n a lu ź n ie js z y n iż n a z a c h o d z ie c h a r a k t e r z a b u d o w y — n a z a c h o d z ie a n a lo g ic z n ie j e s t p rz y jm o w a n e o k . 1'50 o só b n a h a. D o d a jm y tu je d n a k , ż e H . A m m a n n t a k że d la m ia s t z a c h o d n ic h p r z y j m u je o s tro ż n ie js z y s z a c u n e k 100 o só b n a 1 h a ai.
G d y b y śm y c h c ie li z a k o ń c z y ć te n p r z e g lą d o g ó ln ą k o n k lu z ją , je d e n w n io s e k n a s u w a się t u n ie o d p a r c ie . N ie ła tw o je s t p o k o n a ć z a d a w n io n e u p rz e d z e n ia , n a w e t p r z y d ą ż n o śc i do ic h e lim in a c ji. N ie m n ie j w ła ś n ie p o p rz e z ic h s to p n io w ą e lim in a c ję w ie d z ie d ro g a d o p o z n a n ia k s z ta łto w a n ia s ię m i a s t ś r e d n io w ie c z n y c h w E u ro p ie z a a lp e js k ie j, a z w ła sz c z a n a je j te r e n a c h n ie g d y ś b a r b a r z y ń s k ic h , w c h o d z ą c y c h w s ta r o ż y tn o ś c i w s k ł a d o b s z a r u o k re ś la n e g o o g ó ln ie p rz e z R z y m ia n m ia n e m G e r
m a n ia L ib e r a . N o w e p e r s p e k ty w y b a d a ń w te j d z ie d z in ie p o k a z a ł o s ta tn io W. S c h l e s i n g e r w sw y c h w n ik liw y c h i p e łn y c h rożm acfau s t u d ia c h a n a li ty c z n y c h 22. Milmo d u ż y c h ró ż n ic m ię d z y p r z e m ia n a m i u r b a n iz a c y jn y m i n a te r e n a c h g e r m a ń s k ic h i s ło w ia ń s k ic h w y s tę p u j ą te ż p e w n e p o d o b ie ń s tw a , s ta w i a ją c e o b y d w a te o b s z a r y w o p o z y c ji d o te r e n ó w p r o w in c jo n a ln o - r z y m s k ic h . S ie d z e n ie z a ró w n o a n a lo g ii, j a k i k o n tr a s tó w w te j d z ie d z in ie w in n o s ta ć się w n a jb liż s z y c h la t a c h g łó w n y m z a d a n ie m b a d a c z y p o c z ą tk ó w m i a s t w te j części E u ro p y . O d ic h b o w ie m ro z p o z n a n ia w z n a c z n e j m ie r z e z a le ż e ć b ę d z ie o c e n a s p o r n y c h p ro b le m ó w s t a n o w ią c y c h p r z e d m io t w y ż e j s f o r m u ło w a n y c h u w a g p o le m ic z n y c h . T a d e u s z L a li k D z ie je U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o 1364— 1764 t. I, p r a c a z b io ro w a p o d r e d a k c j ą K a z im ie rz a L e p s z e g o , K r a k ó w 1964, U n iw e r s y te t J a g ie llo ń s k i, W y d a w n ic tw a J u b ile u s z o w e t. X X I, s. 501.
G d y w r o k u 1900 U n iw e r s y te t J a g ie llo ń s k i o b c h o d z ił p ię ć s e tle c ie sw e g o o d n o w ie n ia , z le c ił n a p is a n ie s w o ic h d z ie jó w K a z im ie rz o w i M o r a w s k i e m u , k tó re g o s y n te ty c z n e p ió ro p o d o ła ło o k o lic z n o śc io w e m u z a d a n iu p rz e d s ta w ie n ia po p o l s k u i p o f r a n c u s k u w ie k ó w ś r e d n ic h i c z a só w O d ro d z e n ia n a u n iw e r s y te c ie , acz n a d w ie lu s p r a w a m i p rz e m k n ę ło się , a in n e p o ru s z y ło w s p o s ó b d o m a g a ją c y się b a rd z ie j w n ik liw y c h s tu d ió w . J a k o ż p r z e z l a t s z e ś ć d z ie s ią t s t u d ia ta k ie p o d e jm o w a n o za s p r a w ą A. B i r k e n m a j e r a , H . В а г у с z a, k tó r y t u w y k r o ił so b ie n ie w ą tp liw ą p a rs l e o n i s 1, J. D ą b r o w s k i e g o , J. F i j a ł k a , L. H a j d u k i e- w i c z a , A. K a r f o o w i a k a , S. K o t a , Z. K o z ł o w s k i e j - B u d k o w e j , B. K ü r b i s ô w n y , K. M i c h a l s k i e g o , J. P t a ś n i k a , S. Ś w i e ż a w - s к i e g o, A. V e t u 1 a n i' e g o, ż e b y w y m ie n ić n a jb a r d z ie j z a s łu ż o n y c h w b a d a n iu s ta r s z y c h d z ie jó w te g o U n iw e r s y te tu . W ię k sz o ść z ty c h n a z w is k p r z y p a d a n a o s ta tn ie d z ie s ię c io le c ia , k ie d y o ż y w iły s ię z a in te r e s o w a n ia h is to r i ą u c z e ln i k r a k o w s k ie j ta k ż e p o z a je j m u r a m i. B o d ź c e m b y ły n ie ty le n o w e m a t e r i a ły , ile — n o w e - p y ta n ia . D o ty c z y ły on e p rz e d e w s z y s tk im tr e ś c i n a u c z a n ia i ro z w o ju p o g lą d ó w n a u k o w y c h , p o s ta w y id e o lo g ic z n e j, m e to d p r a c y . i b io g r a f ii m is tr z ó w k r a k o w sk ic h . P y ta n i a t a s k ie r o w a ły b a d a c z y p o n o w n ie d o ź ró d e ł, g d zie o k a z a ły się z a s o b y n ie ru s z o n e , j a k n p . te k s t y filo z o fic z n e s z k o ły k r a k o w s k ie j. N ie m a ło te ż p r z y b y ło o b s e r w a c ji i u w a g d o ty c z ą c y c h s tr o n y o rg a n iz a c y jn e j i in s ty tu c jo n a ln e j ży c ia u n iw e rs y te c k ie g o , choć tu n ie z a d o w a la ją c y s t a n w y d a n ia A lb u m S tu d io s o ru m , z e s p r a w ą je g o in d e k s u n a czele, s ta n o w i p o w a ż n ą n a d a l p rz e s z k o d ę ź ró d ło -21 H . A m m a n n , V o m S t ä d t e w e s e n S p a n i e n s и . W e s t f r a n k r e i c h s i m M i t t e l a l t e r . S t u d i e n z u d e n A n f ä n g e n d e s e u r o p ä i s c h e n S t ä d t e w e s e n s , V o r t r ä g e u n d F o r s c h u n g e n t. IV , L i n d a u u . K o n s t a n z 1958, s. 144. 22 w. S c h l e s i n g e r , B e i t r ä g e z u r d e u t s c h e n V e r f a s s u n g s g e s c h i c h t e d e s M i t t e l a l t e r s t. I I , G ö t t i n g e n 1963. i P o r . o s t a t n i o j e g o A l m a M a t e r J a g e l l o n i c a . S t u d i a i s z k i c e z p r z e s z ł o ś c i U n i w e r s y t e t u K r a k o w s k i e g o , K r a k ó w 1958.
674 R E C E N Z J E
z n a w c z ą i o d b ie r a o p a r ty m ma n ic h s t a ty s ty k o m i in n y m w n io s k o m w ie le z m o c y p r z e k o n y w a n ia . O d k ry to w re s z c ie w y m o w ę sp o łe c z n ą k o r p o r a c ji u n iw e r s y te c k ie j w p a ń s t w i e s ta n o w y m i w R z e c z y p o s p o lite j s z la c h e c k ie j, ch o ć d a le k o d o o k r e ś le n ia je j z m ie n n e g o m ie js c a .
K o m ite t ju b ile u s z o w y s z e ś ć s e tle c ia p o w a h a n ia c h p o le c ił n a p is a n ie n o w e j h i s t o r ii u n iw e r s y te tu n ie je d n e m u i n ie p a r u , le c z w ie lu a u to r o m . W a h a n io m ty m tr u d n o s ię d z iw ić ; w y s tą p i ła w n ic h z n a n a i s k ą d i n ą d k o n fr a s to w o ś ć p o tr z e b i n t e g r a c y jn e j s y n te z y o r a z s p e c ja liz a c ji c h ro n o lo g ic z n e j i rz e c z o w e j. Co w ię c e j, im p u ls ju b ile u s z o w y p o b u d z ił od r a z u s p e c ja lis tó w do w y s iłk u a n a lity c z n e g o , k tó r e g o r e z u l t a t y ty lk o częścio w o b y ły d o s tę p n e p r z y p is a n iu in n y m a u to r o m . W y n ik i p o d ję ty c h p r a c p o m ie ś c ił w y d a n y n a czas, o m a w ia n y t u I to m „ D z ie jó w U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o ” w la ta c h 1364— 1:7642, a le r o z p a tr y w a ć je n a le ż y p a m ię ta ją c , że je d n o c z e ś n ie u k a z u je s ię s e r ia w y d a w n ic tw ju b ile u s z o w y c h n ie r ó w n e j w a g i, t r a k t u j ą c y c h ta k ż e o o so b a c h , in s ty tu c ja c h i ró ż n y c h a s p e k t a c h ż y c ia w sz e c h n ic y . N ie k tó r e z ty c h ta m ó w i to m ik ó w z a ró w n o s w ą tr e ś c ią , j a k o b ję to ś c ią z m ie ś c iły b y się w o m a w ia n y m t u te k ś c ie „ D z ie jó w U n iw e r s y t e tu ” . O k a z a ły te n to m z a p o w ia d a ł się ja k o p o c z ą te k d z ie ła s y n te ty c z n e g o , o p a rte g o n a b a d a n ia c h w ła s n y c h z e s p o łu a u to r s k ie g o i i n n y c h 3. W is to c ie rz e c z y p o z o s ta ł o n je d n a k to m e m z b io ro w y m s tu d ió w i r o z p r a w d o d z ie jó w u n iw e r s y te tu , c z ę sto k ro ć z c e n n y m i w y n ik a m i sz c z e g ó ło w y m i i in t e r e s u j ą c y m s p o jr z e n ie m o g ó ln y m , p rz e c ie ż to m e m r o z p r a w s a m o is tn y c h , k tó r y c h w ię ź w y d a je s ię j e d n a k d o ść lu ź n a . J a k i ś w s p ó ln y k w e s ti o n a r iu s z n ie b y ł z re s z tą ła t w y do z a p r o je k to w a n ia i p r z e s tr z e g a n ia . J e g o z a lą ż e k , w i d o c z n y w p o w ta r z a ją c y c h się p a r u m o ty w a c h , ta k i c h j a k p o d s ta w y m a t e r i a ln e , .fre k w e n c ja s tu d e n tó w , o r g a n iz a c ja w y k ła d ó w i ć w ic z e ń , a k a d e m ic k i c u r s u s h o n o
r u m itp . r a z p o r a z t ł u m iły in n e k w e s tie , c h a r a k te r y s ty c z n e d la p o sz c z e g ó ln y c h
o k re s ó w i w y m a g a ją c e sz c z e g ó ln e g o w y s iłk u a u to r s k ie g o . N ie m a ło te ż w ty m p r z e s z k a d z a ły p r z y j ę te p o d z ia ły c h ro n o lo g ic z n e i n a z w y n ie k tó r y c h o k re s ó w , n i e z a w sz e n a w e t u z a s a d n io n e p rz e z s a m y c h a u to r ó w , a w y so c e d y s k u s y jn e , n a c z e le z d a tą k o ń c o w ą 1764 ro k u .
N ie s p o s ó b u c h ro n ić s ię o d w r a ż e n ia , że r e d a k c ja , s p r a w o w a n a p r z e z n ie o d ż a ło w a n e j p a m ię c i r e k t o r a c z a su ju b ile u s z u , K a z im ie r z a L e p s z e g o , k tó r e g o i n i c j a ty w ie i a k ty w n o ś c i w y d a w n ic tw a ju b ile u s z o w e w ie le z a w d z ię c z a ją , n a jw ię c e j tr u d n o ś c i m ia ła z o k re s e m n a jw ię k s z e j ś w ie tn o ś c i u n iw e r s y te tu w X V i X V I w . P o d c z a s g d y o k re s od p o ło w y X V I d o p o ło w y X V I I I w . s t a ł s ię p rz e d m io te m d o ść z w a rte g o o p r a c o w a n ia p ió r a tr z e c h a u to r ó w — z n ie d o s ta te c z n y m c h y b a z a z ę b ie n ie m c h ro n o lo g ic z n y m m ię d z y 1632 r . a n a ja z d e m s z w e d z k im — to o k r e s e m od p ie r w s z e g o z a ło ż e n ia u c z e ln i d0‘ ś r o d k a zło teg o w ie k u z a ję ło s ię a u to r ó w sie d m iu ,
k tó r z y n ie m o g li u n ik n ą ć z a ró w n o p o w tó r z e ń i n ie k t ó r y c h s p rz e c z n o śc i, j a k z a p o m n ie ń w y n ik a ją c y c h z sa m e g o c h a r a k t e r u ic h te k s tó w . C h a r a k t e r te n to — p o w ta r z a m y — s t u d i a m o n o g r a fic z n e a s p e k tó w u n iw e r s y te tu , w y b r a n y c h p rz e z s a m y c h a u to r ó w . W s tu d ia t e z a g łę b i się z r a d o ś c ią i c ie k a w o ś c ią z a ró w n o b a d a c z , j a k m i ło ś n ik h is to r ii U n iw e r s y t e tu J a g ie llo ń s k ie g o , d o c e n ia ją c to co n o w e , d y s k u s y jn e i tw ó rc z e , s z u k a j ą c l u k i n ie u n ik n io n y c h p o tk n ię ć n ie jako· zoil, a le ja k o c z y te ln ik ś w ia d o m y tr u d n o ś c i i w a r to ś c i te g o p rz e d s ię w z ię c ia . A u to r z y sw o im w k ła d e m p r a cy a n a lity c z n e j u ła tw ili s y n te z ę , s a m i je d n a k d a ć je j n ie m o g li, a c z p rz y c z y n ili s ię w a łn ie ta k ż e do w y p r a c o w a n ia je j k o n c e p c ji. * B r a k p r z e d m o w y u n i e m o ż l i w i a z d a n i e s p r a w y , c z y j e s t t o I t o m c a ł o ś c i D z i e j ó w U n i w e r s y t e t u , c z y t e ż — j a k s u g e r u j e u k ł a d k a r t y t y t u ł o w e j — t o m I o k r e s u 1384—1764, w y d a j e s i ę j e d n a k d o ś ć d a l e k o w y c z e r p a n e g o t r e ś c i o w o w t y m t o m i e . W 1965 r . u k a z a ł s i ę t o m 1765—1850 j a k o I I , c o p r z e k o n a ł o , ż e p o p e ł n i o n o b ł ą d b i b ł i o g r a f i c z n o - e d y t o r s k i w r e d a k c j i k a r t y t y t u ł o w e j . 3 W z e s p o l e t y m j e s t 7 p r o f e s o r ó w i p r a c o w n i k ó w U J , o r a z 3 j e g o w y c h o w a n k ó w p r a c u j ą c y c h p o z a n im .
C zy m je s t h is to r i a u n iw e r s y te tó w ? O d p o w ie d z i n a to s z u k a ć b y n a le ż a ło p rz e z n a jn o w s z ą p r o d u k c ję h is to r io g r a f ic z n ą , w ty m z a k re s ie z e s ta w io n ą s t a r a n n i e p rz e z S v e n S t e l l i n g - M i c h a u d w je g o r e f e r a c ie s z to k h o lm s k im , a c z k o lw ie k b ez n a s u w a ją c y c h siię w 'tej m ie r z e p o s tu la tó w 4. J e s t to h is to r i a z ło ż o n a : z a ró w n o i n s t y t u c j i i k o r p o r a c ji, j a k lu d z i n a u c z a ją c y c h i u p r a w ia j ą c y c h n a u k ę , z a ró w n o s tu d e n tó w , ja k a b s o lw e n tó w r ó ż n y c h s to p n i i b e z s to p n i, t a k w a r s z ta tó w b ib lio te c z n y c h i in s tr u m e n ta r ió w , j a k b u d y n k ó w i u p o s a ż e n ia , h is to r i a tr e ś c i n a u c z a n ia i n a u k i, o ś w ia ty i s z k o ln ic tw a , h is to r ia s p o łe c z n a i k u ltu r y , h is to r ia k r a j o w a i e u r o p e js k a , s ło w e m , je d n o z o p o rn ie js z y c h w u p r a w ie p ó l h is to r io g r a f ii, g d zie s t o s u n ko w o ła tw o o a n ty k w a r y z m i o p iso w o ść, s e n t y m e n t a ln e z a a n g a ż o w a n ie i w ą s k i lo k a ln y p a tr io ty z m , a tr u d n o o p o g łę b io n ą i n t e r p r e t a c j ę sp o łe c z n ą i s z e r o k i, a le k o n k r e t n y k o n te k s t o d n ie s ie n ia , b ez k tó r e g o s ą d y w a r to ś c iu ją c e b y ły b y z b y t u b o gie, Z d a n ie m n a s z y m , tr z o n e m t a k p o ję te j h is to r i i u n iw e r s y te c k ie j p o z o s ta n ą j e d n a k p rz e d e w s z y s tk im d z ie je k o r p o r a c ji. P r a w ie k a ż d y z d z ie s ię c iu a u to r ó w s tu d ió w p o m ie sz c z o n y c h w o m a w ia n y m t o m ie p rz y ło ż y ł s ię , choć p r a w ie k a ż d y in a c z e j, d o o d p o w ie d z i n a g łó w n e p r o b le m y ż y c ia u n iw e r s y te tu w o góle. N a jp e łn ie j u d a ło s ię to Z o fii K o z ło w s k d e j-B u d k o w e j, k tó r a d a ła n o w y o d p o d s ta w o b ra z n a r o d z in i p ie r w s z y c h k r o k ó w U n iw e r s y te tu jag d ełło w eg o , W a c ła w o w i U r b a n o w i , k t ó r y b o g a to o ś w ie tlił c zas m ię d z y la t a m i 1549— 1632, a z w ła sz c z a — E m a n u e lo w i R o s t w o r o w s k i e m u , k tó r e m u p r z y p a d ło w u d z ia le m a ło w d z ię c z n e n a p o z ó r z a d a n ie z b a d a n ia lo s ó w u c z e ln i w c z a s a c h s a s k ic h . N ie ty lk o je s w o iś c ie , a p rz e k o n y w a ją c o z r e h a b ilito w a ł, n ie ty lk o z a k o ń c z y ł 'e fe k to w n ą , a c z ju ż z a k w e s tio n o w a n ą 5 te z ą , że a k a d e m ic k i s y s te m s z k o l n y s p r z e d r e f o r m y K o łłą t a ja b y ł w z o re m d la K o m is ji E d u k a c ji N a ro d o w e j, a le o d p o w ie d z ia ł g ru n to w n ie n a p o d s ta w o w e p y ta n ia t a k co d o u c z n ió w , j a k co do c ia ła w y k ła d a ją c e g o i p o w ią z a ł to m o c n o zairów no z tł e m k r a jo w y m , j a k z a g r a - n ic z y m . W y k a z a ł te ż tr o s k ę o c z y te ln ik a m n ie j w p ro w a d z o n e g o w to k s tu d ió w
i z a s z c z y tó w u n iw e r s y te c k ic h , o b ja ś n ia j ą c go d o k ła d n ie , n ie b e z so c jo lo g ic z n e g o ,
a n a w e t d e m o g ra fic z n e g o s p o jr z e n ia n a z a a n g a ż o w a n e t u g r u p y lu d z k ie . P r e c y z ji o d p o w ie d z i n ie z a s z k o d z iła w n ic z y m s z e r o k a i n t e r p r e t a c j a z ja w is k , z k tó r y c h część u c h w y c ił a u to r t a k ż e ilo śc io w o w e w z o ro w y c h g r a f ik a c h . P e w n a ic h część św ia d o m ie i s łu s z n ie w y k ro c z y ła p o z a r a m y c h ro n o lo g ic z n e w y z n a c z o n e ty tu łe m s tu d iu m , a b y u c h w y c ić p ra w id ło w o ś c i ro z w o ju w y r a ź n ie j w id o c z n e n a d łu ż s z y m o d c in k u c zasu . S ie d m iu a u to r ó w z a p ro s z o n y c h do p r z e d s ta w ie n i a p ie r w s z y c h d w u s tu le c i b y tu w s z e c h n ic y p o d z ie liło s ię n ie ty lk o ty m i s tu le c ia m i, a l e i p u n k ta m i w id z e n ia . T y lk o J a n o w i D ą b r o w s k ie m u d la c z a s ó w K a z im ie r z a W ie lk ie g o (s. 16— 36) w p e łn i u d a ło się p r z e d s ta w ie n i e d e b iu tu u n iw e r s y te tu k ra k o w s k ie g o n a tl e in n y c h u n iw e r s y te tó w w s p ó łc z e s n y c h , p o d c z a s g d y lo s y f u n d a c j i ja g ie llo ń s k ie j w X V w . z o s ta ły go w d a ls z y c h p o z y c ja c h to m u p o z b a w io n e p r a w ie w z u p e łn o ś c i, z w ła sz c z a w a s p e k cie in s ty tu c jo n a l n y m i d y d a k ty c z n y m ; k lu c z o w y p r o b le m iu s u b iq u e d o c e n d i, a le i p r a w a s tu d io w a n ia n a w s z y s tk ic h u n iw e r s y te ta c h z o s ta ł z ilu s tr o w a n y p r z y p a d k o w y m i d a n y m i; d o p ie ro d la k o ń c a X V w . o d n a jd u je m y n ie c o ty lk o o g ó ln y c h o d n ie s ie ń p o ró w n a w c z y c h . B a rd z o te ż n ie r ó w n o w c a ły m to m ie u ję to s p r a w ę oddizia- ły w a n ia K r a k o w a ja k o o ś r o d k a u n iw e r s y te c k ie g o n a z ie m ie K o ro n y , L itw y i s ą sie d n ie .
D z ię k i Z o fii K o z ło w s k d e j-B u d k o w e j (s. 39— 89) o tr z y m a liś m y n o w y p o g lą d n a s t a r a n i a o o d n o w ie n ie s t u d iu m p r z e d r. 1400; je j p r a c e w ła s n e i M a r ii К o w 1 a
1-4 L ’h i s t o i r e d e s u n i v e r s i t é s a u M o y e n A g e e t à la R e n a i s s a n c e a u c o u r d e s v i n g t - c i n q d e r n i è r e s a n n é e s , X l e C o n g r è s i n t e r n a t i o n a l d e s s c i e n c e s h i s t o r i q u e s , R a p p o r t s I , 1960, s. 96—143.
676 R E C E N Z J E
c z у к 6 o p a r te о le k t u r ę p ie r w s z y c h k a z a ń u n iw e rs y te c k ic h , w siposób bsiz p r z e s a d y r e w e la c y j n y u ja w n iły p ró b y o k o ło 1390 r., s to s u n e k d o n ic h J a d w ig i, lo sy f u n d a c j i ja g ie łło w e j, z g łę b o k im w g lą d e m w ż y c ie w e w n ę tr z n e z e s p o łu m is tr z ó w i u c z n ió w , w to k w y k ła d ó w i m y ś li n a u k o w e j, w u w a r u n k o w a n ie sp o łe c z n e c a ło ś c i d z ia ła ń u c z e ln i. Z a ró w n o p r z y o d n o w ie n iu ja g ie llo ń s k im , j a k p r z y f u n d a c j i k a z im ie r z o w s k ie j m o ż e w a r to b y ł o . n a s z k ic o w a ć s z e rz e j m o ż liw o śc i lo k a ln e s z k o l n ic tw a ś r e d n ie g o w (K rak o w ie ja k o b a z y r e k r u t a c j i u c z n ió w , a częścio w o i m i s trz ó w . P u n k t w id z e n ia K r y s t y n y P i e r a d z k i e j (s. 91— 137) w je j o p ra c o w a n iu c z a só w so b o ro w y c h , to s p o jr z e n ie n a r o lę m ię d z y n a ro d o w ą , g łó w n ie p o lity c z n ą , w s z e c h n ic y . A r ty k u ł K o n s ta n te g o G r z y b o w s k i e g o (s. 139— 149) to g lo ssa d o n a u k i o iu s n a tu r a le , o p a ń s tw ie , w ła d z y i r e p r e z e n ta c j i w p ie r w s z e j p o ło w ie X V w . Ig n a c y Z a r ę b s k i (s. 151—487) p o d ją ł się w y k r y c ia o z n a k w c z e sn e g o h u m a n iz m u u n iw e rs y te c k ie g o w p o ło w ie te g o ż s tu le c ia , k ła d ą c n a c is k n a d ro g ę w ło s k ą je g o re c e p c ji. D o p ie ro n a s tę p n y o k re s , l a t a 1470—Ί520 w u ję c iu J ó z e fa G a r b а с i к a (s. 189— 220) z o s ta ł p o tr a k to w a n y b a r d z ie j cało ścio w o , ze w s tę p e m o g ó ln y m 7, z z a ry s o w a n ie m p o d s ta w m a te r ia ln y c h i p o d s ta w id e o lo g ic z n y c h o ra z s t a ty s t y k ą s tu d e n tó w ; A n d rz e j W y c z a ń s k i (s. 221— 252) p o s łu ż y ł s ię p o d o b n y m u k ła d e m tr e ś c i: od w a r u n k ó w u p o s a ż e n ia p r o f e s o r ó w do n o w y c h p r ą d ó w n a u n i w e r s y te c ie i od p e rs o n e lu n a u c z y c ie ls k ie g o d o s t u d e n tó w i e fe k ty w n o ś c i ic n s t u d ió w . O s ta tn i p r o b le m p o tr a k to w a n o t u n ie c o m o d e r n is ty c z n ie : z a ró w n o w X V I w . p o b y t n a w y d z ia le a r t iu m n ie z a k o ń c z o n y n a w e t s to p n ie m o tw ie r a ł n ie m a łe p e r s p e k ty w y ży cio w e, p r z e d e w s z y s tk im w k a n c e la r ia c h s a m o r z ą d u sz la c h e c k ie g o i d u c h o w n e g o . Ł o sy o w y c h u n d e r g r a d u a te s p rz e z c a ły o k re s p r z e d k o łłą ta jo w s k i w y m a g a ły b y z w ró c e n ia u w a g i p rz e z in n y c h ta k ż e a u to r ó w .
G ru n to w n o ś c ią o d z n a c z a s ię r o z p r a w a W a c ła w a U r b a n a (s. 253— 308) o o k r e s ie r e f o r m a c j i i w c z e s n e j k o n tr r e f o r m a c ji, n a p is a n a n ie b e z p o lo tu , a d o k u m e n to w a n a z p ie r w s z e j r ę k i. Z w y ją tk i e m p r o b le m u p o r ó w n a ń z in n y m i u n iw e r s y te t a m i w y d a je s ię o n a o d p o w ia d a ć n a b a rd z o dużo p y ta ń , a tr a f n i e w y d o b y w a n a p la n p ie r w s z y z ja w is k a is to t n e o k re s u , ja k s ła b n ię c ie h u m a n io ró w , a o ż y w ie n ie s tu d ió w p ra w n ic z y c h , m e d y c z n y c h i m a te m a ty c z n o -a sitro n o m ic z .n y c h , a c z tło o d n ie s ie n ia w s k a l i k r a j u do jeg o in n y c h s z k ó ł ś w ie c k ic h i z a k o n n y c h , d o d w o ró w k ró le w s k ie g o i m o ż n o w ła d c z y c h d do z a g r a n ic y — n ie w y s ta r c z a i w ty m z a ry s ie .
A d a m P r z y b o ś p r z e d s ta w ił a k a d e m ię k r a k o w s k ą w d ru g ie j p o ło w ie X V II w ., w o k re s ie n ie w ie le z n a n y m od s tr o n y z a ró w n o o r g a n iz a c y jn e j, j a k n a u k i i n a u c z a n ia , w s p o s ó b g łó w n ie b io g r a fic z n y ; d u ż o m ie js c a z a ję ły t u p e r y p e tie w a l k i a k a d e m ii z je z u ita m i, z a k o ń c z o n e w g ru n c ie ' rz e c z y d ość p y r r u s o w y m z w y c ię s tw e m u n iw e r s y te tu w a lc z ą c e g o o m o n o p o l n a u c z a n ia z p r z e c iw n ik a m i, k tó r y c h p o zio m n a u k o w y b y w a ł, z w ła sz c z a w X V II w ., n ie m a co u k r y w a ć , w y ż sz y , a w k a ż d y m r a z ie b a r d z ie j d o s to s o w a n y d o p o tr z e b k la s y p a n u ją c e j, i to ta k ż e je j p r z o d u ją c e j u m y s ło w o g ru p y . T o m z a m y k a (s. 353— 423) w s p o m n ia n a ju ż r o z p r a w a E . R o stw o ro w sk ie g o o la t a c h 1702— 1764 w d z ie ja c h u c z e ln i, k o ń c z ą c a cało ść n ie s p o d z ie w a n ie o p ty m i s ty c z n y m a k c e n te m d z ie d z ic tw a c z a s ó w s a s k ic h i p o p rz e d n ic h , d o c e n io n e g o p rz e z s z k o ły g łó w n e j k r a k o w s k ie j i k o r o n n e j r e f o r m a t o r a i je j w y c h o w a n k a , H u g o n a K o łłą ta ja . e M .in . O d n o w i e n i e U n i w e r s y t e t u K r a k o w s k i e g o w ś w i e t l e m ó w B a r t ł o m i e j a z J a s ia , „ M a ł o p o l s k i e S t u d i a H i s t o r y c z n e ” t. V I, 1964, n r 3—4, s. 43—58. 7 T r u d n o t u u w i e r z y ć (s. 192) w d r o b n o s z l a c h e c k i e p o c h o d z e n i e M a c i e j a D r z e w i c k i e g o , s y n a k a s z t e l a ń s k i e g o , a t a k ż e J a n a Ł a s k i e g o , p o c h o d z ą c e g o z e s z l a c h t y d y g n i t a r s k i e j w o j e w ó d z t w a s i e r a d z k i e g o , n b . p o t o m k a b r a t a j e d n e g o z i n i c j a t o r ó w o d n o w y u n i w e r s y t e t u b i s k u p a J a n a R a d l ic y .
T om , w s u m ie n ie r ó w n y w k o n c e p c ji i m e to d z ie , w r e a l iz a c j i e r u d y c y jn e j i s ty lis ty c z n e j, w y d a n o o k a z a le , acz p o ś p ie c h ju b ile u s z o w y o d b ił s ię le k k im c ie n ie m n a s t a r a n n o ś c i k o r e k ty . I lu s tr o w a n y n a le ż y c ie , c h o ć n ie p e łn ie — d z iw i n p . b r a k
ty p u s fu n d a tio n is z d r z e w o r y tu X V II w . lu b w n ę tr z a k o ś c io ła św . A n n y , s w o iś c ie
te a t r a l n e j a u li u n iw e r s y te tu w X V I I I w . — p rz y n o s i s p o ro w y k r e s ó w s t a ty s t y c z n y c h , n ie m a je d n a k m a p p ro m ie n io w a n ia u c z e ln i a n i p la n u ro z m ie s z c z e n ia d a w n y c h b u d y n k ó w u n iw e r s y te c k ic h w K ra k o w ie . O c z e k u je m y n a c ią g d a ls z y w d z ię c z n i z-a to , co d o s ta liś m y i c ie k a w i te g o , co b ę d z ie . A r c h iw u m U n iw e r s y te tu J a g ie llo ń s k ie g o , s k a r b n ic a ź ró d e ł d o je g o h is to r ii o ra z B ib lio te k a J a g ie llo ń s k a p rz y g o to w u ją , j a k w ia d o m o , o so b n e h is to r ie sw e g o is tn ie n ia i d z ia ła n ia . B r a k je d n a k w o m a w ia n y m to m ie , k tó r y m ia ł b y ć , m im o te n d e n c ji k u p rz y c z y n k o m , s u m ą d o s tę p n e j w ie d z y o u n iw e rs y te c ie , je s z c z e w ie lu s p r a w : o c e n y p o d s ta w y ź ró d ło w e j je g o h i s to r ii, b r a k h is to r i i p r z y n a j m n ie j k il k u g łó w n y c h l u b r e p r e z e n ta t y w n y c h d la u n i w e r s y t e tu g a łę z i n a u k i, b r a k d z ie jó w w a r s z t a t u b a d a w c z e g o — k s ią g i p rz y r z ą d ó w , b u d y n k ó w i a u d y to r ió w , b r a k o m ó w ie n ia o b rz ę d o w o śc i u n iw e r s y te c k ie j, w y r a z u św ia d o m o śc i k o r p o r a c y jn e j i e le m e n tu d z ia ła ją c e g o n a tę ś w ia d o m o ść , b r a k d z ie jó w ik o n o g r a fii, k tó r a ta k ż e z t ą św ia d o m o ś c ią w ią ż e się w sp o s ó b b e z p o ś re d n i, b r a k w re s z c ie h is to r ii h is to r io g r a f ii u n iw e r s y te tu . I m p e t n a d a n y p rz e z o r g a n iz a tó r a te g o to m u i in n y c h p u b lik a c ji ju b ile u s z o w y c h p o s łu ż y n a p e w n o d o d o s k o n a le n ia w ie d z y o u n iw e rs y te c ie , a g o rą c e d y s k u s j e 8 n a d d o ty c h c z a s w y d a n y m i p o z y c ja m i ż o b o w ią z u ją ic h u c z e s tn ik ó w , z w ła sz c z a k ra k o w s k ic h , d o d a ls z e g o w y s iłk u b a d a w c z e g o i p is a rs k ie g o . A le k s a n d e r G ie y s z to r J. V l a c h o v i c , S lo v e n s k a m ë d v 16. a 17. S to r o ć i. B r a tis la v a 1964, s. 327. O d X I I I d o X I X w . S ło w a c ja b y ła je d n y m z g łó w n y c h p r o d u c e n tó w m ie d z i w E u ro p ie . T u te js z e g ó rn ic tw o i h u tn ic tw o p rz o d o w a ło p o d w z g lę d e m ro z m ia r ó w , p o z io m u te c h n ik i, e k o n o m ic z n e j o r g a n iz a c ji p r o d u k c ji. M iało o no is to tn e z n a c z e n ie n ie ty lk o d la te g o k r a j u , a le p o p rz e z p r o d u k c ję n a d a le k ie r y n k i o d g ry w a ło i s to t n ą r o lę w g o sp o d a rc z y m ro z w o ju E u ro p y w ty m o k r e s ie 1. R o z k w it s ło w a c k ie g o g ó r n ic tw a m ie d z i p r z y p a d a n a o k re s o d p o ło w y X IV do p o ło w y X V w . o ra z n a k o n ie c X V i X V I w ie k . D z ie je s ło w a c k ie j m ie d z i z w r a c a ły od d a w n a u w a g ę h is to r y k ó w g o s p o d a rc z y c h , n ie z o s ta ły je d n a k d o tą d o p ra c o w a n e w cało ści. P r z e d w o je n n e ' b a d a n ia h is to r y k ó w w ę g ie rs k ic h i n ie m ie c k ic h d o ty c z y ły o k r e s u do p o ło w y X V I w ., s k u p i a ją c z a in t e r e s o w a n ie g łó w n ie n a d z ia ła ln o ś c i tu s p ó łk i F u g g e ró w . R ó w n ie ż w o k re s ie p o w o je n n y m w ię k sz o ś ć p r a c p o d e jm u je t e n te m a t. S tu d ia z z a k r e s u p r o b le m a ty k i s p o łe c z n y c h s to s u n k ó w w g ó r n ic tw ie s ło w a c k im , o p u b lik o w a n e p rz e z R a t к o ś a, d o ty c z y ły n a jw ię k s z y c h w a lk s tr a jk o w y c h w la t a c h 1525/6. O k re s od p o ło w y X V I w . p o z o s ta ł n a d a l p r a w ie n ie z b a d a n y p o z a je d n ą , m o c n o te n d e n c y jn ą p r a c ą P r o b s z - t a. B r a k p e łn e j i n o w o c z e sn e j m o n o g r a f ii d a ł s ię ty m b a r d z ie j o d c z u w a ć , ż e b a d a n ia n a d h a n d le m m e ta la m i w y k a z a ły w ie lk ie z n a c z e n ie m ie d z i s ło w a c k ie j n a r y n k a c h e u ro p e js k ic h . L u k ę t ę w y p e łn ia p r a c a s ło w a c k ie g o h is to r y k a V l a c h o v i c a, k tó r e j p r z e d m io te m s ą d z ie je p r o d u k c j i i h a n d lu m ie d z ią s ło w a c k ą o d X V I d o p o c z ą tk u X V I I I w . Z d w u r e jo n ó w m ie d z io n o ś n y c h ś r o d k o w e j S ło w a c ji i S p isz ą , te n o s t a tn i o d g ry w a ł w o m a w ia n y m o k r e s ie r o lę n ie w ie lk ą , a w y s u n ą ł s ię n a czoło d o p ie ro od X V I I I w . 8 M .in . d y s k u s j ę t a k ą z o r g a n i z o w a ł „ K w a r t a l n i k H i s t o r y c z n y ” w K r a k o w i e 8 s t y c z n i a 1965.
