw aja ln y c h m angan nie jest ta k w y ra ź n y ja k w glebach b ru n a tn y c h w yługow anych.
C y n k . Z aw artość cynku w w ierzch n ich w a rstw ac h gleb m ieści się w g ran icach od 3,5 do 11,4 ppm . P o ró w n u ją c w y n ik i uzyskane dla b a d a n y c h gleb z liczbam i pod anym i przez P olskie T ow arzystw o G leboznaw cze [7] m ożna powiedzieć, że gleby b ru n a tn e w łaściw e są zasobne w cynk p rz y sw a ja ln y dla roślin. G leby b ru n a tn e w yługow ane m ają dobrą lu b śred n ią zasobność p rzy sw ajaln eg o cy n ku (I i II klasa zasobności).
R o zp atru jąc rozm ieszczenie profilow e zw iązków cyn ku nie m ożna stw ierdzić w y raźn ej praw idłow ości. W glebach b ru n a tn y c h w y ług ow a n y ch m ożna zauw ażyć pew ną ten d en cję do grom adzenia się zw iązków c y n k u w poziom ie B, a w glebach b ru n a tn y c h w łaściw ych w b a d a n y ch p ro filach nie stw ierdzono n aw et tej ten den cji. We w szystkich glebach bardzo często duże ilości cy nku są w poziom ach А гр, a także w poziom ie C.
M i e d ź . Ilości zw iązków m iedzi w form ie p rzy sw aja ln e j dla roślin w poziom ach orn ych m ieszczą się w g ran icach od 2,4 do 8,2 ppm . W yce n iając te w y n iki w edług liczb g ran iczny ch W e s t e r h o f f a [7, 11] m oż na pow iedzieć, że b adane gleby b ru n a tn e w łaściw e i w yługow ane są dob re j lub śred n iej zasobności (I i II k lasa zasobności).
P oziom y В w iększości gleb w y k a z u ją pew ne grom adzenie p rzy sw a ja ln y c h dla roślin form m iedzi. Poza ty m tru d n o dopatrzyć się in n y ch praw idłow ości.
B o r . Ilości rozpuszczalnego w gorącej wodzie b o ru w poziom ach
p ró chn iczn y ch b a d an y ch gleb b ru n a tn y c h w a h a ją się w granicach 0,10- -0,75 ppm .
W yceniając u zyskane przez nas w y n ik i w edług liczb g ran icznych B er- g era-T ru o g a [1] m ożna powiedzieć, że b ad ane gleby są zasobne w bor. N aw ożenie ty m sk ład n ik iem nie jest konieczne. Jed y n ie dw ie gleby (pro file 21 i 277) m ogą reagow ać na stosow anie naw ozów zaw ierający ch bor, gdyż zaw artość tego sk ła d n ik a w w a rstw ac h o rn y ch w ynosi 0,10 i 0,15 ppm (III k lasa zasobności).
W p ro filach gleb b ru n a tn y c h w yłu g ow an y ch p rzy sw aja ln e dla roślin zw iązki boru przew ażnie m aleją, w glebach b ru n a tn y c h w łaściw ych sp a dek ten jest m niej znaczny.
M o l i b d e n . W b a d an y ch glebach otrzy m ano dość różne ilości p rz y sw ajalnego dla ro ślin m olibdenu — od 0,082 do 0,595 ppm .
N ajw ięcej p rzy sw ajalnego m olibdenu z a w iera ją poziom y próchniczne gleb b ru n a tn y c h w łaściw ych, gdzie w arto ści te w ynoszą 0,131-0,595 ppm . O pierając się na liczbow ych w sk aźn ikach m olibdenow ych gleby w y d a je się, że kom pleksy ty c h gleb są dostatecznie zasobne w m olibden.
N atom iast w śród gleb b ru n a tn y c h w y ług o w anych obok I k lasy zasob ności (profile 64, 74 i 189) w y stę p u ją gleby o zasobności niedostateczn ej
M ikroelem enty w glebach R ów niny Kościańskiej 299
w p rzy sw aja ln e dla roślin połączenia m olibdenu — III k lasy zasobności (profile 21, 88 i 182).
Rozm ieszczenie p rzy sw aja ln y c h dla ro ślin zw iązków m olibdenu w p ro filach gleb w sk azu je na spad ek tego m ik ro elem en tu w głąb profilu . Szcze gólnie odnosi się to do gleb b ru n a tn y c h w yług ow an ych . N ajw iększe ilości tego sk ład n ik a w y stę p u ją w poziom ie A xp.
T a b e l a 3 O c e n a z a s o b n o ś c i g l e b w m i k r o s k ł a d n i k i w p o z io m ie E s t i m a t i o n o f t r a c e e l e m e n t s c o n t e n t i n A^ h o r i z o n N r p r o f i l u P r o f i l e No. lin Zn Cu В Uo p . p . m . k l a s a c l a s s p .p .m * k l a s a c l a s s p . p . m . k l a s a c l a s s p . p . m . k l a s a c l a s s p .p .m * k l a s a c l a s s 21 2 3 ,2 I I 5 , 2 5 I 2 , 4 I I 0 , 1 5 I I I 0 , 1 1 6 I I I 6 4 3 1 ,2 I 3 , 7 0 I I 4 , 0 I 0 , 3 7 I 0 ,3 5 3 I 7 4 5 2 , 0 I 5 , 5 0 I 8 , 2 I 0 , 6 3 I 0 ,3 0 2 I 8 8 4 6 , 0 I 3 , 5 2 I I 2 , 7 I I 0 ,7 5 I 0 ,0 8 2 I I I 182 2 6 , 8 T 5 , 2 0 I 4 , 0 I 0 , 4 1 I 0 ,0 9 3 I I I 189 5 2 , 0 I I 1 0 ,0 0 I 5 , 9 I 0 , 3 0 I I 0 , 2 1 0 I 277 2 0 , 3 I I 4 , 5 5 I I 2 , 6 I I 0 , 1 0 I I I 0 ,1 1 7 I I 119 1 3 ,6 I I I 7 , 9 5 I I 4 , 4 I 0 , 3 2 I 0 ,1 3 1 I 155 1 5 , 0 I I I 1 1 ,4 0 I 4 , 5 I 0 , 4 9 I 0 ,1 8 0 I 1 7 4 1 5 ,7 I I I 5 , 7 0 I 2 , 9 I I 0 , 3 0 I I 0 , 1 9 0 I 557 1 7 ,1 I I I 9 , 7 0 I 3 , 4 I I 0 , 4 0 I 0 ,5 9 5 I 123 1 9 ,2 I I I 5 , 9 5 I 7 , 1 I 0 , 3 2 I 0 ,1 0 3 I I OMÓWIENIE WYNIKÓW
U zyskane w y n ik i zasobności b a d an y ch gleb w n iek tó re p rzy sw aja ln e dla ro ślin m ik ro elem en ty dotyczą głów nie gleb b ru n a tn y c h i w y łu g o w a nych, w y tw o rzony ch z glin zw ałow ych północnej części R ów niny K oś ciańskiej. G leby te n ależą głów nie do g a tu n k u piasków g lin iasty ch n a - glinow ych. P o dsum ow u jąc uzy sk ane w y n ik i m ożna w y sunąć n a stę p u jąc e w nioski:
1. G leby b ru n a tn e w yługow ane są zasobne w p rzy sw aja ln y dla roślin m ang an, n ato m ia st gleby b ru n a tn e w łaściw e są niedostatecznie zasobne w ten sk ład n ik i m ogą reagow ać na naw ożenie p ro d u k ta m i zaw ierający m i m angan.
2. Zasobność gleb b ru n a tn y c h zarów no w łaściw ych, jak i w y łu g o w an y ch (poziom y próchniczne) w p rzy sw aja ln e dla roślin połączenia cy n k u i m iedzi jest dobra lub śred nia.
3. G leby b ru n a tn e w łaściw e w y k a z u ją dobrą na ogół zasobność w p rz y sw ajaln e dla ro ślin zw iązki b o ru i m olibdenu. N atom iast gleby b ru n a tn e
300 В. Reimann, Z. K ociałkowski
w yłu gow an e obok zasobności dobrej w y k a z u ją rów nież zasobność niedo stateczną w oba te sk ład nik i.
4. M olibden i m an g an w fo rm ach p rzy sw aja ln y c h dla roślin w p ro filach gleb z głębokością m aleją. O dnosi się to szczególnie do profilów gleb b ru n a tn y c h w yługow anych. S padek w p ro filu w y k a z u ją zw iązki bo ru , z pew ny m jed n a k grom adzeniem w poziom ie B.
5. W w iększości profilów b ad an y ch gleb z n a jd u je m y pew ne ilości m iedzi w poziom ie B. D otyczy to rów nież poziom u A v
6. Nie stw ierdzono zasadniczych praw idłow ości w rozm ieszczeniu p ro filow ym w p rzy sw aja ln e dla ro ślin fo rm y cy n k u w obu b ad a n y ch p o d ty - pach gleb b ru n atn y c h .
LITERATURA
[1] B e r g e r K. C., T r u o g E.: Boron tests and determination for soils and plantas. Soil Sei., z. 57, 1944, s. 25-36.
[2] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a М.: O metodach chem icz nych (kolorym etrycznych) oznaczania zasobności gleb w mangan przysw ajal
ny dla roślin. Roczn. Glebozn., t. 15, 1965, z. 1, s. 167ч190.
[3] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Badania nad przysto sowaniem do oznaczeń seryjnych m etody Grigga służącej do określania w g le bie przyswajalnego m olibdenu. Roczn. Glebozn., t. 16, 1966, z. 2, s. 301-326. [4] B e r g m a n W.: M etody określania zawartości magnezu i m ikroelem entów
w glebach. Międzynar. Czasop. Roln., III, 1963, s. 49-53.
[5] B e r g m a n W., B ü c h e l L., E b e l i n g R., W i 11 e r B.: Die M agnesium und M ikronährstoffversorgung der Böden Thüringens. Tag. Beri. D. T. Akad. Landwirt. Wissen., Berlin, nr 56, 1962 s. 35-54.
[6] G r i g g J. L.: D eterm ination of the available m olybdenum of soils. N.Z.J. Sei. and Techn., sect. A, t. 34, 1953, s. 405-414.
[7] Praca zbiorowa: Kom isja Chemii Gleb PTG, Zespół M ikroelem entów. Metody oznaczania dostępnych m ikroelem entów w glebach (projekt). Warszawa 1966. [8] R e i m a n n B., B a r t o s z e w i c z A., B o r o w i c z A., M i c h a ł e k K.: Gleby gospodarstwa ZHRO Iłów iec, pow. Śrem, i ich zasobność w przysw ajalny dla roślin fosfor, potas i magnez. A nnales WSR Poznań (w druku).
[9] S c h a c h t s c h a b e l P.: Die Bestim m ungs des M angansversorgungsgrades von Böden und seine Beziehung zum Auftreten der D örrfleckenkrankheit bei Hafer, Zeitsch. für Pflan., Düng, und Bod., 78(123), 1967.
[10] W e a r J , S o m m e r A.: A cid -extractab le zinc of soils in relation to the occurence of zinc deficiency sym ptom s of corn. A method of analysis. Soil Sei. Soc. Am. Proc., 12, 1947, s. 143.
[11] W e s t e r h o f f H.: Beitrag zur Kupferbestim m ung in Boden. Landw. Forsch., VII, 1954/55, s. 190-193.
M ikroelem enty w glebach Równiny Kościańskiej 301 Б . Р Э Й М А Н Н , 3 . К О Ц И А Л К О В С К И НЕКОТОРЫЕ МИКРОЭЛЕМЕНТЫ В БУРЫ Х ПОЧВАХ СЕВЕРНОЙ ЧАСТИ КОСЬЦЯНСКОЙ РАВНИНЫ К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я и К е ф е д р а А г р о х и м и и В ы с ш е й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й Ш к о л ы , П о зн а н ь Р е з ю м е Изучалось содерж ание доступных для растений микроэлементов в бурых типичных почвах и в бурых выщелоченных почвах, образованных из валунных глин залегающ их в северной части Косьцянской равнины. Установлено, что бурые типичные почвы неудовлетворительно обеспечены усвояемым марганцем, средне или хорошо обеспечены цинком и медью, но вполне обеспечены бором и молибденом. Бурые выщелоченные почвы хорошо обеспечены марганцем, полностью или средне обеспечены цинком и медью, однако наряду с хорошей обеспеченностью показывают неудовлетворительную обеспеченность бором и молибденом. Распределение по почвенному профилю следующее: содерж ание марганца, молибдена а такж е бора с глубиной уменьшается. Медь и бор в некоторой сте пени накапливаются в горизонте В; содерж ание цинка не обнаруживает законо мерностей в этом отношении. В . R E IM A N N , Z. K O C IA Ł K O W S K I
SOME TRACE-ELEMENTS OF BROWN SOILS OF NORTHERN PART OF KOŚCIAN PLAIN
D e p a r tm e n t o f S o il S c ie n c e , D e p a r t m e n t o f A g r o c h e m is t r y , C o lle g e o f A g r ic u ltu r e , P o z n a ń
S u m m a r y
A study was made on the contents of trace elem ents (Mn, Zn, Cu, В and Mo) available to plants in brown and leached brown soils developed from boulder loams in northern part of K ościan Plain.
In was stated that brown soils had low content of available Mg, m iddle con tent of Zn and Cu and high content of Br and Mo.
Leached brown soils had high content of Zn and Cu. Some of them had low content of Br and Mo.
The range of occurence of Mn, Mo and Br decrease in lower part of soil p rofi les. In В horizon a decrease of the Mo and Br content was obserwed. The distri bution of Zn in soil horizons w as irregular one.
W p ł y nę ł o do redakcji w lipcu 1967 r.
