Program Gender Studies ISNS UW w semestrze LETNIM 2015/2016
wszystkie zajęcia odbywają się na śurawiej 4 w sali nr 50 lub innej wolnej
SOBOTA: 20.02, 05.03, 19.03, 09.04, 23.04, 14.05, 04.06.
Seminarium I – godz.10.00-13.00
Dr Joanna Ostrowska (Uniwersytet Jagielloński)
POSZUKIWACZKI SPOJRZENIA – Kino polskie do 1989 roku
Kategoria kina kobiet jest w Polsce nadal traktowana po macoszemu. Funkcjonują dwa określenia – często uŜywane wymiennie – kino kobiet i kino kobiece. Stereotypowo kino kobiece to kino „łatwych tematów”, „gorących uczuć” i „naiwnych romansów”. Na dodatek pozbawione walorów artystycznych.
Takie ma być równieŜ „kobiece” spojrzenie na kino. Nadal dominującym poglądem na temat kina kobiet jest stwierdzenie, Ŝe przecieŜ nie ma sensu dzielić niczego ze względu na płeć, bo sztuka jest albo zła, albo dobra.
Zajęcia o „poszukiwaczkach spojrzenia” to próba powrotu do twórczości polskich „prekursorek”
filmowych, które były indywidualnościami w męskim-narodowym świecie kina. KaŜda z nich pracowała osobno – nie tworzyły wspólnoty. W większości przypadków róŜniły się, nie tylko w kwestii wyborów artystycznych i estetycznych, ale równieŜ w sprawach politycznych i ideologicznych. Ich twórczość i biografie do dziś stanowią inspirację dla kolejnych pokoleń artystek-reŜyserek.
Impulsem do stworzenia tych zajęć były rozmowy ze studentkami Gender Studies UW, które wyraŜały zainteresowanie twórczością polskich reŜyserek filmowych oraz ksiąŜki Moniki Talarczyk- Gubały i Małgorzaty Radkiewicz, które będą punktem wyjścia do próby nieco odmiennej/krytycznej/historycznej analizy twórczości „bohaterek” naszego seminarium.
Wybrana bibliografia: Joan W. Scott, Gender jako przydatna kategoria analizy historycznej (tłum.
Agata Czarnecka); Laura Mulvey, Do utraty wzroku. Wybór tekstów, Linda Williams, Hard core.
Władza, przyjemność i szaleństwo widzialności; Claire Johnstone, Kino kobiece jako kino buntu (tłum.
Alicja Helman); Monika Talarczyk-Gubała, Biały Mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii;
Małgorzata Radkiewicz, Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reŜyserek i artystek; ReŜyserki kina. Tradycja i współczesność (red. Małgorzata Radkiewicz); Mariola Dopartowa, Gorzkie kino Agnieszki Holland; Piotr Zwierzchowski, Kino nowej pamięci (plus liczne teksty prasowe – recenzje, analizy, teksty krytyczne z epoki).
Wybrana filmografia: Bluszcz (Hanka Włodarczyk), Ostatni etap (Wanda Jakubowska), Kobieta samotna (Agnieszka Holland), Drewniany róŜaniec (Ewa i Czesław Petelscy), Krzyk (Barbara Sass), Białe małŜeństwo (Magdalena Łazarkiewicz), Diabły, diabły (Dorota Kędzierzawska).
Seminarium II – godz. 13.30-16.30
Dr Sylwia Urbańska (Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski) Płeć, opieka i miłość w globalnych migracjach.
Wzrost globalnych nierówności ekonomicznych i „kryzys opieki” powodują od l. 70. XX wieku masowe migracje kobiet. Miliony migrantek z całego świata wyjeŜdŜają w poszukiwaniu pracy, warunków do bezpiecznego Ŝycia i wolności wyboru, dostępu do edukacji. Większość z nich zasila szeregi „globalnego imigracyjnego proletariatu”. Podejmują pracę jako opiekunki dzieci, osób chorych, starszych; sprzątaczki, pielęgniarki. Pracują na farmach i w małych zakładach przemysłowych. Proces importu/eksportu pracy kobiet/opieki jest współcześnie uwaŜany za najwaŜniejsze źródło przemian w relacjach płci na świecie. Dlatego, aby zrozumieć ich kierunki, ale teŜ przemiany relacji, wzorców Ŝycia i toŜsamości kobiet oraz męŜczyzn w Polsce konieczne jest wyjście z analizami poza granice narodowe.
W oparciu o lekturę tekstów i raportów naukowych, artykułów prasowych, dokumentów filmowych zastanowimy się, jakie nowe relacje płci, praktyki rodzinne i opiekuńcze, znaczenia domu i miłości, dyskursy narodowe pojawiają się w związku z migracjami i rynkami globalnymi. Omówimy, jak przebiegają te zmiany z perspektywy intersekcjonalnej (klasowej, rasowej, etnicznej). Jakie są relacje między rosnącymi sektorami imigracyjnych proletariuszek a drugą i trzecią falą feminizmu? Czy konfrontujemy się z powrotem sług w skali globalnej? Zastanowimy się, jak międzynarodowe rynki, nierówności i sytuacja polityczna w krajach wysyłających pracę kobiet regulują sferę reprodukcyjną i relacje intymne: przemysł ciąŜowy i transnarodowe adopcje, opiekę na odległość i dylematy ponadnarodowego/wirtualnego macierzyństwa, opiekę nad starszymi rodzicami, przemiany związków intymnych i relacji między płciami. Omówimy niewidzialne wymiary migracji kobiet, a takŜe paniki moralne w krajach eksportujących migrantki. W świetle tych zjawisk zastanowimy się, czy mamy do czynienia z globalną rewolucją płci.
Wybrana bibliografia: Beck, U., Beck-Gernsheim, E. (2013) Miłość na odległość. Modele Ŝycia w epoce globalnej; Urbańska Sylwia (2014), Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989-2010; Leyla T. Keough (2006), Globalizing ‘Postsocialism’: Mobile Mothers and Neoliberalism on the Margins of Europe; Helma Lutz, Ewa Palenga-Möllenbeck (2012), Łańcuchy opieki” w dyskursie i w praktyce. Studium przypadku polskich i ukraińskich migrantek oraz ich rodzin;
Arlie Russel Hochschild (2012), Za kulisami globalnego wolnego rynku: opiekunki i surogatki; Beck Urlich, Beck-Gernsheim Elizabeth (2013) Moją matką była hiszpańska komórka jajowa: o turystyce
“za dzieckiem” i globalnych rodzinach patchworkowych; Emily J. Noonan (2004), The Globalization of Love: Transnational Adoption and Engagement with the Globalized World; KrzyŜowski Łukasz (2013), Polscy migranci i ich starzejący się rodzice; Kordasiewicz Anna (2010) ToŜsamość osoby zatrudniającej pomoc domową. Bliskość i asymetria jako kwestie problematyczne w relacji z pracownikiem domowym; Anna Kronenberg Migracje kobiet – strategie odzyskiwania głosu i ciała w twórczości literackiej Polek mieszkających w Wielkiej Brytanii i IrlandiiPalenga-Möllenbeck, Ewa Polish "handymen" in Germany: An example for the neglected "male" side of commodified reproductive work?; Hearn Jeff (2015) Men of the World. Genders, Globalisations, Transnational Times;
Filmy dokumentalne: Waiting for August (Teodora Ana Mihai), Prawie jak matka (Anna Muylaert), The Money Tree (Helena Patzer), Mama nielegalnie (Ed Moschitz), Jestem Kuba (Ase Svenheim Drivenes)
Seminarium III – godz.17.00-20.00
Maria Woźniak (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski) MŁODZIEś , SEKS I SZKOŁA. Społeczna konstrukcja seksualności w Polsce.
Na przestrzeni kilku, ostatnich lat spory o edukację seksualną, gender czy związki partnerskie stały się powszechnymi elementami Ŝycia społecznego na wszystkich jego poziomach. Argumentacja uŜywana przez osoby zaangaŜowane w te emocjonalne i nierzadko upolitycznione debaty o seksualności, często opiera się na załoŜeniu, Ŝe doświadczenia seksualne ludzi determinowane są przez wrodzony i uniwersalny biologiczny komponent ciała. NiezaleŜnie czy mówi się o nim w kategoriach popędu, czy anatomii i fizjologii płci w efekcie mamy do czynienia z próbami kategoryzowania ludzkiej seksualności na tą „naturalną” i „nienaturalną” , „normalną” i „nienormalną”, „dobrą” i „złą”.
Przyjrzenie się historii badań nad seksualnością, kluczowych dla jej zrozumienia teorii oraz konstrukcji kulturowych operujących na poziomie naszej codzienności umoŜliwi zrozumienie strategii argumentacyjnych, jakie stosowane są w tych debatach, oraz przekonań leŜących u podstaw kontrowersji i konfliktów.
Celem zajęć jest analiza seksualności jako pola zmieniających się relacji władzy, wiedzy, kultury i kontekstu, w którym poddawane regulacji są m.in. toŜsamości, praktyki seksualne, normy społeczne oraz potrzeby, pragnienia i przekonania jednostkowe. Aby lepiej zrozumieć, Ŝe seksualność to coś więcej niŜ tylko seks, w trakcie kursu szczegółowo omówimy jej społeczny i kulturowy wymiar. Za przykład posłuŜą nam sposoby konstruowania seksualności młodych ludzi w kontekście wychowania seksualnego i sporów, jakie wokół niej powstają.
Wybrana bibliografia: Burr V., An Introduction to Social Constructivism, London 1995;
Chomczynska-Miliszkiewicz M., Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym. Konteksty pedagogiczne i psychospołeczne, Lublin 2002; Foucault M. Archeologia Wiedzy, tłum. Siemek A., Warszawa 1997; Gagnon J., Simon W., The scripting of oral genital sexual conduct. Archives of Sexual Behavior, 16 (1987) pp. 1-25; Izdebski Z., Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze, Krakow 2012; Jackson S., The sexual self in late modernity, w: Kimmel M, The sexual self:
the construction of sexual scripts, Nashwille 2007; Kaczorek M., Stachura K., Przemiany seksualności, Gdańsk 2009; Kochanowski J, Kowalczyk R, Lew-Starowicz Z., WąŜ K.,Szkoła milczenia, Sprawozdanie z przeglądu treści szkolnych podręczników do biologii, wiedzy o społeczeństwie i wychowania do Ŝycia w rodzinie pod kątem przedstawienia w nich problematyki LGBT i treści homofonicznych, Toruń 2013; Kochanowski J., Socjologia Seksualności. Marginesy, PWN 2013; Lew- Starowicz Z., Długołęcka A., Edukacja seksualna, Warszawa 2006; Moore S. Rosenthal D., Sexuality in Adolescence. Current perspectives, Routledge, London 2006; Pawłowska M. M., Kobiece i męskie mózgi czyli neuroseksizm w akcji i jego społeczne konsekwencje, Instytut Badań Publicznych; Seidman S., Społeczne tworzenie seksualności, tłum. Tomanek P., Warszawa 2012; Weeks J., Sexuality, Ellis Horwood/Tavistock. London 1986; Wejbert-Wąsiewicz E., Oświata seksualna Polsce. Historia i współczesność, w: Realia 1 (10), Fundacja Rozwoju 2009.
