Mieczysław Szwarc
Uwagi o kwalifikacji prawnej na tle
dekretów marcowych
Palestra 3/1(13), 73-75
Nr 1 K W A L IF I K A C J A P R A W N A N A T L E D E K R E T Ó W M A R C O W Y C H 73
III
M IECZYSŁAW SZW ARC apl. adw.U w a g i o k w a lifik a c ji p ra w n e j na łle d e k re tó w m a rc o w y c h
P r z e d k a ż d y m p r a w n ik ie m z w ią z a n y m b e z p o ś re d n io z w y m ia r e m s p r a w ie d liw o ś c i w y ła n ia się b a rd z o c z ę s to k w e s tia k w a lif ifc a c j' p r a w n e j p o p e łn io n e g o p r z e s tę p s tw a . Z a ró w n o p r o k u r a t o r s p o r z ą d z a ją c y a k t o s k a r ż e n ia o ra z o b ro ń c a b r o n ią c y o s k a r ż o nego, j a k i sę d z ia f e r u ją c y w y ro k m u s z ą się — n a tle o b o w ią z u ją c y c h p rz e p isó w m a te r ia ln e g o p r a w a k a n n e g o — do te g o z a g a d n ie n ia o so b iśc ie u s to s u n k o w a ć i z a ją ć k o n k r e tn e sta n o w isk o . S p ra w a ta n a s u w a je d n a k w p r a k t y c e p e w n e t r u d ności t a k n a tu r y o b ie k ty w n e j, j a k i s u b ie k ty w n e j. D o ty czy to w szczeg ó ln o ści K w alifik acji p r a w n e j p r z e s tę p s tw p o p e łn io n y c h p rz e o wiko m i e n iu sipołecznem u a w ięc p r z e s tę p s tw p rz e w id z ia n y c h w d e k re c ie z d n ia 4 m a r c a 1953 r. o w z m o ż e n iu o c h ro n y w ła s n o ś c i sp o łe c z n e j o r a z w d e k re c ie z d n ia 4 m a r c a 1953 r. o o c h ra n ie w ła sn o ś c i sp o łe c z n e j p rz e d d ro b n y m i k ra d z ie ż a m i.P o d s ta w o w y m k r y t e r iu m k w a lif ik a c ji p r a w n e j k ra d z ie ż y , p r z y w ła s z c z e n ia , w y łu d z e n ia lu b z a ra m iię c ia w ja k ik o lw ie k linny sp o só b m ie n ia sp o łe c z n e g o . je s t w a rto ś ć z a g a rn ię te g o m ie n ia . J e ż e li w m y ś l a r t. 3 m a łe g o d e k r e t u m a rc o w e g o d ro b n ą k ra d z ie ż ą m e n ia sp o łeczn eg o je s t k ra d z ie ż m ie n ia o w a r to ś c i n ie p r z e k r a c z a ją c e j 300 zł, to — a c o n t r a r i o — k r a d z ie ż m ie ń a sp o łe c z n e g o o w a r to ś c i [prze k r a c z a ją c e j tę k w o tę n ie m oże b y ć u z n a n a za „ d r o b n ą ” i w o b e c teg o , j a k to z re s z tą w yniika z a r t. 6 du żeg o d e k r e tu m a rc o w e g o , k ra d z ie ż t a k a p o d p a d a pod p rz e p is y a r t. 1 te g o ż d u ż e g o d e k re tu . Z a g a d n :e n ie k w a lif ik a c j i p r a w n e j c z y n u u w a r u n k o w a n e tu z o s ta ło u p rz e d n im u s ta le n ie m w a r to ś c i z a g a r n ię te g o m ie n ia .
N a p y ta n ie , w e d łu g jalkich k r y te r ió w n a le ż y u s ta la ć w a rto ś ć z a g a r n ię te g o m 'e n ia . o b a d e k r e ty m a r c o w e n ie d a ją ż a d n e j o d p o w ied zi. W y s ta rc z y z a jr z e ć d o j a k i e g o k o lw ie k p o d rę c z n ik a e k o n o m ii, a b y p rz e k o n a ć s ę , ja k p ły n n a i n ie ś c is ła je s t tr e ś ć p o ję c ia w a rto ś c i, m im o że p o ję c ie to n a le ż y do p o d s ta w o w y c h w n a u c e e k o n o m ii. P r a k t y k a to r u je so b ie je d n a k d ro g ę w te n sposób, ż e p o m ija s p o r y te o r e ty c z n e , p r z y jm u ją c w y p a d k o w ą ty c h sp o ró w ja k o m a k s y m ę dz a ła n ia . Z ty c h te ż p rz y c z y n za p o d s ta w ę do u s ta le n ia w a rto ś c i z a g a rn ię te g o m ie n ia s p o łe c z n e g o p r z y j ę to w p r a k ty c e cen ę, g d y ż w ła ś n ie c e n a je s t w z a sa d z ie w y k ła d n ik ie m w a r to ś c i. W n a szy ch je d n a k w a r u n k a c h sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z y c h c e n a n ie z a w sz e j e s t ty m w y k ła d n ik ie m w a rto ś c i; w k a ż d y m ra z ie b a rd z o c z ę sto d a je się z a o b s e r w o w a ć b r a k d z ia ła n ia f u n k c jo n a liz m u m ię d z y z m ia n a m i z a c h o d z ą c y m i w w a r to ś c i a z m ia n a m i cen. P o łity k a re g la m e n to w a n y c h c e n n a ró ż n e a r ty k u ły , w y n ik a ją c a z z a s a d y p l a n o w o śc i, p o w o d u je z k o n ie c z n o śc i d y s h a r m o n ię m ię d z y rz e c z y w is tą w a r to ś c ią p o szczeg ó ln y ch d ó b r a o b o w .ą z u ją c ą d la ty c h d ó b r c e n ą . P o z a ty m c e n a je s t
74 M IE C Z Y S Ł A W S Z W A R C N r i
w ż y c iu g o s p o d a rc z y m zaw sz e w ie lk o ś c ią z m ie n ia ją c ą się p o d w p ły w e m d z ia ła n ia ró ż n y c h c z y n n ik ó w p la n o w y c h d ży w io ło w y ch .
W r a c a ją c do z a g a d n ie n ia w a rto ś c i z a g a rn ię te g o m ie n ia s tw ie rd z ić n a le ż y , że u s ta w o w e u r e g u lo w a n ie k r y t e r ió w słu ż ą c y c h d o p r z y ję c ia k w a lif ik a c ji p r a w n e j n a p o d s ta w ie w a rto ś c i w y ra ż o n e j w p o s ta c i cen y j e s t s k a z a n e n a u z a s a d n io n ą k r y ty k ę . U s ta w a k a m a b o w ie m p o w in n a b y ć o p ra c o w a n a z aw sze w t a k i sposób, a b y n ie p o z o s ta w ia ła d o w o ln o śc i w p o d s ta w o w y c h d y sp o z y c ja c h , od k tó r y m z a le ż y w y so k o ść i sto p ie ń d o le g liw o śc i z a s to s o w a n e j r e p r e s j i k a r n e j. W k a ż d y m r a z ie w y s u w a się — w in te r e s ie p o d s ta w o w e j g w a r a n c ji o b y w a te ls k ic h — p o s tu la t, ab y u s ta w a k a r n a b y ła p r e c y z y jn a , a b y z a w ie r a ła w y r a ź n ie s p re c y z o w a n e d y sp o zy cje d la k a ż d e g o p r z e s tę p s tw a i p u ła p y z a g ro ż e n ia k a rn e g o , a b y n ie p o z w a la ła d o w o l n e m u c z y n n ik o w i a d m in is tr a c y jn e m u (b ą d ź n a w e t ż y w io ło w e m u z ja w is k u s p o łe c z n o -g o s p o d a rc z e m u ) o d d z ia ły w a ć n a tr e ś ć p o d s ta w o w e j d y sp o z y c ji d a n e j n o rm y p r a w n e j. T a k się, n ie s te ty , d z ie je w s p r a w ie u s t a la n i a w a r to ś c i z a g a rn ię c ia m ie n ia , g d y ż w a rto ś ć z a le ż y o d z m ia n cen d o k o n y w a n y c h p rz e z o rg a n y a d m in is tr a c y jn e (ró ż n y c h szczeb li) w y ra ź n ie w ty m c e lu p o w o ła n e lu b te ż re g u lu ją c e te z a g a d n ie n ia w r a m a c h o g ó ln ej h ie r a r c h i i a d m in is tr a c y jn e j. Z a p e w n ik n a le ż y p rz y ją ć , że w a r to ść 300 zł p o d a n a w a r t. 3 m a łe g o d e k r e tu m a r c o w e g o p r z y ję ta z o s ta ła za (k ry te r i u m k w a lif ik a c y jn e w w y n ik u u w z g lę d n ie n ia ce n o b o w ią z u ją c y c h w d n iu w y d a n ia o b u ty c h d e k re tó w o r a z ó w czesn ej siły n a b y w c z e j p ie n ą d z a . N ie m o że je d n a k s ta n o w ić ta je m n ic y f a k t, że w c ią g u m in io n y c h l a t n a s t ą p ił sz e re g z m ia n sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z y c h w n a s z y m P a ń s tw ie , k tó r e ja k o b y w sposób f u n k c jo n a ln y p o c ią g n ę ły za so b ą p o w a ż n e z m ia n y w d z ie d z in ie c e n (z w ła sz c z a w z a k re s ie p ro p o rc ji m ię d z y c e n a m i n a p o szczeg ó ln e m a te r ia ły i to w a ry ) , a n a d to w s ile n a b y w c z e j p ie n ią d z a .
G d y b y d la p r z y k ła d u założyć, że w s to s u n k u d o l a t 1953— 1954 n a s t ą p ił p e w ie n o g ó ln y w z ro s t c e n o ra z że s iła n a b y w c z a p ie n ią d z a — c o się z ty m śc iśle łą c z y —- n ie c o s p a d ła , to p r z y jm u ją c i n t e r p r e ta c ję h is to ry c z n ą n a le ż a ła b y s tw ie rd z ić , że w o la u s ta w o d a w c z a z a w a r ta w d e k re ta c h m a rc o w y c h u le g ła n a ru s z a n iu . P r a k ty k a d o s ta rc z a w ty m z a k re s ie w ie le p rz y k ła d ó w . W y s ta rc z y p o w o ła ć się n p . n a a r t y k u ł p t. „ Z m ia n a c e n a k w a lif ik a c ja p r a w n a p r z e s tę p s t w a ” , o p u b lik o w a n y w n rz e 2 „ N o w e g o P r a w a ” z 1958 r., w k tó r y m a u t o r p rz y ta c z a , że z d n ie m 1.1.1957 r n a s tą p iła 100% p o d w y ż k a c e n n a d re w n o i że w o b e c te g o „ p rz e s tę p c a z « d ro b nego* s t a je się « d użym », c h o ć b y u k r a d ł p o d n iu 1.1.1957 r. tę s a m ą ilo ść d re w n a , co i p rz e d tą d a t ą ”. J a k w ię c w y n ik a z p o w y ż sz e g o p r z y k ła d u , n ie z m ia n a p r z e p is u k a rn e g o , le c z z m ia n a c e n y w p ro w a d z a n a p rz e z d a n y r e s o r t m a tu d e c y d u ją c e z n a c z e n ie d la k w a lif ik a c ji p r a w n e j. Z ja w is k o ta k e u z n a ć n a le ż y za w y so c e n ie p o ; ż ą d a n e i sp o łe c z n ie sz k o d liw e . P o d w a ż a on o w sz c z e g ó ln o śc i pocizucie s p r a w ie d li w o ści w sp o łe c z e ń stw ie , s k o r o za d w a id e n ty c z n e c z y n y m o ż n a b y ć sk a z a n y m , w p ie r w s z y m w y p a d k u , ze w z g lę d u n a p o p e łn ie n ie p r z e s tę p s tw a w d n iu 31_XII.1956 r n a k a r ę 7 d n i a re s z tu , a w d ru g im w y p a d k u , ze w z g lę d u n a p o p e łn ie n ie p r z e s tę p s tw a w d n iu n a s tę p n y m , ju ż n a 6 m ie się c y w ię z ie ń a, p rz y c z y m w y so k o ść k a r y n ie za le ż y od z m ia n y u s ta w y , lecz od z u p e łn ie n ie z w ią z a n e g o z u s ta w ą w y d a n ia n o w e g o c e n n ik a n a d a n y a r ty k u ł. Z a g a d n ie n ie to m o ż n a ró w n ie ż ro z w a ż y ć n a tle o d w ro tn y c h z ja w sk , a m iam ow ioie n a tle p ro c e s u s to p n io w e g o o b n iż a n ia s ię cen n a r y n k u p rz y s ta ły m w z ro śc ie siły n a b y w c z e j p ie n ią d z a , co w k o n s e k w e n c ji p o c ią g a ć b ę d z ie za so b ą p r z e s u w a n ie się p rz e d m .o to w o id e n ty c z n y c h p r z e s tę p s tw z d u żeg ę
Isjr 1 K W A L IF I K A C J A P R A W N A N A T L E D E K R E T Ó W M A R C O W Y C H d e k r e t u d o m a łe g o d e k r e t u m a rc o w e g o . Z a ró w n o w ię c p ie rw s z e , j a k i d r u g ie z j a w is k o u z n a ć n a le ż y za a n o r m a ln e w s y s te m ie p a ń s tw a p r a w o rz ą d n e g o . A n i w z r a s t a n e , a n i te ż ła g o d z e n ie r e p r e s ji k a r n e j za p rz e d m io to w o id e n ty c z n e p r z e s tę p s tw a n ie m o ż e b y ć w y n ik ie m d z ia ła n ia in n y c h p rz y c z y n n iż w y łą c z n ie z m ia n p rz e p is ó w u s t a w y k a r n e j. Z a g a d n ie n ie w n in ie js z y m a r ty k u le p o ru s z o n e w y m a g a s z e r o k ie j d y s k u s ji, w w y n ik u k tó r e j u k s z ta łto w a ła b y się k o n c e p c ja n a p r a w ie n i a o b e c n e g o s t a n u rz e c z y . A u to r w s p o m n ia n e g o ju ż w y ż e j a r ty k u łu , a d w . S ta n is ła w R. K u b ia k , o m a w ia ją c z m ia n y c e n o ra z z w :ą z a n ą z ty m s p ra w ę k w a lif ik a c ji p r a w n e j p r z e s tę p s tw a s u g e r u j e — ja k o ze w sz e c h m i a r p o ż ą d a n e — w y d a n ie p o s ta n o w ie n ia w s k ła d z ie s ie d m iu sę d z ió w lu b te ż p o w z ię c ia w ty m p rz e d m io c ie u c h w a ły p rz e z c a łą Iz b ę K a m ą S ą d u N a jw y ż sz e g o . W y m :e n io n y a u to r m o ty w u je sw o je s ta n o w is k o r o z b ie ż n o ś c ia m i p o g lą d ó w n a te n t e m a t o ra z o b a w ą z a k ra d n ię c ia się p e w n y c h lu k do jeg o ro z u m o w a n ia . A u to ro w i n in ie js z e g o a r t y k u łu n a s u w a ją się d a le j je s z c z e id ą c e p o s t u la ty . W y ła n ia się b o w ie m z a g a d n ie n ie , czy ze w z g lę d u n a m a t e r i a l n ą s tr o n ę z a g a d n ie n ia s p r a w a ta , ja k o w y m a g a ją c a o d rę b n e g o d o d a tk o w e g o u r e g u lo w a n ia b ą d ź z m ia n y p rz e p is ó w o b u d e k r e tó w m a rc o w y c h , m o że b y ć p r z e d m io te m o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż sz e g o , in n y m i sło w y — czy S ą d N a jw y ż s z y , n a w e t w r a m a c h sw o ic h u p r a w n ie ń do u s t a la n ia w y ty c z n y c h w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i i p r a k ty k i s ą d o w e j, m ó g łb y tę s p r a w ę u re g u lo w a ć . W e d łu g a r t. 25 p k t 3 K o n s ty tu c ji P R I. „ R a d a P a ń s t w a u s t a la p o w s z e c h n ie o b o w 'ą z u ją c ą w y k ła d n ię u s t a w ” , w o b e c czeg o r ó w n ie ż i w te j d ro d z e is tn ie je m o żn o ść ro z s trz y g n ię c ia ow ego p a lą c e g o z a g a d n ie n ia (je ż e li — co b y ło b y le p s z e — w ogóle n ie p o d d a ć r e w z ji u s ta w o d a w c z e j tr e ś c i o b u d e k re tó w ). P e w n e j e s t je d n o , że p r a k t y k a o d c z u w a p o tr z e b ę w y ja ś n i e n ia ty c h p r o b le m ó w w sposób a u to r y ta ty w n y . R o z w ie ją się w ó w c z a s te w s z y s tk ie s k r u p u ły , k tó r e ro d z ą się w s u m ie n ia c h p ra w n iik ó w n a tle k w a lif ik a c j i p r a w n e j p r z e s tę p s tw p r z e c iw k o m ie n iu sp o łe c z n e m u , czego d o w o d e m n ie c h a j b ę d z ie a r t y k u ł a d w . E d w a r d a S z w e d k a p t. „ R o la cen w u s t a la n i u w a r to ś c i z a g a rn ię te g o m i e n a sp o łe c z n e g o ” , o p u b lik o w a n y w „ P a ń s tw ie i P r a w i e ” n r 1/1958 r. W te d y ró w n ie ż i w y ty c z n e p o lity k i k a r n e j b ę d ą o p a rte n a b a r d z ie j o b ie k ty w n y c h p r z e s ła n k a c h , c h o c ia ż n a s ile n ie p r z e s tę p s tw p rz e c iw k o m ie n iu sp o łe c z n e m u , c o się o s ta tn io ta k s iln e a k c e n tu je , m o g ło by ć ty lk o p o z o rn e , je ś li się zw aży , że w s k u te k z w y ż k i cen n a s tę p o w a ło g e n e ra ln e p r z e k w a lifik o w a n ie sz e re g u p r z e s tę p s tw z m a łe g o d e k r e t u m a rc o w e g o do dużego.
P o r ó w n a n ie d a n y c h s ta ty s ty c z n y c h z z a k r e s u p rz e s tę p c z o ś c i z roikiu 1953 i 1954 r z d a n y m i z la t n a s tę p n y c h m o ż e p ro w a d z ić d o w n io sk ó w , k tó r e w is to c ie w o a le n ie o d z w ie rc ie d la ją rz e c z y w is te g o s ta n u rzeczy . W szczeg ó ln o ści d a n e te m o g ą z u p e łn ie b łę d n ie w y z n a c z a ć k r z y w ą k s z ta łto w a n ia się p rz e s tę p c z o ś c i p r z e c iw k o m iełuiu sp o łe c z n e m u .
S p r a w a n ie w y m a g a ła b y t a k p iln e g o r o z s trz y g n ię c ia , g d y b y p rz y w y m i e r z a n iu k a r p o z b a w ie n ia w o ln o śc i są d y ro z p o r z ą d z a ły w ię k s z ą sw o b o d ą w z a w ie s z a n iu w y m ie rz o n y c h k a r . S w o b o d ę tę je d n a k p a r a liż u je z u p e łn ie a r t . 5 d u ż e g o d e k r e tu , k tó r y w z a s a d z ie n ie p o z w a la n a w a r u n k o w e z a w ie s z e n ie w y k o n a n ia k a r . a „ w y ją tk o w e o k o lic z n o śc i d a n e g o p r z y p a d k u ” , k tó r e u z a s a d n ia ją z a w ie s z e n ie , są w p r a k t y c e b a rd z o rz a d k ie .
A u to r sp o d z ie w a się, że p o w y ż sz e „ U w a g i” sitaną się z a rz e w ie m d o d a ls z e j w y m ia n y p o g lą d ó w n a p o ru s z o n y te m a t.
