"Österreichisches Archiv für Kirchenrecht", 21, 1970 : [recenzja]

Remigiusz Sobański

"Österreichisches Archiv für

Kirchenrecht", 21, 1970 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 15/3-4, 329-332

PR Z E G L Ą D C ZA SO PISM HOMO D EI 40 (1971) N r 3

Jan W o j n o w s k i , M e t r o p o li c i G n i e ź n i e ń s c y — P r y m a s i P o lsk i,

(s. 163— 167). *

Ż y cie i d ziałaln ość a rcy b isk u p ó w g n ieźn ień sk ich z o sta ła ju ż w w ię k ­ szo ści opracotvana. A u tor n a to m ia st z a ją ł s ię k ró tk im p rzed sta w ien iem ty tu łó w , p raw i p r z y w ile jó w a rcy b isk u p ó w g n ieźn ień sk ich w ich h is to ­ ryczn ym ro zw o ju co do treści praw n ej i p o lity czn ej. K o lejn o autor p r z e d sta w ił p o ch o d zen ie i. zn a czen ie n a stęp u ją cy ch ty tu łó w : a rcyb isk u p p rin cep s — in terrex . W P o lsc e u tarło się , że w s z y stk ie p o w y ższe ty tu ły a rcy b isk u p ó w g n ieźn ień sk ich za w iera n o w jed n y m sło w ie „prym as”. T o te ż nad ty m ty tu łe m i jeg o zn a czen ie m autor najdłużej się za trzy ­ m uje.

S T U D IA TH EO LO G IC A V A R S A V IE N S IA 9 (1971) N r 1

J a cek St. B o j a r s k i , M ie jsc e i rola d ia k o n a w społeczn o ści ch rz e śc i­

j a ń s k i e j na p o d s t a w i e D id a sca lia a p o s t o lo r u m (s. 225— 262).

Z a g a d n ien ie d iak on atu c ie sz y się w o sta tn ich d ziesią tk a ch la t ży w y m za in tereso w a n iem . P o d jęto ju ż w ie le prób n o w eg o sp o jrzen ia n a d iak o­ n a t w oparciu o b ad an ia h istoryczn e. A u tor teg o a rty k u łu p rzed sta w ił zn a czen ie i ro lę d iak on a w sp o łeczn o ści ch rześcijań sk iej w III w ie k u n a p o d sta w ie D id a sk a lia apostolorum . N a tle teg o b o gatego źródła h i­ sto ry czn eg o w y r a ź n ie z a ry so w a n a je s t ro la diakon, ja k o n ajb liższego w sp ó łp ra co w n ik a b isk u p a, a w szczeg ó ln o ści je g o d zia ła ln o ść ch a ry ta ­ ty w n a i litu rgiczn a. D iak on p o m agał też b isk u p o w i w p racy d u szp aster­ sk iej, a n a w e t p rzy sp ra w o w a n iu sąd ów . O m a w ia n y a rty k u ł w n o si w ie le isto tn y ch e le m e n tó w d o d y sk u sji nad p rob lem em diakonatu.

K s . A n t o n i G o ś c im s k i

Ö ST ER R EIC H ISC H ES A R C H IV F Ü R K IR C H EN R EC H T 21 (1970) W ydany w jed n ym zeszycie nr 1 i 2 d ed yk ow an o A lfred o w i V erdros- so w i, o b ecn ie ju ż em ery to w a n em u p ro feso ro w i p ra w a m ięd zyn arod o­ w e g o n a u n iw e r sy te c ie w ie d e ń sk im i sły n n em u filo z o fo w i praw a. N a

330

_[2]

b ild u n g d e r k la s sis ch en V ö l k e r r e c h t s l e h r e d u rch d as 2. V a ti k a n is c h e K o n z i l (s. 4— 16). A u tor zau w aża, że od cza só w L eon a X III K ościół

zn ó w w n o si sw ój w k ła d w k sz ta łto w a n ie p o k o ju m ięd zyn arod ow ego, czego w y ra zem są tak że d ok u m en ty Soboru W atyk ań sk iego II. In icja ­ ty w y K ościoła zd a w a ły się p adać na p od atn y grunt, g d y ż po o b y d w u w o jn a ch św ia to w y c h o b serw o w a liśm y odrodzenie p raw a naturalnego. N ie ste ty — stw ierd za V erd ross — w la ta ch ostatn ich je s te śm y św ia d ­ k am i u siło w a n ia p o d w a żen ia p ra w a n atu raln ego. A u tor p o sta w ił sobie za cel w y k a z a n ie roli p ra w a n atu ry ja k o p o d sta w y p raw a m ięd zy n a ro ­ dow ego. P u n k tem w y jśc io w y m rozw ażań autora jest sp ołeczn a natura czło w ie k a , z której w y p ro w a d za n atu rę p a ń stw a . P o n iew a ż p a ń stw a słu ży ć m ają ogóln em u dobru lu d zk ości, zachodzi k on ieczn ość ich z e ­ sp o len ia w organizacjach m ięd zy n a ro d o w y ch — zarów n o dla za b ezp ie­ czen ia pok oju , ja k też dla rea liza cji gospodarczych i k u ltu ra ln y ch in ­ te r e s ó w lu d zk ości.

H. F l a t t e n o g ło sił a r ty k u ł Z u m Z e u g n i s v e r w e i g e r u n g s r e c h t d e r

k a th o l is c h e n M ili tä r g e is tl ic h e n bei V e r k a u f e n v o n K r i e g s v e r w e i g e r n m d e r B u n d e s r e p u b l i k D e u ts c h l a n d (s. 17— 33). "vV oparciu o an a lizę p raw a

N R F stw ierd za , że d u ch o w n i w o jsk o w i m ogą — j e ś li uzn ają to za w s k a ­ za n e ze w z g lę d ó w d u szp astersk ich — od m ów ić zło żen ia zezn ań w ob ec sądu.

H. R. K l e c a t s k y je s t a u torem rozp raw y R e li g io n s f r e ih e i t u n d

R e l i g io n s d e l ik t e (s. 34— 55), p o św ięco n ej za g a d n ien iu w o ln o śc i r e lig ij­

nej i p rzestęp stw o m p r zeciw r e lig ii w św ie tle au stria ck ieg o p raw a p a ń stw o w e g o i sta n o w i p rzy czy n ek do d y sk u sji nad reform ą teg o p ra­ w a. Z d an iem au tora z w o ln o śc i relig ijn ej n ie w y n ik a w o ln o ść w y z y ­ w a n ia czy w y sz y d z a n ia r e lig ii i p rzed m io tó w k u ltu r elig ijn eg o . S tro n y k ie g o p raw a karn ego oraz od n ośn ie sta n o w isk a ep isk op atu A u strii k ie g o p raw a k a rn eg o oraz od n ośn e sta n o w isk a ep isk o p a tu A u striii i k o ścio ła ew a n g elick ieg o .

A r ty k u ł E. K u s s b a c h a D ie E rric h tu n g e in es s e l b s tä n d i g e n B i s ­

t u m s L u g a n o (s. 96— 114) je s t w p ro w a d zen iem h isto ry czn y m i k o m en ­

tarzem do u m o w y zaw artej 24. 7. 1968 m ięd zy szw a jca rsk ą R adą F e d e ­ raln ą i S to licą A p o sto lsk ą od n ośn ie do erek cji b isk u p stw a w L ugano. A u tor p rzytacza p e łn y te k st um ow y.

W. M. R l ö c h l w a rty k u le D as neue p ä p s t li c h e G e s a n d s c h a f t s r e c h t (s. 115— 129) o m aw ia m otu proprio S o llic itu d o o m n i u m Ecc le siarum . W p r z e c iw ie ń stw ie do n iek tó ry ch in n y ch au torów (zw łaszcza N eum ann) au tor p rzy jm u je z u zn an iem w sp o m n ia n e m otu proprio i je s t zdania, że od p ow iad a on o życzen iom w y ra żo n y m przez ojców sob orow ych w d ek recie C hristus D om inus.

C iekaw y' jest a r ty k u ł H. S c h w e n d e n w e i n a D ie E r r u n g e n ­ s c h a f te n d e r F ra n zö s isc h e n R e v o l u t i o n u n d d as K a n o n is c h e R ech t. Ü b e r le g u n g e n z u r e in e r F rage d e r R e c h t s e n t w i c k l u n g (s. 130— 141). A u ­

p ra w czło w ie k a i p oczyn ion o ju ż w tej d zied zin ie sk rom n y p oczątek. Z a g a d n ien ie to n a ra sta p rop orcjon aln ie do w zro stu d e c e n tr a liz a c ji w K o ściele. G łów n ą trudność d la są d o w n ictw a ad m in istra cy jn eg o w K o­ śc ie le w id z i autor w b raku sęd zió w m a teria ln ie n iezależn ych . C iek aw e są im p resje au tora d o tyczące k o n fro n ta cji p raw osob y i sp ołeczn ości.

O. H e g g e l b a c h e r p r z e d sta w ił a rty k u ł D e r ge is tlic h e D ie n s t

nach ' D a n te s D i v i n a C o m m e d i a (s. 208— 224). H eg g elb a ch er zw raca

u w agę, że zarzu ty w y su w a n e p rzez D a n teg o p rzeciw K u rii R zy m sk iej, p a p ieżo w i i p raw u k o śc ie ln e m u w y m a g a ją od p ow ied n iej in terp reta cji, która na tle h isto ry czn y m u w y p u k liła b y sto p ień ich zasadności. Wg, autora zb yt m a ło p o św ięco n o d otych czas u w a g i D a n to w sk iej koncepcji. K ościoła, k tó ry w g D an tego je s t lu d em B ożym i C ia łe m m istycznym .. W ciąż p ow tarza się u D an tego p y ta n ie o k szta łt słu żb y K ościoła dla. św iata.

S tosu n k om K o śció ł — p a ń stw o w A u strii p o św ięco n y je s t artykuł, W. H e r m a η n a Z um R ic h t u n g s w e c h s e l in d e r P a tr o n a t s j u d ik a t u r · (s. 225— 232).

G. M a y w a rty k u le D ie M isc h e h e n fr a g e a u f d e r e r s te n G e n e r a l ­

v e r s a m m l u n g d e r B is c h o f s s y n o d e (s. 233—266) pod aje k ry ty ce g ło sy

d om agające się refo rm y p ra w a k o ścieln eg o w p rzed m iocie m a łżeń stw m iesza n y ch . D od ać trzeba, ż e p o stu la ty , do k tórych autor od n osi się tak: k ry ty czn ie, zo sta ły w p row ad zon e w ży cie p rzez m o tu proprio M a t r i ­

m o n ia m i x t a .

W. K u h n e r t je s t a u torem a rty k u łu D ie verfa ssu n g sr ech tlich e-

E n t w i c k l u n g d e r E v a n g e li s c h e n K i r c h e in Ö s te r r e ic h z u r Z e i t d e r e r s te n R e p u b l i k (s. 313— 328). O m aw ia on i p o d k reśla w y s iłk i k o ścio ła e w a n ­

g elick ieg o w A u strii d la za ch o w a n ia jed n o ści w la ta ch 1919— 1938. B p P. R u s с h w a rty k u le B isch of u n d K o n z i l (s. 329— 340) zw raca u w a g ę na e w o lu c ję sto su n k ó w K u rii R zym sk iej do b isk u p ów .

M. P e s e n d o r f e r w a rty k u le K r i t i s c h e B e m e r k u n g e n zu r E in

-М. P e s e n d o r f e r w a rty k u le K r i t i s c h e B e m e r k u n g e n z u r E in ­ fü h r u n g d e s D ia k o n a te s als eig ene st ä n d ig e W e i h e s tu f e in Ö ste r re ic h

św ię c e ń d iak on atu czterem żon atym m ężczyzn om . A u tork a sto i n a s ta ­ n o w isk u , że b rak jeszcze w y m a g a n y ch p rzez m otu proprio D ia conatu s

o r d i n e m p rzep isó w w y k o n a w c z y c h ep isk o p a tu A u strii i d latego brak.

b yło w g au tork i p o d sta w y praw n ej dla u d zielen ia ty ch św ięceń .

Z naczna część k ażd ego n u m eru ö ste r r e ic h isc h e s A rch iv fü r K irch en ­ rech t p rzy n o si p o m n ik i n ow ego praw a.

Z p raw a p o w szech n eg o zam ieszczon o w n iem ieck im tłu m a czen iu m . in. p ism o a p o sto lsk ie P a w ła V I o u p ra w n ien ia ch k a rd y n a łó w w ich k o ścio ła ch ty tu la rn y ch (s. 142), d ek ret o sp osob ie u czestn iczen ia p rzez za k o n n ik ó w la ik ó w w zarządzie zgrom ad zeń zak on n ych k lery ck ich (s. 143), in stru k cję o ży ciu k o n tem p la ty w n y m i k lau zu rze m n iszek (s. 144— 146), m o tu proprio M atrim on ia m ix ta (s. 267— 271), regulam in, syn od u b isk u p ó w (s. 273—282), dek ret o u p ra w n ien ia ch przyznanych, w dniu 4. 6. 1970 zgrom ad zen iom za k o n n y m (s. 348).

332

_[4]

(s. 286— 288), sta tu t R ad y P astoraln ej d iecezji Graz — S eck au (s. 353— — 355), zezw o len ie na o d p ra w ia n ie m szy św . n ied zieln ej i św ią teczn ej w p rzed d zień w ieczo rem w raz z u za sa d n ien iem i ze w sk a zó w k a m i pa­ sto ra ln y m i w d iecezji G raz — S eck a u (s. 148— 151) oraz w arch id iecezji w ie d e ń sk ie j (s. 167), sta tu t syn od u a rch id iecezji w ie d e ń sk ie j (s. 155— 167), dek ret w p ro w a d za ją cy w ży cie n o w ą organ izację a rch id iecezji w ie d e ń ­ sk iej od p ow iad ającą p o sto u la to m sy n o d u te jż e a rch id iecezji (s. 167—■ — 181), p rzep isy w y k o n a w c z e K o n fe r e n c ji E p isk op atu A u strii do m otu p ro p rio M atrim on ia m ix ta (s. 349— 353), sta tu t in sty tu tu k a te c h e ty c z ­ n ego a rch id iecezji w ie d e ń sk ie j (s. 357— 359).

Z p raw a k o śc io ła e w a n g e lic k ie g o n a leży od n otow ać w sk a zó w k i S y ­ nodu K ościoła E w a n g e lic k ie g o o d n ośn ie do za w iera n ia m a łż e ń stw przez osob y ro zw ied zio n e (s. 291). G dy chodzi o p a ń stw o w e p ra w o w y z n a ­ n io w e, n a jw ię k sz e z a in tereso w a n ie w zbudza u sta w a p arlam en tu .austriackiego o stu d iach teo lo g iczn y ch na u n iw e r sy te ta c h au striack ich

K s . R. S o b a ń s k i

S T U D IA W A R M IŃ SK IE

W a rm iń sk ie W y d a w n ictw o D iecezja ln e, tom V II 1970 r.

C ały to m V II „ S t u d i ó w W a r m i ń s k i c h ” p o św ięco n y je s t p o sta ci Ks. k a rd . S ta n isła w a H o z j u s z a , g łó w n eg o autora refo rm y p otryd en ck iej K o ścio ła w P o lsce i k a n d y d a ta na ołtarze, k tó reg o proces b e a ty fik a ­ cy jn y je s t rozpoczęty.

U tw o rzo n a w d iecez ji w a r m iń sk ie j K om isja H istoryczn a, p rzy g o to ­ w u ją c a proces, p rzy stą p iła do op racow an ia i w y d a n ia p ism sam ego H ozju sza zn a jd u ją cy ch się w k raju i za gran icą oraz m a teria łó w h isto ­ ry czn y ch , zw ią za n y ch z je g o osobą i d ziałaln ością. P ierw szy m ow ocem ty ch p o szu k iw a ń je s t w ła ś n ie tom V II „ S t u d i ó w W a r m i ń s k i c h ” o czym in fo rm u je „S łow o w s tę p n e ” do teg o tom u.

D z ia ł „R ozp raw y” za w iera n a stęp u ją ce a rty k u ły n au k ow e:

1. B p J a n O b ł ą k, Z a g a d n ie n i e d u s z p a s t e r s t w a lu d n o ś ci p o l s k i e j na

W a r m i i w d r u g i e j p o ł o w i e w i e k u X V I (s. 9— 33).

W a rty k u le ty m autor o m a w ia szczeg ó ln e za słu g i St. H ozju sza na ty m p olu , ilu stru ją c je d ok u m en tam i z p oszczególn ych p la có w ek d u sz­ p a stersk ich , p ro to k ó ła m i w iz y ta c ji itp.

2. K s. A lo jzy S z o r c , S t a n i s ł a w H o z j u s z a r e f o r m a c j a w Elb lągu (s. 35— 88).

3. K s. T ad eu sz P a w 1 u k , N i e k t ó r e a s p e k t y k o n t r r e f o r m a c y j n e j p o ­

s t a w y St. H o z ju s z a (s. 89— 118).

4. O. H en ry k D am ian W o j t y s k a CP, G e n e z a w y b o r u S t a n i s ł a w a