R
E
C
E
N
Z
J
E
R O C Z N IK I T E O IX )G IC Z N O -K A ip D N jęZ N E T o m X X V III, z e sz y t 1 — 1981
Exegetisches Worterbuch zum Neuen Testament. Bd 1: Aaron-Henoch.
Hrsg. Horst Balz, G erhard Schneider. Stuttgart—Berlin—Koln—Mainz
1980 kol. 1134. Wydawnictwo W. Kohlkammer.
U k azał się p ierw szy tom sło w n ik a egzegetyczn ego do NT w język u niem ieck im . D otych czas p o w szech n ie zn an y był"'w ielotom ow y sło w n ik teologiczn y do N T, także wy<lany w język u n ie m ieck im (ThW NT). T łum aczono go jed y n ie na język w łosk i. K tok olw iek w sp osób n a u k o w y p ragnął się zetk nąć z NT, m usiał siłą rzeczy sięgnąć d o tego sło w n ik a . H asła o p racow ali w y b itn i sp ecja liści, n iem alże jwyłącznie egzegeci p rotestan ci. ThW N T m iał" w iele zalet. S ięg a ł do w s z y s tk ic h p |p l|iw y c h znaczeń d an e go h asła, k tóre posiad ało przed p o w sta n iem NT, a n aw et w czasie j e g < ^ ||j |||||^ | ||| ThW N T u w zględ n ia w ię c p reh istorię zn aczen iow ą p oszczególnego term inu, k tó ry dla N T m ia ł w ięk sz e czy m n iejsze znaczenie, a n a w et rozw ój zn aczen iow y terminuj;; któ- ry obok N T doznał in n ej czy sw o istej interp retacji. W su m ie je st to d zieło doskonałe, jak k olw iek przym iotn ik „teologiczn y” dla tego słM |£ p # H |n a leży rozum ieć w sen sie bardzo ogóln ym . N a le ży w p rost pod ziw iać od w agę p rzed sięw zięcia in icjatorów EW NT, tym bardziej że ThW N T jest d ziełem w H j w S f i sen sie na dłu gie, dłu gie la ta n ie do pow tórzen ia. W iększość h aseł to bardzo::iw n ik liw e m onografie; u jęte w p ra w d zie n ie zw y k le sk rótow o, ale tak d o k ła d n ie |( p t ^ |M n r o n n ie opracow ane, że w y d a w a ło b y się, iż tu ju ż n ic dodać nieFm ożna. A jednak EW NT jest w ty m k on tek śc ie n o w y m zja w isk iein , choć na p ew n o n ie z racji tytu łu , dziś bow iem szczegól n ie zauw aża się n a w ró t do teo lo g ii bib lijnej. EW NT n a w ią zu je do niezap rzeczal n y ch o M ^ n ię ! ThW NT, kład zie jednak szczególn y n acisk n a zrozum ien ie danego h a sła w jego n a jb liższy m i s z e r S ® kon tek ście, w k tórym się p o ja w ia w N T ,_i w n iejed n y m stara się ¥ y jfto w a d z ić zeń najb ard ziej ad ek w a tn y sen s d an ego te rm in Ł P rzy tego rodzaju w y ja śn ien ia ch sięga do szerszej im p lik acji, do gen ezy termifflk w if|ego p reh istorii lin g w isty czn ej — a le to już w sk rom n iejszych wfrrąlarach. U w agę sk u p ia d a n e hasło na ogół w tak iej dyspozycji: 1. S tatystyk a. 2. O gólne z n ^ | | | | | | | d an ego h asła. 3. S zczegółow e jego znaczenie w poszczególn ych pism ach, m iejscaclj itd. N T, jak b y n iejed n ok rotn ie rezygnu jąc z pod su m ow ań te o lo g icz n y c iliP o d c za s gdy ThW N T jest sło w n ik iem selek cy jn y m , tzn. n ie w szy stk ie term in y greckie N T zostały w n im u w zględ n ion e, to EW NT u w zględ n ia w szy stk ie, łączn ie z im ion am i, a nad to tłu m a czy te te rm in y , pod ając o c zy w iście w w yp ad k ach w ą tp liw y ch sze reg : tłu m a czeń. N ajn ow sza l i t e r a w a (stjrsz a , gd y na to zasługuje) jest dod a|kq w yra"św iad ec- tw e m staran n ości podejśi|jaj f o op racow ania tego słow n ik a. EW NT przfeFz^fijło akcent na NT. W y ia je. m i się, że w t y mi-ffiwi jego orygin aln ość. J e st to słow niksściśle; n a u k o wy,! k tó r y =p&afeSśię praw d opod obnie w j | | i ś H t o m a c h . N a pew n o i |j ||f i l § |a k ą pop
u-114
R E C E N Z JEf £ n p 4 £ i l hieodzpw ność do prac bad aw czych nad P ism em św ię ty m jak ThW NT, tym bardziej że uw zględnia najn ow sze osiągn ięcia w d zied zin ie egzegezy NT. S łow n ik ten redagują H. B alzi, G. Schn eid er, profesorow ie egzegezy NT w Bochum . Prof. B alz jest k ierow n ik iem egzegezy N T na W ydziale T e < ś | & | Protestanckiej, a Schn eid er na W ydziale T eologii K a f l j l B a | W ydaje m f|§ ię , że przy w sp ółp racy in terk on fesyjn ej z u d ziałem w y b itn y ch sp ecja listó w b r ilp S l: w yzn ań dla op racow a nia poszczególnycj||;hasŚJ! w k tórych d fl|jfen au k ow iec m afp oś do p ow iedzenia, sło w n ik stan ie się praw d ziw ą kop alnią w iad om ości dla e g z e g l|i|§ g | teologów , a n aw et la ik ó w w szystk ich w yznań.
W słow n ik u została A utorom dana w ielk a sw obod a w opracow aniu haseł, n ie m niej ^ p r z e d m o w ie m ożna zauw ażyć w ytyczn ^ gjzczególn ie do w sp ółczesn ej egze gezy. M j$ |j|p a leża ło b y w tego rodzaju pow ażn ym p r z e d s ię w z ię c iu |||i|j |ij lB |j ||j |i|l|ij M co redaktorzy rozum ieją pod p ojęciem „egzegeza”. W k ażdym razie i jtó p ó m irta ją 0 jak iejś jej strukturze: 17 N ajstarsze w a rstw y , 2. H istoria tradycji, 3. U w zględ n ien ie m ateriału poza NT, jednak jako konieczność. U w azań i, że to jest m ałe n ied ociągn ięcie m etod ologiczn e słow n ik a. S łow n ik p ow in ien b y ł po h istorii form i tradyjęjji jwyrażniej uw zględnić elem en t redakcji. O w szem , n iezw y k le trudno w k ażdym h a śle m ieć na u w adze te w szy stk ie elem en ty. Jednak że w p rzed m ow ie m ożna b y ło ^ ^ z ^ w i^ ^ ć j, jakie trudności w yn ik n ą ze słow n ik ow ego op racow ania h aseł w asp ek cie egzegezy w sp ó łtze śn ie pojętej.
W su m ie m iffna szczerze gratul<§jj|§|J w yd aw com , że p od jęli się n iezw y k łeg o 1 trudnego zadania. Jak się okazuje, dobrze z n iego się w yw iązu ją.
H uofflBw Langkammer OFM
Ks. Jerzy C h m i e l . Interpretacja Starego Testamentu w kerygmacie
apostolskim o zmartwychwstaniu Jezusa. Studium hermeneutyczne. K ra
ków 1979 ss. 222. Polskie Towarzystwo Teologiczne.
K siążk a ks. doc. J. C hm ielą z teologiczn ego środow iska w K rak ow ie jest k olejn ym dużym w k ład em w rozw ój polsk iej m y śli b ib lijn ej. A u tor ze sWŚBch d otychczasow ych p u b lik acji d ał się poznać jako ffigH O B Sl znav® h erm en eu tyk i bib lijnej. P rezen to w an a rozpraw a jesfłiiis^lk^iSjiAillMmlwariierri jego b ib lijn y ch poszu k iw ań i zain tere sow ań. N ie zn aczy to jednak, że A utor w y p o w ied zia ł już w tej k w e stii sv J|p gostatra§ słow o. M im o że w a r sz ta t w bad aniach stru k tu raln ych B ib lii n ie je st jeszcze n ależycie w yp racow an y, A utor z w ielk im pow od zen iem i po m istrzow sku : n im się posłu guje w S H ^ pSfefeiu do tek stó w b ib lijn ych . P rzed m iotem a n a lizy są łn ofry "Piotra K Dz 2, 14-36; 3, 12-26; 4, 8-12 oraz apostolsk i kerygm at P a w ła z 1 K or 15, 3b-5.
A utor, „jak sam to zaznacza w e w stęp ie , celo w o ogjjpniczył się do ty ch tekstów . Z aw ierają one bow iem n a jw ięc ej c y ta tó w starotestam en taln ych . C elem poszu kiw ań zaś jest pok azan ie, jak w p rzep ow iadaniu ap ostolsk im , k tórego zEjsalnłczyffi przed m iotem była m ęka, śm ierć i zm a rtw y ch w sta n ie Jezu sa, teksty. S tarego T estam en tu b y ły interp retow ane. O d w oływ an ie się bow iem do n ich n ie b yło p rzecież d ziełem przypadku. N ie w ą tp liw ie u p od staw tego leżała zaw sze szeroko p ojęta id ea przep o w iad an ia, że z Jezu sem i Jego dziełem zb aw czym zrealizow an ym przez śm ierć i zm a rtw y ch w sta n ie nad szed ł czas zb aw ien ia. W k o n tek ście przep ow iadania d ok onał się też proces reiH ierp retaćp tek stó w SpilBSb T estam en tu. Z tego rodzą się bardzo
