Zapas węgla organicznego w glebach leśnych zespołu kontynentalnego boru mieszanego świeżego w Kampinoskim Parku Narodowym

http://versitaopen.com/ssa oraz http://versita.com.ssa Vol. 63 No 4/2012: 26-33

DOI 10.2478/v10239-012-0038-8

WSTÊP

W ostatniej dekadzie coraz czêœciej podnoszona jest kwestia mo¿liwoœci ³agodzenia zmian klimatycz-nych przez lasy, jako ich kolejna istotna funkcja. Gle-by leœne natomiast stanowi¹ bardzo wa¿ny element siedliska, dlatego równie¿ powinny byæ monitorowa-ne pod k¹tem mo¿liwoœci sekwestracji dwutlenku wêgla. Stan gleb leœnych jest wypadkow¹ d³ugotrwa-³ego ich funkcjonowania w czasie i przestrzeni we wzajemnej relacji z drzewostanem. Do gleby syste-matycznie dociera materia organiczna, której specy-fika i tempo rozk³adu zale¿y od bardzo wielu czynni-ków: w³aœciwoœci fizykochemicznych i biologicznych gleb, klimatu, stopnia uwilgotnienia oraz sk³adu ga-tunkowego zespo³ów roœlinnych. Podpisanie Proto-ko³u z Kioto (1997 rok) zobowi¹za³o jego sygnata-riuszy do redukowania emisji gazów cieplarnianych,

w tym przede wszystkim CO₂. Oprócz dzia³añ pro-wadz¹cych do redukcji emisji gazów cieplarnianych mo¿liwe jest w³¹czenie dzia³añ, które sprzyjaj¹ zwiêk-szeniu sekwestracji wêgla przez lasy, które uznawa-ne s¹ za jeduznawa-ne z bardziej aktywnych, naturalnych po-ch³aniaczy tego pierwiastka. Sekwestracja wêgla w glebach leœnych posiada znaczny potencja³ do zmniej-szenia zasobów CO₂ w atmosferze [Lal 2005].

Oczekuje siê znacznego zwiêkszenia udzia³u gleb leœnych w kszta³towaniu globalnego bilansu wêgla w przysz³oœci [Rainer i in. 2010]. Protokó³ z Kioto okreœla dwie grupy dzia³añ z zakresu LULUCF (Land Use, Land Use Change, Forestry – u¿ytkowanie zie-mi, zmiany w u¿ytkowaniu ziemi i leœnictwo). Cho-cia¿ sektor LULUCF nie zosta³ jeszcze ujêty w unij-nych celach redukcji emisji do roku 2020, by³ on czê-œciowo uwzglêdniany w zobowi¹zaniach Unii w ra-mach Protoko³u z Kioto do konwencji UNFCCC w MAREK KONDRAS1_{, DANUTA CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA}1_{, PAULINA SIENICKA}1_,

ANNA OTRÊBA2_{, KAROL TORZEWSKI}3_{, LIDIA OKTABA}1

1_{Katedra Nauk o Œrodowisku Glebowym, Zak³ad Gleboznawstwa, SGGW w Warszawie} 2_{Kampinoski Park Narodowy}

3 _{Uniwersytet Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego w Warszawie}

ZAPAS WÊGLA ORGANICZNEGO W GLEBACH LEŒNYCH

ZESPO£U KONTYNENTALNEGO BORU MIESZANEGO

ŒWIE¯EGO W KAMPINOSKIM PARKU NARODOWYM

THE STOCK OF ORGANIC CARBON IN FOREST SOILS

IN PHYTOCENOSIS OF THE CONTINENTAL MIXED CONIFEROUS

FOREST IN KAMPINOS NATIONAL PARK

Abstract: In this study physical and chemical analyses of soils were conducted in four areas of the habitat fresh mixed coniferous

forest typical of the Kampinos National Park (20% forest area KPN). An attempt was made to evaluate the stock of organic carbon in every genetic horizon and the whole profiles of selected soils, and one counted the indicator ITGL (FSTI – Forest Soil Trophizm Index). In the examined soils, the particle size distributions, the content and ability to store organic carbon was analyzed as well as the amount of total nitrogen, C:N ratio, soil reaction and sorption properties. The highest content and stock of organic carbon was noted in the Brunic Arenosol (Distric) Postagricultural. In the investigated soils, the reserve of the organic carbon is accumulated in almost equal proportional shares, dividing soil into horizontal organic and mineral parts.

S³owa kluczowe: zawartoœæ wêgla, zapas wêgla, w³aœciwoœci fizykochemiczne, Kampinoski Park Nrodowy Key words: content of carbon, stock of organic carbon, physical and chemical properties, Kampinos National Park

okresie 2008–2012 r. Jednak¿e obowi¹zuj¹ce zasady rozliczania, stanowi¹ce zbiór dobrowolnych i obo-wi¹zkowych praktyk, cechuj¹ siê powa¿nymi niedo-ci¹gniêciami. W trakcie rokowañ miêdzynarodowych prowadzonych w ostatnich latach stwierdzono zgod-nie, ¿e wymagaj¹ one ulepszenia [Komunikat Komi-sji Europejskiej 2012]. Konieczne sta³o siê wiarygod-ne oszacowanie iloœci wêgla organiczwiarygod-nego, które mog¹ byæ sekwestrowane w glebach [Lal 2005]. Na-le¿y wzi¹æ pod uwagê znaczn¹ przestrzenn¹ zmien-noœæ gleb, która siê zaznacza nawet w niewielkiej skali [Gruba 2009]. Nawet ich niewielkie wahania mog¹ doprowadziæ do znacz¹cych zmian w przep³ywie CO₂ miêdzy ekosystemami l¹dowymi i atmosfer¹ [Wój-cik 2006].

Celem niniejszych badañ by³o okreœlenie w³aœci-woœci fizykochemicznych oraz zawartoœci wêgla i oszacowanie jego zapasów w glebach Kampinoskie-go Parku NarodoweKampinoskie-go, reprezentuj¹cych najpow-szechniej wystêpuj¹cy typ siedliska leœnego.

MATERIA£Y I METODY

Badania gleb przeprowadzono w pó³nocno-za-chodniej czêœci Kampinoskiego Parku Narodowego, w obrêbie ochronnym Kromnów, w obwodzie Krzy-wa Góra, w bliskim s¹siedztwie obszaru ochrony œci-s³ej Czerwiñskie Góry. Na 4 stanowiskach, reprezen-tuj¹cych charakterystyczne dla tego kompleksu sie-dlisko leœne, wykonano odkrywki glebowe zlokali-zowane na równinie miêdzywydmowej w oddziale 207 (profile 1 i 2) i w oddziale 208 (profile 3 i 4). Sporz¹dzono opis morfologiczny gleb i ustalono po-zycjê systematyczn¹ gleb wed³ug Klasyfikacji gleb leœnych Polski [Bia³y i in. 2000], Systematyki gleb Polski [2011] oraz WRB [Bednarek i in. 2009]. Wy-konano zdjêcia fitosocjologiczne na analizowanych stanowiskach, okreœlono typ siedliskowy lasu oraz zespó³ roœlinny.

Z wyró¿nionych w profilach gleb poziomów ge-netycznych pobrano próbki, w których oznaczono w³aœciwoœci fizykochemiczne nastêpuj¹cymi meto-dami [Ostrowska i in. 1991; Bednarek i in. 2004]: sk³ad granulometryczny – metod¹ areometryczn¹ Bo-uyoucosa w modyfikacji Cassagrande’a i Prószyñskie-go, a grupy granulometryczne okreœlono wg PTG [2009]; pH – w H₂O i 1M KCL·dm–3

potencjome-trycznie; kwasowoœæ hydrolityczn¹ (Hh) – metod¹ Kappena; zawartoœæ wêgla organicznego ogó³em (Corg) za pomoc¹ automatycznego analizatora wê-gla firmy Shimadzu TOC 5000A; ogóln¹ zawartoœæ azotu (Nog) – zmodyfikowan¹ metod¹ Kjeldahla, sto-suj¹c analizator Kjeltec-Tecator; zawartoœæ kationów wymiennych – w wyci¹gu 1M CH3 COONH4: Ca

i Mg technik¹ ASA, a K i Na technik¹ fotometrii p³o-mieniowej; gêstoœæ objêtoœciow¹ gleby suchej (D) w mineralnych poziomach – metod¹ wagow¹ za pomoc¹ cylindrów o objêtoœci 100 cm3_{, dla poziomów}

orga-nicznych przyjêto gêstoœæ za Borkiem [1983], Ja-nowsk¹ i Czêpiñsk¹-Kamiñsk¹ [1983] oraz Kar-czewsk¹ i in. [2007].

Obliczono nastêpuj¹ce wskaŸniki: stosunek C:N; zapas wêgla organicznego wg wzoru Zp [kg·m2_{] =}

[(h·D·mo)/10]·(1 – q%); gdzie h – mi¹¿szoœæ pozio-mów (cm); D – gêstoœæ objêtoœciowa (g·cm–3_{); mo}

– procentowa zawartoœæ wêgla organicznego w da-nym poziomie; 10 wspó³czynnik przeliczeniowy jed-nostek masy i powierzchni by uzyskaæ wynik w kg·m2_{; q – zawartoœæ procentowa czêœci}

szkieleto-wych (> 2 mm) [Stendhal i in. 2010]; sumê katio-nów zasadowych (S= Ca+ Mg+ K+ Na); pojemnoœæ sorpcyjn¹ T= Hh + S; stopieñ wysycenia gleby katio-nami o charakterze zasadowym Vs = (S/T)·100. Wy-korzystuj¹c w³aœciwoœci fizykochemiczne, obliczo-no dla poszczególnych gleb wskaŸnik ITGL (Indeks Trofizmu Gleb Leœnych) wed³ug Bro¿ka i Zwydaka [2003]. Wyliczono równie¿ zapas wêgla organiczne-go dla pedonów o powierzchni 1 m2 _{w przekroju}

ca-³ego profilu glebowego, czyli do g³êbokoœci 200 cm.

WYNIKI I DYSKUSA

Wszystkie badane powierzchnie porasta³ zespó³ roœlinny Querco roboris-Pinetum (kontynentalny bór mieszany) zubo¿a³y florystycznie w wyniku gospodarki leœnej. W zdjêciach fitosocjologicznych (tab. 1) zazcza siê d¹browowy charakter roœlinnoœci, co jest na-wet miejscami bliskie gr¹dom wysokim, ubogim z

Calamagrostis arundinacea. Wystêpuje doœæ du¿a

liczba gatunków w runie i d¹b ma znaczny udzia³ w drzewostanie. Nie ma jednak typowych gatunków dla d¹brów œwietlistych. Typ siedliskowy lasu okreœlono jako bór mieszany œwie¿y (BMœw). Drzewostany na stanowiskach 1, 3 i 4 by³y w IV klasie wieku, kolejno dla poszczególnych stanowisk (61, 74 i 63 lat). Na stanowisku 2 wiek drzewostanu mieœci³ siê w V kla-sie (91 lat).

Gleby zaklasyfikowano wed³ug Klasyfikacji gleb leœnych Polski [Bia³y i in. 2000] do gleb rdzawych w³aœciwych (profile 1, 2, 3) o zasadniczej budowie profilu: Ol-Ofh-A-Bv-BvC-C oraz rdzawych bielico-wych (profil 4) o profilu: Ol-Ofh-AEes-BvBfe-Bv-C. Klasyfikacjê badanych gleb wed³ug pozosta³ych systemów zamieszczono w tabeli 2. Badania niniej-sze potwierdzi³y pogl¹dy Lasoty i in. [2011] oraz Zie-lonego [2004], ¿e ró¿ne podtypy i odmiany podtypu gleb rdzawych mog¹ tworzyæ siedliska z zespo³em kontynentalnego boru mieszanego.

TABELA 1. Wykaz roœlinnoœci wed³ug zmodyfikowanej skali Brauna-Blanqueta TABLE 1. The list of the vegetation according to the modified Braun-Blanquet scale

s ei c e p s t n al P n il œ o r i k n u t a G Warstwa r e y a L Nrpoweirzchni AreaNo a k s ñ i c a ³ a w z a n e m a n e n it a l npaozlwsihapnaomslkea 1_pokrycei;co2_veirng[%] 3 4 a l u d n e p a l u t e B Brzozabrodawkowata A1 5–10 5–10 si r t s e v l y s s u n i P Sosnazwyczajna A1 50–60 40–50 20–30 50–60 r u b o r s u c r e u Q D¹bszypu³kowy A1 20–30 20–30 r u b o r s u c r e u Q D¹bszypu³kowy A2 20–30 10–20 5–10 s u n l a a l u g n a r F Kruszynapospoltia b 20–30 10–20 20–30 a i c a c a o d u e s p a i n i b o R Robinaiakacjowa b <5 si n u m m o c s u r e p i n u J Ja³oweicpospoltiy b <5 5–10 5–10 r u b o r s u c r e u Q D¹bszypu³kowy b 10–20 30–40 a l u d n e p a l u t e B Brzozabrodawkowata c R <5 + s u n l a a l u g n a r F Kruszynapospoltia c 10–20 5–10 5–10 5–10 si n u m m o c s u r e p i n u J Ja³oweicpospoltiy c <5 <5 <5 a u d i c e d si r a L Modrzeweuropesjki c R R si r t s e v l y s s u n i P Sosnazwyczajna c R + + + a i c a c a o d u e s p a i n i b o R Robinaiakacjowa c <5 r u b o r s u c r e u Q D¹bszypu³kowy c 20–30 + 5–10 5–10 s u e a d i s u b u R Mailnapolna c 5–10 si li t a x a s s u b u R Mailnakamionka c <5 . p s s u b u R Mailna c 5–10 + a i r a p u c u a s u b r o S Jarz¹bpospoltiy c <5 + + si l a j a m a i r a ll a v n o C Konwalaimajowa cc + 10–20 10–20 s o j e g i p e si t s o r g a m a l a C Trzcinnikpaiskowy cc + + a e c a n i d n u r a si t s o r g a m a l a C Trzcinnik elœny cc 5–10 + si r a g l u v a n u ll a C Wrzoszwyczajny cc <5 a n a i s u h t r a c si r e t p o y r D Narecznciakrótkoostna cc <5 R R m u t a r o d o m u t a n o g y l o P Kokoryczkawonna cc + <5 si r a g l u v a n u ll a C Wrzoszwyczajny cc <5 a d if i b si s p o e l a G Pozeiwnikdwudzeilny cc <5 si l a r o m e n a o P Weichilnagajowa cc + <5 a il o fi d n u t o r a l u n a p m a C Dzwonekokr¹g³olsitny cc + + + + a n i v o a c u t s e F Kosrtzewaowcza cc + <5 <5 5–10 a r b u r a c u t s e F Kosrtzewaczerwona cc + <5 a c s e v a i r a g a r F Poziomkapospoltia cc <5 a l e s o li p m u i c a r e i H Jasrtzêbeickosmaczek cc 5–10 m u r o r u m m u i c a r e i H Jasrtzêbeic elœny cc 5–10 a s o li p a l u z u L Kosmatkaow³osiona cc <5 <5 <5 e s n e t a r p m u r y p m a l e M Pszeneiczwyczajny cc 5–10 <5 + a e a p o r u e si l a t n e i r T Siódmaczek elœny cc <5 + + + s u ll it r y m m u i n i c c a V Borówkaczarna cc 50–60 50–60 30–40 40–50 a e d i -si ti v m u i n i c c a V Borówkabruszncia cc 5–10 20–30 5–10 5–10 si l a n i c if f o a c i n o r e V Przetacznik elœny cc 5–10 a n a i h c a b n e h c n e r a l o i V Fio³ek elœny cc <5 m u t e s y l o p m u n a r c i D Wid³oz¹bbeilsity d 20–30 5–10 20–30 m u c u a l g m u y r b o c u e L Beilsitkasiwa d + <5 s n e d n e l p s m u i m o c o l y H Gajnik œln¹icy d 20–30 5–10 i r e b e r h c s m u i z o r u e l P Rokeitnikpospoltiy d 50–60 20–30 60–70 50–60 e n u m m o c m u h c i r t y l o P P³onnikpospoltiy d 5–10 +

Pod wzglêdem odmiany podtypów gleby w profi-lach 1 i 2 spe³niaj¹ wed³ug Klasyfikacji gleb leœnych Polski [Bia³y i in. 2000] kryteria dla gleb mezotroficz-nych, a w profilach 3 i 4 gleb eutroficzmezotroficz-nych, ale zbli¿o-nych do mezotroficzzbli¿o-nych. Wed³ug klasyfikacji katego-rii trofizmu gleb leœnych proponowanej przez Bro¿ka i Zwydaka [2003] gleby w profilach 1, 2 i 4 nale¿¹ do mezotroficznych (ITGL w granicach 16,1–26,0), a w profilu 3 wskaŸnik ITGL nieznacznie przekracza gra-niczn¹ wartoœæ (26,1–36,0) dla gleb eutroficznych (tab. 4).

Utwory, z których wykszta³ci³y siê badane gleby rdzawe, to dobrze wysortowane piaski eoliczne o uziarnieniu piasków luŸnych, tylko poziomy Bv1 i Bv2 w profilu nr 1 oraz poziom C2 w profilu nr 4 mia³y uziarnienie piasków s³abogliniastych (tab. 3). Charakteryzuj¹ siê one bardzo du¿ym udzia³em pro-centowym frakcji piasku drobnego (0,25–0,1 mm), w wiêkszoœci przypadków ponad 50% oraz du¿¹ rozpiê-toœci¹ i znaczn¹ iloœci¹ piasku œredniego (0,5–0,25 mm) – od 4,91 do 62,87%. Brak w nich czêœci szkieleto-wych oraz frakcji i³owej, a frakcja py³u grubego wy-stêpuje w œladowych iloœciach.

Wszystkie badane gleby mia³y kwaœny odczyn w ca³ych profilach, zró¿nicowany w poszczególnych poziomach genetycznych oraz miêdzy podtypami

i odmianami podtypu od bardzo silnie kwaœnego do kwaœnego. Wartoœci pH w KCl zawiera³y siê od 2,65 w poziomie Ofh gleby rdzawej w³aœciwej mezotro-ficznej (profil 1) do 4,75 w poziomie C3 gleby rdza-wej w³aœcirdza-wej porolnej eutroficznej (profil 3). Po-dobnie zró¿nicowana by³a kwasowoœæ hydrolityczna oraz stopieñ wysycenia kompleksu sorpcyjnego ka-tionami o charakterze zasadowym (tab. 4). Naj-wiêksz¹ wartoœæ kwasowoœci hydrolitycznej stwier-dzono w poziomie Ofh (profil 1) – 125,4, a najmniejsz¹ w poziomie C3 (profil 3) – 0,61 cmol(+)·kg–1 _gleby.

Pojemnoœæ sorpcyjna w poziomach ektopróchnicz-nych by³a wielokrotnie wy¿sza ni¿ mineralektopróchnicz-nych. Za-wartoœci poszczególnych kationów zasadowych we wszystkich profilach glebowych by³y zbli¿one z wy-j¹tkiem wapnia, którego zawartoœæ w poziomach mi-neralnych gleb w profilach 3 i 4 jest wyraŸnie wiêk-sza ni¿ w pozosta³ych profilach. Mo¿e siê to wi¹zaæ z histori¹ tych stanowisk, jest to teren porolny i naj-prawdopodobniej w przesz³oœci by³ wapnowany. Gle-by te zosta³y zalesione kilkadziesi¹t lat temu, lecz nadal zaznacza siê ich porolnoœæ w wiêkszej mi¹¿-szoœci poziomu próchnicznego, nieco mniejszym za-kwaszeniu i wiêkszym stopniu wysycenia kationami zasadowymi (tab. 4). Uzyskane wyniki mieszcz¹ siê w granicach wartoœci spotykanych w literaturze, od-nosz¹cych siê zarówno do gleb Kampinoskiego Par-ku Narodowego [Czêpiñska-Kamiñska 1986; Konec-ka-Betley i in. 1986, 1994, 2002; KonecKonec-ka-Betley 2003; Chojnicki, Piotrowska 2010], jak i innych kom-pleksów leœnych [Degórski 2002; Wójcik 2006].

W analizowanych glebach wêgiel organiczny aku-mulowany jest g³ównie w poziomach organicznych i akumulacyjno-próchnicznych (tab. 5). Stosunkowo du¿y zapas zawieraj¹ jeszcze poziomy wzbogacania Bv. W poziomach ska³y macierzystej w profilach 1 i 3 nie stwierdzono obecnoœci wêgla organicznego, w profilach 2 i 4 pojawia³y siê jego niewielkie iloœci.

TABELA 2. Porównanie klasyfikacji gleb wed³ug ró¿nych systemów: A – Klasyfikacji gleb leœnych Polski [Bia³y i in. 2000], B – Systematyki gleb Polski wyd. 5. [2011], C – WRB [Bednarek i in. 2009]

TABLE 2. The comparison of soils classification according to different systems: A – Polish Forest Soil Classification, B – Polish Soil Classification, C – WRB (World Reference Base for Soil Resourses)

el if o r p r N o N el if o r P KSoallisCyifalksascfijaciagitelobn A y b el g u p y t d o p a n ai m d o i p y t d o p , p y T e p y t b u s f o y t ei r a v d n a e p y t b u s , e p y T li o s f o B y b el g p y t d o p i p y T li o s f o e p y t b u s d n a e p y T C b el g a p u r G p u o r g li o S 2 i 1 Gelbardzawaw³aœciwamezortofcizna ) w D R ( Gelbardzawatypowa(RW)t BrunciArenosol(Dsirtci) 3 Gelbardzawaw³aœciwaporolna(RDw) Gelbardzawatypowa(RW)t BrunciArenosol(Dsirtci) 4 Gelbardzawabeilciowaporolna(RDb) Gelbardzawazcechami )i b W R ( ai n a w o ci l ei b AlbciBrunciArenosol(Dsirtci)

TABELA 3. Sk³ad granulometryczny gleb – zakresy zawartoœci frakcji w badanych profilach [%]

TABLE 3. Texture of soil – ranges of the content of soil partic-les in investigated profipartic-les [%]

e n z c y t e n e g y m o i z o P s n o zi r o h ci t e n e G ŒDraiemdentciearoczf¹psatektrci[melsm[]mm] 2 > 2–0,05 0,05–0,002 <0,002 ) p A ( A v B C v B C 3 , 0 – 0 1 , 0 – 0 0 0 9 9 – 5 9 0 0 1 – 1 9 0 0 1 – 7 9 0 0 1 – 1 9 5 – 1 9 – 0 3 – 0 9 – 0 0 0 0 0

TABELA 4. Wybrane w³aœciwoœci fizykochemiczne gleb TABLE 4. Selected physical-chemical properties of the soils

r e m u N u li f o r p el if o r P r e b m u n m o i z o P .t e n e g ci t e n e G n o zi r o h æ œ o k o b ê ³ G a t p e D ] m c [ H p [cmo(l+/)kg–1_{] VsBS} % n i , w H2O wK,Cinl Hh* Ca Mg K Na STEB TCEC 1 Ol h f O A v B A 1 v B 2 v B 1 C 2 C 3 C 4 C 2 – 0 5 – 2 0 1 – 5 2 2 – 0 1 2 4 – 2 2 1 7 – 2 4 0 0 1 – 1 7 0 4 1 – 0 0 1 0 7 1 – 0 4 1 0 0 2 – 0 7 1 5 9 , 3 3 1 , 3 1 8 , 3 8 1 , 4 5 2 , 4 1 4 , 4 8 4 , 4 1 5 , 4 4 , 5 9 5 , 4 1 3 , 3 5 6 , 2 9 3 , 3 4 9 , 3 3 2 , 4 4 3 , 4 7 2 , 4 8 4 , 4 5 5 , 4 6 0 , 4 7 4 , 9 4 5 , 2 1 3 0 , 9 0 0 , 6 1 8 , 2 9 8 , 1 8 0 , 1 2 8 , 0 4 8 , 0 1 5 , 1 9 7 , 8 2 9 , 7 2 7 , 1 8 4 , 1 0 8 , 0 6 8 , 0 3 3 , 0 5 3 , 0 2 4 , 0 1 9 4 , 0 6 0 , 2 1 9 , 0 3 0 , 0 4 0 , 0 3 0 0 , 0 3 1 0 , 0 5 0 0 , 0 3 0 0 , 0 3 1 0 , 0 2 1 0 , 0 8 6 3 , 2 7 3 6 , 1 8 9 0 , 0 5 1 1 , 0 7 4 0 , 0 5 4 0 , 0 0 3 0 , 0 3 2 0 , 0 0 2 0 , 0 9 3 0 , 0 5 0 , 0 5 4 , 0 7 0 , 0 8 0 , 0 1 0 , 0 1 0 , 0 1 0 , 0 1 0 , 0 5 2 , 0 1 0 , 0 8 2 , 3 1 3 9 , 0 1 4 9 , 1 3 7 , 1 6 8 , 0 4 9 , 0 8 3 , 0 9 3 , 0 1 7 , 0 6 5 , 0 6 7 , 2 2 7 4 , 3 2 7 9 , 0 1 3 7 , 7 8 6 , 3 3 8 , 2 7 4 , 1 1 2 , 1 6 5 , 1 7 0 , 2 7 3 , 8 5 7 5 , 6 4 4 6 , 7 1 2 3 , 2 2 0 5 , 3 2 3 1 , 3 3 6 8 , 5 2 3 8 , 1 3 6 6 , 5 4 0 9 , 6 2 2 Ol h f O A v B A 1 v B 2 v B 1 C 2 C 3 C 5 – 0 7 – 5 4 1 – 7 2 2 – 4 1 7 3 – 2 2 4 6 – 7 3 7 8 – 4 6 7 6 1 – 7 8 0 0 2 – 7 6 1 7 2 , 4 3 4 , 3 4 , 3 1 7 , 3 4 6 , 4 6 , 4 6 6 , 4 9 , 4 7 5 , 5 3 6 , 3 5 8 , 2 3 8 , 2 2 , 3 5 3 , 4 8 5 , 4 8 5 , 4 5 6 , 4 2 6 , 4 4 7 , 7 6 1 , 8 4 5 , 9 1 6 , 7 4 8 , 2 4 5 , 1 7 1 , 1 8 8 , 0 6 6 , 0 2 5 , 3 1 6 3 , 8 4 8 , 1 5 8 , 1 7 9 , 0 9 9 , 0 1 5 , 0 7 9 4 , 0 2 4 , 0 6 6 8 , 1 0 5 7 , 0 3 4 0 , 0 6 0 0 , 0 7 0 0 , 0 8 1 0 , 0 4 0 0 , 0 9 0 0 , 0 3 1 0 , 0 5 3 5 , 1 0 0 0 , 1 1 2 1 , 0 7 8 0 , 0 3 5 0 , 0 5 4 0 , 0 8 2 0 , 0 5 3 0 , 0 7 3 0 , 0 3 2 , 0 9 1 , 0 5 0 , 0 4 0 , 0 2 0 , 0 2 0 , 0 1 0 , 0 1 0 , 0 1 0 , 0 5 1 , 7 1 0 3 , 0 1 6 0 , 2 9 9 , 1 6 0 , 1 8 0 , 1 5 5 , 0 6 5 , 0 9 4 , 0 9 8 , 4 2 6 4 , 8 1 0 6 , 1 1 0 6 , 9 0 9 , 3 3 6 , 2 3 7 , 1 4 4 , 1 5 1 , 1 1 9 , 8 6 1 8 , 5 5 8 7 , 7 1 0 7 , 0 2 5 1 , 7 2 5 1 , 1 4 1 0 , 2 3 2 6 , 8 3 8 1 , 2 4 3 Ol h f O p A v B C v B 1 C 2 C 3 C 1 – 0 8 – 1 2 2 – 8 4 4 – 2 2 2 6 – 4 4 3 1 1 – 2 6 0 6 1 – 3 1 1 0 0 2 – 0 6 1 7 , 3 7 8 , 2 9 , 3 6 4 , 4 1 6 , 4 8 3 , 4 7 5 , 4 5 7 , 4 1 4 , 4 6 7 , 3 8 4 , 4 9 6 , 4 2 1 , 5 3 4 , 5 2 6 , 5 9 6 , 5 7 7 , 7 3 7 , 8 3 8 , 4 6 0 , 2 1 1 , 1 1 8 , 0 3 9 , 0 1 6 , 0 9 4 , 3 1 0 2 , 5 1 2 , 1 6 7 , 0 1 0 , 1 9 8 , 0 3 5 8 , 0 3 9 , 0 6 3 4 , 2 2 8 7 , 0 3 1 0 , 0 1 0 0 , 0 3 1 0 , 0 7 3 0 , 0 9 6 0 , 0 4 3 0 , 0 4 1 4 , 2 8 2 2 , 1 4 9 0 , 0 6 5 0 , 0 2 5 0 , 0 3 5 0 , 0 6 4 0 , 0 2 5 0 , 0 1 2 , 0 9 0 , 0 3 0 , 0 1 0 , 0 3 0 , 0 3 0 , 0 1 0 , 0 3 0 , 0 5 5 , 8 1 0 3 , 7 5 3 , 1 4 8 , 0 1 1 , 1 1 0 , 1 8 9 , 0 5 0 , 1 3 3 , 6 2 4 0 , 6 1 8 1 , 6 0 9 , 2 2 2 , 2 2 8 , 1 1 9 , 1 7 6 , 1 6 4 , 0 7 1 5 , 5 4 5 8 , 1 2 0 9 , 8 2 0 9 , 9 4 5 5 , 5 5 4 2 , 1 5 2 1 , 3 6 4 Ol h f O s e E A p A e f h B v B v B C v B 1 C 2 C 3 C 4 C 1 – 0 8 – 1 9 – 8 5 2 – 9 6 3 – 5 2 7 4 – 6 3 0 7 – 7 4 1 0 1 – 0 7 5 2 1 – 1 0 1 0 5 1 – 5 2 1 0 0 2 – 0 5 1 3 , 4 1 6 , 3 3 4 , 3 8 9 , 3 7 4 , 4 7 4 , 4 2 6 , 4 5 6 , 4 6 , 4 1 3 , 4 4 3 , 4 5 5 , 3 6 8 , 2 1 8 , 2 6 , 3 5 1 , 4 7 3 , 4 9 5 , 4 2 6 , 4 6 , 4 3 0 , 4 4 3 , 4 0 1 , 6 6 0 , 7 9 9 , 9 7 8 , 6 1 3 , 3 6 9 , 1 7 1 , 1 3 9 , 0 9 , 0 5 0 , 2 1 3 , 1 1 5 , 4 1 7 6 , 3 1 6 6 , 2 5 5 , 3 2 8 , 2 7 8 , 1 8 4 , 1 9 4 , 1 1 8 , 0 0 1 , 1 1 0 , 1 9 8 6 , 1 3 2 9 , 0 4 3 0 , 0 3 1 0 , 0 1 0 0 , 0 3 0 0 , 0 5 1 0 , 0 6 0 0 , 0 2 0 0 , 0 4 0 0 , 0 1 2 0 , 0 4 4 , 0 5 2 , 0 7 3 0 , 0 6 2 0 , 0 2 0 , 0 2 1 0 , 0 1 1 0 , 0 8 0 0 , 0 7 0 0 , 0 0 1 0 , 0 6 0 0 , 0 7 7 7 , 1 3 2 0 , 1 9 4 1 0 4 0 1 0 3 8 0 , 0 2 5 0 , 0 6 4 0 , 0 6 3 0 , 0 8 2 0 , 0 1 4 0 , 0 8 2 0 , 0 5 0 , 8 1 7 6 , 5 1 6 8 , 2 8 6 , 3 2 9 , 2 4 9 , 1 5 5 , 1 4 5 , 1 5 8 , 0 5 1 , 1 0 1 , 1 6 1 , 4 2 4 7 , 2 2 5 8 , 2 1 5 5 , 0 1 3 2 , 6 0 9 , 3 2 7 , 2 8 4 , 2 5 7 , 1 0 2 , 3 1 4 , 2 3 7 , 4 7 3 9 , 8 6 5 2 , 2 2 4 8 , 4 3 0 8 , 6 4 2 6 , 9 4 6 9 , 9 5 5 1 , 2 6 8 5 , 8 4 8 8 , 5 3 8 5 , 5 4 Zapas wêgla organicznego oprócz jego zawartoœci w

substracie glebowym danego poziomu wyra¿onego w procentach, zale¿y tak¿e od mi¹¿szoœci tego po-ziomu, stopnia zagêszczenia. Wœród poziomów ge-netycznych w badanych glebach rdzawych najwiêk-szy zapas wêgla organicznego znajduje siê w pozio-mie Ofh w profilu 3 i wynosi 3,78 kg·m–2_{. Wynika to}

przede wszystkim ze stosunkowo du¿ej zawartoœci wêgla w tym poziomie, a tak¿e wiêkszej mi¹¿szoœci w porównaniu z takim samym poziomem w pozosta-³ych glebach. W pedonach o powierzchni 1 m2 _w

prze-kroju do g³êbokoœci 200 cm, ³¹cznie w poziomach organicznych i mineralnych najwiêkszy zapas wêgla organicznego wynosz¹cy 8,819 kg·m–2 _{wykazano w}

glebie rdzawej bielicowej porolnej (profil 4). Nieco ni¿sze wartoœci zapasu wêgla organicznego stwier-dzono w glebach rdzawych w³aœciwych mezotroficz-nych (profile 1 i 2) odpowiednio 7,376 i 7,917 kg·m–2_.

Najni¿szy zapas wêgla nagromadzony by³ w glebie rdzawej w³aœciwej porolnej – 6,550 kg·m–2 _{(profil 3).}

W otoczeniu tego profilu procent pokrycia roœlinno-œci¹ by³ najmniejszy w warstwie pierwszego pietra drzewostanu, a dolnej warstwy drzew nie by³o (tab. 1). Ponadto wystêpuje tu równie¿ najmniejsze pokry-cie warstwy podszytu, co mo¿e byæ przyczyn¹ mniej-szego dop³ywu biomasy do gleby na tym stanowisku. WskaŸnik ITGL natomiast by³ dla tego profilu naj-wy¿szy, œwiadcz¹c o najwiêkszym trofizmie gleby

(tab. 5), co z kolei mo¿e przyspieszaæ procesy roz-k³adu materii organicznej. Wystêpuj¹ca tu zale¿noœæ potwierdzi³a wyniki badañ uzyskane przez Degórskie-go [2005], który wykaza³ negatywn¹ korelacjê miê-dzy ¿yznoœci¹ siedlisk a wielkoœci¹ zapasów materii organicznej w glebie.

Kszta³towanie siê zapasów wêgla w badanych gle-bach wykazuje prawid³owoœci zbli¿one do uzyska-nych w glebach rdzawych w kompleksie leœnym „D¹-browy Krotoszyñskie” [Kondras i in. 2010], w bada-niach monitoringowych Lasy Pañstwowe w Krainie Mazowiecko-Podlaskiej [Ma³achowska i in. 2006] oraz w Puszczy Bia³owieskiej [Degórski 2005]. Ana-lizuj¹c z kolei zapasy wêgla organicznego w glebach,

z uwagi na ró¿n¹ historiê u¿ytkowania, najwiêkszy zapas stwierdzono w glebie porolnej (profil 4), któ-rej poziom próchniczny A by³ najzasobniejszy w wê-giel organiczny i by³ najbardziej mi¹¿szy. Nale¿y podkreœliæ, ¿e jest bardzo ma³o doniesieñ na temat zale¿noœci zapasu wêgla organicznego w glebach le-œnych od ITGL oraz typów gospodarki leœnej. Do-tychczasowe badania, w tym Lasów Pañstwowych [Ma³achowska i in. 2006], okreœlaj¹ tê zale¿noœæ w stosunku do typów i podtypów gleb. A dotychczaso-wa wiedza wskazuje, ¿e cenne by³oby wykazanie tych zale¿noœci tak¿e od poszczególnych w³aœciwoœci fi-zykochemicznych gleb, co dobrze obrazuj¹ wskaŸni-ki ITGL i SIG (Siedliskowy Indeks Glebowy)

[Bro-TABELA 5. Zawartoœæ wêgla organicznego i azotu ogó³em, stosunek C:N, gêstoœæ gleby oraz zapas wêgla w poziomach i w pedonie o powierzchni 1 m2 _{do g³êbokoœci 2 m.}

TABLE 5. Content of organic Carbon and total nitrogen, C:N ratio, bulk density and Carbon stocks in genetic horizons and for the pedon 1 m2 _{to the depth of 2 m.}

r e m u N u li f o r p el if o r P r e b m u n m o i z o P .t e n e g ci t e n e G n o zi r o h æ œ o k o b ê ³ G h t p e D COorgrgC NNotg C:N r 1 _ITGL2 I T S F SZatopcaksoofrgorgC w h c a m o i z o p s n o zi r o h n i u li f o r p w el if o r p n i wzappaoszuiowmapcrohfwliu% % n i s n o zi r o h n i el if o r p n i k c o t s f o ] m c [ [ × ggk –1_{] [ × mgc} –3_{] [ ×mkg} –2_{] [%]} 1 Ol h f O A v b A 1 v B 2 v B 4 C -1 C 2 – 0 5 – 2 0 1 – 5 2 2 – 0 1 2 4 – 2 2 1 7 – 2 4 0 0 2 -1 7 6 , 3 7 3 1 , 9 3 3 2 0 , 6 1 4 6 , 8 9 0 , 3 7 6 , 0 0 4 9 , 4 1 2 6 , 3 1 2 8 , 1 9 8 , 0 9 2 , 0 7 1 , 0 5 1 , 0 0 , 5 2 9 , 4 2 8 , 8 7 , 9 8 , 0 1 9 , 3 0 2 , 0 2 , 0 7 2 , 1 4 , 1 4 4 , 1 6 , 1 4 5 , 1 2 , 4 2 1,48 4 0 , 2 6 1 0 , 1 2 1 5 , 1 4 6 8 , 0 4 6 4 , 0 0 6 7 3 , 7 20,07 6 6 , 7 2 7 7 , 3 1 0 5 , 0 2 1 7 , 1 1 9 2 , 6 0 3 3 7 , 7 4 4 7 2 , 2 5 2 Ol h f O A v b A 1 v B 2 v B 1 C 3 C – 2 C 5 – 0 7 – 5 4 1 – 7 2 2 – 4 1 7 3 – 2 2 4 6 – 7 3 7 8 – 4 6 0 0 2 – 7 8 7 , 9 9 2 2 , 0 9 1 4 9 , 7 1 4 8 , 9 6 6 , 2 7 8 , 0 7 6 , 0 0 3 8 , 3 1 1 1 , 9 9 0 , 1 6 8 , 0 8 2 , 0 3 1 , 0 1 1 , 0 3 0 , 0 7 , 1 2 9 , 0 2 4 , 6 1 4 , 1 1 3 , 9 9 , 6 1 , 6 0 2 , 0 2 , 0 8 2 , 1 4 , 1 5 4 , 1 3 5 , 1 6 5 , 1 6 5 , 1 7 , 1 2 3 6 7 , 0 3 1 6 , 1 2 1 , 1 2 5 6 , 0 3 1 4 , 0 9 5 3 , 0 0 7 1 9 , 7 37,89 0 6 , 9 7 3 , 0 2 5 1 , 4 1 4 2 , 8 2 2 , 5 3 5 , 4 0 3 9 4 , 7 4 4 1 5 , 2 5 3 Ol h f O p A v B C v B 3 C -1 C 1 – 0 8 – 1 2 2 – 8 4 4 – 2 2 2 6 – 4 4 0 0 2 – 2 6 6 , 2 5 3 5 , 7 6 2 1 6 , 7 7 7 , 1 0 0 2 6 , 8 1 0 3 , 4 1 1 6 , 0 7 1 , 0 0 1 , 0 5 0 , 0 9 , 8 1 7 , 8 1 6 , 2 1 4 , 0 1 0 0 2 , 0 2 , 0 3 , 1 3 4 , 1 1 5 , 1 6 , 1 4 , 7 2 0,7 8 7 , 3 1 4 4 , 1 9 2 6 , 0 0 0 0 5 5 , 6 10,69 1 7 , 7 5 0 0 , 2 2 0 6 , 9 0 0 3 4 , 8 6 4 6 , 1 3 4 Ol h f O s e E A p A e f h B v B v B C v B 2 C – 1 C 3 C 4 C 1 – 0 8 – 1 9 – 8 5 2 – 9 6 3 – 5 2 7 4 – 6 3 0 7 – 7 4 5 2 1 – 0 7 0 5 1 – 5 2 1 0 0 2 – 0 5 1 7 , 7 8 2 3 , 3 5 2 2 3 , 6 1 6 2 , 2 1 3 6 , 4 9 9 , 1 2 6 , 0 0 8 1 , 1 0 0 5 , 2 1 2 7 , 0 1 9 5 , 1 2 9 , 0 5 3 , 0 1 2 , 0 1 1 , 0 7 0 , 0 3 1 , 0 8 0 , 0 0 , 3 2 6 , 3 2 3 , 0 1 4 , 3 1 0 , 3 1 3 , 9 7 , 5 0 1 , 9 0 2 , 0 2 , 0 6 2 , 1 7 3 , 1 2 5 , 1 3 5 , 1 3 5 , 1 3 5 , 1 3 5 , 1 3 5 , 1 8 , 4 2 0,58 5 , 3 2 0 2 , 0 0 3 6 , 2 6 3 8 , 0 7 3 3 , 0 2 5 3 , 0 0 3 8 3 , 0 0 9 1 8 , 8 6,58 9 6 , 9 3 9 2 , 2 3 8 , 9 2 8 4 , 9 2 8 , 3 9 9 , 3 0 4 3 , 4 0 3 7 2 , 6 4 4 3 7 , 3 5

Objaœnienia – Explanations: 1 _{r – gêstoœæ objêtoœciowa, bulk density;} 2 _{ITGL – Indeks Trofizmu Gleb Leœnych; FSTI – Forest Soil Trophizm Indeks,} 3 _{Zapas w poziomach organicznych; stock in organic horizons;} 4 _{Zapas w poziomach mineralnych, stock in mineral horizons.}

¿ek 2011]. Zaprezentowane w pracy wyniki dla czte-rech profili s¹ badaniami pilota¿owymi w Kampino-skim Parku Narodowym i obecnie prowadzone s¹ badania w zakresie sekwestracji wêgla przez gleby na 50 powierzchniach.

PODSUMOWANIE

Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e kszta³towa-nie siê zapasów wêgla organicznego gromadzonych w pedonach glebowych jest zró¿nicowane w obrêbie jednego typu i zespo³u roœlinnego. Najmniejszy za-pas wêgla organicznego stwierdzono w glebie o wiêk-szej od pozosta³ych gleb troficznoœci (najwy¿szy wskaŸnik ITGL), która ponadto od doœæ ma³ej g³êbo-koœci nie zawiera³a ju¿ wêgla. Najwiêkszy zapas zgro-madzony zosta³ w glebie rdzawej bielicowej, porol-nej. Uprawa rolnicza w przesz³oœci pozostawi³a w tej glebie dobrze wykszta³cony mi¹¿szy poziom próch-niczny, a bielicowanie sprzyja przemieszczaniu siê zwi¹zków organicznych w g³¹b profilu. Poziomy or-ganiczne (ektopróchniczne) zgromadzi³y zapas wê-gla organicznego bardzo zbli¿ony do iloœci zmagazy-nowanej w poziomach mineralnych. Gleby porolne charakteryzowa³y siê nieco wiêksz¹ troficznoœci¹ ni¿ gleby leœne, które w przesz³oœci nie by³y u¿ytkowane rolniczo. Nie mia³o to jednak jednoznacznego wp³y-wu na wielkoœæ zapasu wêgla.

PODZIÊKOWANIE

Przedstawione w pracy wyniki s¹ fragmentem szerszego programu badañ dotycz¹cych sekwestracji wêgla organicznego w glebach Rezerwatu Biosfery „Puszcza Kampinoska” wykonywanych w ramach projektu finansowanego przez NCN (nr N N304 790040).

LITERATURA

BEDNAREK R., DZIADOWIEC H., POKOJSKA U., PRUSIN-KIEWICZ Z. 2004. Badania ekologiczno-gleboznawcze. Warszawa. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 344 ss.

BEDNAREK R., CHARZYÑSKI P., KABA£A C. (t³. i red.) 2009. Klasyfikacja Zasobów Glebowych Œwiata 2006. Wyd. UMK w Toruniu: 145 ss.

BIA£Y K., BRO¯EK S., CHOJNICKI J., CZÊPIÑSKA-KAMIÑ-SKA D., JANUSZEK K., KOWALKOWSKI A., KRZY¯A-NOWSKI A., OKO£OWICZ M., SIENKIEWICZ A., SKI-BA S., WÓJCIK J., ZIELONY R. 2000. Klasyfikacja gleb leœnych Polski. Centrum Informacyjne Lasów Pañstwowych, Warszawa: 127 ss.

BOREK S. 1983. Niektóre w³aœciwoœci fizyczne gleb Rezerwatu „Granica” w Kampinoskim Parku Narodowym. [W:] Wp³yw dzia³alnoœci cz³owieka na œrodowisko glebowe w

Kampino-skim Parku Narodowym. Wyd. SGGW-AR, Warszawa: 73–80. BRO¯EK S., ZWYDAK M. 2003. Atlas gleb leœnych. Centrum

Informacyjne Lasów Pañstwowych: 467 ss.

BRO¯EK S. 2011. Gleby i siedliska leœne nizin i wy¿yn Polski – ujêcie klasyczne i numeryczne. Rocz. Glebozn. 62, 4: 7–15. CHOJNICKI J., PIOTROWSKA J. 2010. W³aœciwoœci

fizykoche-miczne i morfologiczne gleb rezerwatu „Rybitew” Kampino-skiego Parku Narodowego. Rocz. Glebozn. 61, 2: 21–28. CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA D. 1986. Zale¿noœæ miêdzy rzeŸb¹

trenu a typami gleb obszarów Puszczy Kampinoskiej. [W:] Wp³yw dzia³alnoœci cz³owieka na œrodowisko glebowe w Kampinoskim Parku Narodowym. Wyd. SGGW, Warszawa: 5–72.

DEGÓRSKI M. 2002. Przestrzenna zmiennoœæ w³aœciwoœci gleb bielicoziemnych œrodkowej i pó³nocnej Europy a geograficz-ne zró¿nicowanie czynników pedogenicznych. Prace Geogr. 182: 189 ss.

DEGÓRSKI M. 2005. Wp³yw sposobu u¿ytkowania lasu na za-pasy wêgla organicznego w glebie. Monitoring Œrod. Przyr. 6: 75–83.

GRUBA P. 2009. Wp³yw drzew na przestrzenn¹ zmiennoœæ pH w wierzchnich poziomach gleb leœnych. Sylwan 153 (5): 332–337. JANOWSKA E., CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA D. 1983. Kszta³-towanie siê w³aœciwoœci sorpcyjnych ektopróchnicy niektó-rych gleb KPN. [W:] Wp³yw dzia³alnoœci cz³owieka na œro-dowisko glebowe w Kampinoskim Parku Narodowym. Wyd. SGGW: 47–58.

KARCZEWSKA A., SZOPKA K., BOGACZ A., KABA£A C., DUSZYÑSKA D. 2007. Rozwa¿ania nad metodyk¹ monito-ringu gleb strefy leœnej Karkonoskiego Parku Narodowego (KPN) – w œwietle zró¿nicowania w³aœciwoœci tych gleb. [In:] Štursa J. & Knapik R. (eds), Geoekologické problémy Krko-noš. Sborn. Mez. Vìd. Konf., øíjen 2006, Svobodan. Úpou.

Opera Corcontica 44, 1: 95–105.

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIE-GO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZ-NO-SPO£ECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW z dnia 12.03.2012. Uwzglêdnianie sektora u¿ytkowania gruntów, zmia-ny u¿ytkowania gruntów i leœnictwa (sektora LULUCF) w zo-bowi¹zaniach Unii zwi¹zanych ze zmian¹ klimatu.

KONDRAS M., CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA D., OSIÑSKI M., OSIÑSKA E. 2010. Zapas wêgla organicznego oraz w³aœci-woœci fizykochemiczne gleb w kompleksie leœnym „D¹bro-wy Krotoszyñskie”. Rocz. Glebozn. 61, 4: 1–10.

KONECKA-BETLEY K., ZARÊBA R., CZÊPIÑSKA-KAMIÑ-SKA D., JAKUBOWSKI G., MARCINIAK M., STOPNIC-KI J. 1986. Gleby i zbiorowiska roœlinne rezerwatu ,,Wilków” w KPN. [W:] Wp³yw dzia³alnoœci cz³owieka na œrodowisko glebowe w Kampinoskim Parku Narodowym. Wyd. SGGW-AR: 73–102.

KONECKA-BETLEY K., CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA D., JA-NOWSKA E. 1994. W³aœciwoœci fizykochemiczne i chemicz-ne gleb w KPN (stan na 1991). [W:] Prognozowanie prze-mian w³aœciwoœci gleb Kampinoskiego Parku Narodowego na tle innych komponentów œrodowiska przyrodniczego. Wyd. Fundacja ,,Rozwój SGGW”: 17–70.

KONECKA-BETLEY K. CZÊPIÑSKA-KAMIÑSKA D., JA-NOWSKA E., OKO£OWICZ M. 2002. Gleby strefy ochrony œcis³ej i czêœciowej w Rezerwacie Biosfery „Puszcza Kampi-noska”. Rocz. Glebozn. 53, 3–4: 5–21.

KONECKA-BETLEY K. 2003. Gleby. [W:] Kampinoski Park Narodowy, Tom I, 97–133.

LAL R. 2005. Forest soils and carbon sequestration. Carbon Management and Sequestration Center. Forest Ecology and

Management 220: 242–258.

LASOTA J., ZWYDAK M., WANIC T., BRO¯EK S. 2011. Ró¿-norodnoœæ gleb zespo³ów borów mieszanych. Rocz. Glebozn. 62, 4: 54–72.

MA£ACHOWSKA J., WAWRZONIAK J., KLUZIÑSKI L., HILDEBRAND R., PLUCIAK M., WÓJCIK J. 2006: Moni-toring lasów. Ocena stanu zdrowotnego lasów w latach 1991– 2005. Biblioteka Monitoringu Œrodowiska: 280 ss.

OSTROWSKA A., GAWLIÑSKI S., SZCZUBIA£KA Z. 1991. Metody analizy i oceny w³aœciwoœci gleb i roœlin. Warszawa, Instytut Ochrony Œrodowiska: 334 ss.

POLSKIE TOWARZYSTWO GLEBOZNAWCZE 2009. Klasy-fikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych – PTG 2008.

Rocz. Glebozn. 60, 2: 5–16.

RAINER B., GUENTHER S., MONTANARELLA L., VAN RANT E. 2010. Carbon concentrations and stocks in forest soils of Europe. Forest Ecology and Management 260: 262– 277.

STENDHAL J., JOHANSSON M.-B., ERIKSSON E., LAN-GVALL O. 2010. Soil organic carbon in Swedish spruce and pine forests-differences in stock levels and regional patterns.

Silva Fennia 33 (1): 5–21.

SYSTEMATYKA GLEB POLSKI 2011. Wyd. 5, Rocz. Glebozn. 62, 3: 193.

WÓJCIK J. 2006. Zasoby wêgla organicznego w glebach leœnych i ich zmiany. Problemy metodyczne i wiarygodnoœæ danych w aspekcie raportowania do Protoko³u z Kioto. [W:] Rola lasów i gospodarki leœnej w kszta³towaniu bilansu wêgla w ekosystemach leœnych w Polsce. Instytut Badawczy Leœnic-twa, Warszawa 2: 85–99.

ZIELONY R. 2004. Lasy Kampinoskiego Parku Narodowego na prze³omie XX i XXI wieku. Kampinoski Park Narodowy, T. II: 111–144.

dr in¿. Marek Kondras

Katedra Nauk o Œrodowisku Glebowym SGGW 02-776 Warszawa, Nowoursynowska 159/37 marek_kondras@sggw.pl