nr 2-3 marzec-czerwiec 2000 r. TOM 4
Barbara Jurkowska*
Regulacje prawne dotyczące no
wych opon do pojazdów - stan obecny i przewidywane zmiany
Spójny pakiet różnego rodzaju przepisów prawnych dotyczących pojazdów reguluje w sposób kompleksowy i restrykcyjny wymagania techniczne, procedurę homologacji i unifikację oznakowań. Przyjęty w tym zakresie sposób postępowania jest analogiczny do stosowanego w Unii Europejskiej. Przepisy te odnoszą się także do opon, zarówno nowych, jak i bieżnikowanych. Istnieje również grupa przepisów dotyczących recyklingu samochodów oraz składowania odpadów, które z kolei odnoszą się do opon zużytych.
Słowa kluczowe: opona, przepisy prawne, homologacja, certyfikacja, Regulaminy EKG
Legal regulations regarding new car tyres - present status and expected changes
A coherent set o f various legal documents regarding vehicles regulate the questions of technical requirements, certification procedure and unification of marking in a comprehensive and restrictive manner. An accepted way of proceeding in this field is analogous with the one applied in the European Union. The regulations also regard tyres, both new and re-treaded ones. There is also a set of regulations regarding recycling of cars and waste storing that, in turn, refer to used tyres.
Key words: tyre, legal documents, homologation, certification, ECE Regulations
Wzrost liczby użytkowanych pojazdów, spowodo
wany rozwojem transportu samochodowego oraz nasi
lającym się od połowy lat pięćdziesiątych zwyczajem podróżowania samochodami, w sposób istotny wpłynął na zwiększenie zagrożenia bezpieczeństwa na drogach. Spo
wodowało to konieczność powstania odpowiedniego usta
wodawstwa. Jego zasadniczym celem jest poprawienie ja
kości pojazdów pod kątem bezpieczeństwa podczas użyt
kowania, z uwzględnieniem zagadnień dotyczących ochro
ny środowiska. W ustawodawstwie tym są również wyma
gania dotyczące opon, ponieważ opony są w znacznym stop
niu odpowiedzialne za bezpieczeństwo ruchu drogowego oraz oddziaływują na środowisko.
Rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje tego usta
wodawstwa. Jedna grupa zapisów prawnych dotyczy pojazdu oraz jego wyposażenia i nakłada określone
* OBRPO “Stomil”, Poznań
obowiązki na ich producentów. Druga nakłada obowiązki na właściciela pojazdu, który ma ponosić odpowiedzial
ność za jego bezpieczne działanie.
Do zapisów prawnych nakładających obowiązki na producenta należą R egulam iny E K G ONZ*, będą
ce procedurami międzynarodowymi. Ujęto w nich wy
magania techniczne dla poszczególnych elementów wy
posażenia pojazdów (w tym opon) oraz właściwości decydujące o bezpieczeństwie ruchu drogowego. Stano
wią one załącznik do ogólnego dokumentu o nazwie uPorozumienie dotyczące przyjęcia jednolitych warun
ków homologacji i wzajemnego uznawania homologa
cji wyposażenia i części pojazdów silnikowych” **
* Europejska Komisja Gospodarcza przy Organizacji Narodów Zjednoczonych
** Obecna nazwa Porozumienia: “Przyjęcie jednolitych przepisów tech
nicznych dla pojazdów kołowych, wyposażenia i części, które mogą być montowane i/lub użyte w pojazdach kołowych, oraz warunków wzajem
nego uznawania homologacji udzielonych na podstawie tych przepisów”.
TOM 4 marzec-czerwiec 2000 r. StcuvfotK & U f, nr 2-3
Zgodnie z tym porozum ieniem um aw iające się państwa /strony ustanawiają jednolite warunki zatwier
dzania w yposażenia i części pojazdów sam ochodo
wych oraz sposób znakow ania świadczący o zgodno
ści z przyjętym i warunkami. Państwa, które ratyfiko
wały porozum ienie, zobow iązują się do wzajem nego uznaw ania znaków zatw ierd zenia oraz warunków , jakie musi spełniać w yposażenie pojazdów. Porozu
mienie takie zaw arła grupa państw europejskich 20 marca 1958 r. w Genewie. Polska przystąpiła do nie
go w 1979 r., co zostało odnotow ane w Dzienniku Ustaw nr 16 z dnia 23 lipca 1979 r. Regulaminy, stano
wiące załącznik do porozum ienia, podlegają stałym analizom i uściśleniom , zm ieniają się, a często za
ostrzają wymagania. U stalone zmiany są w prow adza
ne do regulam inów jako poprawki.
Określone obowiązki nakładają na w łaściciela pojazdu ustawy państw owe. W Polsce obowiązuje ustawa “ Prawo o ruchu drogow ym ” [1] oraz zw ią
zane z nią R ozporządzenie M inistra Transportu i G ospodarki M orskiej w spraw ie w arunków tech
nicznych i badań pojazdu [2]. Odpow iedni zapis w tej ustawie nakłada na w łaściciela pojazdu obowiązek przeprow adzenia badań technicznych w określonym terminie w upraw nionym warsztacie. Funkcjonujący w kraju system okresow ych badań technicznych po
wstał w wyniku adaptacji zaleceń zbiorczych Euro
pejskiej Komisji Gospodarczej ONZ dotyczących ru
chu drogowego (R .E .l). W łączono do niego również zapisy wynikające z dotychczasow ego polskiego do
świadczenia. O bow iązujący od 1983 r. krajowy sys
tem badań technicznych dotyczy pojazdów drogowych podlegających rejestracji, tj. pojazdów sam ochodo
wych, ciągników rolniczych, motocykli, motorowerów i przyczep. R ozporządzenie M in istra T ransportu i Gospodarki M orskiej [2] zawiera ogólne wym agania dotyczące opon zam ontow anych na pojeździe i okre
śla m inimalną głębokość rzeźby bieżnika, poniżej któ
rej opona nie może być nadal użytkowana. Głębokość ta wynosi 1,6 mm, a w przypadku opon zam ontow a
nych na autobusach 3,0 mm.
Oba rodzaje ustaw odaw stw a są ze sobą pow ią
zane, co wynika z zapisów zawartych w ustawie “Pra
wo o ruchu drogow ym ” , nakładających na producen
tów bądź im porterów pojazdów obowiązek uzyskania świadectwa homologacji typu w ydaw anego przez M inisterstwo Transportu i G ospodarki M orskiej. Od
powiedni zapis ustawy mówi, że rejestracji pojazdu dokonuje się na podstaw ie w yciągu ze św iadectw a homologacji typu. Św iadectw o to w ydaw ane jest na
podstaw ie wyników badań hom ologacyjnych polega
jących na sprawdzeniu, czy dany typ pojazdu, jego w yposażenie i poszczególne części odpowiadają w a
runkom określonym w odpowiednim regulam inie lub normie. Wymaga to, aby elem enty w yposażenia i czę
ści także posiadały świadectwa homologacji. W skład dokum entów cząstkowych, na podstaw ie których pro
w adzona jest hom ologacja danego typu (pojazd, w y
posażenie, części) wchodzi ponad 50 przyjętych do stosow ania regulam inów EKG-ONZ, w tym dwa do
tyczące opon (następne są.na etapie przyjęcia do sto
sowania), normy krajowe lub odpowiednie R ozporzą
dzenia M inistra Transportu i Gospodarki M orskiej.
Krajowy system hom ologacji pojazdów drogo
wych, ich wyposażenia oraz części do tych pojazdów powstał w 1983 r. Dotyczy on pojazdów sam ochodo
wych, motocykli, ciągników rolniczych, motorowerów i przyczep, a także trolejbusów i tram wajów oraz w y
posażenia i części przeznaczonych do stosow ania w tych pojazdach. Jest on częściow ą adaptacją zaleceń EW G dot. krajow ych system ów hom ologacji poda
nych m .in. w Dyrektyw ach EW G nr 70/156, 74/150 i 96/61 - określających odpowiednio zasady hom olo
gacji typu pojazdów samochodowych, ciągników rol
niczych i jednośladów, ich w yposażenia i części. W łą
czono do niego również elem enty wynikające z Poro
zum ienia Genewskiego z 1958 r. Rok 1999 był ostat
nim rokiem funkcjonow ania krajowego systemu ho
m ologacji typu z 1983 r. Nowe Rozporządzenie M ini
stra Transportu i Gospodarki M orskiej z 7 paździer
nika 1999 r. [3] reguluje te zagadnienia w sposób ana
logiczny do systemu stosow anego w Europie. W wy
kazie wymagań obowiązujących dla hom ologacji typu znajdują się Regulaminy nr 30 i 54 EKG dotyczące opon do samochodów osobowych i ciężarowych.
Należy tu zwrócić uwagę na fakt, że obow iązu
jące obecnie w Polsce dokum enty cząstkowe zw iąza
ne z hom ologacją pojazdu odnoszą się do Regulam i
nów EKG, Polskich Norm lub wym agań podanych w rozporządzeniu M T i GM. W ymagania hom ologacyj
ne zawarte w Dyrektyw ie 92/53 odnoszą się z kolei do dyrektyw cząstkowych, które w Polsce jako w kra
ju będącym poza Unią Europejską, na razie nie obo
wiązują. W zakresie opon dyrektywy i regulam iny w zasadzie są zharm onizowane, a ich wym agania są po
równywalne. Z wymaganiami dotyczącymi opon pneu
m atycznych związana jest Dyrektywa 92/23/EW G [5], która jest zharm onizowana z regulam inam i nr 30, 54 i 64 EKG oraz Dyrektyw a 97/24/EC [6] zawierająca w ym agania dotyczące opon dla pojazdów dwu- lub
SC aAtwi& U f, nr 2-3 marzec-czerwiec 2000 r. TOM 4
trzykołow ych (rowerów, m otorowerów i m otocykli), zharm onizow ana z regulam inem nr 75 EKG w zakre
sie tych wymogów.
Ratyfikow anie regulam inów EKG przez Polskę nakłada na producentów opon obowiązek uzyskania św iadectw a hom ologacji. Im porterzy opon powinni sprowadzać opony hom ologow ane lub uzyskiwać na nie św iadectw o hom ologacji w Polsce. W niosek o hom ologację danego typu opony producent lub impor
ter zgłasza do M inisterstw a Transportu i Gospodarki M orskiej lub do upoważnionej przez niego jednostki.
B adania h om ologacyjne opon wg w szystkich regulam inów obejm ują:
• ocenę zgodności wyglądu i wym iarów opony oraz n ap isó w na niej u m ie sz c z o n y c h na zg o d n o ść z ośw iadczeniem producenta,
• ocenę zgodności oznakow ania i wym iarów opony z wym aganiam i regulam inu,
• ocenę trw ałości opony lub ocenę innych jej właści
wości.
Zakres badań koniecznych dla oceny trwałości i sposób ich przeprow adzenia określa odpowiedni re
gulam in EKG (tabela 1).
Opona, która pozytyw nie przeszła badania ho
mologacyjne, tj. uzyskała pełną zgodność ze w szyst
kimi w ym aganiam i regulam inu, oznaczana jest trw a
le znakiem hom ologacji m iędzynarodow ej, którego jednym z elem entów jest litera:
E w system ie regulam inów EK G lub
exx w system ie Unii Europejskiej,
przy czym w m iejscu xx wstawiony jest num er Tabela 1. Zestawienie regulaminów EKG dotyczących opon
Kom isja Ekonom iczna dla Europy
K om itet Transportu W ewnętrznego - Grupa Robocza Budowy Pojazdów Numer
regula
minu
Data ustanowienia
regulaminu
Tytuł regulaminu
Konieczne badania, oprócz sprawdzenia wymiarów i sprawdzenia oznaczenia
30 1.04.1975 Jednolite przepisy dotyczące homologacji opon do pojazdów samochodowych i ich przyczep
Badanie trwałości opony pod obciążeniem ze wzrastającą prędkością
54 1.03.1983 Jednolite przepisy dotyczące homologacji opon do pojazdów ciężarowych i ich przyczep
Badanie trwałości opony pod obciążeniem i ze wzrastającą prędkością
64 1.10.1985 Jednolite przepisy dotyczące homologacji kół dojazdowych i ich opon
Badanie hamowania
75 1.03.1994 Jednolite przepisy dotyczące homologacji opon motocyklowych i motorowerowych
• Badanie trwałości opony pod obciążeniem ze wzrastającą prędkością
• Badanie dynamiczne przyrostu wymiarów opony pod działaniem sił odśrodkowych 106 7.05.1998 Jednolite przepisy dotyczące homologacji
opon do pojazdów rolniczych i ich przyczep
• Badanie odporności opon na rozerwanie ciśnieniem wodnym
• Badanie trwałości opony pod obciążeniem na maszynie bieżnej lub na przyczepie 108 23.06.1998 Jednolite przepisy dotyczące homologacji
wytwarzania opon bieżnikowanych do pojaz
dów samochodowych i ich przyczep
Badanie trwałości opony pod obciążeniem ze wzrastającą prędkością (wg wymogów regula
minu nr 30 EKG) 109 3.07.1998 Jednolite przepisy dotyczące homologacji
wytwarzania opon bieżnikowanych do pojaz
dów ciężarowych i ich przyczep
Badanie trwałości opony pod obciążeniem i ze wzrastającą prędkością (wg wymogów regula
minu nr 54 EKG)
TOM 4 marzec-czerwiec 2000 r. S fa A tw te n y nr 2-3
kraju, w którym udzielono hom ologacji. Przykład ta
kiego oznaczenia podano na ry s.l. Opona hom ologo
wana w Polsce oznaczana jest symbolem E 2Q. N um e
ry przypisane innym krajom upow ażnionym do badań hom ologacyjnych podano w tabeli 2.
a = 9 mm minimum Powyższy znak homologacji umieszczony na oponie wska
zuje, że typ opony przeznaczony do motocykli i motorowe
rów został zhomologowany w Holandii (E 4) zgodnie z Re
gulaminem nr 75 pod numerem homologacji 002439. Dwie pierwsze cyfry numeru homologacji wskazują, że homolo
gacji udzielono zgodnie z wymaganiami Regulaminu nr 75 w jego postaci pierwotnej (00).
a = 12 mm minimum Powyższy znak homologacyjny umieszczony na bieżnikowa
nej oponie wskazuje, że jednostce bieżnikującej opony udzie
lono homologacji w Holandii (E 4) pod numerem homolo
gacji 109 R- 002439, jako spełniającej wymagania regula
minu 109 EKG w jego postaci pierwotnej (00).
Rys. 1 Wzór znaku homologacji
Zgodnie z zarządzeniem M inistra Transportu i Gospodarki M orskiej [3] jednostką upow ażnioną do prowadzenia badań homologacyjnych opon wg regu
laminów nr 30 i 54 EKG oraz do prowadzenia kontroli zgodności produkcji związanej z procedurą homologa
cji jest w Polsce OBRPO “Stomil” w Poznaniu.
W regulacjach praw nych związanych z hom olo
gacją wyrobów ma również zastosow anie dyrektyw a europejska 9 2 /5 1/UE dot. ogólnego bezpieczeństw a
Tabela 2. Zestawienie numerów wyróżniających kraj, który udzielił homologacji
1 - Niemcy 20 - Polska
2 - Francja 21 - Portugalia
3 - Włochy 22 - Federacja Rosyjska
4 - Holandia 23 - Grecja
5 - Szwecja 24 - Irlandia
6 - Belgia 25 - Chorwacja
7 - Węgry 26 - Słowenia
8 - Czechy 27 - Słowacja
9 - Hiszpania 28 - Białoruś 10 - Jugosławia 29 - Estonia 11 - Wielka Brytania 30 - nie przyznany 12 - Australia 31 - Bośnia i Hercegowina 13 - Luksemburg 32 - 36 - wolne
14 - Szwajcaria 3 7 -Turcja
15 - wolny 38 -39 - wolne
16 - Norwegia 40 - Macedonia 1 7 - Finlandia 41 - wolny
18 - Dania 42 - Unia Europejska 19 - Rumunia 43 - Japonia
wyrobu, będąca podstaw ą krajowych systemów cer
tyfikacji wyrobów. W ymagania tej dyrektywy zostały m.in. uwzględnione w nowym Rozporządzeniu M ini
stra Gospodarki z dnia 10 m arca 2000 r. w sprawie trybu certyfikacji wyrobów [7], w zakresie certyfika
cji obowiązkowej na znak bezpieczeństwa i certyfika
cji dobrowolnej na zgodność z wym aganiami norm krajowych oraz norm i dyrektyw organizacji m iędzy
narodowych lub regionalnych. Przyjęto, że w celu uzy
skania certyfikacji na znak bezpieczeństw a wyniki badań m uszą być co najmniej w zgodzie z w ym aga
niam i odpowiedniego Regulam inu EKG lub pow oła
nych Polskich Norm. W przypadku opon, od począt
ku istnienia obowiązku certyfikacji opon na znak bez
pieczeństwa, tj. od roku 1993, przyjęto, że świadec
two hom ologacji jest w ystarczającą podstaw ą do wy
stąpienia o przyznanie tego certyfikatu.
W ymagania objęte regulam inam i są m inim al
nymi wym aganiami, które musi spełnić opona. Zakres badań, którym są poddawane opony przy uruchom ie
niu produkcji nowego wyrobu lub przy wprow adza
niu istotnych zmian konstrukcyjnych lub technologicz
nych, jest znacznie szerszy i obejm uje zazwyczaj kil
ka różnych badań trwałości opony oraz wiele badań jej cech trakcyjnych. Nowe samochody, wyposażone w coraz sprawniejsze silniki, są coraz szybsze. Jedno
cześnie m aleje masa samochodu. Opona, niezależnie od warunków atm osferycznych, musi zapewnić bez
pieczeństwo jazdy przy różnym obciążeniu, na różnej
S tcU fo tK & iy nr 2-3 marzec-czerwiec 2000 r. TOM 4
nawierzchni drogi oraz przy maksymalnej prędkości.
Nawet najlepszy układ ham ulcowy nie pomoże, jeżeli opony nie będą m iały odpowiedniej przyczepności do drogi. Podczas ham ow ania na nawierzchni mokrej, za
śnieżonej lub oblodzonej - droga ham owania wydłuża się. To w ydłużenie zależy od cech trakcyjnych opony oraz rodzaju i stanu nawierzchni. Jednocześnie opona powinna być cicha, aby hałaśliw ość ruchu drogowe
go mniej obciążała środow isko i nie powodow ała do
datkowego zm ęczenia kierowcy*.
Dlatego eksperci w spółpracujący z Grupą Ro
boczą Budow y Pojazdów , działającą przy Kom isji Ekonom icznej ON Z dla Europy, dążą do objęcia re
gulam inam i rów nież wym ogów dotyczących niektó
rych cech trakcyjnych opon, a w szczególności przy
czepności opon do naw ierzchni oraz ich hałaśliwości.
Prace nad tymi regulam inam i są zaawansowane.
Podsumowanie
Zapisy polskiego ustaw odaw stw a dotyczące opon nowych i bieżnikow anych są w zasadzie zhar
m onizowane z w ym aganiam i obowiązującym i w Unii Europejskiej.
* Obecnie, zgodnie z regulaminem nr 51 EKG, dopuszczalny poziom hałasu emitowanego przez samochody mierzony jest podczas postoju.
Literatura
1. Ustawa z dnia 20.06.1997 “Prawo o ruchu drogo
wym ”: Dziennik Ustaw nr 98 z 19.08.1997 r., poz.602
2. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 1.04.1999 w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbęd
nego w yposażenia: D ziennik Ustaw nr 44 z 15.05.1999 r, poz. 432
3. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodar
ki Morskiej z dnia 7 października 1999 r. w spra
wie hom ologacji pojazdów: D ziennik Ustaw 1999, nr 91, p oz. 1039. (odnosi się do art.68 ust. 13 ustawy “Prawo o ruchu drogowym” z dnia 20 czerwca 1997 r.)
4. W. Przybylski: “Techniczny aspekt integracji Polski z Unią Europejską w dziedzinie środków transpor
tu”: Biuletyn informacyjny ITS 1997, nr 6, 1-11 5. Dyrektywa 92/23/ EC “Tyres fo r motor vehicles
and their trailers and to their fitting”: Counsil Di
rective 92/23/ECE z 31.03.1992 (Celex number 392 L0023)
6. Dyrektywa 97/24/EC “Tyres for two or three-wheel motor vehicles and their fitting”: Official Journal o f the European Communities - Legislation L226, 40, 18.08.1997
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 marca 2000 w sprawie trybu certyfikacji wyrobów:
Dziennik Ustaw 2000, nr 17, poz.219
