Funkcja rzeczownika w zdaniu
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:
• zna definicję rzeczownika,
• wie, jaką pełni funkcję w zdaniu,
• zna definicję pojęć: podmiot, przydawka, orzecznik, dopełnienie, okolicznik.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• wyszukać w zdaniu podmiot i orzeczenie,
• określić, jaką funkcję w zdaniu pełni wskazany rzeczownik,
• wskazać wyrazy, z którymi łączy się rzeczownik.
2. Metoda i forma pracy
Heureza, ćwiczenia utrwalające, praca samodzielna.
3. Środki dydaktyczne
1.Podręcznik do kształcenia literackiego i językowego.
2.Ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Aby wprowadzić w tematykę lekcji, nauczyciel zadaje uczniom pytania. Uczniowie odpowiadają na nie i - jeżeli zachodzi taka potrzeba - zapisują notatkę w zeszytach:
1.Co to jest rzeczownik?
Rzeczownik jest to odmienna część mowy, która odpowiada na pytanie kto?, co?
Odmienia się przez przypadki i liczby, a nazywa osoby, przedmioty, zwierzęta, rośliny, pory dnia i roku.
2.Jakie funkcje w zdaniu może pełnić rzeczownik?
Rzeczownik w zdaniu może być:
a. Podmiotem - W moim pokoju stoi duże biurko.
Podmiot jest główną częścią zdania, oznaczającą to, o czym jest mowa w zdaniu wyrażona za pomocą orzeczenia. Podmiotem mogą być osoby, zwierzęta, rzeczy, zjawiska, o które pytamy: kto? lub co?
b. Przydawką - Czarny kot chodzi po dachu.
c. Dopełnieniem - Jutro pójdę wypożyczyć tę książkę.
Dopełnienie jest najczęściej określeniem czasownika, które uzupełnia jego treść oraz wskazuje przedmiot, którego dotyczy czynność wyrażona czasownikiem.
d. okolicznikiem - Rozmawiali szeptem.
Okolicznik występuje najczęściej jako określenie czasowników, a wskazuje okoliczności, w jakich zachodzą czynności lub stany wyrażone przez czasowniki.
b) Faza realizacyjna
Po sprawdzeniu wiadomości nauczyciel proponuje wykonanie ćwiczeń zawartych w karcie pracy (zadanie nr 1,2,3,4,5,6). Uczniowie pracują samodzielnie.
c) Faza podsumowująca
Na zakończenie można sprawdzić poprawność wykonanych zadań lub ocenić najaktywniejszych uczniów.
5. Bibliografia
1. Dobrowolska H., Jutro pójdę w świat. Zeszyt ćwiczeń do klasy 6, Wydawnictwo Przydawka łączy się w zdaniu z rzeczownikiem i z reguły określa właściwości
przedmiotów, których nazwami są rzeczowniki.
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2000.
2. Jaworski S., Podręczna gramatyka języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986.
3. Podracki J., Składnia polska [książka dla nauczycieli, studentów i uczniów], Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Zadanie 1. Podane zdania uzupełnij dowolnymi rzeczownikami, które odpowiadają na pytania podane w nawiasie. Określ, jaką część zdania stanowią.
Słucham (kogo?) ... . Nie rozumiem (czego?) ... . Ufam (komu?) ... . Obserwuję (kogo?) ... . Fotografuję (co?) ... . Pasjonuję się (czym?) ... .
[Odpowiedź: są to dopełnienia]
Zadanie 2.
Poniżej podano pary zdań. W pierwszej grupie podkreśl podmiot i orzeczenie. Jak nazwiesz zdania z drugiej kolumny?
Słońce zaszło. Zmierzcha.
Zerwał się wiatr. Wieje.
Leje deszcz. Pada.
Idzie burza. Grzmi
Temperatura gwałtownie spadła. Ochłodziło się.
[Odpowiedź: w drugiej kolumnie znajdują się zdania bezpodmiotowe]
Zadanie 3. Podane zdania uzupełnij pasującym czasownikiem w liczbie mnogiej. Jak nazwiesz zaznaczone wyrazy? Jaka to część zdania?
Janek i jego brat ... pojechali ... na urlop.
Dziewczyny i chłopaki. ... się na ryby.
Maciek i Kasia ... do teatru.
Dziewczynka i pies ... do parku.
Ojciec i matka ... chorego syna w szpitalu.
[Odpowiedź: wytłuszczone wyrazy tworzą podmiot szeregowy]
Zadanie 4. Poniżej podano kilka zdań. Jak zapytasz o zaznaczone wyrazy? Co to za część zdania? Pytania zapisz w nawiasach.
Ojciec kieruje (...) samochodem.
Janek pisze (...) wypracowanie Nauczyciel (...) upomniał ucznia.
Mama każdego ranka kupuje (...) bułki.
Dyrektor bardzo dobrze kieruje (...) fabryką.
Zadanie 5. W podanych zdaniach podkreśl podmiot oraz przydawkę. Jak zapytasz o przydawkę?
Na stole leży ciekawa książka.
Marek pożyczył mi interesujący film.
Michał jest moim najlepszym przyjacielem.
Jutro odbywa się zjazd kolegów z V B.
Małgosia kupiła wczoraj gliniany dzbanek.
Zadanie 6. Uzupełnij luki podanymi poniżej okolicznikami tak, aby zdania miały sens. Na jakie pytania odpowiadają te okoliczniki?
... byliśmy w teatrze.
Ania urodziła się ... . Idź do kiosku ... . Zawodnik biegł ... .
... pociągu należy pociągnąć hamulec.
po gazetę, wczoraj, w celu zatrzymania, szybko, w Warszawie
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak
