St´˝enie kotyniny w osoczu jako
biomarker czynnej i biernej ekspozycji kobiet ci´˝arnych na dym tytoniowy
Serum cotinine level as a biomarker of tobacco smoke exposure during pregnancy
Polaƒska Kinga
1, Hanke Wojciech
1,2, Laudaƒski Tadeusz
3, Kalinka Jaros∏aw
41 Zak∏ad Epidemiologii Ârodowiskowej, Instytut Medycyny Pracy w ¸odzi 2 Zak∏ad Informatyki i Statystyki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w ¸odzi
3 Klinika Perinatologii, I Katedra Ginekologii i Po∏o˝nictwa, Uniwersytet Medyczny w ¸odzi
4 Pracownia Medycznych i Ârodowiskowych Zagro˝eƒ Cià˝y, Klinika Perinatologii, I Katedra Ginekologii i Po∏o˝nictwa, Uniwersytet Medyczny w ¸odzi
Streszczenie
Cel pracy: Celem pracy by∏a ocena wiarygodnoÊci danych dotyczàcych czynnego i biernego palenia papierosów przez kobiety w cià˝y, uzyskanych na podstawie standardowego wywiadu, za pomocà analizy st´˝enia biomarkera ekspozycji – kotyniny – w osoczu.
Materia∏ i metody: Kohortowym badaniem prospektywnym obj´to 183 kobiety w 20-24 tygodniu cià˝y, ko- rzystajàce z opieki lekarskiej w dwóch poradniach K na terenie ¸odzi. Z kobietami w∏àczonymi do badania przeprowadzony zosta∏ wywiad obejmujàcy dane spo∏eczno-demograficzne, histori´ po∏o˝niczà, dane o zatrudnie- niu oraz paleniu papierosów i Êrodowiskowym nara˝eniu na dym tytoniowy (ETS). Informacja o paleniu czynnym i biernym weryfikowana by∏a na podstawie analizy poziomu kotyniny w osoczu. St´˝enie kotyniny w osoczu oceni- ano za pomocà chromatografii gazowej z zastosowaniem detektora spektrometrii masowej (GC/MS). St´˝enie kotyniny <2ng/ml przyj´to dla osób niepalàcych i nienara˝onych na ETS, 2-15ng/ml dla palenia biernego oraz
>15ng/ml dla czynnych palaczek.
Wyniki: Dla 17% kobiet, które deklarowa∏y niepalenie i brak Êrodowiskowego nara˝enia na dym tytoniowy w cza- sie cià˝y, stwierdzono st´˝enia kotyniny w osoczu wskazujàce na aktywne palenie.
W grupie tej 74% kobiet mia∏o st´˝enie kotyniny w osoczu w przedziale 2-15ng/ml, co wskazuje na bierne nara˝enie na dym tytoniowy. U 3,7% kobiet deklarujàcych nara˝enie na ETS stwierdzono poziom kotynin wskazujàcej na pale- nie czynne.
Adres do korespondencji:
Kinga Polaƒska Instytut Medycyny Pracy 91-348 ¸ódê, ul. Teresy 8 e-mail: kinga@imp.lodz.pl
Otrzymano: 23.05.2007
Zaakceptowano do druku: 18.07.2007
Wst´p
Prenatalna ekspozycja na dym tytoniowy mo˝e wynikaç z czynnego lub biernego palenia przez kobiety ci´˝arne lub obu ekspozycji jednoczeÊnie. èród∏em Êrodowiskowej ekspo- zycji na ETS (Environmental Tobacco Smoke) jest g∏ównie na- ra˝enie na dym tytoniowy w domu ale równie˝ w miejscu pra- cy i innych instytucjach (restauracje, puby, itp.). Jak wskazujà dane epidemiologiczne ok. 20-30% kobiet pali papierosy w czasie cià˝y a po∏owa kobiet nie b´dàcych czynnymi palacz- kami nara˝ona jest na palenie bierne [1].
Szereg badaƒ epidemiologicznych dowodzi, i˝ palenie ty- toniu w czasie cià˝y zwi´ksza ryzyko nie tylko, co powszech- nie wiadomo, ma∏ej masy urodzeniowej, ale tak˝e takich po- wik∏aƒ jak: przedwczesne p´kni´cie p´cherza p∏odowego, przedwczesne oddzielenie ∏o˝yska, ∏o˝ysko przodujàce i mo˝e prowadziç do wystàpienia poronieƒ samoistnych, hipotrofii p∏odu, porodu przedwczesnego i martwych urodzeƒ [2, 3, 4, 5].
Ostatnie badania wskazujà ponadto, ˝e szkodliwe skutki palenia przez kobiety w cià˝y mogà mieç równie˝ odleg∏e kon- sekwencje zdrowotne u ich dzieci pod postacià zwi´kszonego ryzyka zachorowania na choroby alergiczne, infekcje dróg od- dechowych, nowotwory oraz negatywnie wp∏ywaç na rozwój neuro-behawioralny [3, 6, 7, 8].
W przeciwieƒstwie do palenia czynnego wp∏yw Êrodowi- skowej ekspozycji kobiet ci´˝arnych na dym tytoniowy na przebieg i wynik cià˝y nie zosta∏ jeszcze dostatecznie wyja- Êniony [9]. Niejednoznaczne, a cz´sto sprzeczne wyniki badaƒ
dotyczàcych skutków omawianego nara˝enia wynikaç mogà z faktu, ˝e znaczna cz´Êç badaƒ oparta jest na ocenie ekspozy- cji na podstawie retrospektywnych danych kwestionariu- szowych bez weryfikacji uzyskanej informacji na podstawie analizy materia∏u biologicznego.
SpoÊród mo˝liwych do zastosowania markerów nara˝enia na dym tytoniowy najcz´Êciej stosowanym jest kotynina – g∏ówny metabolit nikotyny [10]. Kotynina mo˝e byç oznacza- na we krwi, moczu lub Êlinie i jest biomarkerem zarówno czynnego jak i biernego palenia tytoniu. W przeciwieƒstwie do nikotyny, która jest metabolizowana w ciàgu kilku godzin (t1/2 ~2,5 godz.), kotynina ulega wolniejszej eliminacji z orga- nizmu, co pozwala na jej oznaczenie iloÊciowe w ciàgu kilku dni po zaprzestaniu palenia (t1/2 ~17 godz). Wyniki wi´kszoÊci badaƒ przeprowadzonych u osób niepalàcych eksponowanych na dym tytoniowy w swoim otoczeniu wskazujà na wy˝sze st´-
˝enie kotyniny w materiale biologicznym ni˝ u niepalàcych nieeksponowanych Êrodowiskowo [11, 12].
Istniejà równie˝ doniesienia wskazujàce, ˝e ma∏o istotnym êród∏em nikotyny mo˝e byç ˝ywnoÊç a zw∏aszcza herbata i nie- które warzywa: pomidory, kalafior, kabaczki, ziemniaki [13].
Najbardziej czu∏e metody oznaczania st´˝enia kotyniny obejmujà chromatografi´ gazowà i cieczowà, zw∏aszcza w sprz´˝eniu ze spektrometrià masowà. Pozwalajà one na wykrywanie kotyniny w st´˝eniach oko∏o 1ng/ml. W wielu badaniach populacyjnych oceniano st´˝enia kotyniny u osób palàcych, niepalàcych nara˝onych na ETS oraz niepalàcych nienara˝onych na ETS. U osób palàcych poziom kotyniny w osoczu osiàga wartoÊci powy˝ej 15ng/ml [10].
Wnioski: Informacja dotyczàca palenia czynnego i biernego uzyskana na podstawie wywiadu nie jest wystarczajà- ca do okreÊlenia faktycznej ekspozycji kobiet ci´˝arnych i ich p∏odów na dym tytoniowy. Szczególnie du˝à iloÊç b∏´dnych klasyfikacji stwierdzono wÊród kobiet, które podczas przeprowadzonego wywiadu nie przyzna∏y si´ do palenia i nara˝enia na ETS (niepalàce, nienara˝one). Badania oceniajàce wp∏yw palenia oraz ekspozycji na ETS na wynik cià˝y powinny byç oparte na obiektywnej ocenie nara˝enia z u˝yciem biomarkera ekspozycji – kotyniny.
S∏owa kluczowe:st´˝enie kotyniny w osoczu/ kobiety w cià˝y/ / czynne i bierne palenie tytoniu/
Abstract
Aim: The aim of the study was to evaluate the reliability of self-reported smoking status and environmental tobac- co smoke exposure (ETS) during pregnancy, assessing serum cotinine level.
Methods: The prospective cohort study was conducted in 2 antenatal care units in Lodz, Poland. Study population consisted of 183 pregnant women between 20-24 weeks of pregnancy. All of the women who agreed to partici- pate in the study were interviewed to investigate certain socio-demographic, lifestyles, behavioural characteristics and obstetric background. Self-reported smoking status and ETS exposure were verified with the help of serum coti- nine level. Cotinine level was analyzed by means of gas chromatography with mass spectroscopy (GC-MS).
We choose more than 15ng/ml as serum cotinine level for smokers, 2-15ng/ml for ETS exposure and less than 2ng/ml for non-smokers not exposed to ETS.
Results: Among non-smoking and not ETS-exposed women, 17% had cotinine level indicating active smoking and 74% ETS exposure. About 4% of the women who indicated ETS exposure during pregnancy had serum cotinine level higher than 15ng/ml indicating active smoking.
Conclusions: The information about active and passive smoking during pregnancy obtained from mothers and based on the questionnaire does not indicate objective maternal exposure to tobacco smoke.
Key words: serum cotinine, pregnant women, active smoking, ETS exposure/
Za kryterium palenia biernego uznawano st´˝enia kotyni- ny w osoczu w przedziale 2-14ng/ml lub 2-10ng/ml [11, 12].
Jak wynika z powy˝szych rozwa˝aƒ kluczowe znaczenie w badaniach dotyczàcych konsekwencji zdrowotnych ekspo- zycji na dym papierosowy ma wiarygodne rozpoznanie nara-
˝enia. B∏´dna klasyfikacja realnego nara˝enia na dym tytonio- wy (tzw. misclassification bias) mo˝e prowadziç do b∏´dów w oszacowaniu zale˝noÊci pomi´dzy ekspozycjà a skutkami zdrowotnymi zarówno w kierunku zawy˝enia jak i zani˝enia si∏y zwiàzku. W skrajnych przypadkach mo˝e dojÊç do odwró- cenia kierunku zale˝noÊci.
Powstaje, zatem pytanie czy informacja uzyskana na pod- stawie wywiadu jest wystarczajàca do okreÊlenia faktycznej prenatalnej ekspozycji na dym tytoniowy wynikajàcej z czyn- nego i/lub biernego palenia w czasie cià˝y.
Cel pracy
Celem pracy by∏a ocena wiarygodnoÊci danych dotyczà- cych czynnego i biernego palenia papierosów przez kobiety w cià˝y, uzyskanych na podstawie standardowego wywiadu za pomocà analizy st´˝enia biomarkera ekspozycji – kotyniny – w osoczu.
Materia∏ i metody Badana populacja
Prospektywne badanie kohortowe realizowane by∏o w okresie 1 roku w dwóch poradniach dla kobiet dzia∏ajàcych na terenie ¸odzi. Badaniem obj´to 183 kobiety, w 20-24 tygo- dniu cià˝y. Z badania wy∏àczono kobiety z chorobami prze- wlek∏ymi w wywiadzie (cukrzyca, wady serca, nadciÊnienie t´t- nicze i inne). Do badaƒ kwalifikowano jedynie kobiety z cià˝à pojedynczà. Badanie przeprowadzono po uzyskaniu zgody Komisji Etycznej przy Akademii Medycznej w ¸odzi (RNN/212/97) oraz po uzyskaniu zgody kobiety ci´˝arnej.
Wywiad
W 20-24 tygodniu cià˝y z ka˝dà z kobiet zakwalifikowa- nych do badania, po uprzednim wyra˝eniu przez nie zgody, przeprowadzono standaryzowany wywiad obejmujàcy: dane spo∏eczno-demograficzne, histori´ po∏o˝niczà, dane o zatrud- nieniu, paleniu papierosów i nara˝eniu na ETS. Uzyskane da- ne weryfikowane by∏y na podstawie dokumentacji lekarskiej.
Weryfikacja informacji o czynnym i biernym paleniu papierosów za pomocà analizy materia∏u biologicznego
Informacja dotyczàca palenia czynnego i biernego uzyska- na na podstawie wywiadu weryfikowana by∏a za pomocà ana- lizy poziomu kotyniny w osoczu. St´˝enie kotyniny oceniano metodà chromatografii gazowej z zastosowaniem detektora spektrometrii masowej (GC/MS). WartoÊç graniczna wykry- wania kotyniny wynios∏a LOD=0,16ng/ml (LOD – Limit of Detection). Pomiary kotyniny w osoczu wykonano w Pracow- ni Monitoringu Biologicznego, Zak∏adu Zagro˝eƒ Chemicz- nych, Instytutu Medycyny Pracy w ¸odzi, Kierownik Zak∏a- du: prof. dr hab. med. M. Jakubowski, zgodnie z metodà opi- sanà przez Bardy i wsp. [14].
St´˝enie kotyniny w osoczu w zakresie 2-15ng/ml przyj´to dla palenia biernego. Jako osoby niepalàce i nienara˝one na ETS kwalifikowano ci´˝arne ze st´˝eniam kotyniny w osoczu
poni˝ej 2ng/ml, a jako osoby palàce te z poziomem kotyniny w osoczu powy˝ej 15ng/ml [11].
Analiza statystyczna
Funkcj´ g´stoÊci rozk∏adu st´˝eƒ kotyniny w badanej po- pulacji oszacowano przy u˝yciu estymatora nieparametrycz- nego [15]. U˝yto funkcji jàdrowej Epanechnikowa z parame- trem wyg∏adzajàcym (bandwidth) równym 0,35.
Dla informacji dotyczàcych nara˝enia na dym tytoniowy otrzymanych z wywiadu obliczono czu∏oÊç i swoistoÊç w sto- sunku do klasyfikacji na podstawie st´˝eƒ kotyniny w osoczu.
Obliczeƒ dokonano dla palenia czynnego i biernego. Przy ob- liczaniu powy˝szych wartoÊci dla Êrodowiskowego nara˝enia na dym tytoniowy (ETS) wykluczono kobiety palàce.
Wyniki
Palenie czynne i bierne na podstawie danych z wywiadu Blisko 14% kobiet obj´tych badaniem deklarowa∏o palenie papierosów w czasie cià˝y, a niemal po∏owa (44%) wskazywa-
∏a na wyst´powanie codziennej Êrodowiskowej ekspozycji na dym tytoniowy wynikajàcej najcz´Êciej z palenia przez do- mowników (65%) i nara˝enia w miejscu pracy (24%).
(Tabela I).
Na nara˝enie na dym tytoniowy pochodzàce z wi´cej ni˝
jednego êród∏a wskazywa∏o 15% kobiet. 42% kobiet ci´˝ar- nych nie by∏o eksponowanych na dym tytoniowy.
Palenie czynne i bierne na podstawie pomiarów kotyniny w osoczu
Funkcja g´stoÊci rozk∏adu st´˝eƒ kotyniny w osoczu w ba- danej populacji kobiet ci´˝arnych wraz z za∏o˝onymi warto- Êciami punktów odci´cia dla klasyfikacji ekspozycji przedsta- wiona zosta∏a na rycinie 1.
Rozk∏ad ten potwierdza zasadnoÊç przyj´tych na podsta- wie literatury punktów odci´cia.
St´˝enia kotyniny w osoczu badanych kobiet wynosi∏y od 0,7 do 346ng/ml. W czterech przypadkach wyniki pomiarów kotyniny znajdowa∏y si´ poni˝ej poziomu oznaczalnoÊci. Me- diana st´˝enia kotyniny w badanej populacji wynios∏a 5,7 ng/ml.
St´˝enie kotyniny w osoczu powy˝ej 15ng/ml odnotowano u ponad 20% kobiet, co wskazywa∏o i˝ kobiety te pali∏y w cza- sie cià˝y. (Tabela I).
Tabela I. Ekspozycja na dym tytoniowy w cià˝y – ocena na podstawie wywiadu oraz na podstawie pomiaru st´˝eƒ kotyniny w osoczu.
Niepalàce, nienara˝one na ETS Niepalàce, nara˝one na ETS Palàce papierosy
(0 – 2) (2 – 15) (15 – 350)
77 81 25
18 127
38
42,1 44,3 13,7
9,8 69,4 20,8
N (183) %
S t ´ ˝ e n i a k o t y n i n y w o s o c z u W y w i a d
Niemal 70% kobiet mia∏o st´˝enie kotyniny w osoczu wskazujàce na bierne palenie (2-15ng/ml), a 10% kobiet mo˝- na by∏o na podstawie poziomu kotyniny w analizowanym ma- teriale biologicznym uznaç za niepalàce i nienara˝one na dym tytoniowy (st´˝enie kotoniny poni˝ej 2ng/ml).
Weryfikacja informacji o paleniu czynnym i biernym uzyskanej na podstawie wywiadu za pomocà pomiary kotyniny w osoczu
Dla 17% kobiet, które deklarowa∏y niepalenie i brak Êro- dowiskowego nara˝enia na dym tytoniowy w czasie cià˝y, stwierdzono st´˝enia kotyniny w osoczu wskazujàce na ak- tywne palenie. (Rycina 2).
W grupie tej 74% kobiet mia∏a st´˝enia kotyniny w osoczu w przedziale 2-15ng/ml, co wskazuje na bierne nara˝enie na
dym tytoniowy. Biernà ekspozycj´ na ETS potwierdzono ba- daniami kotyniny u 83% ci´˝arnych, podczas gdy u oko∏o 4%
kobiet deklarujàcych nara˝enie na ETS stwierdzono poziomy kotyniny wskazujàce na palenie czynne. JednoczeÊnie 14% ko- biet wskazujàcych na Êrodowiskowà ekspozycj´ na dym tyto- niowy mo˝e byç uznanych na podstawie poziomu kotyniny w osoczu za nienara˝one. 88% kobiet deklarujàcych palenie w czasie cià˝y mia∏o st´˝enie kotyniny w osoczu wskazujàce na czynne palenie tytoniu a 12% palaczek na podstawie analizy materia∏u biologicznego okreÊlana by∏a jako palaczki bierne.
Wyniki pomiaru st´˝eƒ kotyniny wskazujà, ˝e b∏´dna klasyfikacja jest znacznie cz´stsza dla Êrodowiskowego nara-
˝enia na ETS ni˝ dla palenia czynnego.
Szczególnie dotyczy∏o to kobiet, które podczas przeprowa- dzonego wywiadu nie zg∏asza∏y ani palenia ani nara˝enia na ETS (niepalàce, nienara˝one).
Czu∏oÊç i swoistoÊç informacji otrzymanych z wywiadu doty- czàcych nara˝enia na dym tytoniowy w czasie cià˝y
B∏àd zwiàzany z klasyfikacjà w szacowaniu zale˝noÊci jest bezpoÊrednio zwiàzany z czu∏oÊcià oraz swoistoÊcià miary na- ra˝enia. Na podstawie uzyskanych danych ustaliliÊmy, ˝e in- formacja o paleniu papierosów uzyskana z wywiadu cechuje si´ 97,9% swoistoÊcià i blisko 60% czu∏oÊcià. Natomiast infor- macja o Êrodowiskowym nara˝eniu na dym tytoniowy (ETS) cechuje si´ czu∏oÊcià 50% oraz bardzo niskà, niespe∏na 40%
swoistoÊcià. (Rycina 3).
Dyskusja
Wyniki przeprowadzonego badania wskazujà, i˝ informa- cja dotyczàca palenia czynnego i biernego uzyskana na pod- stawie wywiadu nie jest wystarczajàca do okreÊlenia faktycz- nej ekspozycji kobiet ci´˝arnych i ich p∏odów na dym tytonio- wy. Szczególnie cz´st b∏´dnie klasyfikowano kobiety, które podczas przeprowadzonego wywiadu nie przyzna∏y si´ do palenia i nara˝enia na ETS (niepalàce, nienara˝one).
Rycina 1. Funkcja g´stoÊci rozk∏adu st´˝eƒ kotyniny w osoczu kobiet ci´˝arnych.
Rycina 2. ZgodnoÊç informacji dotyczàcych nara˝enia na dym tytoniowy uzyskanych w wywiadzie z ocenà nara˝enia na podstawie st´˝enia kotyniny w osoczu kobiet ci´˝arnych.
Rycina 3. Czu∏oÊç i swoistoÊç informacji dotyczàcych nara˝enia na dym tytoniowy w czasie cià˝y otrzymanych z wywiadu.
W przeprowadzonym badaniu oko∏o 14% kobiet deklaro- wa∏o palenie w czasie cià˝y a 44% wskazywa∏o na palenie bier- ne wynikajàce g∏ownie z ekspozycji w domu. Odsetek kobiet ci´˝arnych wskazujàcych na czynne palenie papierosów odno- towany w ¸odzi wydaje si´ byç niski w porównaniu z innymi krajami [1], co mo˝e wynikaç z powszechnej ju˝ obecnie wie- dzy na temat negatywnego wp∏ywu palenia na cià˝´, braku ak- ceptacji spo∏ecznej i lekarskiej dla palenia w czasie cià˝y, a w zwiàzku z tym z nieprzyznawaniem si´ kobiety do na∏ogu.
W przypadku Êrodowiskowej ekspozycji kobiet ci´˝arnych na dym tytoniowy podobne wyniki uzyskano we wczeÊniejszych badaniach prowadzonych w regionie ∏ódzkim [16] oraz w Ka- nadzie i USA [17, 18].
W badaniach prowadzonych w Szwecji [19] wskaêniki biernego palenia przez kobiety w cià˝y by∏y zdecydowanie ni˝- sze ni˝ obserwowane w badaniu ∏ódzkim (24%), co mo˝e z jed- nej strony wynikaç z intensywniejszej polityki antytytoniowej w krajach skandynawskich, z drugiej natomiast z odmiennej definicji palenia biernego. Istotne znaczenie ma tutaj w∏aÊciwe okreÊlenie êród∏a i czasu ekspozycji jak równie˝ liczby palaczy.
Nale˝y równie˝ pami´taç o ograniczonej wiarygodnoÊci retro- spektywnych badaƒ kwestionariuszowych.
W ostatnich latach wzros∏o zainteresowanie wykorzysta- niem w ocenie nara˝enia na dym tytoniowy markerów biolo- gicznych. Najcz´Êciej stosowanym markerem zarówno aktyw- nego palenia jak i nara˝enia na dym tytoniowy jest kotynina powstajàca na drodze biotransformacji z nikotyny g∏ównego alkaloidu zawartego w dymie tytoniowym. W przedstawio- nym badaniu uzyskane dane na podstawie poziomu kotyniny w osoczu wskazujà, i˝ jedynie oko∏o 10% kobiet nie pali∏o pa- pierosów w czasie cià˝y i jednoczeÊnie nie by∏o eksponowa- nych na palenie bierne. Oko∏o 70% kobiet w badanej popula- cji by∏o nara˝onych na ETS a ponad 20% aktywnie pali∏o w czasie cià˝y. Porównanie informacji uzyskanej na podstawie wywiadu z analizà materia∏u biologicznego wskazywa∏o na zgodnoÊç tylko dla osób deklarujàcych palenie. ZgodnoÊç 100% danych z wywiadu z analizà materia∏u biologicznego dla palaczek odnotowa∏ równie˝ McDonald i wsp. [20].
W badaniach English i wsp. [21] zgodnoÊç odnotowano dla 93%, a Klebonoff i wsp. [22] dla 87% kobiet. WÊród ko- biet, które deklarowa∏y niepalenie i brak Êrodowiskowego na- ra˝enia na dym tytoniowy w czasie cià˝y u 17% stwierdzono st´˝enia kotyniny w osoczu wskazujàce na aktywne palenie, a dla kobiet niepalàcych deklarujàcych ekspozycj´ Êrodowi- skowà odsetek ten wynosi∏ 3,7%.
W trzech wspomnianych wy˝ej badaniach [20-22] brak zgodnoÊci dla osób deklarujàcych niepalenie z analizà mate- ria∏u biologicznego odnotowano dla zdecydowanie mniejszej liczby kobiet ni˝ w badaniu ∏ódzkim. Podobny ok. 20% brak zgodnoÊci odnotowano natomiast w badaniu realizowanym w Estonii [23]. Wobec powszechnej wiedzy na temat negatyw- nego wp∏ywu palenia na zdrowie a tak˝e na przebieg i wynik cià˝y oraz negatywnego nastawienia spo∏eczeƒstwa i lekarzy do palenia w szczególnoÊci przez kobiety ci´˝arne, cz´Êç ko- biet Êwiadomie mo˝e ukrywaç na∏óg, zw∏aszcza jeÊli jest pyta- na przez pracownika s∏u˝by zdrowia (information bias).
Z drugiej strony dla 12% kobiet, które w wywiadzie dekla- rowa∏y czynne palenie tytoniu poziom kotyniny w osoczu wskazywa∏ na Êrodowiskowe nara˝enie na ETS.
Mo˝e to wynikaç z faktu, i˝ kobiety ci´˝arne Êwiadome szkodliwego wp∏ywu palenia na cià˝´ starajà si´ ograniczaç liczb´ papierosów i cz´stotliwoÊç palenia. Nale˝y równie˝ pa- mi´taç, i˝ metabolizm nikotyny/kotyniny u palàcych ci´˝ar- nych jest inny ni˝ u osób, które nie sà w cià˝y [10]. Kobiety ci´-
˝arne metabolizujà kotynin´ szybciej ni˝ nieci´˝arne.
Przeprowadzone badanie wskazuje na bardzo ma∏à wiary- godnoÊç informacji dotyczàcej Êrodowiskowej ekspozycji ko- biet ci´˝arnych (ETS) na dym tytoniowy. A˝ 74% kobiet, któ- re wskazywa∏y na brak czynnego i biernego palenia w czasie cià˝y mia∏a poziomy kotyniny w osoczu przyj´ty dla osób eks- ponowanych na ETS, co uzasadnia koniecznoÊç weryfikacji informacji uzyskanej na podstawie wywiadu za pomocà ana- lizy materia∏u biologicznego. Ponad 60 procentowy odsetek kobiet ci´˝arnych nara˝onych na palenie bierne odnotowa∏
równie˝ Kharazzi i wsp. [24]. Tak du˝y odsetek kobiet , które nie poda∏y w wywiadzie nara˝enia na dym tytoniowy mo˝e wynikaç z mniejszej ÊwiadomoÊci dotyczàcej wp∏ywu biernej ekspozycji kobiet ci´˝arnych na przebieg i wynik cià˝y, a w zwiàzku z tym, z nieprzywiàzywania wagi do takiej ekspo- zycji. Z badaƒ przeprowadzonych w USA wynika, ˝e st´˝enie nikotyny w domach, w których pali si´ tytoƒ wynosi od 1µg/m3do ponad 10 µg/m3[25].
Nie nale˝y równie˝ zapominaç o ekspozycji w innych miej- scach, jak wydzielone pomieszczenia w miejscu pracy czy re- stauracje lub bary, w których wartoÊci te sà znacznie wy˝sze.
Kraje, w których rozpowszechnienie na∏ogu palenia jest znaczne i jednoczeÊnie nieliczne restrykcje majà du˝y odsetek populacji eksponowanej i wysoki poziom ekspozycji na dym tytoniowy.
Otrzymane wyniki potwierdzajà ma∏à wiarygodnoÊç danych dotyczàcych czynnej i biernej ekspozycji na dym tyto- niowy w grupie kobiet ci´˝arnych uzyskanych na podstawie standaryzowanego wywiadu i wskazujà na przydatnoÊç wprowadzenia obiektywizacji nara˝enia poprzez pomiar st´˝enia kotyniny – biomarkera nikotyny – w osoczu.
Obiektywizacja nara˝enia mo˝e zapobiec b∏´dnej klasyfi- kacji kobiet do odpowiednich grup nara˝enia, co z kolei mo˝e skutkowaç zani˝eniem wielkoÊci ryzyka ocenianych skutków zdrowotnych ekspozycji na dym tytoniowy w czasie cià˝y.
Wnioski
Informacja dotyczàca Êrodowiskowego nara˝enia kobiet ci´˝arnych na dym tytoniowy uzyskana na podstawie wywia- du nie jest wystarczajàca do okreÊlenia faktycznej prenatalnej ekspozycji na dym tytoniowy szczególnie w grupie kobiet de- klarujàcych niepalenie i brak Êrodowiskowej ekspozycji w cza- sie cià˝y, co uzasadnia przydatnoÊç wprowadzenia obiektywi- zacji nara˝enia poprzez analiz´ materia∏u biologicznego.
PiÊmiennictwo
1. Brynczka O. Exposure to environmental tobacco smoke in Euro: a review. Technical report World Health Organization Regional Office for Europe. Bonn, 2003.
2. Castles A, Adams E, Melvin C, [et al.]. Effects of smoking during pregnancy. Five meta- analyses. Am J Prev Med. 1999, 16, 208-215.
3. California Environmental Protection Agency. Health effects of exposure to environ- mental tobacco smoke. San Francisco (CA): California Environmental Protection Agency, 1997.
4. DiFranza J, Aligne C, Weitzman M. Prenatal and postnatal environmental tobacco smoke exposure and children's health. Pediatrics. 2004, 113, suppl. 4, 1007-1015.
5. Polaƒska K, Hanke W, Ronchetti R, [et al.]. Environmental tobacco smoke exposure and children’s health. Acta Paediatrica. 2006, 95, suppl. 453, 86-92.
6. Strachan DP, Cook DG. Health effects of passive smoking. Parental smoking and lower illness in infancy and early childhood. Thorax. 1997, 52, 905-914.
7. Boffetta P, Trédaniel J, Greco A. Risk of childhood cancer and adult lung cancer after childhood exposure to passive smoke: A meta-analysis. Environ Health Perspect. 2000, 108,, 73-82.
8. Eskenazi B, Castorina R. Association of prenatal maternal or postnatal child environ- mental tobacco smoke exposure and neurodevelopmental and behavioral problems in children. Environ Health Perspect. 1999, 107, 991-1000.
9. Windham G, Eaton A, Hopkins B. Evidence for an association between environmental tobacco smoke exposure and birthweight: a meta-analysis and new data. Paediatr Perinat Epidemiol. 1999, 13, 35-57.
10. SRNT Subcommittee on Biochemical Verification. Biochemical verification of tobacco use and cessation. Nicotine Tob Res. 2002, 4, 149-59.
11. Cummings S, Richard R. Optimum cutoff points for biochemical validation of smoking status. Am J Public Health. 1988, 78, 574-575.
12. Misra D, Nguyen R. Environmental tobacco smoke and low birth weight: a hazard in the workplace? Environ Health Perspectives. 1999, 107, suppl. 6, 879-904.
13. Siegmund B, Leitner E, Pfannhauser W. Determination of the nicotine content of vari- ous edible nightshades (Solanaceae) and their products end estimation of the associat- ed dietary nicotine intake. J Agric Food Chem. 1999, 47, 3113-3120.
14. Bardy A, Seppala T, Lillsunde P, [et al.]. Objectively measured tobacco exposure during pregnancy: neonatal effects and relation to maternal smoking. Br J Obstet Gynaecol.
1993, 100, 721-726.
15. Smirnoff T. Smoothing methods in statistics. New York: Springer-Verlag,1998.
16. Hanke W. Spo∏eczne, zawodowe I Êrodowiskowe czynniki ryzyka wczeÊniactwa i hipotrofii p∏odu w regionie ∏ódzkim. Rozprawa habilitacyjna. ¸ódê: Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy, 1999, 1-130.
17. Fortier I, Marcoux S, Brisson J. Passive smoking during pregnancy and risk of delivering a small-for-gestational-age infant. Am J Epidemiol. 1994, 139, 294-310.
18. Martin T, Bracken M. Association of low birth weight with passive smoke exposure in pregnancy. Am J Epidemiol. 1986, 124, 633-642.
19. Ahlborg G, Bodin L. Tobacco smoke exposure and pregnancy outcome among work- ing women. A prospective study at prenatal care centers in Orebro County, Sweden.
Am J Epidemiol. 1991, 133, 338-347.
20. McDonald S, Perkins S, Walker M. Correlation between self-reported smoking status and serum cotinine during pregnancy.Addict Behav. 2005, 30, 853-857.
21. English P, Eskenazi B, Christianson R. Black-white differences in serum cotinine levels among pregnant women and subsequent effects on infant birthweight.Am J Public Health. 1994, 84, 1439-1443.
22. Klebanoff M, Levine R, Clemens J, [et al.]. Serum cotinine concentration and self- reported smoking during pregnancy.Am J Epidemiol. 1998, 148, 259-262.
23. Parna K, Rahu M, Youngman L. Self-reported and serum cotinine-validated smoking in pregnant women in Estonia. Matern Child Health J. 2005, 9, 385-392.
24. Kharrazi M, DeLorenze G, Kaufman F, [et al.]. Environmental tobacco smoke and preg- nancy outcome. Epidemiology. 2004, 15, 660-670.
25. U.S. Environmental Protection Agency. Respiratory health effects of passive smoking, lung cancer and other disorders. Washington DC. EPA/600/6-90/006F, 1992.
IV Ogólnopolskie Sympozjum
„POST¢PY W DIAGNOSTYCE I LECZENIU ENDOMETRIOZY”
¸ódê
Na sympozjum zapraszajà:
Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki Klinika Ginekologii Operacyjnej ICZMP
Sekcja Endometriozy PTG
9 listopada 2 0 0 7
Miejsce obrad:
Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki”
– Pawilon Ginekologiczno-Po∏o˝niczy
¸ódê, ul. Rzgowska 281/289 Program
8 listopada 2007
Warsztaty z diagnostyki i leczenia endometriozy 9 listopada 2007
Program naukowy:
I. Aktualne poglàdy dotyczàce diagnostyki i leczenia endometriozy
II. Endometrioza w Êwietle wspó∏czesnych badaƒ a. Post´py w badaniach molekularnych
i immunologicznych
b. Post´py w badaniach biochemicznych c. Nowe spostrze˝enia w profilaktyce
i leczeniu endometriozy III. Zebranie wyborcze
Op∏aty:
do dnia 31 lipca 2007 – 200z∏
od dnia 1 sierpnia 2007 – 300z∏
Koszt uczestnictwa w warsztatach – 200z∏
Wp∏aty nale˝y dokonywaç na konto: PKO S.A. II Oddzia∏ ¸ódê 7 0 1 2 4 0 3 0 2 8 1 1 1 1 0 0 0 0 2 8 2 2 2 0 9 7 z dopiskiem: „Endometrioza”
Termin nadsy∏ania prac zredagowanych zgodnie z regulaminem Ginekologii Polskiej up∏ywa z dniem 30.09.2007
Klinika Ginekologii Operacyjnej ICZMP, 93-338 ¸ódê, ul. Rzgowska 281/289 tel. 042 271 15 16, fax: 042 271 14 60
Przewodniczàcy Komitetu Organizacyjnego doc. dr hab. med., prof. nadzw. UM w ¸odzi
Krzysztof Szy∏∏o
Przewodniczàcy Komitetu Naukowego prof. dr hab. med.
Antoni Palatyƒski
