Życie Św. Genowefy napisane dla matek, dzieci, Poczciwych ludzi, którzy w swych cierpieniach szukają pociechy w Bogu i w swej niewinności

'z-M

n Ż Y C I E

r M I ć c

3w. Genowefy.

napisane

Hftte

którzy w s w y c h c ih :S i f c k c h szukają p o c ie c h y J j i v- s w e j

niewir

.4 i,

■

Ż Y C I E

Św. Genowefy,

t o n _w

Z a pozwoleniem Zwierzchności duchownej.

A \l. l j. 'vlx.,\ > \K - •: t o V

Ż Y C I E

r

Sw. Genowefy.

napisane dla

M a t e k , d z i e c i ,

Feeielwgreii lm iil3

którzy w sw y c h cierp ieniach szukają p o ciech y w Bogu i w sw e j

niew inności.

N . PIEKARY.

D ruk i nakład Teofila Nowackiego O .-Ś l.

1906.

„O jcze n ieb iesk i! spojrzyj łaskawie na pła­

czącą matkg i na dogorywające dziecię. W szak Ty o Boże i w najprzykrzejszej porze roku ży- w sz ptastwa latające nad teini kniejami, nie za­

pominasz o najlichszym robaczku, czołgającym się po prochu. Ty im w czasie najostrzejszej zimy zsyłasz pokarm, jesteś więc mocen i mnie podilió wśród tej dzikiej puszczy. Nie daj nam umrzeć z głodu, a kiedyś nas już opatrzył miesz­

kaniem to i opatrzysz nas z świętej szczodrobli­

wości i pokarmem.“

I .

C renow efa id z i e z a h r a b ie g o Z y g fr y d a . f ^ P 3 ---

awnemi czasy, gdy już światło wiary roz­

pędziło ciemności bałwochwalstwa w Niem­

czech, i grube obyczaje tego narodu ła ­ godzić się zaczęły; gdy naw et ziemia pod pracowitą ręką pierwszych wyznawców Jezu ­ sa C hrystusa miłą przybierała postać, a nie prze­

byte lasy, przepaście, bagniska, w urodzajne zmie­

niły się pola i rozkoszne ogrody, żył w N iderlan­

dach pewien zacny Brabancki książę, który dla swej nieustraszonej odwagi i niezłomnego mę­

stwa, a nadewszystko dla prawdziwej pobożności, nieposzlakowanej poczciwości i prawdziwie chrze­

ścijańskiego miłosierdzia, od wszystkich był wiel­

biony i kochany. Księżna jego małżonka, była całkiem do niego podobną, tak , źe w obojgu zda­

wało się być jedno serce, i jed n a dusza. Ci poczciwi małżonkowie mieli córkę jedynaczkę, imieniem Genowefa, którą kochali nad życie i najtroskliw iej wychowali.

Genowefa też już w dzieciństwie okazywała bystry rozum, szlachetne serce, a we wszystkich jej postępkach sama łagodność jaśniała. Gdy zwyczajem swoim księżna siedziała przy kądzieli, pięcioletnia je j córeczka naśladując matkę, sie­

działa obok niej na niskim stołeczku i uczyła się wcześnie puszczać wartkie wrzeciono. Podczas roboty zw ykła była matce roztropne czynić zapy­

tania i zawsze trafne dawać odpowiedzi, wymawia­

jąc każde słowo z zastanowieniem i rozwagą po­

dziwiania godna, tak, źe kto ją tylko słyszał i w idział, winszował matce szczęścia i m ó w i ł Z a i s te będzie z tego dziecięcia coś nadzwyczajnego. A gdy w 10 roku zaczęła z rodzicami chodzić do kościoła, choć już samo jej niewinno i skromne ułożenie najczystszą wyrażało pobożność, przecież gdy w białej sukience klęczała między ojcem a m atka na stopniach ołtarza, a po wzniesieniu swych ocząt w niebo, spuściwszy je skromnie, złożone- mi rączkami, wśród uroczystego nabożeństwa, za­

nosiła gorące modły do Boga, każdy patrząc na nię m yślał, źe widzi Anioła z niebios. Jakóż ona była prawdziwym aniołem, niosąc ratunek i po­

ciechę ubogim i chorym. Biedne dzieci odziewała sukienkam i zrobionemi z swej własnej przędzy, starszych, w spierała pieniądzini, które je j rodzice dawali na ubiór Rano i wieczór ze zmrokiem, aby ją nie spostrzeżono, pospieszała m ała dziew­

czynka z koszykiem w ręku do chorych niosąc dla nich posilający pokarm, lub orzeźwiający a drogi, bo rzadki jeszcze wtenczas w Niemczech owoc, który własnem ustom odjęła. Dorósłszy, była prawdziwym wzorem niewinności i piękności, pracowitość i anielskiej łagodności, tak, że ją wszy­

stkie matki swym córkom za przykład dawały.

Zdarzyło s ic , że razu pewnego w bitwie, gdy książę znajdował się w wielkiem niebezpieczeń­

stwie waleczny i udatny ryczerz, hrabia Zygfryd, ocidił mu życie. Wdzięczny ksiąź wziął swego wybawcę po ukończonej wojnie do swego domu i poznawszy go zbliska, polubił ja k własnego syna i dał mu Genowefę za żonę. Gdy nadeszedł dzień, w którym od wszystkich uwielbiona Genowefa, dom rodzicielski opuścić m iała, nietylko rodzice

#

— 7 ^—

ale i wszyscy domownicy i poddani od łez wstrzy­

mać się nie mogli, tak dalece, że sama Genowefa choć szczerze do małżonka przywiązana, rozpły­

w ała się we łzach.

Czcigodny ojciec błogosławiąc przy pożegna­

niu swą kochaną córkę i przyciskając ją do serca, rzekł ze łzami w oczach: Jedźże moje dziecię w Imię Boże! opuszczasz nas oboje już w pode­

szłym w ieku; kto wie, czy się już kiedy zoba­

czymy. Ale Bóg będzie zawsze przy tobie. Miej- że Go ciągle na pamięci i w sercu, jakoś się od nas nauczyła i nie zbaczaj ani na włos z drogi Jego świętej, a wtenczas będziemy spokojni o ciebie, i gdy nas Bóg do siebie powoła, um rze­

my spokojnie.

Potem rozczulona m atka przyciskała j ą długo do swego łona, a z płaczem ledwie te słowa wśród łkania wyrzec zd o ła ła ; „Bądź zdrowa, najdroższa có rk o ! niech cię Bóg szczęśliwie pro­

wadzi ! Niewiem jaki los cię czeka, ale sm utne jak ieś przeczucie ściska serce moje. Lecz ty by­

łaś zawsze dobrą có rk ą, największą naszą pocie­

chą i nie zasmuciłaś nas nigdy. Pozostań za­

wsze taką i niewaź nigdy w życiu pełnić coś ta ­ kiego czegobyś się przed Bogiem i przed twemi rodzicami wstydzić musiała. Pozostań dobrą i cnotliw ą, a nic ci się złego nie stanie. Gdybyś­

my się już nie mieli widzieć na tej ziemi, z pe­

wnością zobaczemy się w niebie.“

N areszcie obrócili się rodzice do hrabiego z temi słow y: „O s y n u ! bierz w Imię Boskie to nasze najdroższe dziecię; jest to nasz najkoszto­

wniejszy skarb, któryśmy otrzymali od Boga ko­

chaj ją stale i niezmiennie i zastąp jej miejsce rodziców.* Młody małżonek przyrzekł być je j najczulszym opiekunem, a uklęknąw szy z m a -

— 8 ^—

żonką prosili oboje rodziców o rodzicielskie bło­

gosławieństwo.

W tern wszedł do kom naty sędziwy i powa­

żny starzec, którego czerstwość zdrowia wykwita na rumianych licach, choć głowa bieluchnym była okryta włosem. B ył to Bogabojny biskup Hidolf, co niedawno dawszy ślub młodej parze,, przybył pasterskie dać błogosławieństwo. — Ten święty starzec obróciwszy mowę do Genowefy, w y rz ek ł: „Kie płacz kochana córko! Bóg dla cię wielkie szczęście przeznaczył, lubo takie szczęście nie wszyscy ludzie d o zn a ją: Przyjdzie jed n ak czas, źe wszyscy, którzy tu jesteśm y wśród łez radości dziękować będziemy Bogu. Pomnij. * córko, na moje słowa, gdy cię co w życiu spotka, a Pan niech będzie zawsze z tobą!*

Słowa te wieszcze czcigodnego i świętobliwe­

go pasterza przejęły wszystkich przytomnych smm- tnem przeczuciem jakiegoś zagrażającego nieszęścia, ale oraz pełnem ufności uszanowaniem nieodzo­

wnych wyroków Boskich. Nareszcie hrabia pod­

niósłszy zbladłą i prawie bezsilnią m ałkonkę, za­

prowadził do okazałego powozu, sam zaś usiadł­

szy dzielnego rumaka, ruszył w podróż w towa­

rzystwie licznych rycerzy.

Q .

H r a b ia S y g fr y d n a w o jn ie . S S a m e k Sygfryda stał na wysokiej skale między rz ek am i: Benem a Mozelą w najrozko­

szniejszej okolicy. Gdy hrabia zbliżał się dobra- my zamkowej, wszyscy poddani, starzy i młodzi, kobiety i mężczyźni, w świąteczne szaty prfybra- ni, wysypali się na przywitanie młodego państwa.

Bram a zamkowa przyozdobiona była w zielone

^wieńce i kwiaty, a nawet drogę wysłano świeżono

— 9 ^—

liściem i kwiatami. W szyscy mieli oczy zwróco­

ne na Genowefę; a gdy ją tedy ujrzeli, powsze­

chne zadziwienie rozeszło się po tłumie, albowiem oblicze Genowefy obok cudnej urody jaśniało anielskim wyrazem. W ysiadłszy z powozu G e­

nowefa, przywitała swych nowych poddanych sło­

wami pełnemi słodyczy poczem zbliżywszy się do nich, rozmawiała osobliwie z m atkami, trzy maj ą- cemi dzieci na ręku, z tą ujm ującą uprzejmością, źe uradowane niewiasty myślały, źe im Bóg ze­

słał anioła pocieszyciela. A gdy jeszcze ogłoszono,.

co im nowa pani uprosiła w drodze u męża, źe wojskowi i w obowiązku służby zostający całoro­

czną podwójną dostaną płacę, źe ubodzy hojnie w żywności i drzewie odbiorą w sparcie; wtenczas cały lud uczuciem wdzięczności ku dobrej pani przejęty, wśród radosnych okrzyków i błogo s ła -

— 10 ^—

wieńst, życzył je j ja k największego szczęścia i wracał uszczęśliwiony do domu.

H rabia Zygfryd i Genowefa byli zupełnie szczęśliwi, lecz ich szczęście po kilku błogo spę­

dzonych tygodniach przerwane zostało, jakby dla okazania, że na tej ziemi nie ma trwałego i zu­

pełnego szczęścia. Jednego dnia już późno w nocy siedzieli w komnacie małżonkowie; Genowefa przy kądzieli nucąc ulubiona piosnkę, podczas gdy jej małżonek wzorował na lutni, gdy nagle odgłos wojennej trąby zagrzmiał przeraźliwie. „Co to je s t?

zawołał hrabia do koniuszego, który właśnie z po­

śpiechem wchodził do pokoju. „W ojna! odpowie tenże, Maurowie z H iszpanii wkroczyli do Francyi, pustosząc wszystko ogniem i mieczem. Dwaj przy­

byli rycerze z rozkazami od króla, tej nocy powo­

łu ją nas do królewskiego obozu.“ H rabia wyszedł

— 11 ^—

z pośpiechem powitać rycerzy, wprowadził ich do wielkiej sali, którą zwano rycerską, stworzona zaś hrabina wydwała szafarzowi rozkazy, do przyjęcia i posilenia gości. H rabia Zygfryd całą noc prze­

pędził na przygotowaniach i uzbrojeniach wojen­

nych, rozsyłaniu posłańców do okolicznych ryce­

rzy, na rozporządzeniach w zamku w czasie jego niebytności. Tej jeszcze nocy zamek cały napeł­

nił się rycerstwem, brzękiem i szczękiem wojen­

nym. H rabina także całą noc była zatrudniona to przyjmowaniem rycerskiem, to przysposobia- niem bielizny i innych potrzeb dla swego kocha­

nego małżonka. Skoro świt już wszyscy rycerze uzbrojeni od stóp do głowy w żelazo, stali w go­

towości na rycerskiej sali, a wśródku nich wie­

wała u hełmu mała kita Zygfryda, jako ich wo­

dza; a przed bramą czekała zaś piechota w pra­

wnym szyku na chasło, pachołki dosiadali koni.

W tem wyszła na salę Genowefa i rycerskim obyczajem swych wojennych czasach, podała m ał­

żonkowi miecz i kopi ją z temi sło w y : „Noś tę f broń za w iarę, kraj i na obronę bezsilnej nie­

winności, na postrach nieprzyjaciół.“ To rzekł­

szy, padła zemdlona na jego szyję i zbladła jak huśta. Nagle odjast ukochanego małżonka, smu­

tn e przeczucia, które ściskały je j serce, złamały je j wrodzoną stałość duszy, rzekła więc płaczli­

wym g ło sem : „Ach drogi Zygfrydzie! już cię pewnie nie zobaczę !“ i zakryła twarz chustą. —

„Miej nadzieję w Bogu, odrzekł poważnie hrabia, przeciw woli Jego nic mi się złego stać nie może, wszakże życie każdego człowieka je st w ręku Boga, On jeden mocen zachowa mnie od szwanku.

A kto się Jego boi, nie potrzebuje się obawiać niczego, gdyż zasłoniony puklerzem Jego wsze­

chmocnej prawicy, bezpieczniejszy je s t na polu

— 12 ^—

bitwy ja k my dotąd byliśmy w naazem zacisza.

Uspokój się przeto, kochana żo n o ! i nie turbuj się zbytecznie o moje życie. Pieczę o tobie, o zamku i wszystkich włościan poruczam najprzód Bogu, a potem wiernemu mojemu słudze, który od tej chwili je st rządzcą, zamku i zawiadowcą wszystkich włości moich. Teraz polecam cię o- piece Boskiej ! bądź zdrow a, pamiętaj o mnie i módl się za nasze powodzenie.

Genowefa wyprowadziła męża aż na dziedzi­

niec zamkowy, gdzie natychm iast zabrzmiało chra­

pliwe wojenne hasło, a blask hełmów uzbrojo­

nych rycerzy, odbijających się w promieniach . wschodzącego słońca zdawał się witać i żegnać hrabiego Zygfryda, który ‘tłum iąc poniewolnie wy­

dzierające się z jego piersi bolesne uczucia roz­

stania, dosiadłszy czemprędzej rum aka, ruszył, a za nim całe rycerstwo wśród brzęku, szczęku, ten - ten t koni, cwałowało przez spuszczony most zam­

kowy w pole. Genowefa ścigała wzrokiem ten zbrojny hufiec, póki je j nie znikł z o czu ; poczem zamknęła się z ściśnionym sercem w swej kom­

nacie, aby sobie z płaczem ulżyć ciążącego smu­

tk u i przez cały dzień nic w usta nie wzięła.

3 .

G e n o w e fa o s k a r ż o n a n ie w in n ie . P o odjaździe Zygfryda, Genowefa żyła na zamku w największe! samotności. Promienie ran ­ nego słońca przez gałęzie ponurnych jodeł i świer­

ków otaczający zamek już ją zastawały siedzącą przy krosienkach i haftującą ornat do zamkowej kaplicy, na którego kwiateczki nie jedna łza tęs­

knoty spadła, a skoro tylko usłyszała dzwonek kaplicy, spieszyła coprędzej na Mszę świętą gdzie zatopiona stała w modlitwie, słała najgorętsze m o

— 13 ^—

•dły na ocalenie drogiego małżonka. Przychodziła najpierwej, wychodziła ostatnia; naw et po ©bie­

dzie najchętniej w kaplicy przepędzała długie sa­

motne godziny na rozmowach z Bogiem i swem stęsknionem sercem. Aby się zaś pożytecznie ro­

zerwać, wzywała do siebie dziewczęta z całej wioski leżącej na przedzamczu, i sama je w przę­

dzeniu, haftowaniu ćwiczyła, dając im wśród tej ręcznej pracy najzabawniejsze w moralności i re- ligii nauki, -lak zaś od dzieciństwa była opie­

kunką ubogich i chorych, tak teraz stała się pra­

wdziwą i najczulszą matką. Nie było w całych

włościach biednego, któregoby nie wspomogła, lub nie nastręczyła mu stosownego z a ro b k u ; ka­

żdego chorego odwiedzała sama w ubogiej hatce, niosąc mu obok lekarstw a i posiłku słowa pełne pociechy i nadziei, łagodzące ja k balzam najdo­

— 14 ^—

tkliwsze cierpienia. W ieczorem przepędzała w kole wiejskich niewiast lub też późno w nocy przy świetle księżyca, w tórując na lutni, śpiewała po­

bożne pieśni.

Rządca zamku, którego hrabia swoim zastępcą wyznaczył i zarząd c a l/ pod jego władzę poddał, zwał sie Gollo, człowiek przebiegły, umiejący każdego sobie ująć swemi gładkiemi słowy, lub wystraszyć posłuszeństwo, a przytem hytry, nie mający wcale sumienia ani Boga w sercu. W ła­

sny zysk jego i dogadzanie huciom było jego największym celem. Gdy co przedsię brał, nigdy się o to nie pytał, czy się to godzi, lecz czy mu to korzyść ja k ą przyniesie, lub dogodzi jego roz- wiozlej huci. Zaraz po oddaleniu się hrabiego przybrał postać samowładnego pana Ubrany w kosztowne szaty, wyprawiał codziennie huczne bankiety, wymyślał oraz rozmaite zabawy i ucie­

chy. Z sługami najwierniejszego hrabiego obcho­

dził się samowładnie, krzywdząc, kto sobie nie skarbił jego względów, naw et najbiedniejszemu wyrobnikowi uszczuplał częstokroć zarobionej p ła­

cy, a ubogiego wytrącał z zamku bez kaw ałk»

chleba. Tylko względem P an i samej okazywał dotąd najgłębsze uszanowanie, uprzedzając w szy­

stkie je j skinienia i pragnąc sobie uskarbić je j łaskę poświęcenia bez granic. Ale roztopna G e­

nowefa postępowała sobie z powagą i godnością trzymała w oddaleniu jego zbyt skore chęci, nie wdawając się naw et nigdy s nim w rozmowę, tylko tyle, ile potrzeba wymagała. Z początku we wszy- stkiem ja k najchętniej zdawał się spełniać je j rozkazy, aby sam lepiej mógł ukryć swe zbrodni­

cze zamiary, lecz z czasem podniósł się do tej bezczelnej zuchwałości, że je j raz odkrył swą zbrodniczą miłość, którą ona niezachwiana w uczci-

— 1 5 ^—

wości i wierności zaprzysiężonej małżonkowi, ze zgrozą i oburzeniem odrzuciła. Odtąd zawiedzio­

ny w swych nadziejach sromotnik, zamienił swą gwałtowną namiętność w gwałtowniejszą jeszcze zemstę i zgubę jej poprzysiągł.

Genowefa przewidując grożące je j niebezpie­

czeństwo, napisała do męża list, w którym tego człowieka wystawiła w zależytem świetle, dołą­

czając najusilniejszą prośbę, aby natychmiast ten niebezpieczny sługa z zamku oddalony został.

W ręczenie tego listu Panu, przyjął na siebie j e ­ den szafarz Drako, który z wszystkich sług h ra­

biego był najpoczciwszy i najprzywiązańszy do Pani. Nie mógł go Gollo przyciągnąć na swoją stronę i dla tego już od dawna p ałał ku niemu nienaw iścią, a gdy teraz dowiedział s ię , źe tenże miał pójść od hrabiny z listem do Pana, prze-

— 16 ^—

■'"biegły złoczeńca domyślił się wszystkiego. Gdy więc Genowefa rano wezwała szafarza, do siebie i wręczyła mu list do męża, rozjuszony Gollo wpada z wciekłością z dobytym mieczem do po­

koju hrabiny i w oczach Genowefy topi w pier­

siach niewinnego szafarza. To gdy się stało, zrobił się wielki rozruch na zamku, wszyscy zbie­

gli się do pokoju hrabiny, która zemdlona nie mogąca z przelęsnieuia i słowa wyrzec, znaleźli prawie nieżywą w krześle, u je j nóg poczciwego szafarza Drako we krwi zbroczonego bez duszy.

Dopiero niegodziwy Gollo w obacności zgroma­

dzonego ludu najzłośliwsze na niewinną Genowe­

fę począł miotać potwarze, źe wszyscy okropnym widokiem przerażeni i zadziwieni grozą struchleli.

Poczem ten kłamliwy potwarca wziął list hrabiny, napisał inny i natychmiast przez umyślnego po-

17

ała odesłał, w którym naj pobożniej szą i nąjnie­

winnie] szą Panią opisał przed Panem jak o wiaro­

łomną ; a nie czekając odpisu, zaraz ją w trącił do najciemniejszego w wieży zamkowej lochu.

Znał Gollo bardzo dobrze porywczość swego pana, wiedział, źe jakkolw iek hrabia był szlache­

tnego sposobu myślenia, sprawiedliwy i miłosierny, ale obok tych pięknych zalet duszy i serca, zbyt gwałtowny w swoich zapędach, dający się zwykle powodować pierwszemu wrażeniu. T a jed n a nie- powściągniona namiętność, tak rozumował ten prze­

biegły złoczyńca, jest podobna do kagańca zarzu­

conego na paszczę niedźwiedzia, za pomocą któ ­ rej męża z kądinąd czcigodnego można do wszy­

stkiego doprowadzić. Mógi więc prawie z pewnością przewidywać Gollo, źe hrabia w pierwszym unie­

sieniu gniewu, wyda rozkaz stracenia Genowefy.

4 : -

G e n o w e fa w tr ą c o n a d o w ię z ie n ia . W ieża przeznaczona na więzienie złoczeńców zawsze w je j sercu wzbudzała dawniej bolesne uczucie i nie m ogła Genowefa kole niej przejść bez tajemnego wzdrygnięcia nad smutnym losem nieszczęsnych ofiar w niej jęczących. A teraz sama wtrącona została do głębokiego lochu. Ścia­

ny kamienne, od wilgoci zieloną pleśnią pokryte, posacka także wilgotna z kamienia. Nigdy pro­

mień słońca nie dochodził do podziemnej piecza­

ry, maleńki tylko u góry otwór obwarowany że­

lazną kratą wpuszczał nieco dziennego światełka, które odbite od je j białej szaty malowało tern /okropniej całą zgryzotę tego przybytku zniszcze­

nia i śmierci. Tutaj więc na garstce rzuconej słomy siedziała Genowefa dzień i noc, a obok niej stał gliniany dzbanek i kaw ał czarnego chleba.

i Genowefa. 2

— 1 8 ^—

Przyszedłszy nico do siebie z przelęknienias i żalu, w najgorętszej modlitwie do Boga, upadła na kolana a wzniósłszy ręce do nieba, rz e k ła :

„O najłaskawszy Ojcze n ieb iesk i! tu z głębokości podziemnego więzienia, gdzie żadne ludzie oko nędzy mojej nie widzi i żadne ucho głosu m oje­

go nie słyszy, uciekam się do C iebie! Od wszy­

stkich opuszczona, nie mam nikogo więcej oprócz C ieb ie! Ale Ty litościwy Boże ! widzisz łzy mo­

je, słyszysz moje jęczenie, albowiem Ty wszędzie obecnym jesteś. I w tym więc ciemnym lochu przytomnym jesteś. Moi kochani rodzice nic o mnie nie wiedzą, a mój mąż oddalony nie może na ratunek pospieszyć, ale dłoń Twoja zdolna je st wyrwać mnie z tego miejsca, skruszyć wa­

rowne zaniki mego w ięzienia! najdobrotliwszy Ojcze,' zmiłujże się nademną !“

— 19 ^—

Żal i wielkie wzruszenie, z którym wymawia­

ła ostatnie słowa, osłabiały do reszty nieszczęśli­

wą Genowefę, usiadła więc znowu na swem nę- dznem posłaniu, nie mogąc naw et płakać. Po chwili dopiero rzekła znowu : . „O ileż są szczę­

śliwsi najubożsi lu d z ie ! Oni poglądają na pię­

kne i błękitne niebo, oddychają czystem, ożywia­

jącym pow ietrzem ! O gdybym zamiast księżni­

czką urodziła się w ieśniaczką, albo naw et źebra- ezką, jakże byłabym daleko szczęśliwszą! N a­

wet słońce, które Bóg dla wszystkich stworzył, dla mnie nie świeci. A przecież, — znowu pod­

niosła myśl do Boga i z oczu puściły się łzy rzewne — a przecież Ty jesteś miłościwym Bo­

giem, bądźźe więc w tej czarnej odchłani i słoń­

cem m ojem ! T ak jest, gdy wznoszę myśl do Cie­

bie, wszystko się rozjaśnia w mej duszy, a moje biedne serce, mrozem rozpaczy ściśnięte, ogniem miłości Twojej ogrzane, znowu się orzeźwiać za­

czyna.“

Teraz przypomniała sobie słowa czcigodnego biskupa H idolfa: Otóż to, — oglądając się po swojem więzieniu, — otóż to je s t owe szczęście, któreś mi zw iastow ał, święty m ę ż u ! Za bramą ustrojoną w kwiaty czekało mię więzienie. A prze­

cież to musi być mojem dobrem, kiedy Ty, wsze­

chmogący Boże ! dopuściłeś, abym uwięzioną była.

Tak jest, najmiłościwszy O jcz e! Ty z miłości ku nam zsyłasz na nas cierpienia, które są zawsze zwiastunami niewyczerpanych Twych dobrodziej­

stw. W każdem nieszczęściu mieści się zaród nieszczęścia i błogosławieństwa Twego, tak jak w twardej i gorzkiej łupinie ukryłeś słodkie ziarn­

ko owocu. Przyjm uję więc chętnie z Twej Oj- ' cowskiej ręki ten kielich goryczy, bo ty tak chcesz,

i Wspieraj mnie tylko łaską Twoją świętą. Nie ,

— 2 0 ^—

m ig? nawet gniewać się na tych prześladowców i wznoszę tylko oczy do Ciebie, mój Boże, jako do jedynej mej pociechy, wszakże bez woli Twojej włos z głowy mojej nie spadnie.

Co tej modlitwie uczuła wielką ulgę i pocie­

chę w sercu. Zdawało jej się, źe słyszy głos wewnętrzny : „Genowefo nie podawaj się rozpa­

czy! Ufaj w miłosierdziu Baskiem, a Bóg Cię ni.i opuści. Skończą się te cierpienia; jesteś w prawdzie teraz w oczach ludzi obwinioną o zbrodnię, ale przyjdzie czas, gdzie tw oja niewin­

ność jaśniej okaże się , niż s ło ń c e !“ Te uwagi wiały orzewiający balzam w jej członki i pokrze­

piający sen sklejeł je j powieki.

s.

«Genowefa z o s t a j e m a t k a w e w i ę z i e n i a . Genowefa przez kilka miesięcy pozostawała w tern więzieniu. Przez ten długi czas niewolno było nikomu jej odwiedzić, tylko Goiło odm ykał niekiedy warowna zamki je j więzienia i chciał j ą uwolnić, aby tylko złamawszy wiarę m ałżeńską jem u się całkiem oddała. Ale m a zawsze G eno­

w ef i odpowiadała: „ W o h , źe mnie ludzie mają za w ystępną, niż przez zbrodnię ocalić życie.“

Tymczasem jej cierpienia powiększyły się je s z ­ cze. Nie długo po odjeździe męża przekonała się, źe zostanę matką. Jakoż ta chwila nadeszła, a strapiona Genowefa powiła na domiar swego nie­

szczęścia w więzieniu syna. „O drogie dziecię — rzekła, przyciskając je drzącemi rękami do serca, w jakże okropnem miejscu przychodzisz na świat.

Chodź tu do mego serca, aby cię ogniem m acie­

rzyńskiej miłości ogrzała. Aoh, bo nieszczęśliwa m atka twoja nie ma naw et pieluszki, aby cię

— 21 ^—

w nią owinąć mogła. Ale jakże zbolałą piersią zdołam cię wykarm ić, um ierając prawie sama z nędzy i głodu. W tern okropnym lochu nie ma nawet miejsca, gdzieby wygodnie spocząć mo­

gło, moje kochane dziecię; tw oją kolebcczką będą zimne i wilgotne głazy, a twoją pościółką ciemne sklepienie, sączące na nas krople wilgoci i pleśni.

0 zimne i nieczułe głazy, czemuż z wysokości sklepienia rosicie krople na moje kwilence dzie- i cię? Czyż i wy równie jesteście nieczule ja k

ludzie i chcecie w niem wyziębić natychmiast tę słabą iskierkę nędznego życia ? Ale nie, wy głu­

che mury, macie więcej czucia od ludzi, wy nie mogąc znieść mojej i mojego dziecięcia nędzy, nad naszą nieszczęsną dolą płaczecie.“

W tem wzniosła myśli do nieba, a wziąwszy na ręce swoje dziecię, tak wśród łez m ów iła: „O wszechmocny B o ż e ! Tyś mi dał to dziecię, Ty wszechocnością Swą wlałeś w nie to życie, niech­

że więc Tobie będzie poświecone i do Ciebie cał- : kiem należy; nie mogę go posłać do Twego świę­

tego kościoła dla przyjęcia chrztu św„ ale Ty tu . jesteś obecny, a gdzie Ty jesteś, tam i Twój kościół. J a wiec. nieszczęsna musze zastąpić m iej­

sce kapłana i chrzestnego ojca. Otóż Ci to dzie­

cię moje najdroższe ślubuję, o litościwy B oże!

jeźli je przy życiu i mnie zachowasz, wychować w świętej wierze Twojej : Ojcze, Synu i Duchu święty, zazsczypić w Jego sercu miłość ku Tobie 1 powierzonego mi od Ciebie tego najdroższego skarbu strzedz będę od wszystkiego złego, abym Ci go w dzień śmierci mogła oddać czysty i nie- , pokalany żadnym grzechem, iżbym mogła ostać

się przed sprawiedliwością T w oją, gdy mię w e­

zwiesz do zdania rachunku z mego życia.

Poczem modliła się jeszcze długo, a wziąwszy

— 2 2 ^—

nareszcie kubek z w odą, polata dziecię chrzcąe je w Imię Ojca i Syna i Ducha świętego, dając mu imię Bolesty. , W śród łez i bólu przyszed­

łeś na świat, — mówiła, — niechże więc imię Twoje będzie ze chrztu św. Bolesta, a łzy Two­

je j matki niech ci służą za wiązanek i upominek macierzyńskiej miłości.*

Potem uwinąwszy dziecię w chustkę, położyła je na swem łonie, a spojrzawszy z żalem na k a­

wałek czarnego chleba leżącego obok niej, ciężko westchnęła i rz e k ła : „O biedne dziecin, to bę­

dzie na przyszłość twoją straw ą, łzy twojej ma­

tki zwilżą ci ten twardy kawałek chleba, który za pomocą Boską dla ciebie i dla mnie w ystar­

czy. „ — Gdy dziecię słodkim snem na jej łonie zasnęło, podniosła Genowefa oczy w niebo i ciężko w estchnęła: „O Boże mój ! zlituj się nad tą bie­

dną dzieciną. W tern ciemnym i zimnym lochu bez życiodajnego słonecznego światła, bez pokrze­

piającego powietrza wnetby kwiatek zwiędnąć i zmarnieć musiał. A jakże się zdoła wypielęgno­

wać tak słaba i delikatna istota. O Boże ! wszech­

mogący ! nie dajże jej m arnie zwiędnąć, zacho­

waj przy życiu ten najdroższy skarb na swieeie, który stokroć wyżej cenię, niż własne życie. Ale Ty uaj miłości wszy Ojcze, jeszcze je bardziej mi­

łością ogarniasz wszystkich ludzi. T ak jest, — dodała z rozczuleniem, — wszakże w y rz ek łeś:

„A choćby m atka zapomniała o swoim dziecięciu, ja przecież o tobie nie zapomnę*. Gdy Genowe­

fa głośno wymawiała te słowa, dziecię ocknęło i pierwszy raz uśmiechnęło się do m atki Geno­

wefa uśmiechała się także pierwszy raz w swem więzieniu, m ów iąc: “śm iejesz się luba dziecino, nie znając okropności twego losu. Ach, uśm ie­

chaj s ię , drogie dziecię ! Twój uśmiech wymo-

— 2 3 ^—

wniej do mnie przemawia, niż tysiące słów.

twych uśmiechających się oczu wyczytuję te sło­

wa: Nie płacz mamo, rozwesel zapłakane lica.

Jesteś wprawdzie nędzna, ale Bóg je st wszech­

mogący jesteś słab ą, ale Bóg potężny. Ty mnie szczerze kochasz, ale Bóg mnie kocha jeszcze go- ręciej. — A c h ! uśmiechaj się jeno, luba dzie­

cino ! dopóki ty się śmiejesz, twa matka płakać nie może“.

Po kilku dniach wszedł znowu do więzienia Gollo, ale tą razą daleko jeszcze straszniejszy niż dawniej i rzekł piorunującym głosem : Już do­

syć tych korow odów ! raz przecież musi być ko­

niec. Jeżeli jesteś tak nierozsądną, źe za nic ważysz sobie życie, to się przynajm niej ulituj nad n dziecięciem, gdyż ci przysięgam, że jeżeli n ie

i

gniesz mej woli, zginiesz ty i tw oje dziecię.“

— 2 4 ^—

Na tak straszliwą pogróżkę Genowefa odpo­

w iedziała sp o k o jn ie: „W olę tysiąc razy śmierć ponieść, niż zezwolić na grzech i stać się winną w obliczu Boga, moich rodziców i wszystkich lu­

dzi“. Goli o w zapalczywym gniewie rzucił na nią wrok wściekłości i z takim hukiem zatrząsł drzwi więzienia, źe przeraźliwy łoskot długo się jeszcze rozlegał po sklepieniach więzienia i w ser­

cu strapionej Genowefy.

0 .

G e n o w e fa d o w ia d n j e s i ę o w y r o k u ś m ie r c i.

© koło północy zasztukał ktoś w m ałe okienko więzienia i zawołał stłumionym g ło sem : Spisz, kochana hrabino ? Uzbrój się męztwem, gdyż okropną niosę ci now inę! O B o ż e ! nie mogę mówić od płaczu. Ach, niegodziwy Goiło, żeby przepadł na dno p ie k ła !“

„Kto jesteś ?“ zawołała Genowefa i wstawszy, zbliżyła się do żelaznej kraty w okienku. „Je st­

em Berta, córka dozorcy więzienia, — odpowie­

działa — przypomnij sobie droga hrabino, ową dziewczynkę, coś j ą w tak długiej horobże czule pielęgnowała Ach, jakże cię nie kochać, n a j­

droższa Pani. O gdybym cię mogła ra to w ać!

Ależ a c h ! ja ci przyniosę tę straszną nowinę. — Tej jeszcze nocy chcą cię zam ordow ać! H rabia wydał na cię taki wyrok, bo istotnie ma za taką ja k ą cię Gollo przed nim opisał. K at już je s t na dzisiejszą noc zamówiony, mający ci wydrzeć twe drogie życie. Słyszałam na własne uszy, ja k nie­

cny Gollo wydawał rozkazy. O litościwy Boże! — i niewinne dziecię P ani ma także być stracone, bo go hrabia za swojego przyznać nieobce. Trw o­

g ą i żalem przejęta, nie mogłam oka zm rużyć,

— 25 ^—

gdy się już wszystko uciszyło w zamku, wstałam z łoża, na którem chorobą tak długo złożona by­

łam i przywlokłam się tutaj, aby cię przestrzedz.

Może mi masz co do zlecenia, może; masz co na sercu, powierz mi najdroższa Pani, a może znaj­

dę sposobność okazania twej niewinności.“ Geno­

wefa tak się przelękła, źe długo ze strachu sło­

wa wymówić nie mogła. Dopiero po niejakiej chwili zebrawszy ostatnie siły, rzekła : „K ochane dziecię , wyświadcz mi tę łaskę , przynieść świa­

tła, atram entu, papieru i pióra. Co gdy jej dzie­

wczynka przyniosła, Genowefa zaczęła pisać, schy­

lona na posadzce, bo nie miała stolika, list na­

stępującej treści

„Najdroższy M ężu !“

T u w mojem więzieniu, na kamiennej posadzce, pisze po raz ostatni do Ciebie. Gdy to pismo czytać będziesz, ju ż mnie nie będzie na świecie.

Za kilka godzin stanę przed tronem sprawiedli­

wego Sędziego. Jestem jako występna na śmierć skazana, ale Bóg wszystko wiedzący widzi, źe umieram niewinnie. W ierząj, drogi m ę ż u ! ja k Bóg żywy na niebie ! Twoja żona nie skalała się nigdy kłamstwem, i teraz, w chwili tak stanow­

czej, powtarzam tobie najuroczyściej, źe niewin­

nie um ieram !

Ach najdroższy m ę ż u ! tylko mi ciebie żal, wiem, żeś został haniebnie oszukany, bo inaczej nigdybyś nie zezwolił na stracenie Twej Genowe­

fy i Twego dziecięcia. Ale gdy się w czasie przekonasz, źe podejściem zostałeś oszukanym, nie rozpaczaj zbytecznie. W iem, żeś mnie szcze­

rze kochał, przeto nie jesteś winien mej śmierci.

Jest to oczywiste dopuszczenie Boskie.

Proś atoli Boga, żeby ci twoję porywczość od­

- 2 6 ^-

puścić raczył, a odtąd nie potępiaj nikogo, póki K go sam wprzódy nie wysłuchasz. T a pierwsza w życiu twojem niesprawiedliwość niechaj będzie i o statn ią, winieneś ją nagrodzić tysiącem szlache- i tnych i miłosiernych uczynków. Rozpaczać i mar- ! <

twić s ię , na nic się nie przyda, pomnij na to, źe j * w niebie tam znów twą wierną Genowefę zoba- i "

czysz, tam poznasz i przekonasz się o jej niewin- i j ności i stałem do ciebie przywiązaniu. Tam zo- | baczysz także drogie nasze dziecię! Tam już nas i nikt nie rozłączy.

Chwile mego życia ju ż są bardzo krótkie, do- I pełniam mego ostatniego obowiązku, aby cię wy- I prowadzić z błędu. Dziękuję ci także za tw ą | miłość, którąś mi za dni lepszych okazywał. J a ' niezachwianą miłość ku tobie zabieram z sobą f do grobu.

Zajmij się memi najszczęśliwszymi Rodzicami, I pocieszaj ich w tern strapieniu, ja już do nich I pisać nie m ogę, bo się zbliża moja ostatnia go- I dżina. — Zapewnij ich więc odemnie, że ich córka 1 nie była w ystępną, źe niewinnie stracona, że w go- I dżinie śmierci jeszcze o niech pamiętała, źe im I dziękuje za wszystko dobre, co dla mnie w życiu I uczynili.

Co si* zaś tyczy Gollo, tego zaślepionego sza­

leńca, nie zabijaj go w swym gniewie. Przebacz mu tak, ja k ja mu przebaczam. Słyszże, kocha­

ny m ężu ! ja twoja Genowefa błagam cię o to, ! nie chcę bowiem zemsty brać z sobą do grobu, ani dopuścić, aby jed n a kropla krwi z mojej przyczyny była przelana.

I na tych, którzy mi mają życie odebrać nie chciej wywierać zemsty tw ojej, że mnie niewin­

n ie z a b ili, owszem winieneś im dobrze czynić.

— 2 7 ^—

Oni temu niewinni i z pewnością niechętnie wy­

konują wyrok.

Poczciwy niewinnie zamordowany Drako byt najwierniejszym twoim sługą. Miejźe więc pie­

czę o pozostałej wdowie i osieroconych dzieciach, abyś im miejsce Ojca zastąpił. W inieneś to u- czynić, gdyż przywiązanie jego do Ciebie było przyczyną jego śmierci. Je st więc twoim obowiąz­

kiem, abyś go jaw nie ogłosił niewinnym.

To dobre dziecko, które ci ten list odda, n a­

grodź. Ona jedna pozostała mi wierną do końca gdy mnie wszyscy opuścili, albo raczej z obawy ściągnienia na się zemsty zarządzcy zamku, nikt się za mną ująć nie odważył.

Dla poddanych okaż się zawsze łaskawym pa­

nem, nie uciskaj ich zbytecznie ciężarami, staraj się, aby mieli sprawiedliwych i wyrozumiałych przełożonych, przykładnych kapłanów i troskli­

wych lekarzy, i sam każdego, który przyjdzie z ja ­ kiem zażaleniem cierpliwie wysłuchaj. Nadewszy- ' stko zaś bądź litościwym i miłosiernym dla ubo­

gich i nieszczęśliwych. Ach ja pragnęłam tak gorąco być ich troskliwą m a tk ą ! Czyńźe teraz

^■dobrze i za mnie. Masz więc podwójny obowią­

zek, abyś był ich ojcem.

Już kończę to pismo, i ostatni raz na tej zie­

mi żegnam się z tobą N ajdreiszy Mężu! oto cię najusilniej błagam, abvś się zbytecznie z mojej przyczyny nie trapił. W szak ja chętnie um ieram, bo to życie jest znikome, pełne goryczy i nędzy.

A choć byłam ułom ną grzesznicą, przecież w tern, o co mnie obwinił Gollo, byłam zupełnie niewin­

ną, jak nasz Zbawiciel na krzyżu. On także raczy być miłościw duszy mojej.

Jeszcze raz bądź zdrów, o najukochańszy m ę-

— 28 ^—

ź u ! módl się za duszą m o ją, schodzę z tego św iata z sercem pojednanem.

Twoja wierna żona Genowefa.

List ten pisała Genowefa wśród strum ieni łez.

Cały był skropiony je j łzami, tak, źe go z tru ­ dnością czytać można było. O ddała go dziew­

czynie m ów iąc: „Schowaj to pismo i niepokazuj nikomu. Gdy zaś mój mąż powróci z wojny, od­

dasz mu go sam a“. Tu Genowefa zdjęła z szyi sznurek pereł i oddając je Bercie rzekła P rzyj­

mij kochane dziecię tę jedną po mnie pamiątkę za twoje przywiązanie i za te łzy, któreś za mnie wylałaj one były moim ślubnem wianem, i od tej chwili, ja k je otrzymałam od męża, nie schodziły nigdy z mej szyi. Niechże teraz będą twym ślu­

by m ubiorem. Choć te perły są warto kilka ty ­ sięcy, jednakże nie chciałabym, abyś z posiadania ich wzbiła się w pychę. O pomnij kochane dzie­

c ię , źe tw oja pani nosiła te perły na szyi, którą niedługo miecz katowski przetnie. Ucz się z m e­

go losu, źe na świecie wszystko znikome, w Bogu więc tylko samym pokładaj nadzieje ! A więc w ra­

caj z Bogiem do domu, bądź dobrą i pobożną.

Dla mnie czas wielki czas obrócić myśli do Boga i przygotować się na drogę wieczności. Bądź zdrowa, poczciwa Berto, zobaczymy się na drugim świecie.

r7.

G e n o w e fa w y p r o w a d z o n a n a ś m ie r ć . Ledw o co B erta odeszła od okienka, aliści otworzyły się z łoskotem drzwi wiezienia i dwaj uzbrojeni pachołcy weszli do niego, jeden z nich trzym ał w ręku zapaloną pochodnię, a drugi nióst szeroki goły miecz. — Genowefa klęczała na zie-

— 2 9 ^—

mi, trzym ając dziecię na ręku i modliła się gorą­

co do Boga. „ W stań hrabino, rzekł grubym gło­

sem ten co trzym ał miecz w ręku i miał być je j katem, wstań natychm iast, weź tw oje dziecko i choć z nami". Genowefa zaw ołała: „Boże, bądź mi miłościwi jestem w Twoich rękach; w stała i szła za nimi chwiejącym krokiem . Prowadzili ją długim podziemnem gankiem, któ ry prawie nie miał końca. Pachołek niosący pochodnią szedł przodem, hrabina za nim w środku, a za nią ów z mieczem postępował, obok niej leciał wielki pies brytan. Gdy przybyli do drzwi żelazem oku­

tych, ten co niósł pochodnią, dobył klucza, otwo­

rzył je i zagasił pochodnię. W yszli z ganku i ujrzeli się pod gołem niebem niedaleko lasu. Było to późno w nocy, niebo iskrzało sie gwiazdami, a księżyc chylił się ku zachodowi. Żaden z tych dwóch oprawców ani słowa do hrabiny nie prze­

mówił, prowadząc ją w głąb lasu. T ak ponurem milczeniu zaprowadzili Genowefę w głąb lasu, aź wyszli na goły plac w kniei, który otaczały ciem­

ne świerki i ponure jodły. T u odezwał się gro­

źno ten, co niósł miecz w r ę k u : „Teraz stój Genowefo i klękaj !“ Genowefa uklękła. „Oddaj tu twoje dziecko, dodał, a ty Hincu zawiąż jej tymczasem oczy". — To mówiąc, u jął dziecię za rączkę, podniósł w górę goły miecz. Tu zadrgnę- ły wszystkie macierzyńskie wnętrzności Genowefy, wyrwała dziecię z rąk oprawcy i tuląc je z całej siły do łona, spojrzała w niebo i zawołała gło­

sem zdolnym zmiękczyć najtw ardsze serca : „O wszechmogący B o ż e ! niech ja u m rę , tylko ratuj biedną dziecinę".

„Nie upieraj się, rzekł okrutnik surowo, co być musi to się stanie, oddaj twoje dziecko!" Lecz Genowefa zbierając wszystkie siły, głosem roz­

— 3 0 ^—

dzierającym najtw ardsze serca rz e k ła : „Zaklinam was na ukrzyżowanego Zbawiciela, który wam w dzień śmierci ma być miłościw, nie zabijajcie tej niewinnej dzieciny ! Zabijcie mnie raczej; wszak chętnie umieram, ale mojego kochanego dziecię­

cia niezabijajcie! Zanieście je do moich rodzi­

ców. Albo jeżeli tego uczynić nie chcecie, i mnie dla tego niewinnego dziecięcia darujecie życie, a ja tu pozostanę w tym odludnym lesie i więcej pomiędzy ludzi nie wrócę. A c h ! wysłuchajcie błagania m atki i dawniejszej Pani, która u nóg waszych żebrze miłosierdzia. Gdybym była wy­

stępną, moglibyście mnie zabić lepiej kamieniem;, ale wy drodzy ludzie, wiecie dobrze, że jestem

niewinną. A c h ! przyjdze czas gdy żałować bę­

dziecie, żeście się nie dali zmiękczyć mojemi łza­

mi. Okażcie miłosierdzie nadem ną, a Bóg okaża

— 3 1 ^—

je nad wami w godzinę sądu- Nie dajcie się do­

czesną nagrodą nakłonić do bezbożnego czynu, za który wieczna kara was czeka. Bójcie się więcej Boga, niż ludzi, nie przelewajcie krwi niewinnej i niestawajcie się mordercami, bo krew niewinna woła o pomstę do Boga, a zabójca niema pokoju na tym ani na tamtym świccie.

„Ja robię co mi kazano, odparł ten co trzy­

mał miecz. Czy to słuszna, czy nie słuszna, ja w to nie wchodzę, za to odpowiedzą Gollo i hrabia.*

Ale Genowefa nie przestała ich błagać i za­

klinać : „Ach ! spojrzyjcie tylko w niebo, nie wi­

d zicie,jak ten księżyc kryje się pomiędzy jodły, aby nie był świadkiem waszego bezbożnego czynu.

Patrzcie jak krwawo zachodzi, ilekroć w życiu

L

Tak jest, odtąd to koło miesięczne dla innych ludzi, łagodnym i miłym przyświecające blaskiem, na was krwawym spoglądać będzie obliczem. Czy nie słyszycie ja k smutno w iatr zajęczał po wierz­

chołkach drzew, jak drżeniem i ponuro szeleści listek ? ach zlitujcie się ludzie k o ch a n i! je st to głos przemawiający do waszego serca, abyście nie obciążali sumienia waszego morderstwem, naktóre wzdryga się cała natura, albowiem każdy szum wiatru, każdy szelest liści napełni trwogą wasze serca. — W znieście tylko oczy do nieba ilu tu tysiącami oczu niebo n a was spogląda! Mogli- byścież więc w jego obliczu dokonać tak okrop­

nego czynu? — Pom nijcie, źe nad temi gwia­

zdami je st Bóg, sprawiedliwy Sędzia, przed któ­

rego trybunałem z tego czynu ścisły rachunek musicie. A Ty Ojcze n ieb iesk i! zmiękcz a tych ludzi, którzy zapewnie m ają żony i

i

— 32 ^—

dziatki, wstrzymaj ich ręce od kaźni, którąby na swe całe potomstwo ściągnęli.“

Na te słowa owemu, który szedł był przodem zaczęły spadać łzy z oczu. Wzruszony odezwał się do swego tow arzy sza:

„ K u n cu ! mnie się serce kraje z ż a lu ! D aruj­

my życie naszej dobrej Pani. A jeżeli chcesz przelać krew, to miecz twój utop raczej w pier­

siach niegodziwego Gollo, który je st zbrodniarzem.

T a zaś nasza kochana Pani w życiu tylko dobrze czyniła. Czyż nie patrzałeś własnem i oczami na je j miłosierne uczynki ? Przypomnij sobie osta­

tnią chorobę, jak cię troskliw ie pielęgnowała, po­

cieszała troskliwiej niż własna twoja żona.“

„A przecie, odrzekł Kunc, H rabina musi u- mierać, choć widzi Bóg, źe mnie to wiele kosz­

tuje. Albowiem gdybyśmy się mieli zmiękczyć, przypłacilibyśmy to własnym życiem, a je j jednak nie ocalimy ; nieubłagany Gollo wynajdzie ją \ choćby się pod ziemię schowała. Zresztą wszak­

że wiesz, że mamy przynieść je j język za znak, żeśmy ję zabili “

„1 na to jest sposób, odezwał się znów H inc już pewniejszym głosem. Niech nam przysięźe, źe nieopuści tej p u sty n i, że w tej kniei pozosta­

nie na zawsze; niepoczciwemu zaś Gollo przy­

niesiemy zaś język twojego psa, a pewny jestem , że miotany zgryzotami sumienia, m spostrzeże tego niewinnego postępu. Ale ja k w idzę, żal ci tego pięknego k ąd la i wolisz zmoczyć okrutne ręce w krwi dwóch niewinnych istó t.“

„Nie znasz mnie H incu, jeżeli myślisz, że ta k okrutny jestem . Bóg wie, że mi jeszcze ni­

gdy z tak ą trudnością nie przychodziło odbierać skazanemu na śmierć życie, ja k dzisiaj. Ale znasz naszego rządzcę, jeżeli się dowie, wywrze całą srogość na n a s.“

— 8 3 ^—

„Oj co tam Gollo, alboż to on wieczny! Gdy htabia powróci i przekona się o wszystkiem, natenczas nie wiem co nas czeka. A prócz tego człowiek nie powinien się baó czynić dobrze, choćby mu przyszło ucierpieć za to .“

Temi radami na reszcie przekonany Kunc, uległ i r z e k ł: „Niechże i tak będzie, ale ty H ra­

bino musisz nam przysiądz, źe póki żyć będziesz nie oddalisz się z tej kniei.* N a co gdy Geno­

wefa z radością przystała, ostrożny Kunc wyma­

wiał

wet i H inc musiał mu także przysiądz na jego ostry miecz, że o tern nigdy nikomu nie wspomni i Hrabiny na puszczy odwiedzać nie będzie. Po Lakiem zabezpieczeniu się, zaprowadzili Geno­

wefę jesźcce dalej w głąb kniei za góry i bagna, gdzie jeszcze ludzka noga nigdy nie postała. Tam biedna hrabina z utrudzenia i wzruszenia upadł- eży zupełnie na siłach, padła prawie bez życia pod rozłożystą jodłą. Korzystały z jej omdlenia te dwa draby i spiesznie oddalili się od niej, li­

tościwszy jed n ak Hinc obejrzał się jeszcze i r z e k ł:

„Niech mię tu Bóg nad tobą zlituje i nad twym dziecięciem, bo gdyby On nie był miłosierniejszy od ludzi, tobyśmy ci nie wielką wyświadczyli przysługę, żeśmy cię zostawili przy życiu.“

Gdy powrócili do zamku, Gollo siedział w po­

koju zafrasowany srodze. „Oto je s t język!“ rzekł pewnym głosem Kunc stanąwszy we drzwiach i pokazał z dala na dłoni skrwawiony psi język.

„Id ź p re c z !“ krzyknął Gollo przeraźliwym gło­

sem i uchwycił za miecz, „żebyście mi się Wię­

cej nie pokazywali na o c z y ! osobliwsza rzecz, m nlcźał sam do siebie, dawniej ta zemsta na , Genowefie zdawała mu się słodką, a teraz czuję

Genowefa. 8

r

— 34 ^—

w mem sercu całą okropność piekła. N iestety, kto nie zdoła powściągnąć swej namiętności, po­

grąża się w bezdenną przepaść.

8 .

G e n o w e fa z d z ie c ię c ie m p r z e z ła n ię o c a lo n a o d g ło d u .

G d y się Genowefa ocknęła, u jrzała się z swero dziecięciem samotną i opuszczoną wśród dzikiej puszczy. Co gorsza, niebo zaczęło się chmurzyć, gruba ciemność ogarnęła las i gwałtowny wicher zaszumiał po wierzchołkach drzew. N a rozłoży­

stej jodle nad głową Genowefy hukała ponura złowieszcza sowa, której odpowiadało w oddale­

niu głuche wycie wilka.

W tern położeniu drżała biedna Genowefa, trwogą i zimną przejęta, rz e k ła : „O B oże! ja k ż e okropne je s t moje p o ło żen ie! A przecież i tu , wszechmocny Ojcze jesteś przy mnie i widzisz moje utrapienie. — P rzed Tobą te ciemności nocy są jasn o ścią, boś Ty wszechmocny. Dopiero co uratow ałeś mnie prawie cudem (za co niech Ci będą nieskończone dzięki, z rąk ludzkich, n ie podasz mnie więc na pastwę drapierznego zwie­

rza. Twojej dobrotliwej opiece polecam siebie i moje dziecię!“

W śród takich myśli usiadła pod drzewem, a tuląc biedną dziecinę do swego łona i polecając się niebu, czekała cierpliwie dnia. A le była to już pora jesienna, cała okolica przedstawiała dzi­

ki i ponury widok wśród najeżonych skał i o - kiem nieprzejrzanej gęstwiny drzew. Mroźny wiatr wschodni przejął zimnem wskroś je j człon­

ki, niosąc na przemiany brzydką szarugę z desz­

czu i śniegu. Genowefą drżała cała z zimy, prze- moknienia i głodu a biedne dziecię zaczęło pła­

— 3 5 ^—

kać bez utulenia. W stała więc i zaczęła szukać w około wypruchniałego drzewa lub innego jakiego schronienia, upatrując na to pilnie ja k ie ­ go owocu na posiłek, ale nigdzie ani jednej j a ­ gody niezualazła już na wpół z liści opadłych i,

zźółkłych. Zaczęła tedy swemi delikatnem i pal­

cami odgrzebywać ziem ie, już po części w grudę ściętej, korzonki z wielką trudnością, jako nie- nawykła do tej pracy, wydobyła kilka, krwią, w łasną z pokaliczonych palcy zafarbowanych. T a­

ki korzonek włożywszy w usta zgłodniałego dzie­

cięcia, zaspokoiła płacz nieutulony.

Aby obmyślić dla siebie jakiekolw iek schro­

nienie, lubo osłabiona wielce, wziąwszy na rękę dziecię, puściła się dalej w głąb puszczy wśród śniegu i deszczu, sama niewiedząc dokąd. Po długiem błąkaniu udało jej się znałeść pomiędzy opokami m ałą przyjem ną dolinę, w którą gdy się spuściła, znalazła nad spodziewanie obrosły drze­

wami mały otwór, prowadzący do nie wielkiej- jaskini, gdzie dwoje lub troje ludzi pomieszcze­

nie wygodne znaleść mogło. Tu pod skałą wy­

tryski w ało z szelestem czyste ja k kryształ źródło.

Łodygi jakieś z gatunku bani pięły się po skale, których liście już były uschły, a owoc dojrzały leżał w około na ziemi, ale go surowego jeść nie można było.

W eszła Genowefa do jaskini i ujrzała się za- . bezpieczoną od deszczu i wiatru. Jednakże na wskroś przemokła, drżała ja k liść osicowy od zim^

na, a do tego, gdy już było około południa, głód je j dojmować zaczął, a biedna dziecina żałośnie zapłakała. U klękła Genowefa w jaskini, złożyła ręce i w te słowa modlić się zaczęła: „Ojcze nie-, bieski ! spojrzyj łaskaw ie na płaczącą m atkę i na dogorywające dziecię. W szak Ty o Boże i w naj-.,

— 3 6 ^—

przykrzejszej porze roku żywisz ptastw a latające nad temi kniejami, nie zapominasz o najlichszym robaczku, czołgającym się po prochu. Ty im na­

wet w czasie najostrzejszej zimy zsyłasz pokarm, jesteś więc moceń i mnie posilić wśród tej dzi­

kiej puszczy. Nie daj nam umrzeć z głodu, a kie­

dyś już opatrzył nas mieszkaniem to i opatrzysz nas z swej świętej szczodrobliwości i pokarmem.

Niedługo potem rozproszyły się czarne chmu­

ry, a jasne i ciepłe słońce zajrzało do jaskini.

W tem zatętniło coś z dala szeleszcząc po opa­

dłych liściach. Nagle stanęła łania przed jask i­

nią, była bardzo łaskaw a i nie bała się wcale Genowefy, owszem weszła do jaskini, gdzie było je j zwyczajne leżysko i stanęła przed Genowefą.

Genowefa z pierwszego impetu strasznie się prze­

lękła, ale widząc to wesołe zwierzątko spokojnie przed nią stojące przypatrując się swym gościom, zbliżyła się do niej i pogłaskała ją. Zwierzę też zdawało się rozumieć jej dobre chęci i zaczęto się łasić i przymilać. Tu Genowefie przyszło na myśl, czyby siebie i swego dziecięcia mlekiem tej wy­

żywić nile mogła i przysądziła dziecię do wymie­

nia łani, aby ssało. Łania, której zapewnie wilk porwał był młode, miała jeszcze pod dostatkiem m leka i stała spokojnie. P o takim nakarm ieniu uwinęła Genowefa dziecię w swoję chustkę i po­

łożyła spać w kąciku jaskini.

Nakarmiwszy i uśpiwszy dziecię, dopiero my­

ślała o sobie. Wyszła z jaskini podniosła dwie lóźące banie, rozpołowiła je na dwie częścią wy­

brała z nich za pomocą m uszelki, znalezionej przy źródle, miękkie cząstki, porobiła z nich mi­

ski, wymyła czysto w Wodzie i przyitiosła do ja ­ skini. Za je j powrotem ju ż zwierzątko położyło się na zwykłem legowisku. Genowefa narw ała

— 3 7 ^—

prócz tego trawy i różnych liści, podając je lani, która się podniósla i zaczęła jeść z je j ręki, a zjadłszy lizała je j ręce, jakby ćhoac okazać swą wdzięczność. Poczem Genowefa zaczęła doić ła­

nię, a gdy ta stała spokojnie napełniła mlekiem jed n ą miskę z bani zrobioną. Po takiem przy­

sposobieniu żywności upadła Genowefa na kola­

na i m odliła się gorąco do Boga : „O najmiło­

sierniejszy B o ż e ! przyjmijże łaskaw ,e łzy moje v hołdzie dziękczynień za ten dar Twój dobro­

tliwy. Ty sprawiłeś o Boże, że wśród twardych skał wytrysku je nieprzebrane źródło życia. Ty zrządziłeś, że może ptak jak i opuścił na pustyni ziarnko bani, abym m iała naezvnie do zebrania i przechowania Twego daru. Ty kierowałeś cudo­

wnie inojemi krokami do tej jaskini, która jest leżyskiem tego dobrego zwierzątka. Już teraz nie potrzebuję lękać się głodu i spokojnie b dę oczekiwać ziqiy, która mnie nabawiła takiego

kłopotu “ '

Ho tej modlitwie zaczęła pić mleko, , 0 co to za smaczny, orzeźwiający napój,“ dodała, ro­

niąc łzy wdzięczności. „.leszcze mi w życiu ża­

dna potraw a tak nie smakowała. O Boże, jakże mało um iałam cenić Twe dary, używając wytwor­

nych potraw przy pańskim stole mych rodziców.

Przebacz mi, o P a n ie ! żem Gi za nic nie dzię­

kowała ja k się należało, przebacz o Boże, że m ając tyle dostatków, nie nakarmiłam więcej zgłodniałych. Ale nigdy nie wiedziałam, jakto głód nieznośny doskwiera okropnie “

Posiliwszy się dobrze mlekiem, wyszła z j a ­ skini uzbierała na skałach i starych drzewach miękiego mchu kilka fartuchów, przyniosła do jaskini i zrobiła dla siebie i dziecięcia wygodne posłanie. Potem zgięła grubsze gałęzie jodły

— 38 ^—

nad wchodem do jakini, przywiązała j e łodygą i zasłoniła się od wiatru.

Zbierając mech znalazła uschłą laseczkę, obro­

słą delikatnym żółtym i zielonym mchem. Geno­

wefa złamała tę laseczkę na dwie nierówne czę­

ści i przytwierdziwszy prątkiem krórką część do dłuższej, uczyniła krzyż, który w stosownem m iej­

scu w jaskini postawiła. T ak urządziwszy ja sk i­

nią ja k mieszkalny domek, znużona usiadła na posłaniu, aby wypocząć. Gałąź jodłow a zakryw a­

ła prawie wchód cały, a łania swoim oddechem chem zagrzewała jaskinię. Genowefa uczuła p ra­

wdziwą ulgę w sercu, dziękowała serdecznie Bogu, źe ją z ciemnego wybawił więzienia i tak bez­

piecznie opatrzył jej schronienie przed natarczy­

wą hucią srogiego Gollo.

Przyszło je j prawdziwie na m yśl, że i tu znieść będzie m usiała niejedną dolegliwość, lecz spojrzała na krzyż i modliła się : „O najdroższy Zbawicielu, który z miłości ku ludziom umarłeś na krzyżu. Ten znak święty będzie zawsze miał miłość Twoję. Zaczynam w tej odludnej puszczy pustelnicze życie, które pragnę poświęcić Tobie.

Twoim przykładem osładzać będę cierpienia moje i znosić krzyż mój, modląc się : O jc z e ! Twoja, nie moja wola, niech się stanie.“

Po tej modlitwie pierwszy raz od je j uwiezie­

nia raiły sen skleił jej powieki. Dziecię także spało obok jej serca, a wierna łania, która jej odtąd nie opuściła nigdy, leżała u je j nóg.

0 .

S m u tn e ż y c ie G e n o w e fy n a p u sz c z y . O dtąd żyła Genowefa na puszczy jako pustel­

nica. Minęła zima, nadeszło lato, znów i zima przyszła, tak kolejno jedna pora roku m ijała za

— 39 ^—

d rtig ą : a w sposobie życia Genowefy nie zaszła żadna zmiana. Gdy w czasie upałów lata sie­

działa w cieniu głuchych skał, nic nie słysząc ja k stukanie dziędzoła, gdy w czasie długich wie­

czorów jesiennych w ponurem milczeniu siedziała w ciemnościach, gdy w czasie zimy poglądała na zasypy śniegu, a mroźny wicher miotał zawieją aź do je j spokojnego zakątka, wtenczas odzywało się w je j sercu żywe pragnienie, żeby m g ł a zo­

baczyć raz jeszcze kochanych rodziców, drogiego małżonka lub przynajmniej jakiego człowieka.

W ted y mimowolnie wyrwało się z jej stęsknio­

nego serca głębokie westchnienie : „O jakże są lu d z ie szczęśliwi, źe żyją w towarzystwie, m ogą

sobie na wzajem pomagać, lub też szczęśliwość jed en z drugim podzielać.“ W szelako za każdą rażą myśl jej zwracała się do Boga. „Przecież o Boże ! mówiła, daleko większe jeszcze j e s t szczę­

ście, kto może z Tobą przestawać. O jakże mnie ta myśl uszczęśliwia, źe każdej chwili mogę roz­

mawiać z T obą, Tobie najwierniejszemu P rzyja­

cielow i otwierać serce m o je, ofiarować cierpienia i znajdować w nich najpew niejszą ulgę“. R oz­

mowa ta duszy z Bogiem stała się dla niej po­

trzeb n ą , przepędzała na niej codziennie kilka ' (godzin tak dalece, źe w swej samotności nie była

nigdy sam otną.

Choć je j szukanie i kopanie korzonków, zbia- ranie owoców leśnych przychodziło z trudnością i wiele zabierało czasu — przecież, zwłaszcza w czasie długich wieczorów, wiele godzin czasu m u­

siała siedzieć w nieczynności. W tedy nie raz mówiła do sie b ie : „Gdybym tylko miała druty i przędzę, jakby mi przyjem nie schodziły te dłu­

g ie wieczory, moje drogie dziecię opatrzyłabym w e wszystkie potrzeby. — Jakże nie baczni są.

— 4.0 ^—

ludzie, którzy narzekają na pracę, albowiem naj­

trudniejsza praca słodką się być wydaje temu*, kto je st skazany na bezczynność.

Często pragnęła także mieć ja k ą użyteczną i pobożną książkę, lecz ponieważ to było niepodo­

bieństwem perswadowała sobie: „W szakże te wszystkie dzieła, które mię tu w około otaczają, są wielką księgą natury, którą mi napisałeś o wszechmogący Boże". N ajdrobniejszy robaczek,, najniepozorniejszy kw iatek wzniecał w niej nie­

wymowną radość, gdyż w każdej rzeczy spostrze­

gała ślady mądrości, wszechmocności i dobroci Boga. — Gdy spojrzała na różnobarwne kwiatki,"

które jej dolinę tak ślicznie zdobiły, zwykła była m aw iać: „I wy jesteście dla mnie rckojm ą, że Bóg o mnie nie zapomina, On łaskawy Ojciec,, zsyła nam te lube niezapominajki, jako znak swej ciągłej o nas pamięci. Takie kwiąteczki zkazy- wał Jezus, gdy m ów ił: P atrzcie! oto kwiatki polne nic nie pracują i nie przędą, a zaprawdę mówię wam, że Salamon w całej swej okazałości nie był piękniej przybrany, ja k jeden z tych kwiatków. Kiedy więc Ojciec niebieski traw ę polną tak pięknie przybrał, miałźeby o was za­

pomnieć m ałow ierni! O niechcę ja być małowier- ną. Choć teraz ani prząść, ani tkać nie m ogę, nie będę się kłopotała o odzienie na przyszłość".

W lecie, gdy w czasie skwarów, chcąc ugasić pragnienie czerpała w pobliskiem źródle chłodną wodę mawiała w uniesieniu wdzięczności: „Czem je s t to źródło dla mych spiekłych warg, tern je s t dla duszy mojej twa nauka, o B o że! ja k to sam powiedziałeś : „Kto pragnie niechaj przyjdzie do mnie i p ije; wodę, którą wąm dam, stanie się źródłem na życie wieczne." T ak je st zaiste, to

— A l —

je st niewyczerpane źródło napawające mnie naj­

czystszą rozkoszą i pokrzepiające mnie strapioną, gdy upadam pod brzemieniem nieszczęść.

Często przypatrując się ogromnym skałom, któ­

re otaczały jej dolinę, a które mimo najgwałto­

wniejszych burz i nawałnic niewzruszone już ty­

siące lat przetrwały, przypomniały je j się o w?' Chrystusowe sło w a: „Kto słucha słów moich, ten je st podobny do rozumnego człowieka, sta­

wiającego swój dom na opoce. „P ragnę, o Boźę!

budować moje zbawienie na Twem słowie świę­

tem , a będzie niewzruszone jako opoka“.

N aw et ciernia i osty budziły w niej zbawien­

ne uw ag i: „Nie można z ciernia zbierać gron winnych, ani z ostu fig. Dobre drzewo dobrp owoce rodzi, a drzewo złe wydaje także złe owo­

ce. Pragnę o B o ż e ! być zawsze o wem dobrem drzewem i czynić dobrze, ile tylko zdołam. Nie chcę zaś być podobny do ciernia i ostu, które koląc swewi kolcami odstraszają od siebie prze­

chodnia. Tak więc słońce, ptaki, źródło, kw iatki, opoki, a nawet ciernia i osty przypominały jej słowa Jezusa Chrystusa, nastręczając zbawienne uwagi, z których w swem nieszczęściu um iała dla siebie czerpać pociechę.

Ale stokroć milszem niż zieloność wiosny, po­

wabnej uśmiechające się, niż najkraśniejsze kwia­

tki, obfitsze i najzbawienniejsze nauki ja k wszy­

stkie wymienione dotąd przedmioty na puszczy, było jej jed y n e dziecię. Drogi je j synaczek, któ­

rego dotąd Bolesiem zwać będziemy, był o wem wiosennym uśmiechającym się słońcem ożywiają­

cym je j samotny pobyt na puszczy, i do którego się wszystkie je j myśli zwracały, każdego pię­

knego poranku wychodziła z nim z ciemnej ja s ­ kini na świeże powietrze, a obnosząc go po roz-