E LŻ B IE T A M A ŁY SO W A , JERZY BO R S
Sr-90 W GLEBA CH UŻYTKOW ANYCH ROLNICZO NA TER EN IE W OJEW ÓD ZTW A W RO CŁA W SKIEGO
K ated ra C h em ii R olnej W SR W rocław . K iero w n ik prof. dr K. B o ra ty ń sk i i P racow n ia B io fiz y k i IU N G L a sk o w ice O ław sk ie. K iero w n ik — prof. dr B. Ś w ię
to ch o w sk i
D otychczasow e b ad an ia [2, 4, 6] n ad rad io a k ty w n y m skażeniem Sr-90 gleb polskich nie o bejm ow ały uży tk ów roln ych . P ozn anie stopnia rad io ak ty w n eg o skażenia Sr-90 użytk ó w ro ln y ch jest szczególnie w ażne, bo p o b iera n y przez ro ślin y ze skażonej gleby Sr-90 d o staje się w raz z pok arm am i ro ślin n y m i i zw ierzęcym i do organizm u ludzkiego. C he- m izm śladow ych ilości s tro n tu w glebie nie jest jeszcze d ostatecznie poznany [3]. N iew iele też w iadom o o p rzy sw ajalności Sr-90 d la roślin, a w ysoka rad io aktyw ność i długi okres półrozpadu k w a lifik u ją ten ra d io p ierw ia ste k do szczególnie szkodliw ych dla organizm ów żyw ych [1].
S to pień rad io ak ty w n eg o skażenia Sr-90 pow ierzchni objętej opadem prom ien io tw órczym określa się zazw yczaj w oparciu o pom iar jego za w artości w w ierzchniej (0— 5 cm) w a rstw ie gleby. P rzep ro w ad zan a w ten sposób ocena nie jest w p e łn i m ia ro d ajn a dla użytk ów rolnych. Na glebach u p raw n y c h w yk o n y w an e są przecież różne zabiegi ag ro tech niczne (upraw a, naw ożenie), k tó re p rzy czy n iają się do przem ieszczenia Sr-90 w głębsze w a rstw y g leby i ty m sam ym do obniżenia jego z a w a r tości w jednostce objętości. Przem ieszczenie Sr-90 w głębsze w a rstw y gleby może się przyczyn iać tak że do zw iększonego p o b ierania tego rad io p ierw ia stk a przez ro ślin y u p raw n e i n iew ątp liw ie może w pływ ać n a w zro st skażenia p ro d u k tó w rolnych.
Przep ro w adzo ne przez jednego z nas [5] w stęp ne b adan ia n ad r a d io ak ty w n y m skażeniem Sr-90 gleb różnie w y k o rzy sty w an y ch rolniczo w y k a z a ły isto tn e zróżnicow anie zaw artości s tro n tu n aw et n a obszarze o niew ielkiej pow ierzchni. W yniki te oraz pow ody przytoczone na w stęp ie zachęciły nas do podjęcia dalszych bad ań w ty m k ie ru n k u .
9-1 E. M ałysow a, J. B ors
P o d staw ą do p rzeprow adzen ia tych b ad ań b y ły pró bk i glebow e po b ran e we w rześniu 1962 rok u z w y b ran y ch stanow isk na łąkach bądź pastw iskach i na polach ornych w poszczególnych pow iatach w ojew ódz tw a w rocław skiego. M iejsce p o b ran ia próbek zn ajd o w ały się na tere n ac h rów ny ch i o d kryty ch . P ró b k i pobieran o z głębokości 0— 20 cm, z pow ierz chni 25X 25 cm. Od po b rania pró b ek do rozpoczęcia pom iarów aktyw ności u p łynęło około 6 m iesięcy, tak że izotopy o k ró tk im okresie istn ien ia nie w p ły w ały na m ierzoną aktyw ność. Ł ącznie przeanalizow aliśm y 50 p róbek glebow ych.
Rodzaj an alizow anych gleb oznaczono m akroskopow o. Pod w zględem c h a ra k te ry s ty k i chem iczno-rolnicznej definicję przeprow adzono w o p a r ciu o oznaczenia: pH m etodą p o tencjo m etryczną, kw asow ość h y d ro li- tyczną w edług K appen a i С organiczny w edług T iu rin a. Je śli idzie o Ca w ym ienny, podany także w ty ch zestaw ieniach, to osobnych oznaczeń nie p rzepro w adzano przy jm u jąc, że d o statecznie o brazuje to m asa osadu w y e k strah o w an y ch w apniow ców p rzy analizie na zaw artość Sr-90. Ilość Ca w ym iennego obliczona została w oparciu o założenie, że cała m asa osadu w apniow ców jest dw uw odnym szczaw ianem w apniow ym . Rodzaj badanych gleb oraz ich c h a ra k te ry sty k ę chem iczno-rolniczą dla użytków zielonych p rzed staw ia tab. 1. a dla pól o rnych tab. 2.
Do oznaczenia zaw artości Sr-90 w b adanych glebach zastosow ano m etodę szczaw ianow ą [7]. E k stra k c ję p rzeprow adzano l n octanem am o now ym o pH = 7,0, p rzy sto su nk u gleby do odczynnika w ynoszącym 1:4. O trzy m a n y w yciąg odparow yw ano i w yprażano (500 °C) u su w ając z a w artą w nim su b stan cję organiczną, a pozostałość rozpuszczano w 10% HC1. W o trzy m an y m roztw orze strącan o glin i żelazo am oniakiem , a z n a j d ujące się V/ przesączu w apniow ce w y trącan o szczaw ianem am onow ym . O trzy m a n y osad po w ysuszeniu by ł podstaw ą do p rzep row adzen ia po m iarów aktyw ności. A ktyw ność osadu w apniow ców oznaczano licznikiem G. M. typ. BAT 25/2, używ ając p rzelicznika LLj. Tło licznika w osłonie ołow ianej w ynosiło 12 im p/m in. W ydajność liczenia określona została za pom ocą wzorca Sr-90 + Y 90. M ierzono na przem ian tło i aktyw ność próbki, każdorazow o w przeciągu 20 m in u t. C ałkow ity czas p om iaru w y nosił co n a jm n ie j 200 m inu t.
O znaczenie aktyw ności Sr-90 pozw ala na przep row adzen ie oceny b a danych gleb zarów no pod w zględem radiotoksyczności, jak i ra d io aktyw nego skażenia. M iarą radiotoksyczności gleb jest jed n o stk a S. U. (pc/l g Ca). Stosow anie S. U. jako m ia ry radiotoksyczności gleb jest u zasadnione tym , że Sr-90 p o b ieran y jest przez o rganizm y żywe razem z w apniem . R ad ioak ty w n e skażenie gleby określa zaw artość Sr-90 na pow ierzchni 1 km 2. P rz y obliczaniu tych w artości uw zględniono głębokość p o bierania próbek glebow ych p rzy jm u jąc, że w w a rstw ie o grubości
T a b e l a 1
Cha rakterystyka c h e m ic z n o - r o ln ic z a g l e b na użytkach z i e l o n y c h C h o s i c a l and s t r u c t u r a l c h a r a c t e r i s t i c s of g r a s s l a n d s o i l s И г w dû о ф о ' С prób
Miejscowość i powiat Rodzaj g l e b y
.'КЗ w м o r g a n i ki PH ÇJO ( фДЭ о. ч т о , czny g l e b o wej S o i l sample И г . L o c a l i t y , d i s t r i c t S o i l kind KC1 u • PVÖ a> W .ЛЭ « я а d à ü b Q ф -н 1 e'cP""" t>>® оо^э Я Л □ Ф о о X оо н Organie С %
1 Uokrzeszów - Świdnica utwór pyłowy zwykły
v ery f i n e sand 3 , 8 11 ,5 3 40 1, 1 9 2 Pławna - Lwówek Ś l ą s k i utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 4 , 0 11 ,6 5 129 1 ,20 3 Janków - Kamienna Góra utwór pyłowy i l a s t y 5 , 5 3 , 0 9 281 1, 18
s i l t loam
4 Twardogóra - Syców p ia s e k g l i n i a s t y l e k k i 5 , 5 1 ,9 5 72 1, 47 l i g h t aediusi aand
5 Boguszowice - Wałbrzych utwór pyłowy г wykły 5 , 8 2 ,6 1 189 0 , 9 8 very 1'iue sand
6 Młynów - Kłodzko utwór pylony i l a s t y 5 , 9 2 , 5 2 186 1,78 s i l t loam
7 Wińsko - Wołów utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 6 ,1
1 ,5 4 89 1, 47 8 R o k it n ic e - Z ł o t o r y j a g l i n a lekka
sandy loam
6 ,4 1 , 3 2 155 1 ,6 2
9 Krynic:no - Środa SI. g l i n a lekka p y l a s t a
very f i n e sancy loam 6 , 4 1,3 4 91
1 , 6 4
10 Uełuszów - Jawor utwór cvlowy i l a s t y
s i l t loam 6 , 5 1 ,2 0 227 1 .5 2 11 Lęgów - Z g o rz e le c g l i n a lekka
sandy loan 6 ,5 1,2 0 69 1 ,6 6
12 ffąsocz - Góra Śl ą s ka pia so k ç l i r . i a s t y lek-:: 6 ,6 1,06 115 1, 51 li ^ h t medium sand
13 Pr z y łę k - Ząbkowice 11 ?: j г py > ;> wy i l a s t y 6 ,6 1 ,1 4 76 1,44 s i l t loan
14 K o é c i e l n i k i Śre dn ie utwj r pyłowy i l a s t y 6 , 6 1 ,2 0 79 1 ,5 0 - Lubań s i l t 1о am
15 Domanowice - Trzebnica ut.TÓr pyłowy zwykły 6 , 7 0 , 6 5 126 1 ,5 2 very f i n e sand
16 B ia ły K o ś ci ó ł g l i n a lekka p y l a s t a 6 , 9 0 , 6 5 112 1, 6о - S t r z e l i n very f i n e sandy loam
17 Wierzbno - Oława gli r .a lekka 7,1 0 , 5 7 274 1, 64 sandy loam
18 Tomaszów Górny utwór pyłowy zwykły 7,3 0 ,3 2 127 1 ,60 - B o le s ła w ie c very f i n e s'and
19 K s i ę g i n i c e - Lublin p ia s e k g l i n i a s t y mocny 7,4 0 ,3 2 104 1,20 neavy medium sand
20 P r z y r z e c 2yn Zdrój- Dzierżoniów utwór pyłowy zwykły 7,4 0 , 3 2 181 1,65 very f i n e sand
21 Wolibórz - Nowa Ruda utwór pyłowy i l a s t y 7, 6 0 , 2 8 140 0 , 9 0 very f i n e sandy loam
22 St a ra B yst rzy ca
- Efystrzyca Kłodzka g l i n a lekka p y l a s t a very f i n e sandy loam 7, 6 0 , 2 7 196 1,18 23 Długołyków - O le ś n ic a p i a s e k g l i n i a s t y mocny 7 ,7 0 , 4 8 252 1 ,1 7
heavy medium sand
24 Łomnice - J e l e n i a Góra g l i n a lekka 7,7 0 , 3 0 76 1.3 2 sandy loam
25 Kunice - Legnica p i a s e k g l i n i a s t y mocny 7,7 0 , 4 6 135 1,1 2 heavy medium sand
26 N a d o li c e W ie lk ie- Wrocław g l i n a lekka 7, 8 0 ,3 2 302 1.1 7 sandy loam
96 E. M ałysow a, J. B ors
T a b e l a 2
Chara ktery styka c h e m ic z n o - r o ln ic z a g l e b na polac h ornych Chemical and s t r u c t u r a l c h a r a k t e n s t i c s o f a r a b le s o i l s Nr próbki g l e b o we i S o i l e<№ } ° Miejscowość i powiat L o c a l i t y , d i s t r i c t Rodzaj g l e b y S o i l kind рн KCl K w as y , Hyd r.â c id s m. e . /1 0 0 g gle by s o il Ca w y m ie n n y E x c h a n g e a b le C a mg /1 0 0 g g le b y - soil С or ga ni c z ny Organie С % i Sułów - M i l i c z p ia s e k s ł a b o g l i n i e s t y c o ar se sandy s o i l 4 , 8 8 ,1 6 21 0 , 4 7 2 Janków - Kamienna Góra utwór pyłowy zwykły
very f i n e 6 and 5 , 5 3 , 0 9 92 1 ,2 0 3 Wińsko - Wołów p ia s e k g l i n i a s t y mocny
heavy medium sand 5 , 9 2 , 4 6 200 1 ,0 4 4 Młynów - Kłodzko utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 5 , 9 2 , 5 2 130 1 ,2 2 5 Łagów - Z g o rz e le c g l i n a lekka l i g h t loam 6 ,2 0 ,5 2 42 1, 1 4 6 R o k it n ic a - Z ł o t o r y j e e l ira lekka l i g h t loam 6 ,2 0 , 8 4 123 1 ,1 1 7 Wąsocz - Góra Śl ą s ka p i a s e k g l i n i a s t y l e k k i l i g h t medium sand 6 , 4 0 ,6 2 104 1 ,0 2 8 Kryniczno - èroda
Ś lą s k a g l i n a lekka p y l a s t a very f i n e senay loam 6 , 5 0 ,8 8 125 1 ,0 0 9 Małuszów - Jawor utwór pyłowy i l a s t y
s i l t loam 6 ,6 1 ,1 0 124 1 ,3 5 10 Pławna - Lwówek Ś l ą s k i utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 6 t 6 1 ,7 0 221 1, 0 5 l i K c d c i c l n i k i Śr ednie ~
Lubed utwór pyłowy i l a s t y s i l t loam 6 ,8 1 , об 80 1, 0 5 12 Boguszowice - Wałbrzych utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 6 ,8 1 ,8 6 116 1 , 1 3 13 Mokrzeszów - Świdnica utwór pyłowy zwykły
very f i n e sand 6 ,8 1 , 0 8 133 1,4 0 14 B ie ły K o ś c i ó ł - 3 t r z e -
l i n g l i n a lekka p v l a s t a very f i n s sanely loam 6 , 9 0 , 6 5 152 1 ,1 0 15 Łomnica - J e l e n i a Góra g l i n e lekka
l i g h t loam 7, 0 0 , 6 5 94 0 , 9 5 ló Tomaszów Górny - B o le
s ł a w i e c utwór pyłowy zwykły very f i n e sand 7, 0 1 ,2 0 102 1 , 1 8 17 Długołyków - O le ś n ic a p ia s e k g l i n i a s t y mocny
heavy medium sand 7, 0 0 , 4 5 200 1 , 0 8 18 Wierzbno - Oława g l i n a lekka
l i g h t loasi 7, 0 0 ,5 6 99 1 ,0 0 19 Kunice - Legnica pi a s e k g l i n i a s t y mocny
heavy medium sand 7, 2 0 ,2 0 96 1 ,2 0 20 N e d o li c e W ie lki e -
Wrocław g l i n a lekka l i g h t loam 7 , 2 0 , 4 0 106 0 , 9 7 21 Prz e rz e cz yn Zdrój -
Dzierżoniów utwór pyłowy zwykły very f i n e 6and 7 И 1 ,3 2 166 1,05 22 S ta ra Eÿstrzyca -
B yst rzy ca Kłodzka g l i n a lekka p y l a s t a very f i n e senay loam 7, 6 0 , 2 7 200 1,0 6 23 Walibórz - Kowe Bud9 utwór pyłowy i l a ß t y
s i l i loern 7, 6 0 ,9 8 171 1,60 24 Pr zy lę k - Ząbkowice utwór pyłowy i l a s t y
20 cm n a pow ierzchni 1 k m 2 z n a jd u je się 3.108 kg gleby. Ś red n ie w y n ik i pom iarów aktyw ności Sr-90 z dw óch bądź trzech pow tórzeń p odajem y w jed no stkach S. U. w pc/1 kg gleby i w m c /l k m 2. Dla u ży tk ó w zielo nych zestaw ione są one w tab. 3, a dla pól orn ych w tab. 4. P róbek, k tó ry c h aktyw ność leżała poniżej g ran icy dokładności pom iarów , nie um ieszczam y w zestaw ieniach.
T a b e l a 3 S r -9 0 w g le b a c h na użytkach z i e l o n y c h Sr -9 0 in g r a s s l a n d s o i l s Nr próbki g l e b o wej S o i l sample Nr. I l o ś ć powtó rzeń Number o f r e p l i c a t i o n I l o ś ć g osadu wapniowców na 1 kg g le b y P r e c i p i t a t e c a l c . comp, g / k g s o i l Kon c e n tr a c ja S.U . Con c e n t r a t i o n S.U. Sr- 90 w g l e b i e p c ,g l e b y/ J*6 Sr-9 0 i n s o i l p c /k g s o i l Z a n i e c z y s z c z e n i e po w ie r z c h n io S r - 9 0 mc/km S r -9 0 s u r f a c e contamin. i n mc/ sq km 1 2 6, 0 9 3 3 68 103 31 2 2 5, 1 70 6 31 40 12 3 3 1 1 ,2 440 18 50 15 4 3 2 ,8 73 3 30 51 15 5 3 7,5933 35 66 20 6 3 7,45 06 50 93 28 7 3 3 , 5 6 2 6 16 28 8 8 3 6 ,2 1 0 6 72 111 33 9 2 3,6 7 1 3 66 108 32 10 2 9 ,0 81 3 80 180 54 11 3 2, 7 5 6 6 162 111 33 12 2 4 , 6 0 9 3 37 62 19 13 2 6 ,1 4 4 0 125 190 57 14 2 3 , 1 5 6 0 252 200 60 15 2 5 ,ОбОб 24 39 12 16 2 4, 4 9 9 3 35 39 12 17 3 10 ,9 623 83 137 41 18 3 5 ,0 9 6 6 87 110 33 19 3 4 , 1 5 5 3 113 116 35 20 3 7, 265 3 55 97 29 21 3 5 ,6 0 0 0 26 36 11 22 2 7, 87 20 101 197 60 23 2 10,09 33 72 119 36 24 3 3 , 0 3 4 6 98 73 22 25 3 5, 389 3 92 122 37 26 3 12 ,1 1 46 57 95 29 OM ÓW IENIE W Y N IK Ó W
Ś red n ie skażenie Sr-90 n a u ży tk ach zielonych (31 m c/km 2) jest zbli żone do średniego skażenie gleb orn ych (34,5 m c/km 2).
W y nik i te p rze d staw ia ją zaw artość Sr-90 w w a rstw ie g leby o g ru bości 20 cm. B adania przeprow adzone b y ły na glebach up raw n y ch , T — R o c z n ik i g le b o z n a w c z e , t. X V I, z. 1
98 E. M ałysow a, J. B ors Sr -90 w g le b a c h na polac h ornych Sr -9 0 in a r a b le s o i l s Nr pró bk i g l e b o wej So i l sample Nr. I l o ś ć powtó rzeń Number o f r e p l i c a t i o n I l o ś ć g osadu wapniowców na 1 kg g le b y P r e c i p i t a t e c a l c . comp, g / k g s o i l Kon c e n t r a c j a S. U. Con c e n t r a t i o n S. U . S r-9 0 w g l e b i e pc / kg g l e b y S r-9 0 in s o i l p c A g s o i l Z a n i e c z y s z c z e n i e po w ie r zc h n ią Sr -9 0 mc/km Sr -9 0 s u r f a c e contamin. i n mc/sq km 1 3 0 , 8 4 8 0 370 77 22 2 3 3, 7 6 3 3 79 74 22 3 3 8 , 2 8 5 3 69 142 43 4 2 5 ,2 52 0 75 98 29 5 3 1, 7233 148 63 19 6 2 4 , 9 6 3 3 52 64 19 7 2 4 ,2 0 4 0 75 77 24 8 2 5, 0 52 0 70 88 26 9 2 5 ,0 08 6 81 100 30 10 3 8 , 9 5 8 6 114 253 76 11 3 3,2 3 73 245 196 59 12 3 4 , 7 0 9 3 115 134 40 13 2 5 ,3 94 0 61 81 24 14 2 4 , 2 1 7 3 64 99 30 15 2 3, 8 21 3 130 122 37 16 2 4, 1 2 3 3 159 162 49 17 2 8 , 2 8 1 3 53 108 32 18 3 4 , 0 6 6 6 118 119 36 19 3 3 1896O 137 132 40 20 3 4 , 2 8 5 3 127 135 41 21 2 6 ,7 0 1 3 56 89 27 22 3 8 ,1 1 2 6 47 95 29 23 2 6, 9 3 6 6 107 184 55 24 2 3 , 4 4 0 0 108 92 28
w k tó ry c h należy oczekiwać, że Sr-90 rozm ieszczony je st m n iej w ięcej ró w nom iernie w całej w a rstw ie orn ej do głębokości 20— 25 cm. W zw ią zku z ty m rzeczyw iste skażenie pow ierzchniow e badanych przez nas te renów pow inno być w iększe.
Ś red n ie w artości skażeń dla gleb polskich podaw ane przez in ny ch au toró w są rzęd u 20 m c/km 2. D ane te d o tyczą gleb nie u p raw ian y ch , w k tó ry c h należy oczekiw ać raczej skażeń w yższych, poniew aż w gle bach u p ra w n y c h część Sr-90 może zostać z a b ra n a z pola razem z plonam i. W p ew n y m stop n iu pow yższe niezgodności m ogłyby być tłum aczone tym , że m etoda szczaw ianow a może daw ać w y n ik i wyższe, bo p rzy jej pom o cy określa się zaw artość w glebie w szystkich rad io a k ty w n y ch w ap nio w ców.
O bserw ow ane duże różnice w w y n ik ach oznaczeń Sr-90 w poszcze gólnych m iejscow ościach m ogą być spow odow ane zsum ow aniem się ró ż
nych czynników . P rzed e w szystkim w ym ienić n ależy lo kalne odchylenia w skażeniu zw iązane z in ten sy w no ścią opadów atm osferycznych, w ła- ściow ościam i so rp cy jn y m i gleb, pob ieraniem przez ro ślin y oraz błędam i a n alityczn ym i.
T e sam e p rzy czy n y m ogą tłum aczyć różnice w skażeniach gleb ornych i u żytkó w zielonych, z n a jd u jący ch się w ty ch sam ych m iejscow ościach.
P o ró w n an ie naszych w yników oznaczeń Sr-90 na glebach u p raw n y ch z w y n ik am i in ny ch au to ró w [4, 6], podaw anym i dla gleb nie u ż y tk o w a nych rolniczo, pozw ala przypuszczać, że w ynoszenie rad io n u k lid ó w z gleb z plon am i roślin nie je st duże. W ogólnym u jęc iu skażenie Sr-90 gleb lżejszych jest w y raźn ie m niejsze niż gleb o w yższej k ateg o rii ciężkości. C zynnikiem , k tó ry to m oże powodow ać, jest stw ierdzo ne przez inn ych a u toró w w iększe p o b ieran ie Sr-90 przez ro ślin y rosnące n a ty ch
gle-T a b e l a 5
S r -9 0 na użytkach z i e l o n y c h i po la c h ornych po ło żo ny ch i? tych samych m ie js c o w o śc ia c h S r -9 0 in g r a s s l a n d and a r a b le s o i l s Miejscowość L o c a l i t y U ż yt ki z i e l o n e Greenland Po la orne Arable f i e l d s koncen t r a c j a S.U. conc en t r a t i o n S.U. zawa rto ść Sr - 90 p mc / 1 fon S r-9 0 c o n t e n t mc / sq km koncen t r a c j a S.U. co nce n t r a t i o n S.U.
zaw art ość Sr -9 0 p mc / 1 кдг S r -9 0 c o n te n t mc / sq кш Mokrzeszów 68 31 61 24 Pławna 31 12 114 76 Janków 18 15 79 22 Boguszowice 35 20 115 40 Młynów 50 28 75 29 Wińsko 16 8 69 43 iLryniczno 66 32 70 26 Małuszów 70 54 81 30 Łagów 162 33 148 19 Wąsocz 37 19 75 24 P rz y lę k 125 57 108 28 K o ś c i e l n i k i Śr ed ni e 252 60 245 59 B ia ły K o ś c i ó ł 35 12 64 30 Wierzbno 83 41 118 36 Tomaszów Górny 8 ? 33 159 49 P r z e rz e cz yn Zdrój 55 29 56 27 Woli b ó r z 26 11 107 55 St ara By st rz yc e 101 60 47 29 Dłago łyków 72 36 53 32 Łomnica 98 22 130 37 Kunice 92 37 137 40 K ado li ce W ie lk ie 57 33 52 19 Ro к i t n i с a 72 33 52 19
100 E. M alysow a, J. B ors
bach. P o n ad to na glebach lżejszych istn ieje w iększa m ożliw ość w y m y w ania Sr-90.
Ś red nia radiotoksyczność gleb na polach ornych jest około 30% w iększa niż na uży tk ach zielonych. N ajw yższe w artości dla S. U. są
w glebach o niskiej zaw artości Ca w ym iennego. Ta odw rotnie p ro porcjo
n a ln a zależność radiotoksyczności gleb od ilości Ca w ym iennego w glebie została także stw ierd zona w pracach in ny ch au torów [2, 6], dotyczą cych nieużytków . W yciąganie b ardziej szczegółow ych w niosków na tem a t radiotoksyczności gleb u p raw n y c h jest bardzo u tru d n io n e ze w zględu na częste, a niem ożliw e do sk on trolow an ia w apnow anie ty ch gleb.
L IT E R A T U R A
[1] C o m a r C. L.: Izotop y p ro m ien io tw ó rcze w b io lo g ii i r o ln ictw ie. PW N , W ar szaw a 1958.
[2] J a g i e l s k i A., Ł a z a r s k a B., Ł a z a r s k i R.: S k a żen ia gleb p olsk ich stron tem 90. N u k leo n ik a , t. V II, nr 11, 1962.
[3] G u l i a k i n I. W. , J u d i n c e w a J. W.: R a d io a k tiw n y je p rod u k ty d ie le n ija w p o czw ie i ra stien ija ch . G o s-A to m -Izd a t, M osk w a 1962.
[4] L i t y ń s k i T.: S k a żen ie gleb p o lsk ich Sr-90. N ukJeonika, t. VI, 1961.
[5] M a ł y s o w a E.: S to p ień sk ażen ia stro n tem ra d io a k ty w n y m n iek tó ry ch gleb ornych, p a stw isk i gleb n ie u ży tk o w a n y ch roln iczo na teren ie G osp od arstw a S zk o ln eg o w B u k ow cu , R oczn. G leb., t. X III, d od atek 1963.
[6] S z e p k e R., G r z y b o w s k a D.: S tro n tiu m 90 in so il P olan d 1960.
[7] T he C hicago S u n sh in e M ethod. A b so lu te A ssa y of S tro n tiu m 90 in B io lo g ica l M atterials, S oils, W aters and A ir F ilters. B u l. A ECU., N o. 3262, 1956.
Э. МАЛЫСОВА, E. БОРС Sr-90 В ПОЧВАХ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОГО ПОЛЬЗОВАНИЯ НА ТЕРРИТОРИИ ВРОЦЛАВСКОГО ВОЕВОДСТВА Кафедра Агрохимии Вроцлавской Сельскохозяйственной Академии Лаборатория Биофизики Института Агротех ники, Удобрения и Почвоведения, Лясковице Олавске Р е з ю м е Определили содержание Sr-90 в 50 почвенных образцах отобранных в 1962 г. на зеленых угодиях и пахотных почвах Вроцлавского воеводства. Определяли радиоактивность соедине ний кальция экстрагированных из почвы 1 н ацетатом аммония. Вытяжки испаряли, окисляли в температуре 500°С а затем растворяли в 10% НС1 и обрабатывали аммиаком для осаж дения гидроокисей, из полученного фильтрата осаждали кальций оксалатом аммония. Установили, что: 1. Среднее загрязнение Sr-90 почвы на зеленых угодиях (31 тс/кв. км) сходно со средним загрязнением пахотных почв (34,5 тс/кв. км).
2. Загрязнение почвы зависит в некоторой степени от категории связаности почв и нахо дится в пределах от 18 тс/кв км в легких супесях до 40 тс/кв км в пылевидных илистых обра зованиях. 3. Средняя радиоактивность пахотных почв, выраженная в единицах S. U. на около 30% выше, чем почв на зеленых угодиях. 4. Полученные результаты подтверждают наличие обратно пропорциональной зависи мости между радиоактивностью почв и содержанием в них обменного кальция. Е. M A Ł Y S O W A , J . B O R S
SR -90 IN C U L T IV A T ED SO ILS OF THE W ROCŁAW V O IV O D SH IP
D e p a r tm e n t o f A g r o c h e m is t r y , C o lle g e o f A g r ic u ltu r e , W r o c ła w B i o p h y s ic a l L a b o r a to r y L a s k o w i c e O ła w s k ie , I n s t it u t e o f S o il S c ie n c e a n d P l a n t C u lt iv a tio n
S u m m a r y
Sr-90 co n ten ts w ere d eterm in ed in 50 so il sa m p les ta k en in 1962 from grassland and arable fie ld s o f th e W rocław v o iv o d sh ip . R a d io a c tiv ity o f th e calciu m group com p ou n d s ex tra cted from th e so il w ith ln am m on iu m acetate w a s d eterm in ed . The e x tra ct w a s evap orated , calcin ated at 500 °C and th en d isso lv ed in 10% HCl, am m on ia b ein g added for p recip ita tio n of th e h y d ro x id es. From th e ex tra ct ob tain ed in th is w a y th e calciu m group com p ou n d s w ere p recip ita ted b y m eans o f am m on iu m o x a la te.
It w a s fou n d that:
1. T he m ean Sr-90 co n ta m in a tio n o f grasslan d so il (31 m c/sq km ) is a p p r o x i m a te ly sim ila r to th a t o f arable so il (34.5 m c/sq km).
2. S o il con ta m in a tio n is to som e e x te n t rela ted w ith its w e ig h t category, ra n g in g from 18 m c/sq km for coarse san d y so ils to 40 m c/sq km for s ilt loam s.
3. M ean r a d io a c tiv ity o f arab le so ils, ex p r e sse d in S. U. u n its, is about 30% h ig h er th an th at of grasslan d soils.
4. Our fin d in g s con firm th e occu rren ce o f an in v e r s e ly p rop ortion al rela tio n sh ip b etw een so il r a d io a c tiv ity and its ex c h a n g e a b le calciu m con ten t.
