Andrzej F. Dziuba
"America Unbound : the Bush
Revolution in Foreign Policy", Ivo H.
Daalder, James M. Lindsay,
Washington 2003 : [recenzja]
Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 13/1, 300-303
prop ag o w an ie N iem iec i ich ideologii nazistowskiej z jednoczesnym działaniem p rz e ciwko lokalnej społeczności żydowskiej, np. w B agdadzie (por. s. 48-50). N ato m iast p ó ź niej w niektórych k rajach arabskich dochodzi do głosu id eologia m arksistow ska, np. E g ip t czy A lgieria (por. s. 51-59). M a o n a o k reślo n e podstaw y ideow e, choć niem ożliw e do akceptacji, a w konsekw encji i szerokie oddziaływ ania, choć jest to ich zu p ełn ie inna aplikacja niż w E u ro p ie Środkow o-W schodniej.
W ydawcy zb io ru w skazują, że w ażnym fe n o m e n em specyfiki społeczno-politycznej, zw łaszcza n a Bliskim W schodzie był i w niektórych k ra ja ch jest nad al ekstrem izm reli gijny, p rzed e wszystkim islamski. Z a te m nie m oże on je d n a k być w niczym utożsam iany z chrześcijaństw em , k tó re niesie zw łaszcza praktyczne w artości pokoju i spraw iedliw o ści. N iestety prym w tym w iodą radykalni wyznawcy islam u. O no są n agłaśniani i obecni w m ediach. N iestety, te ekstrem istyczne postaw y stosunkow o często i łatw o przekładają się tak że n iestety n a d ziałan ia o ch arak terze terrorystycznym , znaczone p rzem o cą i n e gacja p okoju oraz d o b ra i spraw iedliw ości (por. s. 277).
W kom pleksow ym o b ra zie politycznym kreślo n y m p rzez au to ró w z b io ru w iększe zn aczn ie m a F ra n c ja niż N iem cy, a W ielk a B ry tan ia je s t dość zm arginalizow ana. N a to m ia st z u p ełn ie nie w sp o m in a się Polski, co b u d zi zdziw ienie, zw łaszcza w k o n tek ście p rzem ian , k tó re przekształciły całą E u ro p ę . P raw d a je d n a k jest, że w sp ó łczesn a p o li tyka am ery k ań sk a często z u p ełn ie nie d o strz eg a innych krajów , a w tym Polski. Je s t to d o ść b o lesn e zważywszy n a o g ó ln e sym patie d o U S A , ta P olaków w k ra ju ja k i poza granicam i.
O d strony technicznej czasem m o żn a m ieć z astrzeżen ia o d n o śn ie do przypisów (por. s. 55, 58, 59, 63, 65).
P rezen to w an a p ra ca je s t w ażnym przyczynkiem w okół b ad ań odnoszących się do p o lityki U SA. Zw łaszcza w spółcześnie, gdy w iele opinii zdom inow ały kw estie terroryzm u w ręcz tru d n o przebić się do bardziej pogłębionych szerszych opinii. W ydaje się, ze te w łaśnie ksiązka je s t tutaj pew ną ofertą. Należy je d n a k czytać ja z dużym krytycyzmem, gdy ż często znaczona jes t w ielom a w ątkam i ideologicznym i o raz partyjnym i. Je st o n a g o d n a lektury i w inna być w ażną po m o cą w ro zezn an iu procesów politycznych Am eryki. Te zaś są niezwykle skom plikow ane i tru d n e w potocznej wizji.
B p A nd rzej F D ziuba
Ivo H. D a a l d e r, Ja m es M. L i n d s a y, A m erica U nbound. T he Bush Revolution in
Foreign Policy. W ashington 2003, ss. V III+ 2 4 6 .
Czasy w spółczesnej polityki państw ow ej, regionalnej, k o n tynentalnej czy światowej m ają liczne w skazania czy p re fere n cje osobow e, polityczne czy geograficzne. W ydaje się jed n a k , że nie zawsze są o n e o p a rte n a obiektyw nych p rzesłaniach, a zazwyczaj zdecydo w anie politycznych czy tylko czysto ideologicznych. Z a te m słusznie, w obec tej m nogości propozycji, n iejed n o k ro tn ie szuka się innych motywów, ich bardziej obiektyw nej oceny
czy zasad codziennego postępow ania, bardziej rozeznanego i zrozum iałego dla p rz ec ię t nego obyw atela, któ re m a pew ne ro zezn an ie polityczne.
Ta szeroka, obiektyw na p raw d a n a b ie ra jeszcze innego w ym iaru i znaczenia, kiedy w zniesie się j ą n a jeszcze wyższy poziom , zwłaszcza bardziej ko n k retn y ch aplikacji o so bowych oraz jurydycznych. G dy w kracza w sferę polityki, w praktyce p rzybiera o n a czę sto zu p ełn ie in n e wymiary, czasem tru d n e do zrozum ienia. Je d n a k w e w skazaniach K o ścioła, w ostatecznej konsekw encji, b ra k podjęcia p ró b a ro zezn an ia politycznego, w i dziany jest jak o niew łaściw a p ostaw a w sferze sp ełn ia społecznych zobow iązań w obec ojczyzny o raz d o b ra w spólnego (m. in. głosow ania).
T rzeba zawsze p am iętać, że istnieje bow iem m ożliw ość zaangażow ania w życie p o li tyczne, ale zawsze z nad zieją ochrony podstaw ow ych praw każdego człow ieka o raz tro ski o dob ro w spólne. Z a te m je s t to p ytanie o ro zezn an e w artości i ich p raktycznie o d n ie sienie do k o nkretnych realiów osobow ego o raz społecznego czy w spólnotow ego życia.
Pierwszy z autorów Ivo H. D a a ld e r p racu je w „F oreign Policy S tu d ies” w B rookings Institu tio n . Jest a u to re m m .in. „W inning Ugly: N A T O ’s W ar to Save K osow o” (B ro okings 2000), „G ettin g to D ayton: T h e M aking o f A m erica’s B osnia Policy” (B rookings 2000).
N ato m iast Jam es M. Lindsay jes t w iceprzew odniczącym i d y rek to re m studiów „C o uncil on F o reig n R e la tio n s”. Jest a u to re m m .in. „A g en d a fo r th e N a tio n ” (B rookings 2003), „D efending A m erica: T h e C ase for L im ited N ational M issile D e fen se ” (B ro okings 2001).
K siążkę otw iera dedykacja (s. V ), m o tto z L o rd a M acaulay (s. V I) oraz schem atycz ny spis treści (s. V III).
C ałość treściow a po d zielo n a n a dw anaście schem atycznie zatytułow anych ro zd zia łów. Tytuły ich są za tem bardziej h asłam i wywoławczymi niż k o n k re tn y m o kreśleniem zaw artości treściow ej. N ie m niej hasłow o d o b rze w prow adzają w system atykę bardzo złożonej p roblem atyki prezen to w an eg o studium .
W pierw szym rozdziale w skazano n a rew olucje B u sh a (s. 1-16), staw iając go n a stę p nie w obec sw oistego w ulkanu w spółczesności (s. 17-34). Oczywiście, że staje to w obec szerokiej polityki światowej (s. 35-49). B udow a drużyny to tem aty k a kolejnego ro zd zia łu (s. 50-61) w prow adza w sw oiste podsum ow anie pierw szych ośm iu m iesięcy (s. 62-77). Oczywiście przełom ow ym w w ielu kw estiach jes t tutaj dzień 11 p aździernika, jak w skazuje rozdział szósty ksiązki (s. 78-97). W k ieru n k u obrazy to myśli kolejnego ro z działu (s. 98-115). S trateg ia B usha (s. 116-128) zdaje się wskazywać n a nieunikniony cień (s. 129-144). „W ojna w Ira k u ” to tem a t kolejnego rozdziału (s. 145-171). Z kolei pytanie: „K to n astęp n y ?” (s. 145-171). C ałość zam yka w skazanie n a p len ip o ten cje R i ch ard Perlis (s. 188-200).
D o d a n o jeszcze dość szczegółow e przypisy (s. 201-226), podziękow ania (s. 227) oraz indeks osobow o-rzeczow y (s. 229-246).
Je st to prow okujące, a zarazem i oryginale studium , zwłaszcza w staw ianych tezach, nie tylko w zakresie polityki zagranicznej U S A prow adzonej p rzez aktualnego prezy d e n ta i jego adm inistrację. A utorzy, znawcy polityki zagranicznej p ro p o n u ją krytyczne
ale zarazem i pozytywne o d n iesien ia odnoście do polityki w obec terroryzm u. S am a d o strzeg ają to niebezpieczeństw o.
P atrząc szerzej książka ta p rezen tu je ciekaw e procesy d o k o n u jące się zwłaszcza w U S A w obec fen o m en u zim nej wojny. Z jaw iska te m iały bow iem szerokie o dniesienia do polityki światowej o raz m iędzynarodow ej. To był w praktyce, ja k pytają autorzy, p ro b lem w ew nętrznej jedn o ści i w zajem nej współpracy.
P atrząc n a podejm ow ania działania w polityce U S A m ożna w pew nym sensie w ska zać, iż prezydent G eo rg e W. B ush rzucił sw oiste now e wyzwanie w obec całej polityki z a granicznej USA. O k reślan a o n a jest w ręcz m ianem je d n o stro n n e j rew olucji. M ożna w ręcz odnieść w rażenie, że niniejsza książka b ęd zie sw oistym p ro b ierz em analizy polity ki zagranicznej aktualnego prezydenta.
Tezy staw iane w książce są w ręcz prow okujące i sam e w sobie oryginalne. To jest je d nocześnie sw oiste historyczne zderzenie z dotychczasow ym k u rse m zagranicznej polity k i am erykańskiej. O znacza to bez w ą tp ien ia zm ianę czy p rzem ianę, ale jed n o cześn ie b u dzi także p y tan ia o przyszłość i perspektyw y rozw oju państwa..
W arto zauważyć, że słynny 11 p aźd ziern ik a zrew olucjonizow ał b ard zo w iele rzeczy w polityce i życiu A m eryki, w tym zwłaszcza politykę zagraniczną. A utorzy p reze n tu ją tutaj negatyw ne stanow isko i p o d e jm u ją się krytyki tej polityki. Z drugiej je d n a k strony obiektyw nie do strzeg ają m iędzynarodow e zaangażow anie w obec terroryzm u. Je st to sw oiste przejście od zimnej wojny do nowej teo rii bycia ra ze m lub przeciw.
N a podstaw ie prezentow anej ksiązki m ożna pow iedzieć, że prezydent G eo rg e W B ush zapoczątkow ał rew olucję w am erykańskiej polityce zagranicznej. D o k o n a ł re d e fi nicji ja k A m eryka w inna być zaangażow ana w świecie, zachow ując jed n o cześn ie relacje przyjaźni i w spółpracy. W ażne je s t także o d niesienie do m iędzynarodow ych instytucji zaangażow anych n a rzec pokoju. Pozytywne rozw iązanie tych problem ów nie je s t tylko gw arancja pokoju d la innych, ale p rzed w szystkim d la USA.
Oczywiście trudnym jest, z k a rt Pism a św. Ja n C hryzostom a rozeznać te ró żn o ro d n e dro g i pow ołania. A utorzy pytają, czy faktycznie chodzi tutaj o rew olucję w okresie poli tyki m iędzynarodow ej? Z ko lei autorzy w skazują, że neokonserw atyw ne idee całkowicie opanow ały serce i myśl aktualnego prezydenta. Z a te m czy nie stał się on faktycznie tyl ko m ario n etk ą. Przeszłość ukazuje go jak o silnego i gotow ego do trudnych decyzji we w pisaniu się w św iatow ą politykę, czego dow ody d ał w swej poprzedniej kadencji.
Polityka, znaczona rew olucja w w ydaniu B ush, niesie w sobie w iele znaczące ryzyka. P o siad an a siła i m oc nie jest je d n a k w ystarczającą d la z achow ania i rozszerzenia am ery kańskiego bezpieczeństw a oraz pom yślności w e w spółczesnym świecie. U S A w ręcz p o trze b u ją możliwości po m ag an ia innym , aby w te n sposób kształtow ać swoje oblicze w o b ec innych. Tymczasem rew olucja G. W. B ush spow odow ała w ielki resen ty m en t w św ie cie. W ręcz okazuje się w praktyce, że przyjaciele i alianci A m eryki odrzucili gotow ość p o d d a n ia się i p rzew odzenia ze strony USA. Z a te m pozostaje o n a sam a, p o tęż n a siła n iezd o ln a do osiągnięcia swych najw ażniejszych celów.
C iekaw e są uw agi odnoszące się do Polski. W skazano m .in. n a wizytę G. W. Bush w Polsce (s. 1), opinie polskie o n U S A (s. 194), a p rzed e wszystkim n a udział polskich
w ojsk w o p eracji w Irak u (s. 1, 147, 155). W idać zatem , że jes t to zdecydow anie utylita- rystyczne trak to w an ie Polski, typow e d la tego typu polityki m iędzynarodow ej.
W całości obrazy polityki am erykańskiego p rezy d en ta najczęściej przywoływanymi p ostaci są: C. Pawell, C. R ice, D. R um sfeld, R . C heney i P. W olfowitz.. Z d aje się zatem , że ono m aja najw iększy wpływ n a k ształtow anie polityki g ab in etu G. W. Bush. W ydaje się, że to tak że w skazuje codzienny o braz tej polityki.
In teresu jące są analizy n a te m a t chrześcijańskich postaw G. W. B ush, J. C linton oraz J. C arter, zwłaszcza z odn iesien iem do ten d en cji ew angelickich (s. 88-90). W tych z asa dach ideow ych oraz k o nkretnych postaw ach autorzy u p a tru ją także pew ne w yjaśnienia o d n o śn ie do koncepcji politycznych aktualnego prezydenta.
B p A nd rzej F D ziuba
R o b e rt J a y L i f t o m , Super Power Syndrome. A m e rica ’s A pocalyptic Confrontation
with the World. New Y ork 2003, ss. X II + 211.
O braz w spółczesnej polityki światowej nie jes t jednoznaczny i w praktycznym w yra zie m oże przybierać zróżnicow ane obrazy, zw łaszcza w jej ro zezn an iu oraz konkretnych ocenach. Z ależy to oczywiście zw łaszcza od p u n k tu odniesienia, ale i w ielu innych przedzałożeniow ych elem entów , np. k u ltu ra , religia czy św iatopogląd. N ie m niej p o zo stają zawsze o d n iesien ia do aktualnej sytuacji, do owego hic et nunc, k tó ra ta k czy in a czej jest ro zeznaw ana, w idziana czy oceniana. N ie je s t to wszystko oczywiście łatw e i z a razem jed n o zn aczn e ze w zględu n a w spółczesną polaryzację.
S zczególne m iejsce w o b razie w spółczesnego św iata, i to n iem al w e w szystkich liczą cych się płaszczyznach zajm u ją je d n a k Stany Z jed n o czo n e A m eryki P ółnocnej. S tało się to jeszcze bardziej jed n o z n ac z n e i oczywiste po definityw nym u p a d k u b lo k u sow iec kiego i sam ej R osji, ja k o drugiej sup erp o tęg i. D ziś w ręcz w idać, ze o n a nigdy ta k ą nie była. Po p ro stu jej sta n o ra z m ożliw ości zostały o sta te czn ie w p e łn i o b n ażo n e i ujaw n io n e, z pew nym d ra m a te m d la Rosji. N a to m iast w yjątkow a pozycja U S A wynika z w ielu płaszczyzn, a zw łaszcza ekonom icznej i m ilitarnej. Te dw a czynniki zd ają się najbardziej sp ek tak u larn ie w pływać n a sam ą w izję i p o strzeg an ie, a także geopolitycz n e m iejsce USA.
A nalizę w spółczesnej specyfiki U S A w k o n fro n tac ji z o b razem św iata, zwłaszcza w kontek ście terroryzm u, p o d jął się R . Joy Liftom . A u to r jes t p ro feso rem psychiatrii w H a rv ard M edical School. Służył w siłach lotniczych (1951-53). O d 1995 ro k u zajm uje się kw estiam i apokaliptycznej przem ocy, zwłaszcza p o d wpływ em tokijskiego zam achu A u m Shinrikyo. A u to re m m.in. „”T h e B ro k en C onnection: O n H e a th and th e C o n tin u ity o f L ife”, „T he Life o f th e Self: Toward a N ew Psychology” , „thought R efo rm and the Psychology o f Totalism: A Study o f «Brainw ashing» in C h in a ” (por. s. II-III).
C ałość książki o tw iera wykaz publikacji i redagow anych dzieł (s. II) o raz in teresu jąca n o ta o au to rze (s. III). Je st to m o n u m en taln y d o ro b e k sam odzielnych praz o raz z b io ro
