Kilka uwag na temat szacowania ruchomości przez biegłego w trybie art. 853 § 2 k.p.c.

Kazimierz Korzan

Kilka uwag na temat szacowania

ruchomości przez biegłego w trybie

art. 853 § 2 k.p.c.

Palestra 10/7(103), 14-21

14 K a z i m i e r z K o r z a n N r 7 (103)

tych pism, które takie inform acje zamieszczają. Podnoszono, że praca adw okata jest złożona i nielekka, a pokazywanie tylko w ynaturzeń czy przypadków patolo­ gicznych krzywdzi uczciwy ogół adw okatury i zniechęca do w zm agania aktyw noś­ ci społecznej.

Podkreślano następnie konieczność popularyzow ania olbrzymiego dorobku k u l­ turalnego adw okatury przez ukazyw anie sylw etek zasłużonych adw okatów zarów­ no z przeszłości, jak i teraźniejszości. Z uznaniem odniesiono się do zapoczątko­ wanego omówienia pracy społecznej adw okatury, wskazując na duże możliwości form w tej dziedzinie. Ukazywanie sylw etek adwokatów-społeczników stanow i bo­ dziec dla innych oraz szlachetne uznanie dla zainteresow anych. W ydaje się, że- adw okatura m a się czym pochwalić i m a być z czego dumna. Postulow ano za­ początkowanie cyklu historycznego z ukazaniem roli adw okatury w praw nictw ie polskim i kulturze narodow ej. Od czasu do czasu można też sięgnąć do publikacji typu wspomnieniowego i anegdotycznego.

P aru dyskutantów postulowało zwiększenie publikow ania przemówień adw oka­ tów, opracowań z dziedziny techniki słow a oraz tak ty k i procesowej. Podkreślano* że użyteczność „Palestry” wzrosła. U kazuje się dużo artykułów n a wysokim po­ ziomie a jednocześnie pisanych z m yślą o pomocy praktykom . Przytoczono w iele przykładów n a potw ierdzenie tej tezy, operując konkretnym i tytułam i publikacji. Tego typu opracow ania służą nie tylko adw okaturze, ale są często cytowane przez, pozostałe człony w ym iaru sprawiedliwości i decydują nieraz o konkretnym-. roz­ strzygnięciu określonej siprawy. Szczególnie wysoka ocena należy się wkładkom- „P alestry”: ich potrzeba i Zwiększenie jest oczywiste.

Środowisko wrocławskie widzi rolę „P alestry” nie tylko w kształceniu zawo­ dowym adw okatury, w kształtow aniu jej postaw y i oblicza społecznego, ale rów ­ nież w odzw ierciedleniu poglądów ją nu rtu jący ch i we wzbogaceniu ogólnonaro­ dowego dorobku myśli praw niczej — zarówno w praktyce, jak i w teorii. T a łączność jest konieczna dla utrzym ania w spółdziałania w 'umacnianiu i rozszerzaniu praworządności.

KAZIMIERZ KORZAN

Kilka uwag na łemał szacow ania ruchomości

p rze z biegłego

łrybie arł. 8 5 3 § 2 k. p. c.

Praw idłow e oszacowanie zajętej przez kom ornika ruchomości stanow i w ażne stadium postępow ania egzekucyjnego. Ma ono z jednej strony n a celu zapobiec w yzuciu dłużnika z jego własności pcnad potrzebę i za bezcen, a iz dtnugieij stro ­ ny — nie dopuścić do zbyt w ygórowanego szacunku, k tó ry by uniemożliwił re a ­ lizację ty tu łu wykonawczego ze szkodą dla wierzyciela.

Z reguły kom ornik dokonuje oszacowania ruchomości osobiście n a podstaw ie własnego doświadczenia życiowego.1 W artość każdej zajętej rzeczy obowiązany je st

i P o r . w z w i ą z k u z t y m J . K o r z o n e k : p o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e i z a b e z p i e c z a j ą c e , K r a k ó w 1934, cz'. I I , t. I, s. 725.

oznaczyć już w protokole zajęcia <art. 853 § 1 k.p.c.). Oszacowanie ruchomości przez biegłego pow inno nastąpić w w ypadkach określonych w art. 853 § 2 k.p.c.,, a mianowicie:

1) gdy kom ornik uzna, że w tym celu należy biegłego przywołać,

2) gdy w ierzyciel lub dłużnik podnoszą zarzuty przeciwko oznaczeniu w artości rzeczy przez kom ornika.

A d 1. Komornik, powołując biegłego, .powinien się kierow ać względami na p ra ­

widłowość oszacowania. Nie mioże więc wzywać biegłego wtedy, gdy nie zachodzi ku tem u potrzeba, jak np. wówczas, gdy oznaczenie w artości rzeczy, w św ietle, przyjętych zasad doświadczenia życiowego, nie nasuw a żadnych tru d n o śc i2, bądź też wtedy, gdy posiadając wiedzę specjalistyczną, może sam szacować ruchomości.

E. W engerek3 reprezentuje pogląd, że bez udziału biegłego kom ornik nie jest w stanie dokonać w sposób praw idłow y szacunku ruchom ości wykonanych np. ze złota, sreb ra i platyny. Przy ocenie tego rodzaju rzeczy z reguły wchodzi w grę dokonanie prób, znajomość kruszcu, jego aktualnej wartości i t p .4 W praktyce komornicy korzystają najczęściej przy szacunkach kruszców z usług rzeczoznawców przedsiębiorstw a państw ow ego „Ju b iler”.

Ocena przyczyn uzasadniających powołanie biegłego pozostawiona jest — w myśl: s<rt. 853 § 2 kjp.c. — uznaniu kom ornika. Jeśli więc kom ornik iuzna, że nie jest w stanie sam należycie 'oszacować ruchomości, np. z powodu b raku rozeznania co do ich w artości, to wówczas przyw oła biegłego, chociażby żadna ze stro n tego nie żądała.

Niemożność oznaczenia wartości ruchomości przez kom ornika (z wymienionej: przyczyny) stanow i — m. zd. — decydujące kryterium , które przesądza o potrzebie- powołania biegłego. O bligatoryjny zaś udział biegłego przy oszacowaniu przew i­ dziany jest w to k u egzekucji z nieruchomości (art. 948 k.p.c.).

Z a rt. 853 § 2 w ypływ a zasada, że oszacowanie ruchomości przez biegłego pow in­ no się odbywać zaraz przy zajęciu, a gdyby to nie było możliwe, to w dniu licy­ tacji łącznie z wyśitawieniem ruchom ości n a sprzedaż, ale przed podaniem przez kom ornika ceny oszacowania i wywołania, którą ustala się dopiero n a podstawie- tego oszacow ania.5

Przedm iotem oszacowania przez biegłego mogą być albo wszystkie, albo tylko niektóre z zajętych ruchomości, zależnie od tego, czy okoliczności

uzasadniające-2 W y c e n a w t a k i m w y p a d k u r u c h o m o ś c i p r z e z b ie g łe g o p o d r a ż a ł a b y n i e p o t r z e b n e k o s z ty e g z e k u c j i , k t ó r a p o w i n n a b y ć n i e t y l k o s z y b k a , a l e i t a n i a . D o d a ć t u t a j t r z e b a , 'że § 31 r o z p o r z ą d z e n i a M i n i s t r a S p r a w i e d l i w o ś c i z d n . 26.X . 1962 r . w s p r a w i e c z y n n o ś c i k o m o r n i ­ k ó w (D z. U . N r 58, p o z . 284) w y r a ź n i e s t a n o w i , iż k o m o r n i k s a m o b lic z a w a r t o ś ć d e w i z i p i e n i ę d z y z a g r a n i c z n y c h n a p o d s t a w i e o b o w i ą z u j ą c e j t a b e l i k u r s ó w d e w iz i p i e n i ę d z y z a g r a n i c z n y c h , o g ło s z o n e j w M o n i t o r z e P o l s k i m p r z e z N a r o d o w y B a n k P o l s k i . "W r a z i e p o t r z e b y m o ż e s ię o n z w r ó c ić d o N a r o d o w e g o B a n k u P o l s k i e g o o i n f o r m a c j ę c o d o w a r t o ś c i g i e ł d o w e j l u b r y n k o w e j z a g r a n i c z n y c h p a p i e r ó w w a r t o ś c i o w y c h (§ 31 u s t . 2 p k t 2 c y t o ­ w a n e g o r o z p o r z ą d z e n i a ) . W t y c h w a r u n k a c h p o w o ł a n i e b i e g ł e g o d o o s z a c o w a n i a w a r t o ś c i d e w i z o w y c h n i e b y ł o b y — m . zxł. — r ó w n i e ż u s p r a w i e d l i w i o n e . 3 E. W e n g e r e k : P o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e w ' s p r a w a c h c y w i l n y c h , W a r s z a w a 1961, S. 216. 4 N a le ż y p r z y t y m z w r ó c ić u w a g ę , że o b o w i ą z u j ą c y o b e c n i e a r t . 853 k .p .c . p o m i j a t r e ś ć ^ a r t . 594 d . k .p .c . — k t ó r y s t a n o w i ł , ż e r z e c z y ze z ł o t a , p l a t y n y i s r e b r a n i e mog^ą b y ć o s z a c o w a n e p o n i ż e j w a r t o ś c i k r u s z c u z u w z g l ę d n i e n i e m k o s z t ó w p r z e t o p i e n i a — g d y ż j e s t t o o c z y w is te . T r e ś ć t e g o p r z e p i s u o k a z a ł a s i ę z b ę d n a , a t o t y m b a r d z i e j , ż e w a r t o ś ć o s z a c o w a n y c h r z e c z y o c e n i a s ię w e d ł u g p r z e p i s ó w s z c z e g ó l n y c h , j a k i m i s ą p r z e p i s y z a w a r t e w r o z p . M i n i s t r a F i n a n s ó w z d n . 9.X.1939 r . w s p r a w i e g o s p o d a r o w a n i a n i e k t ó r y m i w y r o b a ­ m i u ż y t k o w y m i z e z ł o t a i p l a t y n y (D z. U . z 1960 r. N r 1, p o z . 3; z m i a n a ; D z1,. U . z 1963 r _ N r 34, p o z . 200). 5 P o r . J . K o r z o n e k : o p . c i t ., s. 726.

16 K a z i m i e r z K o r z a n _{Nr 7 (103)}

oszacowanie (uznanie kom ornika lub zarzuty stron) dotyczą wszystkich, czy też tylko niektórych ruchom ości.6

W artość każdej pojedynczej ruchomości pow inna być określona przez biegłego indywidualnie. Zbiorowe oznaczenie w artości większej liczby ruchomości ipozosta- wałoby w sprzeczności z treścią art. 853 § 1, którego zasada odnosi się rów nież do

sytuacji przew idzianej w § 2 tegoż artykułu. i

Jeżeli oszacowanie nie może się odbyć zaraz przy zajęciu, to kom ornik obowią­ zany jest oznaczyć w protokole zajęcia w artość tymczasowo (prowizorycznie), gdyż oznaczenie to jest niezbędne dla oceny, czy kom ornik nie zajął — z naruszeniem art. 845 § 3 k.p.c. — "więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokoje­ n ia należności i kosztów egzekucyjnych.7

Po oznaczeniu w artości ruchom ości w protokole zajęcia kom ornik może zarzą­ dzić jej oszacowanie przez biegłego, jeżeli dojdzie tymczasem do przekonania, że oznaczenie to nie odpowiadało rzeczywistem u stanow i rzeczy. Dodatkowe oszaco­ w anie w ypadnie zarządzić w szczególności w razie zm iany (w czasie między zaję­ ciem a licytacją) w artości ruchomości w skutek obniżlki (lub zwyżki c e n .8 Potrzeba przeszacowania ruchom ości zachodzić będzie np. także wówczas, gdy po zajęciu zostanie stwierdzone, że biegli, powołani w spraw ie cywilnej lub 'karnej, podali inną w artość tych sam ych ruchomości.

Należy podkreślić, że przepis art. 853 § 2 nie zaw iera tego rodzaju o grani­ czenia, iżby 'oszacowanie przez biegłego mógł kom ornik uznać za potrzebne tylko ■dopóty, dopóki sam jeszicze nie oznaczył w artości. Odmienny pogląd nie da się utrzym ać także z tego względu, że doprowadziłby do sprzedaży rzeczy poniżej jej w artości, co w system ach p raw a socjalistycznego, hołdujących praw dzie obiek­ tyw nej, jest nie do przyjęcia.

N iejednokrotnie się zdarza, że ta sam a rzecz, k tó ra była przedm iotem egzekucji, w ystaw iona jest n a ponow ną licytację. Zachodzi to zwłaszcza w tedy, gdy pierw ­ sza licytacja nie doprowadziła do zbycia rzeczy. Wówczas staje się ak tualne zagad­ nienie, czy wobec dokonania już raz oszacowania nie należy oprzeć się n a nim w dalszej egzekucji i w ten sposób zaoszczędzić tru d u i kosztów związanych z oszacowaniem. S praw ę tę reguluje ustaw a tylko w stosunku do nieruchom ości stw ierdzając, że jeżeli wniosek o wszczęcie now ej egzekucji złożono przed up ły ­ wem la t tjrzech od daty drugiej bezskutecznej licytacji, to opis i loszacowanie prze­ prow adza się n a w niosek wierzyciela lub dłużnika (art. 985 § 2 k.p.c.). Po upływ ie wymienionego okresu kom ornik może zlecić biegłem u oszacowanie nieruchom ości niezależnie od tego, czy strony złożyły w tym względzie w niosek, czy też n ie .9 Ponieważ co do egzekucji z ruchom ości b rak jest analogicznego przepisu do art. '985 k.p.c., przeto należy ,przyjąć, że kom ornik jest upraw niony do powołania z w łasnej inicjatyw y biegłego celem ponownego oszacowania ruchomości nie zbytej n a pierw szej licytacji, jeśli uzna, że dla uaktualnienia jej w artości jest to konieczne. Dokonanie powyższego przeszacowania nie może jednak nastąpić później niż przy podaniu przez kom ornika ceny oszacowania i wywołania, k tó rą się u stala (podobnie jak przy pierw szej licytacji, o czym wyżej) dopiero n a podstaw ie tego ■oszacowania. 1 6 T a k J . K o r z o n e k : o p . c i t ., s . 726. v P o d o b n y p o g l ą d w y tp o w ia d a J . K o r z o n e k (o p . c i t ., s . 726) n a t l e k .p .c . z 1932 r . P o r . t a k ż e S . G o ł ą b Z. W u s a t o w s k i : K o d e k s p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o , p o s t ę p o w a n i e • e g z e k u c y j n e 1 z a b e z p i e c z a j ą c e , K r a k ó w 1933, s. 289. 8 P o r . w z w i ą z k u z t y m J . K o r z o n e k : o p . c i t ., s . 727. 9 M . W a l i g ó r s k i : P o l s k i e p r a w o c y w i l n e , f u n k c j a i s t r u k t u r a p r o c e s u , W a r s z a w a J1947, s. 499— 500.

W a rt. 853 § 2 jest m owa o jednym biegłym. Pow staje kw estia, czy w w ypadku gdy m a ją być oszacowane ruchom ości rozm aitego rodzaju, nie m a zaś biegłego, k tó ry by mógł oszacować w szystkie ruchomości, kom ornik może powołać więcej biegłych (po jednym dla każdej z odrębnych grup ruchomości), czy też nie.

A rt. 595 § 1 d. k.p.c. rozstrzygał tę kw estię pozytywnie. W ydaje się, że mimo b rak u w części egzekucyjnej obecnie obowiązującego k.p.c. analogicznego przepisu, kom ornik może powołać w om awianej sytuacji niezbędną liczbę biegłych n a pod­ staw ie art. 279 k.p.c.t który z mocy art. 13 § 2 tegoż k.p.c. m a rów nież odpowied­ nie zastosow anie w postępowaniu egzekucyjnym.

A d 2. Ja k już powiedziano n a wstępie, oszacowanie przez biegłego powinno

m ieć m iejsce rów nież w tedy, gdy w ierzyciel lub dłużnik podnoszą — w w aru n ­ kach art. 853 §-2 — zarzuty przeciwko oznaczeniu w artości rzeczy przez kom or­ nika. W razie zgłoszenia takich zarzutów kom ornik obowiązany jest przywołać biegłego, chociażby jego zdaniem nie zachodziła ku tem u p o trzeb a .10 Odmienny pogląd jest nie do utrzym ania, gdyż w konsekwencji doprowadziłby do pozosta­ w ienia decyzji w spraw ie wyznaczenia biegłego wyłącznem u uznaniu kom ornika. Praktycznie, przekreślałoby to, w razie odmowy przyw ołania biegłego, drugą podstaw ę kontroli (za pośrednictwem wymienionego biegłego) oznaczonej przez kom ornika w artości rzeczy, naw et wówczas, gdyby ten o statn i celowo ją obniżył

lub podwyższył.

W związku z możliwością szacowania przez biegłego zajętych ruchom ości n a skutek podniesienia zarzutów z a rt. 853 § 2, pow staje pytanie, czy zarzuty te mogą być zgłoszone tylko w dniu zajęcia, czy też i w dniu licytacji.

-*• Podejm ując próbę odpowiedzi n a wymienione pytanie, W. S iedlecki11 zajął sta­ nowisko negatywne. Jego zdaniem, zgłaszanie przez strony zarzutów co do osza­ cowania dopuszczalne jest tylko przy samym zajęciu. Po ukończeniu zajęcia ani wierzyciel, ani dłużnik nie mogą już skutecznie podnosić zarzutów przeciwko oznaczonej przez kom ornika w artości ruchomości. Identyczny pogląd wypowiedzieli . również J. Korzonek 12 i E. W engerek.13

K rańcowo odmienne stanow isko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 7.V.1957 r. (2 CR 404/56).14 Z uzasadnienia wymienionego orzeczenia w ynika, że stronom przysługuje praiwo podnoszenia zarzutów co do oszacowania dokonanego przez kom om jka nie tylko w dniu zajęcia, ale również i w dniu licytacji.

Wypowiedź Sądu Najwyższego nasuw a poważne zastrzeżenia przede wszystkim dlatego, że nie znajduje potw ierdzenia w ustawie.

A rt. 853 § 2 stw ierdza m. in., że jeżeli wierzyciel -lub dłużnik podnoszą zarzuty, to oszacowanie przez biegłego odbędzie się przy samym zajęciu, a gdyby to nie było możliwe — w dniu licytacji. Skoro więc powyższy przepis wymaga, by oszacowanie n a skutek zarzutów zostało dokonane w zasadzie przy samym zaję- fcdu, to nie może ulegać żadnej wątpliwości, że wspom niane zarzuty (jako przy­ czyna) m uszą poprzedzać skutek, jakim jest w omawianym w ypadku oszacowa­ nie. Dlatego też powinny one być zgłoszone nie (później niż do czasu ukończenia zajęcia.

Zaakcentow ać wypada, że użyte w wymienionym artykule słowa: „gdyby to

10 I d e n t y c z n e w t y m w z g l ą d z i e s t a n o w i s k o z a j m u j e J . K o r z o n e k (o p . c i t ., s . 729) n a t l e k .p .c . % 1932 r . 11 W . S i e d l e c k i : P r z e g l ą d o r z e c z n i c t w a S ą d u N a j w y ż s z e g o ( P r a w o p r o c e s o w e c y w i l ­ n e — I p ó ł r o c z e 1958), P i P 1958, n r 1, s. 123. 12 J . K o r z o n e k : o p . c i t ., s . 727. u E . W e n g e r e k : o p . c i t ., s . 168. 14 O S N 1958 r . , n r I, p o z . 30, s . 92. 2 — P a l e s t r a

18 K a z i m i e r z K o r z a n N r 7 (103)

nie było możliwe — w dmiu licytacji” odnoszą się do oszacowania. Późniejszego zgłaszania zarzutów niż przy zajęciu art. 853 § 2 nie przew iduje. Stąd — m. zd. — b rak jest jakichkolw iek podstaw praw nych do uznania za słuszny poglądu, że strony mogą s k u t e c z n i e podnosić zarzuty co do oszacowania dokonanego przez kom ornika także w dniu licytacji. Zwrócić n ad to należy uw agę na to, że przy ­ jęcie powyższego poglądu doprowadziłoby do nie zam ierzonej przez ustawodawcę- przewlekłości postępow ania egzekucyjnego15, gdyż dłużnilk m iałby odpowiednie w a­ ru n k i d o ukryw ania zarzutu z a rt. 853 § 2 aż do d n ia licytacji. Po zgłoszeniu takiego zarzutu kom ornik m usiałby — w większości w ypadków — wyznaczyć nowy term in licytacji, gdyż niezwłoczne przyw ołanie biegłego, jak w ykazuje p ra k ­ tyka, nie zawsze jest możliwe.

Słusznie jednak stw ierdza Sąd Najwyższy w .cytowanym orzeczeniu, że nie moż­ n a tolerow ać w yprzedaży m ienia dłużnika poniżej jego w artości.

K om ornik, ae względu n a treść a rt. 805 § 1 kjp.c., nie uprzedza dłużnika o za­ m ierzonym z ajęciu .18 Często dłużnik (z powodu pobytu n a urlopie, za g ran icą lub w sk u tek innej 'uspraw iedliw ianej nieobecności) n ie m a naw et możliwości zgło­ szenia zarzutów co do oszacowania w dacie zajęcia. Nie uzasadnia to je d n a k /te z y o dopuszczalności zgłaszania zarzutów — w brew treści art. 853 § 2 k.p.c. — w dniu licytacji. Spóźnione zarzuty stron n a szacunek kom ornik powinien w ykorzystać jak o m ateriał do (podjęcia ew entualnej now ej decyzji w tym przedmiocie.

Jeżeli kom ornik zaniecha w ezw ania z urzędu biegłego do oszacowania lub p rze­ szacowania ruchomości w istniejących k u tem u w arunkach, to tego rodzaju zanie­ chanie uzasadni tn. zd., przed zbyciem wym ienionych ruchomości, skargę przew i­ dzianą w a rt. 767 k .p .c.1T, a po ich zbyciu — powództwo z art. 769 tegoż k .p .c .IS' Innym i słowy, m ożna powiedzieć, że podstaw ę w spom nianej skargi lub powództwa stanow ić będzie wówczas nie odmowa uw zględnienia przez kom ornika zarzutów , lecz jego bezczynność, w yrażająca się w zaniechaniu powołania z w łasnej in icja­ tyw y biegłego w w arunkach uzasadniających to powołanie okolicznościami spraw y. Możliwość w ykorzystyw ania powyższych środków praw nych <w przedstaw ionym zakresie) zapew nia dłużnikowi w sposób dostateczny ochronę przed sprzedażą w to­ k u egzekucji ruchomości za bezcen, bez potrzeby przyznaw ania m u ponadustaw o- wego upraw nienia do zgłoszenia zarzutów co do oznaczenia przez kom ornika w a r­ tości rzeczy nie tylfeo przy sam ym zajęciu, ale i w dniu Kcytacji.

W ypada tu dodać, że po w ejściu w życie nowego kodeksu postępowania cywil­ nego zagadnienie praw idłow ego dokonyw ania szacunków nabiera szczególnej ostro­ ści w zw iązku z szeroką perspektyw ą rozw oju egzekucji z ruchomości, o p a rte j n a now ych przepisach kodeksu, które w uwzględnieniu przem ian społeczno-gospo­ darczych naszego k ra ju um ożliw iają sprzedaż ruchomości używanych za (pośrednic­ tw em przedsiębiorstw .komisowych {art. 866), a n ie używanych — 'bezpośrednio w uspołecznionych punktach skupu (art. 865). H andel uspołeczniony będzie coraz;

15 N a t e m a t z n a c z e n i a r y g o r ó w e g z e k u c y j n y c h d l a s p r a w n o ś c i i s z y b k o ś c i p o s t ę p o w a ń ! * p a t r z B . F e l i e r : K o d e k s p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o z o r z e c z n i c t w e m , K r a k ó w 1939, s . 363-16 C h o d z i t u o z a s k o c z e n ie d ł u ż n i k a , b y n i e z d ą ż y ł u k r y ć l u b z b y ć m a j ą t k u p o d l e g a j ą ­ c e g o e g z e k u c j i . i? N a l e ż y z w r ó c i ć u w a g ę , ż e z a c h o d z i t u p e w n e p o d o b i e ń s t w o z n i e d z i a ł a n i e m p r z e z s ą d z u r z ę d u w s y t u a c j i z a r t . 321 § 2 k . p .c . S k o r o b o w ie m w r a z i e n i e z a s ^ d z e n i a p r z e z s ą d n a l e ż n o ś c i p o n a d ż ą d a n i e z n a r u s z e n i e m w y m i e n i o n e g o p r z e p i s u p r z y s ł u g u j e r e w j z j a ( u c h w a ł a s k ł a d u 7 s ę d z ió w z d n . 29.IV.1957 r ., I C o 40/56 — O S N z 1958 r ., n r 1, p o z . 17 1 n .) , t o ­ n i e m o ż n a — j a k s i ę w y d a j e — o d m ó w ić s t r o n o m p r a w a s k a r g i z a r t . 767 k .p .c . w r a z i e n i e d o p e ł n i e n i a p r z e z k o m o r n i k a o b o w i ą z k u p o w o ł a n i a z w ł a s n e j i n i c j a t y w y b i e g ł e g o d o o s z a c o w a n i a r u c h o m o ś c i . 1S P o u d z i e l e n i u p r z y b i c i a , c z y l i p r z y z n a n i u w ł a s n o ś c i s p r z e d a n e j r u c h o m o ś c i o s o b i e , k t ó r a z a o f i a r o w u j e n a j w y ż s z ą c e n ę , n i e p r z y s ł u g u j e s k a r g a (E . W e n g e r e k : o p . cit.» s. 163).

więcej w ykorzystyw any nie ty lk o do sprzedaży egzekucyjnej zw ierząt rzeźnych19, hodowlanych, płodów ro ln y c h 20, ale i innych ruchomości.

Stąd też należy poświęcić także nieco uwagi zagadnieniom sposobu wyceny ruchomości przeznaczonych do sprzedaży komisowej lub w uspołecznianych p u n k ­ tach skupu.

Na w stępie postawionego zagadnienia trzeba zaakcentować, że ciążący na ko­ m orniku obowiązek oznaczenia w artości rzeczy już w protokole zajęcia odnosi się do wszystkich ruchomości bez względu n a to, gdzie będą one przez niego sprze­ dawane 21.

Ustaiwodawca nie zwęził obowiązku kom ornika w ypływ ającego z a rt. 853 § 1 k„p.c. do zajęć ruchom ości sprzedaw anych w drodze licytacji. Kom ornik zresztą nigdy w chwili zajęcia nie m a całkowitej pewności, czy w ostatecznym w yniku — że względu n a treść a rt. 867 § 1 k.p.c.22 — zajęta ruchomość nie zostanie w ysta­

wiona n a licytację.

Z konfrontacji a rt. 853 '§ 1 kjp.c. z treścią § 13 zarządzenia n r 64 M inistra Handlu W ewnętrznego z dn. 9.V.1964 r. w spraw ie prow adzenia sprzedaży kom i­ sowej przez jednostki handlu uspołecznionego nadzorow ane przez M inistra H andlu W ewnętrznego (Dz. Urz. z 1964 r. N r 18, poz. 57) w ynika, że określona przez k o ­ m ornika (w protokole zajęcia) w sposób definityw ny w artość ruchomości w iąże przedsiębiorstw o prowadzące sprzedaż kom isow ą.23

Jeżeli kom isant sprzeda oddaną m u przez kom ornika rzecz do sprzedaży za cenę niższą od oznaczanej przez tegoż kom ornika, to obowiązany _{będzie do w y­} rów nania różnicy (art. 768 § 1 k.c.).24

Zaznaczyć przy tym należy, że żaden z przepisów wymienionego zarządzenia nie upow ażnia kom isanta do wyceny dostarczonych do sprzedaży komisowej r u ­ chomości.

P arag raf 12 ust. 1 zarządzenia n r 64 (na k tó ry komisanci w praktyce najczęś­ ciej się powołują) upraw nia jedynie do odmowy przyjęcia od kom ornika r u ­ chomości, jeżeli domaga się on jej sprzedaży w komisie za cenę wyższą od ceny

19 P o r . w z w i ą z k u z t y m z a r z ą d z e n i e M i n i s t r a S k u p u z d n . 30.VIII.1955 r . (M .P . N r 78, p o z . 946) o r a z a r t y k u ł L . D a r o s z e w s k i e g o p t . : O e g z e k u c y j n y m z a j ę c i u i s p r z e d a ż y z w i e r z ą t r z e ź n y c h , B M S z 1956 r . , n r 9, s. 29. 20 P o r . r o z p . R a d y M in is t r ó w z d n . ll.V I.1 9 5 5 r . w s p r a w i e w y k o n a n i a n i e k t ó r y c h p r z e ­ p is ó w d e k r e t u z 28.1.1947 r . o e g z a k i c j * a d m i n i s t r a c y j n e j ś w i a d c z e ń p i e n i ę ż n y c h i t r y b i e p o s t ę p o w a n i a p r z y e g z e k u c j i ś w i a d c z e ń p i e n i ę ż n y c h o d r o l n i k ó w (D z . U . N r 26, p o z . 155; z m .: D z . U . z 1958 r . N r 3, p o z . 9 ); k t ó r e p e r a n a lo g io m , n a d a l s t o s u j e s i ę d o e g z e k u c j i s ą d o w e j ; p o r . t a k ż e w y p o w i e d ź K . K o r z a n a w a r t y k u l e p t . : O t r u d n o ś c i a c h e g z e k u c j i z r u c h o m o ś c i , B M S z 1964, n r 4, s . 55 i n . o r a z w s k a z a n ą t a m l i t e r a t u r ę . 21 P o r . w z w i ą z k u z t y m w y p o w ie d ź z a m ie s z c z o n ą w „ B i u l e t y n i e M i n i s t e r s t w a H a n d l u W e w n ę t r z n e g o ” n r 13/42 z m i e s i ą c a g r u d n i a 1964 r . 22 A r t . 867 § 1' k .p .c . b r z m i : „ Z a j ę t e r u c h o m o ś c i , o k t ó r y c h m o w a w a r t y k u l e p o p r z e ­ d z a j ą c y m , J e ż e li n i e m o g ą b y ć p r z e k a z a n e d o s p r z e d a ż y k o m i s o w e j a l b o n i e z o s t a ł y w t e n s p o s ó b s p r z e d a n e w o k r e s i e t r z e c h m i e s i ę c y , k o m o r n i k s p r z e d a j e w d r o d z e l i c y t a c j i p u ­ b l i c z n e j ” . 23 P a r a g r a f 13 z a r z ą d z e n i a n r 64 s t a n o w i , c o n a s t ę p u j e : „1. C e n y p r z e d m i o t ó w , d l a k t ó ­ r y c h n i e m a u s t a l o n e j c e n y d e t a l i c z n e j , o r a z c e n ę p r z e d m i o t ó w u ż y w a n y c h o k r e ś l a k o m i ­ t e n t , p r z y c z y m c e n a p o w i n n a o d p o w i a d a ć p o z io m o w i c e n p o d o b n y c h a r t y k u ł ó w b ę d ą c y c h w k r a j o w y m o b r o c i e t o w a r o w y m u s p o ł e c z n i o n y c h J e d n o s t e k h a n d l o w y c h , a w p r z y p a d k u p r z e d m i o t ó w u ż y w a n y c h — c e h o m j a k z a n o w e p r z e d m i o t y , p o m n i e j s z o n y m p r o p o r c j o n a l ­ n i e d o s t o p n i a z u ż y c ia . 2. A r t y k u ł y p o c h o d z ą c e z r e n o w a c j i ( f u t r a i t p . ) t r a k t u j e s ię j a k o a r t y k u ł y u ż y w a n e ” . 24 N ie d o t y c z y t o s y t u a c j i o k r e ś l o n e j w a r t . 866 § 2 z d a n i e d r u g i e k .p .c ., z k t ó r e g o w y ­ n i k a , ż e j e ż e l i r u c h o m o ś ć n i e z o s t a n i e p o c e n i e o z n a c z o n e j p r z e z k o m o r ­ n i k a ( p o d k r e ś l e n i e m o j e — K . K . ), s p r z e d a n a w c i ą g u m i e s i ą c a , k o m i s a n t m o ż e o b n iż y ć c e n ę s p r z e d a ż n ą o 25%.

20 K a z i m i e r z K o r z a n _{N r 7 (103)}

urzędow o ustalonej w handlu detalicznym dla danego ty p u ru c h a m o ś d .25 W w y­ padku takim kom ornik będzie jednak zawsze mógł zapobiec odmowie przyjęcia ruchom ości przez obniżenie jej w artości n a podstaw ie szacunku dokonanego przez biegłego (rzeczoznawcy komisowego).

Dla zagw arantow ania stronom obiektywnego szacunku, nie powinno się m. zd. powoływać n a biegłego osoby zatrudnionej w sklepie komisowym, do którego ruchom ości zostały dostarczone. K om isant, będąc zainteresow any w szybkiej rotacji tow arów , z n a tu ry rzeczy dąży do obniżenia ich wartości. Z tych względów, jak się w ydaje, n a opinii pracow nika sklepu komisowego, w którym kom ornik zam ie­ rza zbyć ruchomości, można się oprzeć tylko wówczas, gdy w artość danego typu ruchom ości jest sztyw no oznaczona w cenniku urzędow ym .28 Wówczas ro la ko­ m isanta (występującego w charakterze rzeczoznawcy) ograniczy się do podania urzędowo ustalonej ceny. Powoływanie osoby posiadającej wiadomości specjali­ styczne, których w ym aga się od biegłego, jest zbędne, skoro nie wchodzi tu w grę oznaczenie w artości ruchomości m etodą szacunkową. Gdyby jednak k tó ra ­ kolw iek ze stron, w trybie art. 278 § 1 w zw iązku z art. 13 § 2 k.p.c., sprzeciwiła się tem u, to kom ornik powinien m. zd. również i w tym w ypadku powołać bie­ głego (rzeczoznawcę kom isow ego).27

Jeżeli kom isant, m ając w ątpliwości co do tego, czy i jak a jest ustalona cena detaliczna dla danego przedm iotu, zasięgnie n a w łasny koszt pisem nej opinii rzeczoznawcy w trybie § 12 ust. 2 zarządzenia n r 64 28, to kom ornik może n a jej podstaw ie dokonać przeszacowania ruchomości bez potrzeby powoływania bie­ głego rzeczoznawcy z w łasnej inicjatyw y na podstaw ie art. 853 § 2 k.p.c., k tó ry ' to przepis, z b rak u szczególnego przepisu, stosuje się iw drodze analogii również do sprzedaży kom isow ej.29

Ponieważ szacowanie przez biegłego ruchom ości sprzedaw anych w komisie n a ­ stępuje w zasadzie w tej sam ej sytuacji co i ruchomości przeznaczonych do sprze­ daży licytacyjnej, przeto uwagi odnoszące się do analizy w arunków powoływania biegłego n a podstaw ie art. 853 § 2 m ają tu odpowiednie zastosowanie.

P ozostaje jeszcze do rozw ażenia zagadnienie, czy art. 853 § 2 k.p.c. może być

per analogiam stosow any do sprzedaży jednostkom gospodarki uspołecznionej r u ­

chomości nie używ anych (art. 865 k.p.c.), zw ierząt rzeźnych i hodowlanych, płodów

rolnych itp. . i .

Zwierzęta, płody rolne i ruchomości nie używane kom ornik sprzedaje jedno­ stkom gospodarki uspołecznianej po cenach ustalonych przez Państw ow ą Komisję Cen. Cenniki, n a podstaw ie których wym ienione jednostki nabyw ają w spom niane ruchomości, nie zawsze są znane komornikowi. Nie będzie on zatem w stanie z reguły należycie oznaczyć ich rzeczywistej w artości w protokole zajęcia, jak tego

25 P a r a g r a f 12 z a r z ą d z e n i a n r 64 b r z m i : 1. S k l e p y k o m i s o w e n i e m o g ą p r z y j m o w a ć d o s p r z e d a ż y p r z e d m i o t ó w , z a k t ó r e k o m i t e n t ż ą d a c e n w y ż s z y c h o d o b o w i ą z u j ą c y c h d l a n i c h , u r z ę d o w o u s t a l o n y c h c e n d e t a l i c z n y c h . 2. G d y z a c h o d z i w ą t p l i w o ś ć , c z y i j a k a u s t a l o n a j e s t c e n a d e t a l i c z n a d l a d a n e g o p r z e d m i o t u , k i e r o w n i k s k l e p u m o ż e z a s i ę g n ą ć o p i n i i r z e ­ c z o z n a w c y , k t ó r a p o w i n n a b y ć w y d a n a n a p i ś m i e . K o s z ta o c e n y p o n o s i s k l e p k o m i s o w y ” . 26 M a t o n p . m i e j s c e p r z y n i e u ż y w a n y c h t o w a r a c h p o c h o d z e n ia z a g r a n i c z n e g o . 27 W s z e lk ie b o w i e m z m i a n y u s t a l o n e j w a r t o ś c i r u c h o m o ś c i w p r o t o k o l e z a j ę c i a m o g ą b y ć d o k o n a n e w r a m a c h a r t . 853 § 2 k . p .c . (o c z y m w y ż e j ) t y l k o n a p o d s t a w i e o p i n i i b i e ­ g ł e g o , c o n i e p o z o s t a j e b e z z n a c z e n i a d l a o c e n y r o z w a ż a n e g o t u z a g a d n i e n i a . A r t . 853 § 2 m a b o w i e m z a s t o s o w a n i e n a z a s a d z i e a n a l o g i i ( j a k t o z d a l s z y c h u w a g b ę d z i e w y n i k a ł o ) r ó w n i e ż d o s p r z e d a ż y k o m i s o w e j . 28 P a t r z p r z y p i s 25. 29 N a t e m a t m o ż liw o ś c i k o r z y s t a n i a z a r t . 853 § 2 k .p .c . p r z y s p r z e d a ż y k o m i s o w e j n a p o d ­ s t a w i e a n a l o g i i — p a t r z T . T o m a s z e w s k i : O s t o s o w a n i u n i e k t ó r y c h p r z e p i s ó w p o s t ę ­ p o w a n i a e g z e k u c y j n e g o , „ B i u l e t y n M i n i s t e r s t w a S p r a w i e d l i w o ś c i ” n r 4 z 1965 r . , s . 29.

wym aga treść art. 853 § 1 k.p.c. W w ypadku takim pow inien się on ograniczyć do tymczasowego (prowizorycznego) określenia w artości ruchom ości jedynie dla o rien­ tacji, ile ruchomości należy zająć n a zaspokojenie należności wierzyciela (art. 845 5 3 k.p.c.), i pozosFawić — n a podstawie analogii z a rt. 853 § 2 k.p.c. — ostateczną ich wycenę pracownikowi (rzeczoznawcy)30 uspołecznianego p unktu skupu, w d a ­

cie dostarczenia do sprzedaży ruchomości.

Ze względu na sztyw ne ceny, jakie obowiązują przy kupnie-sprzedaży tego rodzaju ruchomości, zbędne jest przywoływanie biegłego-rzeczoznawcy spoza p u n k tu skupu, do którego ruchomości dostarczono, chyba że w ierzyciel lu b dłużnik w yraź­ nie tego żąda.

Inaczej przedstaw ia się spraw a przy sprzedaży jednostce handlu uspołecznianego ruchom ości nie używanych, co do których ceny skupu nie zostały ustalone. Wów­ czas, jak stw ierdza a rt. 865 § 1 k.p.c,, aprzeiraży dokonuje się po cenach o 25a/» niższych od w artości szacunkowej ruchomości.

Określenie m etodą szacunkową rzeczywistej w artości ruchomości nie m ających ceny urzędowej w ym aga z reguły wiedzy specjalistycznej (znajomości surowca, sposobu produkcji itp.). Stąd też dla właściwego oszacowania takich ruchom ości kom ornik powinien przyw oływ ać biegłego-rzeczoznawcę posiadającego n ie z b ę d n e , kw alifikacje, i przy tym (w celu uniknięcia zarzutu b raku obiektywizmu) nie spośród pracowników jednostki, której wym ienione ruchomości sprzedaje.

Na nieprawidłowy, zdaniem stron, szacunek przysługuje skarga n a czynności kom ornika z art. 767 k.p.c. przed zbyciem ruchomości (jak to już wyżej podkre­ ślono w odniesieniu do sprzedaży licytacyjnej) jćdnostce handlu uspołecznionego lub za pośrednictwem przedsiębiorstw a komisowego. Po jej zbyciu skarga — m. zd. — nie przysługuje (argum ent z art. 870 k.p.c.).31 W w ypadku takim , jeśli chodzi o kom ornika, może wchodzić w grę jedynie powództwo z art. 769 k.p.c. o odszkodowanie. Nie jest także wyłączona możliwość dochodzenia przez stro n y w yrów nania szkody od biegłego na zasadach ogólnych.

30 S t r o n y m o g ą z g ła s z a ć z a r z u t y c o d o n i e w ł a ś c i w e g o w y b o r u r z e c z o z n a w c y (b ie g łe g o )» o r a z ż ą d a ć j e g o w y ł ą c z e n i a z t y c h s a m y c h p r z y c z y n , z j a k i c h m o ż n a ż ą d a ć w y ł ą c z n i e s ę d z ie g o ( a r t . 281 k .p .c .) . 31 P o r . u w a g ę z a w a r t ą w p r z y p i s i e 18. D o d a ć t u t a j t r z e b a , ż e p o s p r z e d a ż y r u c h o m o ś c i r o z p o z n a n i e s k a r g i b y ł o b y n a j c z ę ś c i e j n i e m o ż l i w e , z w ła s z c z a w ó w c z a s , g d y b y r u c h o m o ś c i t e z o s t a ł y p o m i e s z a n e z i n n y m i r u c h o m o ś c i a m i u n a b y w c y , j a k n p . s p r z e d a n e z b o ż e z i n ­ n y m z b o ż e m w m a g a z y n i e p u n k t u s k u p u . LESŁAW MYCZKOWSKI

Je szcze o prawie pierwokupu

(N a marginesie o rzeczenia Sqdu N ajw yższego z dnia 3 0 grudnia

1 9 6 4 r. 1 C R 4 1 7 /6 4 — P U G z 1 9 6 6 r. nr 1, sir. 3 0 - 3 1 ) .

i

Z przyjętego w uchw ale Całej Izby Cywilnej SN z dn. 10.XI.1962 r. ipodziału w ykonyw ania praw a pierw okupu n a 2 stadia (mianowicie na w stępne, tj. kończące się aktem adm inistracyjnym w ew nętrznym , oraz n a właściwe, polegające n a