K R O N I K A .
SPRAW OZDANIE Z D ZIAŁALNOŚCI TOW ARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW H IST O R II W W ARSZAW IE ZA OKRES O D 31 M ARCA 1971 D O 24 MARCA 1972
Liczba członków Towarzystw a M iłośników Historii w ynosiła na dzień w alnego zebrania w dniu 24 m arca 1972 r. 668 osób.
Należy podkreślić, że po dwukrotnym w ysłaniu upomnień do zalegających z opła
tą składek, część członków w yrów nała zaległości. Osoby, w liczbie 119, które nie za
reagowały na m onity, zostały skreślone z listy członków Towarzystwa.
W okresie sprawozdawczym pracow ały następujące Sekcje Towarzystwa: D y
daktyczna, Krytyczna, H istorii Mazowsza, H istorii Najnowszej, Nauk Pom ocniczych Historii, Historii W arszawy i Historii W ojskowej. Spośród powyższych, Sekcja Nauk Pom ocniczych Historii, jako nowa, została zorganizowana, a Sekcje Dydaktyczna i K rytyczna — reaktyw owane. Prace Sekcji w yrażały się przede w szystkim w organi
zow aniu zebrań i dyskusji naukowych.
S e k c j a H i s t o r i i W a r s z a w y organizowała com iesięczne referaty (ogó
łem 9), których przedmiotem było om ów ienie nowych pozycji w ydaw niczych lub przedstawienie prac będących w toku. Tem atykę najczęściej reprezentowaną stano
w iły dzieje gospodarczo-społeczne i polityczne W arszawy w X IX i X X w. W przy
szłości planuje się szersze uw zględnienie dziejów kultury, literatury i nauki, środo
w iska artystycznego oraz architektury warszaw skiej. Średnia frekw encja na zebra
niach w ynosiła 20 osób. Nadto Sekcja zorganizowała parogodzinny pokaz film ów archiwalnych o tem atyce w arszaw skiej oraz specjalną prelekcję film u o Zamku Kró
lewskim . Zarząd Sekcji pracow ał w składzie: przewodniczący — dr Jan K o s im oraz członkowie — kustosz Adam S ł o m c z y ń s k i , dr Tomasz S t r z e m b o s z , m gr Kordian T a r a s i e w i c z i mgr Andrzej S o ł t a n . Przewodniczący — dr Ko- sim bierze czynny udział w pracach w ydaw niczych Towarzystwa oraz w pracach Kom isji Naukowej i Kom isji W ydawnictw Źródłowych do dziejów Zamku.
S e k c j a D y d a k t y c z n a zorganizowana została przez doc. dra Jerzego M a- t e r n i c k i e g o — przewodniczącego Zarządu Sekcji (wiceprzewodnicząca — mgr Janina R ż y s k o , sekretarz — mgr J. T o m a l a - S t a s i e c k a ) . Sekcja pracując od czerwca 1971 r., zdołała w ciągnąć i zainteresow ać środowisko nauczycielskie; jej zebrania skupiały 20—75 osób. Zebrania Sekcji (łącznie 7) m iały dość różnorodną tem atykę, z naciskiem na zagadnienia programów szkolnych i dydaktycznych. R efe
raty i zagajenia dyskusji w ygłaszali pracownicy naukow i U niw ersytetu W arszawskie
go i Instytutu Historii PA N (prof. dr J. T a z b i r , doc. dr M. M. D r o z d o w s k i i doc. dr J. M a c i s z e w s k i ) oraz nauczyciele historii. Spotkania organizowano nie tylko w lokalu Towarzystwa, lecz także na U niw ersytecie, w W ojskowej Akadem ii Politycznej, gdzie zapoznano się z nowoczesnym i środkami dydaktycznymi oraz w Centrum Telewizji, gdzie zajęto się w ykorzystaniem audycji w nauczaniu szk ol
nym. W spotkaniach brali udział przedstaw iciele w ładz ośw iatow ych (Kuratorium, M inisterstwa O światy i Szkolnictw a Wyższego).
S e k c j a H i s t o r i i W o j s k o w e j zorganizowała w okresie sprawozdawczym 7 zebrań oraz podróż historyczną szlakiem ofensyw y w iosennej w ojsk polskich w 1831 r. i bitw y pod Iganiami. Problem atyka referatów związana była głów nie z okresem II w ojny św iatow ej (działania w ojenne i ruch oporu). Powracano również do tem atyki powstań narodowych. Problem atyka II w ojny św iatow ej cieszy się stale dużym zainteresow aniem członków. W jej om awianiu biorą udział w ojskow i i cy-
F R Z E G Ł Ą D H IS T O R Y C Z N Y , T O M L X I I I , 1972, z e s z . 3
row ał Zarząd w składzie: przewodniczący — p łk doc. dr Edward K r a w c z y k , za
stępca przewodniczącego — m jr dypl. w st. sp. W incenty I w a n o w s k i , sek re
tarz — dr Bolesław W o s z c z y ń s k i .
S e k c j a H i s t o r i i N a j n o w s z e j zorganizowała 7 zebrań. Zarząd jej starał się o tem aty odzwierciedlające aktualny stan badań nad dziejami najnowszym i oraz 0 problemy dyskusyjne. Tem atem były przede w szystkim zagadnienia polityczne z dziejów Polski (działalność partii, ugrupowań i działaczy politycznych), częściowo zagadnienia m iędzynarodowe (Rapallo) oraz probemy z dziejów innych krajów (kult jednostki na Węgrzech). Zarządem Sekcji kieruje przewodniczący — dr Artur L e i n w a n d , w iceprzewodniczącym jest dr Jan T o m i c k i , sekretarzem — dr Jerzy K u m a n i e c k i .
Se k e j a N a u k P o m o c n i c z y c h H i s t o r i i pow stała w roku spraw oz
dawczym z inicjatyw y grupy niezaw odow ych historyków zainteresow anych proble
m am i heraldyki i w eksylologii (głów nie p. Jana M i l l e r a ) , którzy pragnęli zn a
leźć form y organizacyjne dla swoich zainteresowań. Sekcja została zorganizowana 1 jest prowadzona przez dr Stefana K. K u c z y ń s k i e g o . Na inauguracyjnym zebra
niu 4 listopada 1971 doc. dr I. I h n a t o w i c z w ygłosił referat pt. „Perspektywy nauk pomocniczych historii X IX i X X w iek u ”. Odbyły się jeszcze 3 zebrania Sekcji, w tym 2 współorganizowane z innym i sekcjami. Pośw ięcone b yły różnorodnym te matom: w eksylologii, teorii archiwistyki, aspektom ideow o-politycznym sym boli sto
sowanych w Gwardii Ludowej i Arm ii Ludowej, dyskusji nad książką St. K u r a s i a
„Przyw ileje prawa niem ieckiego m iast i w si m ałopolskich XIV—X V w iek u ”. D ys
kusje były ożyw ione w gronie średnio 20 osób.
S e k c j a K r y t y c z n a , reaktyw ow ana w bieżącym roku akademickim, k ie rowana przez dr Edwarda P o t k o w s k i e g o , prow adzi działalność w trzech k ie runkach: a) dyskusje nad nowym i m etodam i badaw czym i w naukach historycznych, nad m ożliwością wykorzystania m etod i w yników badań innych nauk w w arsztacie historyka (zebranie z odczytem prof. St. P i e k a r c z y k a „M atematyka w historii”);
b) dyskusje nad „nowościam i” historycznym i, poświęconym i problemom m etodolo
gicznym lub w cześniejszym okresom dziejów (dyskusja zorganizowana w spólnie z Sekcją Nauk Pom ocniczych H istorii nad w spom nianą książką St. K u r a s i a ) ; c) prezentacja najnowszych w yników badań, problem ów i m ożliwości badawczych, zw łaszcza w zakresie dziejów dawnych (referat doc. dr B. Z i e n t a r y , „Europa środ- kow o-w schodnia X II—X IV w. Stara problem atyka i now e perspektyw y badaw cze”).
Łącznie Sekcja zorganizowała 3 zebrania.
S e k c j a H i s t o r i i M a z o w s z a , kierowana przez prof, dra Adama W o l f f a przy w spółpracy mgr E w y Ł u c z y c k i e j , zorganizowała 2 zebrania z referatem prof. A. W o l f f a , „Ziemia m akow sko-rożańska za książąt m azowieckich” oraz doc.
dra A. T o m a s z e w s k i e g o , „Architektura późnoromańska na M azowszu”. Sekcja przeżyw ała pew ien kryzys spowodowany długoletnim zaniechaniem badań nad M a
zowszem. Od niedaw na na sem inarium prowadzonym przez prof. A. G i e y s z t o r a na U niw ersytecie W arszawskim oraz w Instytucie Historii PA N m łodzi historycy podjęli badania dziejów Mazowsza. Jednocześnie zintensyfikow ały się badania archeologiczne i architektoniczne. W m iarę opracowywania w yników badań tere
nowych Sekcja będzie m ogła zapraszać ich autorów, co pozw oli rozszerzyć krąg pre
legentów i słuchaczy, a przez to ożyw ić działalność Sekcji.
Poza zebraniami Sekcji Towarzystwo organizowało zebrania naukowe tzw. ogól
ne; w okresie sprawozdawczym odbyło się ich 9. W iększość stanow iła kontynuację cyklu, poświęconego w ybitnym jednostkom w historii św iata X X wieku. Referaty w ygłaszane przez w ybitnych specjalistów cieszyły się dużym zainteresowaniem .
K R O N I K A 579і
Na jednym z zebrań o charakterze okolicznościowym Melchior W a ń k o w i c z m ó
w ił o „Miejscu Polaków w m iędzyepoce”.
Innym i form ami działalności Towarzystwa były:
1. P r a c e d o k u m e n t a c y j n e . Początkowo w ramach Sekcji Historii N aj
nowszej, a obecnie odrębnie prowadzi czynną działalność Kom isja Historii Kobiet Uczestniczek Walk o Niepodległość. Działalność jej ma inny charakter niż w szystkich Sekcji Towarzystwa, gdyż zespół liczący obecnie 28 członkiń (w w iększości nie h isto
ryków) prowadzi społecznie akcję zbierania m ateriałów historycznych do m asowego udziału kobiet w walkach II w ojny św iatow ej. Komisja prowadzi: kartotekę osobową (obecnie 10 tys. pozycji) oraz pomocniczą —■ nieżyjących uczestniczek walk, kartotekę bibliograficzną, która jest w trakcie sprawdzania treści pod kątem zainteresowań Komisji, oraz zbieranie relacji i danych biograficznych z publikacji i prasy. Kartoteka osobowa będzie udostępniona zainteresowanym w lokalu Towarzystwa. Kom isja od
bywa raz w tygodniu dyżury w celu przyciągnięcia do współpracy dalszych członkiń oraz udostępnienia m ateriałów. Ostatnio zostały w ydrukow ane z funduszów TMH karty do kartoteki.
2. D z i a ł a l n o ś ć w y d a w n i c z a . Towarzystwo w ydaje stale (od 1906 r.)
„Przegląd H istoryczny”. Cztery num ery tomu LXII, rocznika 1971, liczyły 78 ark.
wydawniczych.
W serii „Biblioteka Historyczna im. Tadeusza Korzona” ukazała się jako tom 34, praca Kordiana T a r a s i e w i c z a , „Kawa po w arszawsku. D zieje Firmy Pluton”
(druk z funduszów Gospodarczego Instytutu W ydawniczego). Oddano do produkcji w PWN pracę pośmiertną dra inż. Stanisław a Ž a r y n a, „Trzynaście kam ienic sta
romiejskich. Strona Dekerta — dzieje i odbudowa” (w przygotowaniu H. S z w a n - k o w s k i e j).
W serii popularno-naukowej „Biblioteka W iedzy o W arszawie” (PIW), z subsy
dium Wydziału Kultury Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy, ukazały się dalsze trzy tomy: Adama K e r s t e n a , „Warszawa Kazim ierzowska” (17,8 ark.), Ireneusza I h n a t o w i c z a , „Obyczaj w ielkiej burżuazji warszaw skiej w X IX w ie ku” (13,2 ark.) oraz Zdzisławy L i b e r y , „Życie literackie w W arszawie za S ta nisław a A ugusta” (12,9 ark.). K om itet Redakcyjny (doc. dr M. M. D r o z d o w s k i , prof. dr. R. К o ł o d z i e j c z у к, dr J. K o s i m, dr H. K і e p u r s k a, dr M. N і e- t y k s z a, mgr H. S z w a n k o w s k a ) prowadzi prace koordynacyjne i redakcję merytoryczną całości. W w ydaw n ictw ie znajdują się dwie dalsze pozycje, nad ośm io
ma pracują autorzy.
3. K o n f e r e n c j e n a u k o w e . Zarząd zorganizował 7 czerwca 1971 D o
roczne Spotkanie V arsavianistów w Płocku, poświęcone więzom W arszawy i M a
zowsza w XV—'XX wieku. Spotkanie zgromadziło w salach Towarzystwa Naukowego Płockiego ponad 100 osób. R eferaty w ygłosili prof. prof. St. H e r b s t i К. D z i e w o ń s k i . Po ożywionej dyskusji gościnni gospodarze — Towarzystwo Naukowe P łockie — um ożliwili zw iedzanie zabytków m iasta i Petrochemii. Na spotkaniu w rę
czono dyplomy honorowe za najlepsze varsaviana 1910 i 1971 r. następującym osobom:
Prof. drowi Stanisław ow i L o r e n t z o w i , redaktorowi księgi zbiorowej „Walka 0 dobra kultury. W arszawa 1939·—1945” (PIW), niezmordowanemu orędownikowi od
budowy Zamku Królewskiego, redaktorowi popularnej serii PWN „Zabytki W arsza
w y ”;
Prof. drowi Stanisław ow i H e r b s t o w i , redaktorowi naczelnem u „Rocznika W arszaw skiego”, zasłużonemu w ychow acy licznej kadry historyków Warszawy;
Prof. drowi Eugeniuszowi S z w a n k o w s k i e m u , autorowi pracy „Ulice i p la
ce W arszawy” (PWN) i w ielu innych studiów związanych z dziejam i urbanistyki 1 życia kulturalnego stolicy;
niego Zaleskiego, „Towarzystwo W arszawskie. Listy do przyjaciółki Baronowej XYZ”
(PIW), współorganizatorowi dzielnicowych sesji historycznych;
Doc. drowi Jerzemu M a t e r n i c k i e m u , autorowi m onografii „Warszawskie środowisko historyczne 1832—1869” (PWN);
dr A linie C h y c z e w s k i e j , autorce katalogu „Marceli Bacciarelli. Życie, twórczość, dzieła”;
Lesław ow i M. B a r t e l s k i e m u , autorowi książki „Mokotów 1944” (MON) oraz licznych prac popularno-naukowych poświęconych W arszawie czasów wojny i oku
pacji.
Pomocy finansow ej i organizacyjnej udzielił, jak i w latach poprzednich, W ydział Kultury Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy.
4. W s p ó ł u d z i a ł w p r a c a c h O b y w a t e l s k i e g o K o m i t e t u O d b u d o w y Z a m k u K r ó l e w s k i e g o w W a r s z a w i e . Przewodniczący Sekcji Historii W arszawy uczestniczy w pracach Kom isji W ydawnictw Źródłowych do D zie
jów Zamku W arszawskiego. W w yniku zebrania, poświęconego m ateriałom do dzie
jów Zamku w Archiwum Głównym, zorganizowanego przez Sekcję Historii W arsza
wy, Towarzystwo otrzymało od Centrali W ytwórczo-U sługówej „Libella” dar w postaci 50 tys. zł na prace naukowe związane z odbudową Zamku, a m ianow icie na przygotow anie w ydaw n ictw źródłowych.
S p r a w y o r g a n i z a c y j n e . Dnia 18 stycznia 1971 odbyła się m iła uroczys
tość wręczenia dyplom ów członkostwa honorowego Polskiego Tow arzystwa H isto
rycznego prof. prof. M arianowi H. S e r e j s k i e m u i Adam owi W o l f f o w i .
Hanna S zw a n k o w sk a
