J. R.
Common law we współczesnym
świecie : [recenzja artykułu R. H.
Gravesona opublikowanego w
"Annali prawnog fakulteta u
Beogradu", [1963, nr 1-2]]
Palestra 7/11(71), 77
Wr 11 (71) Z ag ra n iczn a pra sa pra w n icza 77
tb a d a ć , czy w d an y c h o k o licznościach n ie n a le ż y zastosow ać in n y c h fo rm zadość u cz y n ie n ia za k rz y w d ę m o raln ą, ja k np. o p u b lik o w a n ia o rze cze n ia sądu, sp ro sto w a n ia lu b odpow iedzi, n a ło ż e n ia s a n k c ji k a rg e j itd.
W a r ty k u le c y tu je się szereg d ec y zji sądów jugosłow iańskich, z k tó ry c h to d e c y z ji w y n ik a, że sąd y te p rzy ocenie o d szkodow ania za „sfckody m o ra ln e ” w y chodziły — ja k o z założeń pod staw o w y ch — z oceny fa k tó w in te n sy w n o ści i d łu g o trw ało ści bólu (cierpień) p okrzyw dzonego oraz że w o k reślo n y sposób b ra ły one ta k ż e pod u w ag ę s ta n m a ją tk o w y poszkodow anego i sp ra w c y szkody (oraz sto p ień w in y te g o spraw cy).
Common law we współczesnym świecie
io te m a t, k tó ry om aw ia uczony an g ielsk i prof. R.H. G r a v e s o n w a r ty k u le o p u b lik o w a n y m w cyt. już n u m e rz e „A n n a li p ra w n o g fa k u lte ta u B e o g ra d u ”.
C zyniąc p ró b ę p o ró w n a n ia sy stem ó w p r a w a cyw ilnego (p ań stw z a c h o d n io -e u ro p e js k ic h ; z c o m m o n law , a u to r w e w stę p n y c h u w ag a ch sw ego stu d iu m podkreśla*
i e w y n ik i ta k ie g o p o ró w n a n ia d o p ro w a d z a ją d o w n io sk u , iż ró żn ic e m iędzy ty m i
•y ste m a m i są zn aczn ie m n ie jsz e a n iż e li łączące j e podobieńsitw a.
D ale j, w sk a z u je on n a f a k t ro z sz e rz a n ia się zasięgu o d d ziały w a n ia c o m m o n l a w począw szy od X V I w . Z a je d e n ze z n a m ie n n y c h uw aża p rz y ty m f a k t, iż c o m m o n
l a w p rz e trw a ło w szereg u p ań stw , m im o że uzy sk ały o n e p o te m niepodległość,,
u n ie z a le ż n ia ją c się w te n sposób od A nglii, będ ącej k o le b k ą c o m m o n law.
O p isu ją c sy ste m c o m m o n law , a u to r p o d k re śla je g 5 3 cechy c h a ra k te ry sty c z n e . P rz e d e w szy stk im w ięc je s t ono sy stem em re g u ł (sy ste m of rules). D alej, c o m m o n
l a w je s t m e to d ą m y ślen ia l ro zu m o w a n ia praw niczego. I w re szc ie trz e c ia cechai
odnosi się do tzw. p r a w a publicznego o ra z w za jem n y ch sto su n k ó w ro z m a ity c h o r g a n ó w k o n sty tu c y jn y c h i w y ra ż a się w g łęb o k im re sp e k to w a n iu in d y w id u a ln y c h p ra w o b y w ateli.
P ow szech n ie re p re z e n to w a n a je s t o p in ia co d o tego, iż oba p o ró w n y w a n e sy ste m y dzieli m . in. fa k t, że o ile p ra w o sta n o w io n e pochodzi od k o m p e te n tn y c h o r g a n ó w ustaw o d aw czy ch , o ty le c o m m o n la w je s t w zn acznym sto p n iu p ra w e m tw o rz o n y m p rze z sędziów (judgem ade law). W sk azu jąc n a zbyt często sp o ty k a n e u p ro sz czone u sto su n k o w a n ie się do tego z a g ad n ien ia , a u to r p o d k re śla , że w rzeczy w isto ści w ra m a c h w ie lu sy stem ó w p r a w a sta n o w io n eg o sądy, m im o k o n sty tu c y jn y c h z a k a - eów, częstokroć, być m oże w b re w życzeniom i in te n c ji sam y ch sędziów , d e f a c t o iw orzą p raw o . T w orzą je m ianow icie decyzje (sędziowskie, k tó ry c h a u to r y te t beafr u s ta n n ie w z ra s ta w e w szy stk ich n ie m a l p ań stw ac h .
W zak o ń czen iu a u to r w s k a z u je n a p o trz e b ę p ro w a d ze n ia stu d ió w p o ró w n a w czych, m a ją c y c h co p ra w d a ju ż za so b ą d łu g o le tn ią tra d y c ję , a le o d zn a c z a ją c y c h *ię — j a k d otychczas — zb y t p rze sad n y m p o d k reśle n ie m ró żn ic (chociaż oczyw i sty ch ), n a to m ia s t p o m ijan ie m w sp ó ln y c h e lem e n tó w tk w ią cy c h w o b u ty c h s y s t e - m a c h p ra w n y c h .
