R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V D O D . W A R S Z A W A 1965
ANDRZEJ ZEMBACZYŃSKI
BADANIA NAD ZALEŻNOŚCIĄ MIĘDZY KWASOWOŚCIĄ I ZASOBNOŚCIĄ GLEB W PRZYSWAJALNY FOSFOR I POTAS
A PLONAMI NIEKTÓRYCH ROŚLIN UPRAWNYCH Stacja Chem iczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.
Rozpoczęta w latach 1954—55 pierwsza rotacja system atycznych ba dań kwasowości i zasobności gleb Polski w przysw ajalne składniki po karm owe dobiega końca. Wiele stacji rozpoczęło już badania drugiej rotacji, a równocześnie prowadzone są próby znalezienia współzależ ności między w ynikam i badań stacji chem iczno-rolniczych a innym i w skaźnikam i produktyw ności naszych gleb. Problem ten pierw szy podjął w jednym z swych referatów prof. К. В o r a t y s к i [1] omawiając za leżność między plonam i 4 zbóż a odczynem i zasobnością gleb w przy sw ajalny fosfor i potas w skali ogólnokrajowej. Stw ierdził na podstawie wyników badań, do roku 1960, najw yraźniej zarysow ującą się zależność między plonam i 4 zbóż a bonitacją zasobności w przysw ajalny dla roślin fosfor.
Podobne problem y poruszył w swych pracach C z u b a [2, 3], który na przykładzie wyników badań z teren u województwa wrocławskiego szuka zależności statystycznej między bonitacją gleboznawczą gleb a ich kwasowością i zasobnością w przysw ajalny fosfor i potas.
Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp. zakończyła I rotację badań kwasowości i zasobności gleb w roku 1961. P rzy opracowywaniu wyników zwrócono między innym i uwagę na problem zależności między kwasowością i zasobnością gleb poszczególnych powiatów a średnim i plo nami niektórych roślin upraw nych. Tabele 1 i 2 przedstaw iają bonitację kwasowości i zasobności gleb w przysw ajalny fosfor i potas, obliczone według propozycji Riehma, i średnie plony za okres 1956—1960 czterech podstawowych zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych w poszczególnych pow iatacn województwa zielonogórskiego.
414 A . Z E M B A C Z Y Ń S K I
T a b e l a 1 Ocena kwasowości i zasobności g le b województwa z ie lo n o g ó rsk ieg o E stim ated s o i l re a c tio n and c o n te n ts of a v a ila b le phosphorus and
potassium in s o i l s of Z ielona Góra voivodeship
Powiat D i s t r i c t Kwasowości gleb S o il re a c tio n
Zasobności w przysw aialny C ontents of a v a ila b le fo sfo r phosphorus p o ta s potassium Głogów 35,0 51,0 32,7 Gorzów 36,4 38,5 27,4 Krosno 8,6 25,8 15,7 Lubsko 6,4 14,6 14,8 Międzyrzecz 38,4 28,9 22,7 Nowa Sól 13,9 28,6 19,0 Słubice 22,5 32,1 10,5 S trz e lc e 54,5 39,8 22,8 Sulechów 14,0 23,6 12,6 Sulęcin 24,9 34,7 15,8 Szprotawa 15,1 19,1 13,8 Świebodzin 18,7 33,5 16,9 Wschowa 30,0 32,9 18,9 Z ielona Góra 8,7 22,8 6,4 Żagań 5,5 18,8 17,7 Żary 5,0 11,9 17,5 T a b e l a 2
Ś rednie plony n ie k tó ry c h r o ś l i n uprawnych (1956-60) Mean y ie ld s of some c u ltu r e p la n ts (1956-60)
Powiat - D i s t r i c t 4 zboża 4 cerales Ziemniaki P o tato es Buraki cukrowe Sugar b e e ts Razem p r z e l i czeniowe T o ta l c a lc u la te d Głogów 16,5 94 201 21,9 Gorzów 15,2 103 195 18,5 Krosno 14,4 92 189 16,4 Lubsko 15,0 89 164 16,5 Międzyrzecz 16,4 102 220 19,0 Nowa Sól 14,6 72 183 16,3 S łubice 13,4 87 189 15,4 S trz e lc e 14,8 99 212 18,9 Sulechów 16,0 109 185 18,9 Sulęcin 13,6 107 183 16,6 Szprotawa 15,0 109 154 17,8 Świebodzin 14,3 102 197 16,9 Wschowa 18,6 111 225 22,6 Z ielona Góra 12,7 89 178 15,0 Żagań 14,1 83 139 15,6 Żary 13,1 90 147 14,9
pH , Z A S O B N O Ś Ć G L E B W P i К A P L O N Y R O Ś L IN 415
Współzależność między powyższymi wielkościami najlepiej ilu stru ją współczynniki koleracji, zestawione w kolejnej tab. 3. Za istotne i sta tystycznie udowodnione możemy przyjąć wszystkie w artości r powyżej 0,4259. Z powyższego wynika, że istnieje statystycznie udowodniona za leżność między bonitacją kwasowości gleb, a plonami ziemniäkow i b u ra ków cukrowych, bonitacją zasobności w przysw ajalny fosfor a plonami buraka cukrowego i bonitacją zasobności w przysw ajalny potas a plo nam i 4 zbóż. Pozostałe stosunki korelacyjne są niższe niż teoretyczna w artość r z tabel, czyli statystycznie nie udowodnione. Podobne badania przeprowadzono na przykładzie kilku powiatów przyjm ując jako jednost ki porów nywane obszary gromadzkich rad. Uzyskane rezu ltaty są bardzo zbliżone do przedstaw ionych w skali powiatów.
T a b e l a 3 Korelacja między kwasowością i zasobnością gleb w przyswajalny P20^ i i^O a plonami ro ś lin
C orrelation of s o il reaction and available an<* ^2® contents with p lant crops
Średni plon w latach 1956-1960 Mean crops y ield s 1956-1960
Współczynnik k o re la c ji w stosunku do b o n ita c ji
C orrelation c o effic ie n t with the sorvey kwasowości s o il reactio n pH zasobności w contents p2°5 zasobności w contents k2o
4 podstawowych zbóż - 4 basic c ereals ziemniaków - potatoes
buraków cukrowych - sugar beets przeliczeniowe razem - to ta l calculated
0,392 0,430 0,723 0,793 0,363 0,228 0,722 0,892 0,485 0,086 0,375 0,903
Za statystycznie udowodnione można przyjąć w artości r wyższe od 0,4259 przy poziomie is to tn o ś ci a = 0 ,l0 ,k tó ry przy badaniach tego typu je s t najczęściej stosowany.
At s t a t i s t i c a l l y assu red can be taken r-v a lu e s in excess of 0.4259 a t le v e l a - 0.10, commonly used in in v e s tig a tio n s of t h i s type.
Dużo w yraźniejszą współzależność korelacyjną stw ierdza się, gdy w miejsce plonów poszczególnych roślin upraw nych przyjm ie się plony przeliczeniowe według współczynników zaproponowanych przez G r u s z c z y ń s k ą [4] w swej pracy nad ekonomiczną efektywnością nawożenia. Przeliczone w ten sposób plony łączne zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych podane są w ostatniej kolum nie tab. 2, a odpowiednie współ czynniki korelacji w dolnym rzędzie tab. 3.
Podobne, chociaż nie tak wysokie, w artości stw ierdza stosując inne m etody przeliczeniowe C z u b a [3] dla gleb Dolnego Śląska.
Ogółem można stwierdzić, że w badanym okresie wysokość plonów poszczególnych roślin na terenie województwa zielonogórskiego n ajb ar
416 A. ZEM BACZYŃSKI
dziej była zależna od kwasowości gleb, a mniej w yraźnie kształtow ał się jej związek z zasobnością w przysw ajalne składniki pokarmowe.
Prowadzone obecnie badania II rotacji pozwolą na lepsze i bardziej szczegółowe opracowanie powyższego zagadnienia nie tylko w skali po wiatów i gromad, lecz również poszczególnych wsi, a przede wszystkim państw ow ych gospodarstw rolnych, gdzie istnieje najlepsza możliwość uzyskania wiarogodnych i długoletnich danych, dotyczących wysokości plonów, poziomu nawożenia i innych czynników agrotechnicznych.
LITERATURA
[1] B o r a t y ń s k i K.: Ocena zasobności gleb w składniki pokarmowe i potrzeb nawozow ych z uwzględnieniem rejonów glebow o-klim atycznych oraz m ożliw ości okresowego stosow ania jednostronnego nawożenia. Zeszyty Ekonom iki R olnictwa i Planowania, 28, 1961, 89—164.
[2] С z u b a R.: Próba znalezienia w spółzależności m iędzy bonitacją gleb i ich zasob nością. Roczn. Glebozn., dodatek do t. 13, 153—155.
[3] C z u b a R.: Efektyw ność nawożenia i niektóre problem y gospodarki nawozowej w ostatnim pięcioleciu na Dolnym Śląsku. Postępy Nauk Roln., 6/78, 1962. [4] G r u s z c z y ń s k a D.: Ekonomiczna efektyw ność nawożenia. PWRiL, 1964.
А. ЗЭ М БАЧИ Н БСКИ ИССЛЕДОВАНИЕ ЗАВИСИМОСТИ МЕЖДУ КИСЛОТНОСТЬЮ И ОБЕСПЕЧЕННОСТЬЮ ПОЧВ А УРОЖАЕМ НЕКОТОРЫХ КУЛЬТУРНЫХ РАСТЕНИЙ А гр охим ич еск ая станция Г ож ов В ельк опол ьск и Р е з ю м е В отдельных районах зелёногурского воеводства автором сконстатирована некоторая зависимость м еж ду кислотностью почв и урожаем злаковых хлебов, картофеля и сахарной свеклы. Зависимость м еж ду содержанием усвояемого ф осф ора и калия а урожаем вышеуказанных культур статистически не достоверна. A. ZE M BACZYŃSK I
INVESTIGATIONS ON CORRELATIONS OF SOIL REACTION AND ABUNDANCE OF SOME NUTRIENTS WITH PLANT CROPS
S ta tio n for A g ricu ltu ra l C h em istry, G orzów W ielk o p o lsk i
S u m m a r y
Author considers existan ce a dependence b etw een soil reaction and m ean yields of corn, potatoes and sugar beets in individual districts of the Zielona Góra v oivo deship. R elationship betw een available phosphor and potassium contents and crop yields is not proved statistically.
