Materiaáy do studiowania polityki pieniĊĪnej

(1)

Materiaáy do studiowania polityki pieniĊĪnej

Prof. dr hab. Marian Górski

(2)

(3)

Spis wykáadów Wykáad 1

Pieniądz pochodzenie i formy wspóáczesnego pieniądza

Pieniądz – pochodzenie i formy wspóáczesnego pieniądza……….

Wykáad 2

Dwuszczeblowy sektor bankowy gospodarki rynkowej………

Wykáad 3

PodaĪ pieniądza w gospodarce………..

Wykáad 4

Cele i instrumenty polityki pieniĊĪnej banku centralnego ………..y p y p Ċ j g Wykáad 5

Popyt na pieniądz………..

Wykáad 6

Inflacja – pomiar Ĩródáa i skutki……….

Wykáad 7

Równowaga ogólna w gospodarce zamkniĊtej………

Wykáad 8

Równowaga ogólna w maáej gospodarce otwartej……….

(4)

4

Plan wykáadu 1

Pieniądz – pochodzenie i formy wspóáczesnego pieniądza

1. Funkcje i definicje pieniądza ………..

2. Cechy dobrego pieniądza ………

3. Historia pieniądza………

4. Formy wspóáczesnego pieniądza………

1. Funkcje i definicje pieniądza

1. PoĞrednik wymiany

Powszechny ekwiwalent. Powszechnie akceptowalny zamiennik towarów.

2. ĝrodek páatniczy

Absolutnie páynny instrument finansowy. Posiada absolutną moc zwalniania z zobowiązaĔ. Wierzyciel nie moĪe odmówiü przyjĊcia zapáaty w tej formie.

Prawny Ğrodek páatniczy.

3 ĝrodek przetrzymywania majątku (aktyw finansowy)

3. ĝrodek przetrzymywania majątku (aktyw finansowy)

Nieprzynoszący dochodu, absolutnie páynny skáadnik majątku finansowego.

4. Miernik wartoĞci

Za pomocą pieniądza wyraĪamy wartoĞü wszystkich towarów, zasobów i strumieni gospodarczych.

Pieniądz jest powszechnie akceptowalnym zamiennikiem towarów, absolutnie páynnym

nieprzynoszącym dochodu instrumentem finansowym, za pomocą którego mierzymy

wartoĞü towarów, zasobów i strumieni gospodarczych.

(5)

2. Cechy dobrego pieniądza

• Odpowiednia rzadkoĞü

• TrwaáoĞü

• PodzielnoĞü

• Stabilna i przewidywalna iloĞü

• àatwoĞü w transporcie – adekwatnoĞü do dominującego w danym okresie sposobu komunikowania siĊ ludzi

Odpowiadając na dwa pytania:

– skąd siĊ braá pieniądz?

– co (kto) decydowaáo o jego emisji?

wyróĪniamy trzy formy (epoki) w historii pieniądza:

– naturalny,

2. Historia pieniądza

naturalny, – kredytowy, – dekretowy.

• Pieniądz naturalny

Pieniądz byá jednym z dóbr naturalnych wystĊpujących w przyrodzie. O jego emisji decydowaáy ostatecznie odkryte i dostĊpne zasoby dobra, które stanowiáo surowiec dla pieniądza:

d b Ī tk - dobra uĪytkowe, - kruszce,

- monety kruszcowe.

Moneta – cechowany kruszec, na którym emitent (mennica) stwierdzaá jego wagĊ i próbĊ.

3.

(6)

6

Prawa obiegu pieniĊĪnego

• Pieniądz nadwartoĞciowy wypada z obiegu

W epoce pieniądza kruszcowego pieniądz nadwartoĞciowy byá tezauryzowany.

Prawo to obowiązuje równieĪ w stosunku do pieniądza wspóáczesnego.

Emitent nie realizuje senioratu, ponosi straty z tytuáu emisji i dlatego zaprzestaje emisji nadwartoĞciowych znaków pieniĊĪnych.

• Pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy –

prawo Grashama, Kopernika

Pieniądz gorszy – pieniądz taĔszy

Pieniądz lepszy – pieniądz droĪszy

Pieniądz bezgotówkowy wypiera obecnie z obiegu pieniądz gotówkowy, szczególnie w transakcjach wysokokwotowych.

W pieniądzu gotówkowym – relatywnie wysokie koszt zmienne i niskie koszty staáe.

W pieniądzu bezgotówkowym – wysokie koszty staáe i relatywnie niskie koszty zmienne.

W gotówce koszt produkcji 1000 zá jest 5-krotnie wyĪszy od produkcji 200 zá.

Prowadzenie rachunku w banku o wartoĞci 1000 zá nie kosztuje wiĊcej od rachunku o wartoĞci 200 zá.

• Pieniądz kredytowy – papierowy wymienialny

Banknoty emitowane przez prywatne banki depozytowo-kredytowe.

Banknot – kwit (skrypt) dáuĪny banku potwierdzający lokatĊ pieniądza kruszcowego Banknot kwit (skrypt) dáuĪny banku potwierdzający lokatĊ pieniądza kruszcowego (kruszcu) i zobowiązujący bank do jego wydania okazicielowi banknotu

– początek – XII wiek (Chiny – VII wiek p.n.e.), – rozkwit – XVII–XIX wiek,

– psucie pieniądza przez nadmierną jego emisjĊ bez pokrycia w kruszcu, nadmierne kredytowanie paĔstwa, szczególnie w trakcie wojen.

1944–1971 – system waluty dolarowo-záotej z Bretton Woods MiĊdzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)

Zapewnienie przez System Rezerwy Federalnej (Fed) wymienialnoĞci USD na záoto bankom centralnym paĔstw czáonkowskich IMF

centralnym paĔstw czáonkowskich IMF Staáy parytet USD w záocie

Staáe kursy walut wzglĊdem USD

(7)

• Pieniądz dekretowy (paĔstwowy) – o jego emisji, iloĞci w obiegu i zasadach obiegu decydują dekrety (zarządzenia) wáadzy paĔstwowej.

• NadrzĊdną cechą pieniądza paĔstwowego nie jest jego forma, lecz publiczny NadrzĊdną cechą pieniądza paĔstwowego nie jest jego forma, lecz publiczny uregulowany prawnie charakter. MoĪe byü nim pieniądz zarówno naturalny (monety kruszcowe), jak i papierowy, początkowo wymienialny, a od I wojny Ğwiatowej do dzisiaj niewymienialny.

• Wspóáczesny dekretowy pieniądz gotówkowy wystĊpuje w formie papierowego pieniądza niewymienialnego, emitowanego jako banknoty i monety przez banki centralne paĔstw bądĨ unii walutowych

walutowych.

• Najstarszy bank centralny to Bank Szwecji (Bank of Sweden – 1661) i Bank Anglii (Bank of England – 1694).

• Najmáodszy bank centralny to Europejski System Banków Centralnych (ESBC) – 1999. Tworzą go Europejski Bank Centralny (EBC) oraz 13 narodowych banków centralnych (NBC) paĔstw czáonkowskich Unii Gospodarczej i W l t j (UGW)

Walutowej (UGW).

Pieniądz gotówkowy – emitowane przez bank centralny i bĊdące w

posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiĊbiorstw banknoty i monety.

Klasyfikacja wedáug postaci znaków pieniĊĪnych

4. Formy wspóáczesnego pieniądza

Pieniądz gotówkowy

banknoty –papierowe znaki pieniĊĪne

monety –metalowe znaki pieniĊĪne

y j g p p Ċ y

waluta –znaki pieniĊĪne emitowane przez bank centralny, bĊdące wielokrotnoĞcią

Klasyfikacja wedáug wartoĞci nominalnej znaków pieniĊĪnych

(8)

8

Pieniądz bezgotówkowy – pieniądz istniejący jako zapis na rachunkach rozliczeniowych klientów w bankach depozytowo-kredytowych.

NaleĪy rozróĪniü dwa rodzaje rachunków, jakie banki mogą prowadziü:

rachunki rozliczeniowe–dostĊpne dla podmiotów gospodarczych i osób fizycznych rachunki bieĪące, dla osób fizycznych okreĞlane jako rachunki oszczĊdnoĞciowo-rozliczeniowe (ROR);

rachunki oszczĊdnoĞciowe dostĊpne tylko dla osób fizycznych rachunki oszczĊdnoĞciowe – dostĊpne tylko dla osób fizycznych,

które posiadają ksiąĪeczki oszczĊdnoĞciowe.

Uwaga!

Pieniądzem bezgotówkowym nie są: czeki, karty páatnicze, karty kredytowe.

Są to instrumenty (zlecenia) umoĪliwiające wáaĞcicielowi rachunku dostĊp do pieniądza posiadanego na rachunku bankowym

pieniądza posiadanego na rachunku bankowym.

Pieniądz elektroniczny (e-money) – elektroniczny odpowiednik

znaków pieniĊĪnych przechowywany na elektronicznych noĞnikach informacji i przyjmowany jako Ğrodek páatniczy.

informacji i przyjmowany jako Ğrodek páatniczy.

Pieniądz hardwarowy – zapisany na karcie bankowej, w telefonie komórkowym itp.

Pieniądz softwarowy – zapisany w komputerze w internecie.

W Polsce jeszcze nie wystĊpuje. Najszybciej zostaną wydane tzw. karty j y Ċp j j y j ą y y chipowe (z mikroprocesorem, przedpáacone).

Pieniądzem elektronicznym nie są np. przedpáacone karty telefoniczne,

poniewaĪ nie są przyjmowane jako Ğrodek páatniczy przez przedsiĊbiorców

innych niĪ ich emitent (wydający je do dyspozycji).

(9)

Wspóáczesny pieniądz jest instrumentem finansowym speániającym podstawową zasadĊ rachunkowoĞci – zasadĊ podwójnego zapisu.

Zawsze wystĊpuje w aktywach wáaĞciciela i jednoczeĞnie w pasywach innego Zawsze wystĊpuje w aktywach wáaĞciciela i jednoczeĞnie w pasywach innego podmiotu.

WystĊpujące w trzech formach pieniądze są aktywem finansowym ich wáaĞcicieli (osób fizycznych i prawnych) i pasywem (zobowiązaniem) emitentów:

emitentów:

• pieniądz gotówkowy jest zobowiązaniem banku centralnego;

• pieniądz bezgotówkowy wystĊpuje w pasywach banków depozytowo- kredytowych prowadzących rachunki klientów;

• pieniądz elektroniczny jest zobowiązaniem emitenta elektronicznego noĞnika

informacji (np. banku depozytowo-kredytowego, innej instytucji pieniądza

elektronicznego).

(10)

(11)

Plan wykáadu 2

Dwuszczeblowy sektor bankowy gospodarki rynkowej Dwuszczeblowy sektor bankowy gospodarki rynkowej

1. Historia bankowoĞci centralnej na Ğwiecie i w Polsce

2. Funkcje banku centralnego i ich odbicie w jego bilansie ………

3. Sprawozdanie finansowe Narodowego Banku Polskiego………

4. NiezaleĪnoĞü banku centralnego i jego organy………..

5. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i jego elementy – Europejski Bank Centralny (EBC) i narodowe banki centralne (NBC)……….

6. BankowoĞü komercyjna – czynnoĞci bankowe………..

7. Bilans komercyjnego banku depozytowo-kredytowego (ujĊcie monetarne)…………..

Historia bankowoĞci centralnej

NowoĪytna bankowoĞü europejska powstawaáa w Ğredniowiecznych miastach-paĔstwach wáoskich w 1157 roku w Wenecji.

Na terytorium Polski pierwsze domy bankowe powstaáy w epoce stanisáawowskiej 1764 1795

1. Historia bankowoĞci centralnej na Ğwiecie i w Polsce

Na terytorium Polski pierwsze domy bankowe powstaáy w epoce stanisáawowskiej 1764–1795.

W tym czasie w Europie Zachodniej funkcjonowaáy prywatne banki depozytowo-kredytowe i rodziáa siĊ bankowoĞü centralna.

• Bank of Sweden – 1669

• Bank of England – 1694

• Banque de France – 1800

Pierwszą próbĊ utworzenia banku centralnego Stanów Zjednoczonych podjĊto w 1791 roku, kiedy powstaá – First Bank of United States. Byáa to próba nieudana.

BankowoĞü pozostawaáa zdecentralizowana w poszczególnych stanach.

W roku 1913 na mocy ustaw Kongresu utworzono System Rezerwy Federalnej (SRF) – Federal Reserve System (Fed).

(12)

12

Historia bankowoĞci centralnej w Polsce

Poprzednikiem Narodowego Banku Polskiego byá utworzony w 1924 roku Bank Polski.

Od roku 1918 w obiegu byáy marki polskie emitowane przez Polską Krajową KasĊ PoĪyczkową Od roku 1918 w obiegu byáy marki polskie emitowane przez Polską Krajową KasĊ PoĪyczkową.

Utworzenie Banku Polskiego áączy siĊ z reformą Stanisáawa Grabskiego i wprowadzeniem do obiegu záotych.

Narodowy Bank Polski jako bank paĔstwowy pod nadzorem Ministra Skarbu zostaá utworzony w 1945 roku.

W latach 1948–1990 peániá jednoczeĞnie funkcje banku centralnego i banku depozytowo-kredytowego przedsiĊbiorstw i ludnoĞci

depozytowo kredytowego przedsiĊbiorstw i ludnoĞci.

Ustawy konstytuujące dwuszczeblowy sektor bankowy zostaáy uchwalone przez Sejm 31 stycznia 1989 roku:

• Prawo bankowe,

• Ustawa o Narodowym Banku Polskim.

Jednak dopiero obie ustawy z 1997 roku w peáni pozbawiáy NBP funkcji komercyjnych Jednak dopiero obie ustawy z 1997 roku w peáni pozbawiáy NBP funkcji komercyjnych.

Ustawa z 1997 roku wprowadza kolegialnoĞü, m.in. RadĊ Polityki PieniĊĪnej, KomisjĊ Nadzoru Bankowego, Zarząd NBP.

Ustawy te, po istotnej nowelizacji w 2001 roku, dostosowującej je do przepisów UE, obowiązują do dzisiaj.

2. Funkcje banku centralnego i ich odbicie w jego bilansie

Niezbywalną cechą wspóáczesnych sektorów bankowych jest ich dwuszczeblowoĞü.

Sektor bankowy tworzą:

- bank centralny, - banki komercyjne.

1. Bank centralny, jest instytucją reprezentującą interes publiczny – narodowy (paĔstwowy – narodowe banki centralne, np. NBP) lub wspólnoty walutowej (Europejski System Banków Centralnych - ESBC).

Bank centralny jest:

• non-profit organization – zysk ma charakter rezydualny, staje siĊ wáasnoĞcią paĔstwa,

p ,

• elementem wáadzy monetarnej paĔstwa (unii walutowej) odpowiedzialnej za podaĪ pieniądza i politykĊ pieniĊĪną.

Bank centralny jest:

• bankiem emisyjnym,

• bankiem banków,

• bankiem paĔstwa

• bankiem paĔstwa.

Bank centralny jest instytucją depozytowo-kredytową. Prowadzi rachunki banków komercyjnych i budĪetu paĔstwa oraz moĪe im poĪyczaü.

Bank centralny nie prowadzi rachunków i nie poĪycza ludnoĞci i przedsiĊbiorstwom.

(13)

2. Banki komercyjne (depozytowo-kredytowe, inwestycyjne, hipoteczne itp.), które są maksymalizującymi zysk przedsiĊbiorstwami bankowymi.

DziaáalnoĞü banków jest w sposób szczególny regulowana przez prawo bankowe (Ustawa – Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 roku).

Prawo to w imieniu deponentów ogranicza ryzyko w dziaáalnoĞci bankowej i przez to zmniejsza moĪliwoĞci maksymalizacji zysków.

Bank komercyjne mogą dziaáaü w Polsce w formie:

• spóáek akcyjnych (60),

• banków spóádzielczych (590),

• banku paĔstwowego (Bank Gospodarstwa Krajowego – BGK).

W Polsce od 2004 roku dziaáaü mogą oddziaáy europejskich instytucji kredytowych (7), jak równieĪ moĪemy korzystaü z transgranicznych usáug banków dziaáających w UE.

Schemat bilansu banku centralnego

Lp. ^Aktywa Lp. ^Pasywa

A.1. P.1.

A.2. P.2.

A.3. P.3.

Záoto monetarne i naleĪnoĞci w záocie Rezerwy walutowe, publiczne

aktywa zagraniczne w walutach obcych

NaleĪnoĞci od banków, w tym:

- kredyt lombardowy,

Emisja pieniądza gotówkowego Rachunki bieĪące banków komercyjnych z rezerwą obowiązkową

Depozyty banków komercyjnych oraz wyemitowane papiery wartoĞciowe

A.4. P.4.

edyt o ba do y, - kredyt redyskontowy, - kredyty aukcyjne

NaleĪnoĞci od Skarbu PaĔstwa, w tym skarbowe papiery wartoĞciowe

ye to a e pap e y a toĞc o e Bony pieniĊĪne – stopa referencyjna

Rachunki bieĪące budĪetu paĔstwa i instytucji parabudĪetowych (ZUS)

(14)

14

Struktura bilansu NBP na koniec 1993 i 2006 roku

Aktywa 1993 2006

Pasywa 1993 2006

mld zá % mld zá % mld zá % mld zá %

3. Sprawozdanie finansowe Narodowego Banku Polskiego

1. Záoto b.d. b.d. 6,1 4,0 1. Emisja pieniądza

gotówkowego z kasami

banków 12 ,2 36 75 4 48,9

2. Aktywa w walutach obcych 13,5 35,0 134,7 87,4

3. NaleĪnoĞci od banków, w tym:

- kredyt lombardowy, - kredyt redyskontowy, - kredyt aukcyjny

6,3 16,4 5 ,4 3,2 0,0 0,0

3,5 2,1 0,0

2. Zobowiązania wobec banków w walucie krajowej, w tym:

- rachunki bieĪące z rez. ob.

- operacje polityki pieniĊĪnej

4,5 11,6 41,9 11,8 30,1

27,2 7,7 19,6 4. NaleĪnoĞci od budĪetu,

w tym: papiery wartoĞciowe emitowane przez SP

15,7 40,8 36,0

0,0 0,0

3. Zobowiązania wobec

budĪetu paĔstwa 2,3 5,9 13,3 8,6

5. Pozostaáe aktywa 2,9 7,7 7,0 4,5 4. Zobowiązania zagraniczne

w tym: wobec MFW

5,7 14,7 9,0

5,5 5,9 3,9 5. Fundusze i rezerwy, w tym:

-rezerwy na ryzyko kursowe - fundusz statutowy

13,6 36,2 9,2

4,1 1,1

6,0 2,7 1,0 - fundusz rezerwowy

- zysk

0,8 2,6

0,5 1,7

Aktywa 38 ,6 100 154,0 100 Pasywa 38,6 100 154,0 100

ħródáo: Dane NBP.

Emisja pieniądza gotówkowego + rachunki bieĪące BDK = Baza Monetarna (BM) , Pieniądz Rezerwowy (PR)

Aktywa 2007 2008

Pasywa 2007 2008

mld zá % mld zá % mld zá % mld zá %

1. Záoto 6 ,7 4,0 1. Emisja pieniądza

gotówkowkowego z kasami

banków 86,0 50,5

2. Aktywa w walutach

b h 153 8 90 3

Struktura bilansu NBP na koniec 2007 i 2008 roku.

, ,

obcych 153,8 90,3

3. NaleĪnoĞci od banków, w tym:

-kredyt lombardowy, - kredyt redyskontowy, - kredyt aukcyjny

3,4 1,5 0,0

2,0 0,9 0,0

2. Zobowiązania wobec banków w walucie krajowej, w tym:

- rachunki bieĪące z rez. ob. , - operacje polityki pieniĊĪnej

33,2 17,0 16,2

19,5 10,0 9,5

4. NaleĪnoĞci od budĪetu w tym: papiery wartoĞ.

emitowane przez S P

0,0 0,0 3. Zobowiązania wobec

budĪetu paĔstwa 19,2 11,3

emitowane przez S P

5. Pozostaáe aktywa 6,5 3,8 4. Zobowiązania zagraniczne

w tym: wobec MFW

14,8 5,1

8,7 3,0 5. Fundusze i rezerwy, w tym: -

-rezerwy na ryzyko kursowe, - fundusz statutowy,

- fundusz rezerwowy, -zysk

2,5 0,0 1,5 1,0 -12,4

1,4 0,0 0,9 0,5 -7,3

Aktywa 170,4 100 100 Pasywa 170,4 100 100

ĝcieĪka dostĊpu: www.nbp.pl/publikacje/raportroczny.

(15)

Rachunek zysków i strat NBP

LP. TreĞü 2006 2007 2008

w mld zá 1.

1.1. Wynik z tytuáu odsetek, dyskonta, premii

Przychody z tytuáu odsetek, dyskonta premii 3,2

6,0 4,1

7,2 1.1.

1.2.

2.

2.1.

2.2.

2.3.

Przychody z tytuáu odsetek, dyskonta premii Koszty z tytuáu odsetek, dyskonta, premii Wynik z operacji finansowych

Przychody z operacji finansowych Koszty operacji finansowych

Przychody z tytuáu rozwiązania rezerw na ryzyko i odpisów aktualizujących wartoĞü aktywów finansowych

6,0 2,8 0,2 0,7 0,5

3,9

7,2 3,0 -15,5 0,5 -15,1

0,3 3.

4.

5.

Wynik z tytuáu opáat i prowizji Przychody z tytuáu akcji i udziaáów Pozostaáe przychody

0,0 0,0 0,1

Przychody netto ogóáem 3,8 ^{- 13,7}

6. Koszty wynagrodzeĔ pracowników z narzutami 0,4 0,4 7.

8.

9.

10.

y y g

Pozostaáe koszty administracyjne Koszty amortyzacji

Koszty emisji znaków pieniĊĪnych Pozostaáe koszty

0,3 0,2 0,2 0,1

0,3 0,2 0,3 0,1

Wynik finansowy 2,6 ^{- 12,4}

Cel banku centralnego jest okreĞlony w Konstytucji i Ustawie o NBP.

„Podstawowym celem dziaáalnoĞci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to

4. NiezaleĪnoĞü banku centralnego i jego organy

przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”.

NBP realizuje swój cel konstytucyjny, posiadając niezaleĪnoĞü od innych organów paĔstwa.

Kryteria niezaleĪnoĞci

• DáugoĞü kadencji Prezesa zarządu (6 lat) – dáuĪsza od parlamentu w niepokrywających siĊ terminach

niepokrywających siĊ terminach.

• Procedura wyboru Prezesa Zarządu – nieodwoáalnoĞü Prezesa.

• KolegialnoĞü wáadz NBP – Rada Polityki PieniĊĪnej, Zarząd NBP, Bankowy

(16)

16

Rada Polityki PieniĊĪnej

Dziaáa zgodnie z art. 277 Konstytucji RP oraz z art. 6 Ustawy o NBP

Skáada siĊ z:

• Przewodniczącego Rady, którym jest Prezes NBP,

• 9 czáonków, powoáywanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.9 czáonków, powoáywanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.

Czáonkowie Rady powoáywani są na 6 lat.

Rada

• Ustala corocznie zaáoĪenia polityki pieniĊĪnej i przedkáada je do wiadomoĞci Sejmowi równoczeĞnie z z przedáoĪeniem przez RadĊ Ministrów projektu ustawy budĪetowej.

WaĪnym elementem zaáoĪeĔ jest tzw. cel inflacyjny.

• Skáada Sejmowi sprawozdanie z wykonania zaáoĪeĔ polityki pieniĊĪnej w ciągu 5 miesiĊcy od zakoĔczenia roku budĪetowego.

• Ustala wysokoĞü stóp procentowych NBP.

• Ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków.

• OkreĞla górne granice zobowiązaĔ wynikających z zaciągania przez NBP poĪyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych.

• Zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z dziaáalnoĞci NBP.

• Przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP

• Przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP.

• Ustala zasady operacji otwartego rynku.

• Wnioskuje do Rady Ministrów o zmianĊ zasad polityki kursowej.

Rada spotyka siĊ co miesiąc w ostatnią ĞrodĊ miesiąca.

Nadzór bankowy

Cele nadzoru bankowego:

• bezpieczeĔstwo Ğrodków pieniĊĪnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

d Ğü d i á l Ğ i b kó i i t P b k

• zgodnoĞü dziaáalnoĞci banków z przepisami ustawy – Prawo bankowe.

FunkcjĊ nadzoru bankowego wykonuje w Polsce od 1 stycznia 2008 roku Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), która jednoczeĞnie nadzoruje inne segmenty rynków finansowych.

Skáada siĊ ona z 7 czáonków:

• przewodniczącego,

• dwóch zastĊpców przewodniczącego, d t i i l P d t RP

• przedstawiciela Prezydenta RP,

• przedstawiciela Ministra Finansów,

• przedstawiciela Ministra Pracy i Polityki Spoáecznej,

• przedstawiciela NBP.

Organem wykonawczym KNF jest Urząd Komisji podzielony na piony, w tym Pion Nadzoru Bankowego.

Funkcjonują dwa systemy nadzoru nad systemem finansowym gospodarki:

• zdecentralizowany, w którym poszczególne segmenty rynku nadzorowaáy okreĞlone komisje:

KNB, KPWiG, KNUiFE;

• scentralizowany, w którym nadzór nad wszystkimi instytucjami poĞrednictwa finansowego sprawuje jedna Komisja Nadzoru Finansowego.

(17)

Funkcje nadzoru bankowego

1. Funkcja licencyjna – dopuszczanie do dziaáalnoĞci bankowej kapitaáu i osób Udzielanie licencji na prowadzenie dziaáalnoĞci bankowej.

Ud e a e ce cj a p o ad e e d a a oĞc ba o ej

WyraĪanie zgody na peánienie funkcji prezesa zarządu i dwóch czáonków zarządu.

2. Funkcja regulacyjna – okreĞlanie zasad dziaáania banków i standardów bezpieczeĔstwa

np. wymogi kapitaáowe, wspóáczynnik wypáacalnoĞci itp. Aktualnie najwaĪniejszym

zadaniem jest wdroĪenie w polskim systemie bankowym Nowej Umowy Kapitaáowej (NUK), zalecanej przez Komitet Bazylejski.

KNF ogáasza dla banków rekomendacje w zakresie zarządzania okreĞlonymi rodzajami ryzyka.

3. Funkcja kontrolna – kontrola i analiza sytuacji finansowej banków

Zazwyczaj coroczne kontrole w bankach. BieĪące monitorowanie páynnoĞci finansowej, ryzyka koncentracji zaangaĪowania kredytowego itp.

4. Funkcja dyscyplinująca

KNF moĪe korzystaü ze Ğrodków nadzoru administracyjnego (sankcje i zalecenia).

5. Realizacja procedur naprawczo-likwidacyjnych w bankach zagroĪonych

KNF peáni funkcje syndyka przy upadáoĞci banków, dziaáając w celu maksymalnej ochrony interesów klientów.

System gwarantowania depozytów

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) dziaáa w Polsce od 1995 roku.

Funkcje BFG 1.DziaáalnoĞü gwarancyjna

BFG t j ká d b k ób fi h i h Sk b P Ĕ t

BFG gwarantuje wkáady bankowe osób fizycznych i prawnych poza Skarbem PaĔstwa, bankami, funduszami emerytalnymi i inwestycyjnymi itp.

Gwarancja nie obejmuje naleĪnych odsetek.

Wkáady jednej osoby fizycznej w jednym banku do równowartoĞci 50 000 EUR są gwarantowane w 100%.

Dotychczas upadáo w Polsce 5 banków komercyjnych i 89 spóádzielczych.

Ostatnia upadáoĞü miaáa miejsce w 2002 roku.

2.DziaáalnoĞü pomocowa

BFG interweniuje w bankach zagroĪonych upadáoĞcią, udziela poĪyczek podporządkowanych,

udziela gwarancji i porĊczeĔ,

nabywa wybrane wierzytelnoĞci banków.

(18)

18

5. Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i jego elementy – Europejski Bank Centralny (EBC) i narodowe

banki centralne (NBC)

Europejski System Banków Centralnych (ESBC) Eurosystem

Europejski Bank Centralny (EBC)

Rada Zarządzająca EBC Zarząd (6) + 16 Gubernatorów NBC

15 narodowych banków centralnych (NBC)

11 NBC niebĊdących czáonkami Euorosytemu

R d O ól ESBC Rada Ogólna ESBC

Zarząd EBC i 27 Gubernatorów NBC

Zasady gáosowania na posiedzeniach Rady Zarządzającej ESBC

EBC jest spóáką akcyjną NBC strefy euro. Wkáady NBC są proporcjonalne do udziaáu PKB krajów czáonkowskich w PKB UGW.

Do koĔca 2008 roku, kiedy RadĊ tworzyáo 6 czáonków Zarządu EBC i 15 gubernatorów NBC, kaĪdy dysponowaá jednym gáosem tak samo waĪnym.

kaĪdy dysponowaá jednym gáosem tak samo waĪnym.

Od 1 stycznia 2009:

• kraje czáonkowskie podzielono na 3 grupy w zaleĪnoĞci od ich PKB:

- Grupa 1 – piĊü najsilniejszych krajów wedáug PKB (Niemcy, Francja, Wáochy, Hiszpania i Holandia);

- Grupa 2 – (11–16) krajów Ğrednich; Polska bĊdzie naleĪaáa do tej grupy;G p ( 6) j ; Ċ j g py;

- Grupa 3 – kraje o najniĪszym PKB; bĊdzie utworzona po przekroczeniu liczby 22 czáonków EUW;

• staáa liczba gáosów w Radzie Zarządzającej wynosiü bĊdzie 21, w tym:

• Zarząd EBC bĊdzie dysponowaá 6 gáosami;

• w posiedzeniach Rady Zarządzającej EBC biorą udziaá Gubernatorzy wszystkich NBC krajów p y ą ją j ą y y j czáonkowskich; w gáosowaniu bĊdzie jednak braáo udziaá 15 Gubernatorów na zasadzie rotacyjnej z poszczególnych grup krajów;

• kaĪdy Gubernator gáosuje, biorąc pod uwagĊ interes caáej UGW nie zaĞ kraju, który reprezentuje.

(19)

System gáosowania w Radzie Zarządzającej EBC po 1 stycznia 2009 roku Liczba Gubernatorów NBC w Radzie Zarządzającej EBC (gáosujący/czáonkowie)

Liczba krajów

czáonkowskich 16 17 18 19 20 21 22 23

Grupa 1 5/5 5/5 5/5 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5

Grupa 2 10/1110/11 10/1210/12 10/1310/13 11/1411/14 11/1511/15 11/1611/16 8/118/11 8/128/12

Grupa 3 brak brak brak brak brak brak 3/6 3/6

Skonsolidowany bilans ESBC na 31 grudnia 2008 roku

Pasywa mld

EUR

1. Banknoty w obiegu 762,9

2 Zobowiązania wobec instytucji

Aktywa mld

EUR 1. Záoto i naleĪnoĞci w záocie 217,7

2 NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy 2. Zobowiązania wobec instytucji kredytowych strefy euro w EUR 2.1. Rachunki bieĪące (w tym

rezerwa obowiązkowa) 2.2. Depozyty na koniec dnia

492,3 291,7 200,5 3. Zobowiązania wobec instytucji

rządowych 91,3

4. Zobowiązania wobec nierezydentów 2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

euro w walutach obcych 160,8

3. NaleĪnoĞci od rezydentów strefy euro

w walutach obcych 233,8

4. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

euro w EUR 18,6

5 N l Ī Ğ i d i t t ji k d t h 4. Zobowiązania wobec nierezydentów

strefy euro w EUR 293,6

5. Zobowiązania wobec nierezydentów

strefy euro w walutach obcych 10,2 5. NaleĪnoĞci od instytucji kredytowych

strefy euro w EUR z tytuáu realizacji polityki pieniĊĪnej

5.1. Podstawowe operacje refinansujące 5.2. DáuĪsze operacje refinansujące

860,6 240,0 617,0

(20)

20

Bilans EBC na 31 grudnia 2008 roku

Pasywa mld

EUR

1. Banknoty w obiegu 61,0

2. Zobowiązania wobec instytucji

Aktywa mld

2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy 2. Zobowiązania wobec instytucji

kredytowych strefy euro w EUR 1,0 3. Zobowiązania wobec instytucji

rządowych 91,3

4. Zobowiązania wobec nierezydentów

5. Zobowiązania wobec nierezydentów 2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

3. NaleĪnoĞci od rezydentów strefy euro

w walutach obcych 22,2

4. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

euro w EUR 0,6

5 NaleĪnoĞci od instytucji kredytowych ą y

strefy euro w walutach obcych 1,4 6. Zobowiązania wewnątrzeuropejskie

Zobowiązania wobec NBC z tytuáu transferów ich rezerw walutowych do EBC

40,1

7. RóĪnice z aktualizacji wyceny 11,4 5. NaleĪnoĞci od instytucji kredytowych

6. Wewnątrz Europejskie naleĪnoĞci:

• z tytuáu emisji gotówki

• inne (naleĪnoĞci od NBC z tytuáu rozliczeĔ w TARGET2)

295,1 61,0 234,1

8. Kapitaáy i fundusze rezerwowe 5,4

Pasywa razem 383,9

7. Pozostaáe aktywa 13,7

Aktywa razem 383,9

Bilans Deutsche Bundesbank na 31 grudnia 2008 roku

Pasywa mld

EUR

1. Banknoty w obiegu* 206,6

2. Zobowiązania wobec instytucji

Aktywa mld

2 NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy 31 3 ą y j

kredytowych strefy euro w EUR 2.1. Rachunki bieĪące (w tym

186,4 166,9 19,5 3. Zobowiązania wobec nierezydentów

4. Zobowiązania wobec MFW w SDR 1,3 2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

euro w walutach obcych

31,3

3. NaleĪnoĞci od rezydentów strefy euro w EUR

3.1. Od instytucji kredytowych 3.2. Od instytucji rządowych

367,4 299,7 4,4 4. Papiery wartoĞciowe rezydentów

5. Pozostaáe zobowiązania 16,9 6. Wewnątrzeuropejskie zobowiązania

związane z emisją gotówki* 121,8 7. RóĪnice z aktualizacji wyceny 63,1 8. Kapitaáy i fundusze rezerwowe 5,0

Pasywa razem 612 9

p y y

* Zgodnie z zasadami rachunkowoĞci ESBC po upáywie kaĪdego miesiąca 8% wyemitowanej gotówki jest alokowana w bilansie EBC. Pozostaáe 92% jest alokowane w bilansach NBC proporcjonalnie do wkáadu kaĪdego NBC do kapitaáu EBC.

(21)

Bilans Bank of Finland na 31 grudnia 2008 roku

Aktywa mld

EUR 1. Záoto i naleĪnoĞci w záocie 1,0 2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

Pasywa mld

EUR

1. Banknoty w obiegu* 12,4

2. Zobowiązania wobec instytucji 2. NaleĪnoĞci od nierezydentów strefy

3. NaleĪnoĞci od rezydentów strefy euro w EUR

3.1. Od instytucji kredytowych 3.2. Od instytucji rządowych

2,5 2,3 0,2 4. Papiery wartoĞciowe rezydentów

2. Zobowiązania wobec instytucji kredytowych strefy euro w EUR 2.1. Rachunki bieĪące (w tym

6,8 6,8 0,0 3. Zobowiązania wobec innych

rezydentów strefy euro w EUR 3,0 4. Zobowiązania wobec MFW w SDR 0,2

y ,

5. Wewnątrzeuropejskie naleĪnoĞci

związane z emisją gotówki* 8,7

ą

5. Pozostaáe zobowiązania 0,4

6. Wewnątrzeuropejskie zobowiązania

związane z emisją gotówki* 0,6 7. RóĪnice z aktualizacji wyceny 1,1 8. Kapitaáy i fundusze rezerwowe 4,2

Pasywa razem 28 3

* Zgodnie z zasadami rachunkowoĞci ESBC po upáywie kaĪdego miesiąca 8% wyemitowanej gotówki jest alokowana w bilansie EBC. Pozostaáe 92% jest alokowane w bilansach NBC proporcjonalnie do wkáadu kaĪdego NBC do kapitaáu EBC.

6. BankowoĞü komercyjna – czynnoĞci bankowe

• Banki Depozytowo – Kredytowe – dziaáają zgodnie z ustawą „Prawo bankowe” z 1997 roku

• Komercyjne banki depozytowo-kredytowe (55) – przedsiĊbiorstwa bankowe maksymalizujące zysk

• zgodnie z „Prawem bankowym”

•

Banki depozytowo-kredytowe – dziaáają zgodnie z ustawą – Prawo bankowe z 1997 roku.

Komercyjne banki depozytowo-kredytowe (55) – przedsiĊbiorstwa bankowe maksymalizujące zysk zgodnie z ustawą – Prawo bankowe.

• Uniwersalne banki depozytowo-kredytowe – obsáugujące wszystkich klientów, oferując im wszystkie

• produkty depozytowo-kredytowe

• Banki specjalistyczne – specjalizują siĊ w obsáudze wybranych grup klientów i w sprzedaĪy

• wybranych produktów bankowych

• Banki detaliczne i hurtowe (korporacyjne)

• Banki hipoteczne (kredytów majątkowych emitujące listy zastawne)

• Banki kredytu ratalnego (samochodowe)

• Banki elektroniczne (kanaá dystrybucji)

• Banki finansujące wybrane dziedziny gospodarki (rolnictwo, handel zagraniczny,

h Ğ d i k )

Uniwersalne banki depozytowo-kredytowe – obsáugujące wszystkich klientów, oferując im wszystkie produkty depozytowo-kredytowe.

Banki specjalistyczne – specjalizują siĊ w obsáudze wybranych grup klientów i w sprzedaĪy wybranych produktów bankowych:

- banki detaliczne i hurtowe (korporacyjne),

- banki hipoteczne (kredytów majątkowych emitujące listy zastawne), - banki kredytu ratalnego (samochodowe),

- banki elektroniczne (kanaá dystrybucji),

- banki finansujące wybrane dziedziny gospodarki (rolnictwo, handel zagraniczny, ochrona Ğrodowiska).

Oddziaáy europejskich instytucji kredytowych (7) – dziaáają zgodnie z prawem bankowym kraju pochodzenia,

• ochrona Ğrodowiska)

• Oddziaáy europejskich instytucji kredytowych (7) – dziaáają zgodnie z prawem bankowym kraju

• pochodzenia, w Polsce podlegają nadzorowi KNB.

• Niekomercyjne Banki Depozytowo-Kredytowe – reprezentują interes lokalnych spoáecznoĞci,

• dziaáają zgodnie z ustawą „Prawo bankowe”

• Banki spóádzielcze (590)

• Banki komunalne

Odd a y eu opejs c stytucj edyto yc ( ) d a ają god e p a e ba o y aju poc od e a, podlegają rodzimym nadzorom bankowym.

Niekomercyjne banki depozytowo-kredytowe – reprezentują interes lokalnych spoáecznoĞci, dziaáają zgodnie z ustawą – Prawo bankowe:

- banki spóádzielcze (590), - banki komunalne.

(22)

22

Prawo bankowe okreĞla czynnoĞci, które moĪe wykonywaü bank w art. 5 i 6, dzieląc je na trzy grupy:

- czynnoĞci bankowe (art. 5, ust.1), - czynnoĞci bankowe (art. 5, ust. 2),

Ğ i i b k ( t 6) - czynnoĞci niebankowe (art. 6).

CzynnoĞci bankowe (art. 5. ust. 1):

• prowadzenie rachunków bankowych,

• przyjmowanie wkáadów pieniĊĪnych páatnych na Īądanie lub z nadejĞciem oznaczonego p yj p Ċ y p y ą j g terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkáadów,

• udzielanie kredytów,

• udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw,

• emitowanie bankowych papierów wartoĞciowych,

• przeprowadzanie bankowych rozliczeĔ pieniĊĪnych,

• wydawanie instrumentów pieniądza elektronicznego,

• wykonywanie innych czynnoĞci przewidzianych wyáącznie dla banków w odrĊbnych ustawach.

CzynnoĞciami bankowymi są równieĪ nastĊpujące czynnoĞci, o ile są wykonywane przez banki (art. 5, ust. 2):

• udzielanie poĪyczek pieniĊĪnych oraz poĪyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu przepisów odrĊbnej ustawy (ustawa o kredytach konsumenckich),

• operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

• wydawanie kart páatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich uĪyciu,

• terminowe operacje finansowe,

• nabywanie i zbywanie wierzytelnoĞci pieniĊĪnych,

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartoĞciowych oraz udostĊpnianie skrytek sejfowych,

• prowadzenie skupu i sprzedaĪy wartoĞci dewizowych,

• udzielanie i potwierdzanie porĊczeĔ,

• wykonywanie czynnoĞci zleconych, związanych z emisja papierów wartoĞciowych.

(23)

Banki mogą wykonywaü równieĪ nastĊpujące czynnoĞci niebankowe (art. 6):

• obejmowaü lub nabywaü akcje i udziaáy innej osoby prawnej niebĊdącej bankiem, ich áączna wartoĞü nie moĪe przekroczyü 15% funduszy wáasnych banku; ą p y y y ;

• zaciągaü zobowiązania związane z emisją papierów wartoĞciowych,

Limit koncentracji kapitaáowej – áączne inwestycje w instrumenty udziaáowe <

< fundusze wáasne banku (nie obejmuje udziaáów w bankach i innych poĞrednikach finansowych);

• dokonywaü obrotu papierami wartoĞciowymi;

• dokonywaü na warunkach uzgodnionych z dáuĪnikiem zamiany wierzytelnoĞci na

ká d iki j tk dá Ī ik t Ī b k j t b i d i h d Ī

skáadniki majątku dáuĪnika, z tym Īe bank jest zobowiązany do ich sprzedaĪy w okresie nie dáuĪszym niĪ 3 lata od daty nabycia;

• nabywaü i zbywaü nieruchomoĞci;

• Ğwiadczyü usáugi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych;

• obejmowaü lub nabywaü akcje i prawa z akcji, udziaáy innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych;

• Ğwiadczyü inne usáugi finansowe;

• wykonywaü inne czynnoĞci, jeĪeli przepisy odrĊbnych ustaw uprawniają je do tego.

CzynnoĞci banku depozytowo-kredytowego w jego bilansie

Lp.

Aktywa

^Lp.

Pasywa

7. Bilans komercyjnego banku depozytowo-kredytowego (ujecie monetarne)

A.1. Gotówka

rachunek w banku centralnym z rezerwą obowiązkową

P.1. Zobowiązania wobec banku centralnego kredyt lombardowy i redyskontowy A.2. Rachunki w innych bankach – Nostro

wniesione depozyty

P.2. Rachunki innych banków – Loro przyjĊte depozyty od banków A.3. Kredyty dla ludnoĞci P.3. Rachunki osób fizycznych

konsumpcyjne, hipoteczne

záotowe, walutowe, denominowane w walutach obcych

záotowe, walutowe

rozliczeniowe (ROR), oszczĊdnoĞciowe na Īądanie, terminowe

A.4. Kredyty gospodarcze

obrotowe, inwestycyjne, hipoteczne

P.4. Rachunki podmiotów gospodarczych bieĪące, pomocnicze

(24)

24

Aktywa banków depozytowo kredytowych dziaáających w Polsce

Lp. Aktywa 2007

mld zá % % PKB mld zá % % PKB

1. Gotówka 8,5 1,0 0,8

2. Rachunki bieĪące w NBP 16,8 1,9 1,4

3. Operacje reverse repo (bony pieniĊĪne) 7,7 0,9 0,7

4. Aktywa zagraniczne 86,3 10,0 7,4

5. Kredyty dla sektora finansowego 70,6 8,2 6,1 6. Kredyty dla sektora rządowego 21,3 2,5 1,8

7. Kredyty pozostaáe 453,3 52,7 39,0

8. DáuĪne papiery wartoĞciowe 128,6 15,0 11,1

9. Akcje i udziaáy 6,4 0,7 0,6

10. Rzeczowy majątek trwaáy 34,1 4,0 2,9

11. Pozostaáe aktywa 25,8 3,0 2,1

Aktywa ogóáem 859,7 100,0 74,0

Pasywa banków depozytowo kredytowych dziaáających w Polsce

Lp. Pasywa 2007

mld zá % %PKB mld zá % %PKB

1. Kredyt lombardowy 1,6 1,0 0,0

2. Kredyty aukcyjne NBP 0,0 1,9 0,0

3. Pasywa zagraniczne 104,1 12,1 9,0

4. Depozyty banków 57,3 6,1 4,9

5. Depozyty sektora rządowego 18,4 2,2 1,2

6. Depozyty pozostaáe 483,6 55,8 41,6

7. Wyemitowane papiery dáuĪne 15,9 1,9 1,4

8. Pozostaáe pasywa 74,5 8,7 6,6

9. Kapitaáy i rezerwy 103,6 12,2 8,9

Pasywa ogóáem 859,7 100,0 76,0

(25)

SEKTOR BANKOWY

Bank centralny

rezerwa obowiązkowa operacje repo

PaĔstwo bony i obligacje

skarbowe

zyski

Komercyjne banki depozytowo-kredytowe

rezerwa obowiązkowa rachunek bieĪący

p j p

kredyty

operacje reverse-repo depozyty gotówka

depozyty

kredyty

depozyty

kredyty gotówka

Instytucje poĪyczkowe

Gospodarstwa

domowe PrzedsiĊbiorstwa

poĪyczki poĪyczki

poĪyczki

(26)

(27)

Plan wykáadu 3 Plan wykáadu 3

PodaĪ pieniądza w gospodarce

1. Agregaty pieniĊĪne M1, M2, M3 ……….

2. MnoĪnik kreacji pieniądza………..

3. Baza monetarna i podaĪ pieniądza w Polsce ……..

Wspóáczesny pieniądz jest instrumentem finansowym speániającym podstawową zasadĊ rachunkowoĞci – zasadĊ podwójnego zapisu.

Zawsze wystĊpuje w aktywach wáaĞciciela i jednoczeĞnie w pasywach innego podmiotu Zawsze wystĊpuje w aktywach wáaĞciciela i jednoczeĞnie w pasywach innego podmiotu.

WystĊpujące w trzech formach pieniądze są aktywem finansowym ich wáaĞcicieli (osób fizycznych i prawnych) i pasywem (zobowiązaniem) emitentów:

• pieniądz gotówkowy jest zobowiązaniem banku centralnego,

• pieniądz bezgotówkowy wystĊpuje w pasywach banków depozytowo-kredytowych prowadzącychpieniądz bezgotówkowy wystĊpuje w pasywach banków depozytowo-kredytowych prowadzących rachunki klientów,

• pieniądz elektroniczny jest zobowiązaniem emitenta elektronicznego noĞnika informacji (np. banku depozytowo-kredytowego, innej instytucji pieniądza elektronicznego).

(28)

28

Schemat podaĪy pieniądza w gospodarce

Bank centralny Banki depozytowo-kredytowe

Aktywa Pasywa Emisja gotówki (EG) Rachunki BDK (RO)

Aktywa Pasywa

Gotówka w kasie (BG) Depozyty ludnoĞci (DG) Rachunki w BC (RO) Depozyty przedsiĊbiorstw

(DP)

Baza Monetarna = EG + RO

Gospodarstwa domowe

Aktywa Pasywa Gotówka (GG)

PrzedsiĊbiorstwa

Aktywa Pasywa Gotówka (GP)

Zagranica

Aktywa Pasywa Gotówka (GZ)

Depozyty w BDK (DG)

Depozyty w BDK (DP)

( ) Depozyty w BDK (DZ)

PodaĪ pieniądza M

^s

= GG + GP + DG + DP + DZ

PodaĪ pieniądza w Polsce, stan na 31 grudnia 2008 roku

Agregaty pieniĊĪne M1, M2 i M3 wg NBP mld zá % mld zá %

1 G tó k bi ( k i b kó ) 90 7 13 6

1. Agregaty pieniĊĪne M1, M2, M3

1. Gotówka w obiegu (poza kasami banków) 90,7 13,6

2. Depozyty bieĪące 259,0 38,9

M1 = 1 + 2 349,7 52,5

3. Depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat 310,6 46,6

M2 = M1 + 3 660,3 99,1

4*. Zobowiązania banków z tytuáu operacji z przyrzeczeniem

dk 3 5 0 5

odkupu

DáuĪne papiery wartoĞciowe z terminem wykupu do 2 lat

3,5 1,8

0,5 0,3

M3 = M2 + 4 666,3 100,0

ħródáo: NBP.

4* do pozycji tej naleĪą:

x zobowiązania banków komercyjnych z tytuáu operacji z przyrzeczeniem odkupu, x dáuĪne papiery emitowane przez banki komercyjne z terminem wykupu do 2 lat, x jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniĊĪnego.

b = B/M = 14,0% – skáonnoĞü do utrzymywania gotówki.

(29)

PodaĪ pieniądza w Polsce w latach 1993–2008 (stan na koniec roku) w mld zá

Wyszczególnienie / lata 1993 1996 2000 2002 2008

mld zá % mld zá % mld zá % mld zá % mld zá %

PodaĪ pieniądza ogóáem (M3) 55,9 ^100,0 140,4 ^100,0 300,8 ^100,0 322,0 ^100,0 666,3 ^100,0 Pieniądz gotówkowy w

obiegu (G) 10,0 ^17,9 23,6 ^16,8 34,1 ^11,3 42,2 ^13,1 90,7 ^13,6 Depozyty ogóáem 45,9 ^82,1 116,8 ^83,2 266,7 ^88,7 277,8 ^86,9 569,6 ^85,5

- gospodarstw domowych b.d. b.d. 191,1 ^63,6 196,3 ^61,0 332,7 ^50,0 - podmiotów gospodarczychp g p y b.d. b.d. 75,6, ^25,1 81,5, ^25,9 236,9, ^35,6

Produkt Krajowy Brutto 155,8 362,3 713,4 771,1 1220,0

SkáonnoĞü do utrzymania pieniądza

WskaĨnik monetyzacji gospodarki

35,9 38,7 42,2 41,8 54,6

gospodarki k = M3/ PKB ħródáo: dane NBP.

Mechanizm kreacji pieniądza w gospodarce Bank centralny

Aktywa Pasywa

Banki depozytowo-kredytowe

Aktywa Pasywa

Gotówka w kasie (BG) Depozyty ludnoĞci (DG) +100 Kredyt Emisja gotówki (EG)

aukcyjny (1) +14 (2)+ 11(3)+ 9(4) Rachunki BDK (RO)

+100 (1)+5 (2)+3(3) + 3(4)

Gotówka w kasie (BG) Depozyty ludnoĞci (DG) -14(2) -11(3) – 9(4)

Rachunki w BC (RO) Depozyty przed. (DP) +100 (1)+5(2) + 71(3) + 86 (2) + 70(3) + 56(4) Kredyt dla przed. Kredyt aukcyjny(1) +100 (2) + 65(4) +100(1)

Kredyt dla GD + 81(3)

Gospodarstwa domowe

Aktywa Pasywa Gotówka (GG) Kredyt w

PrzedsiĊbiorstwa

Aktywa Pasywa

(30)

30

2. MnoĪnik kreacji pieniądza

Kreacja pieniądza w gospodarce nastĊpuje na skutek:

• zasilenia w pieniądz BDK przez bank centralny – wzrost bazy monetarnej +BM;

• akcjĊ kredytową BDK, która zasila w pieniądz przedsiĊbiorstwa, paĔstwo i GD; jĊ y ą , p ą p Ċ , p ;

• depozyty przedsiĊbiorstw i GD w BDK, które powodują powrót pieniądza do sektora bankowego,

KreacjĊ pieniądza w gospodarce hamują:

• stopa rezerwy obowiązkowej (r

_o

),

• skáonnoĞü do utrzymywania gotówki (b)

• skáonnoĞü do utrzymywania gotówki (b).

M

^S

= BM × m m = 1

m = (r

_o

+ b – r

_o

× b)

m – przeciĊtny mnoĪnik kreacji pieniądza.

MnoĪnik kreacji pieniądza oblicza siĊ jako wskaĨnik przeciĊtny i kraĔcowy:

BM

• przeciĊtny m = M^S

¨ BM . kraĔcowy m^’=

¨ M^S

m^’– kraĔcowy mnoĪnik kreacji pieniądza

¨M^S= ¨BM × m^’

¨M ¨BM m m^’= 1

(r_o+ b^’– r_o× b^’) gdzie:

b^’– kraĔcowa skáonnoĞü do utrzymywania gotówki = ¨G/¨M^S, przeciĊtna i kraĔcowa stopa rezerwy obowiązkowej r_osą równe.

JeĪeli m^’jest const., wówczas m = m^’(mnoĪnik kraĔcowy równy jest przeciĊtnemu).

(31)

3. Baza monetarna i podaĪ pieniądza w Polsce w mld zá

Wyszczególnienie 31.12.2007 Baza monetarna pieniądz rezerwowy 102 7

30.09.2008 109 7

30.10.2008 128 4 Baza monetarna – pieniądz rezerwowy 102,7

Gotówka z kasami banków 85,7

Rachunki bieĪące banków 16,8

PodaĪ pieniądza 561,6

Gotówka w obiegu 77,2

109,7 90,7 18,9 629,1 82,5

128,4 100,6 27,7 637,4 90,6

Depozyty 472,2

MnoĪnik kreacji pieniądza (przeciĊtny) 5,5 MnoĪnik kreacji pieniądza (kraĔcowy)

Udziaá gotówki (przeciĊtny) 13,7%

Udziaá gotówki (kraĔcowy)

535,5 5,7 9,6 13,1%

7,9%

536,5 5,0 0,4 14,2%

95,2%

g ( y) , ,

Plan wykáadu 4

C l i i t t lit ki i i Ī j b k t l Cele i instrumenty polityki pieniĊĪnej banku centralnego

1. Cele polityki pieniĊĪnej……….

2. Instrumenty polityki pieniĊĪnej ……….

2.1. Polityka stopy rezerwy obowiązkowej……….

2.2. Polityka walutowa……….

2.2.1. Dylemat polityki gospodarczej maáej gospodarki otwartej …..

2.3. Polityka stóp procentowych………

2.4. Operacje otwartego rynku………..

3. Stopy procentowe w Polsce i na Ğwiecie………..

(32)

32

Cel banku centralnego jest okreĞlony w Konstytucji i Ustawie o NBP.

„Podstawowym celem dziaáalnoĞci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen,

1. Cele polityki pieniĊĪnej

„Podstawowym celem dziaáalnoĞci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”.

Cel inflacyjny Rada Polityki PieniĊĪnej od wielu lat okreĞla na poziomie 2,5% z moĪliwoĞcią odchyleĔ o 1 p.p. w dóá i w górĊ.

Bank centralny moĪe formuáowaü w swojej polityce pieniĊĪnej inne cele:

Cel

nadrzĊdny Cel inflacyjny

Cel poĞredni

przyrost agregatu pieniĊĪnego

(M1, M2, M3) stopy procentowe kurs

walutowy Cel

operacyjny

krótkoterminowe stopy

t

baza

monetarna brak kurs

walutowy brak brak

p yj y procentowe y

Cel inflacyjny RPP traktuje (jak wiele innych banków centralnych) jako cel nadrzĊdny, jedyny i bezpoĞredni.

Wszystkie pozostaáe (stopy procentowe, podaĪ pieniądza, baza monetarna, kursy walutowe) są instrumentami w realizacji celu inflacyjnego.

Plan wykáadu 3 Plan wykáadu 3

PodaĪ pieniądza w gospodarce

1. Agregaty pieniĊĪne M1, M2, M3 ……….

2. MnoĪnik kreacji pieniądza………..

3. Baza monetarna i podaĪ pieniądza w Polsce ……..