4 6 % ' ) 4 3 + 0 Á ( 3 ; )
ginekologia
Kliniczne znaczenie mikroprzerzutów
w węzłach chłonnych w raku szyjki macicy
Clinical significance of lymph node micrometastases in cervical cancer
0DUFLQĝQLDGHFNL
16DPERU6DZLFNL
16]\PRQ:RMW\ODN
20DUFLQ/LUR
1'DULXV]:\GUD
11 Katedra i Klinika Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Endokrynologii Ginekologicznej, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska
2 Katedra i Zakład Patomorfologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska
Streszczenie
Przerzuty do węzłów chłonnych większości nowotworów pochodzenia nabłonkowego stanowią najważniejszy czynnik rokowniczy oraz pozwalają przewidzieć wyniki leczenia operacyjnego i adjuwantowego. Informacja o stanie węzłów chłonnych pozwala zaplanować właściwe leczenie. Pomimo postępu w onkologii ginekologicznej wciąż nie zostało ustalone znaczenie, jakie mogą mieć mikroprzerzuty w raku szyjki macicy, a w szczególności mikroprze- rzuty znalezione w pozawartowniczych węzłach chłonnych, oceniane metodą ultrastagingu. Celem artykułu jest zapoznanie czytelnika ze stanem aktualnej wiedzy na temat mikroprzerzutów w raku szyjki macicy. Autorzy starają się dać odpowiedź na pytanie o korzyści wynikające z oceny węzłów chłonnych w poszukiwaniu mikroprzerzutów w raku szyjki macicy i omówić wyłaniające się wątpliwości.
Słowa kluczowe: rak szyjki macicy / mikroprzerzuty / ZĊzáy cKáoQQe / rokowanie /
/ znaczenie /
Abstract
In most cancers of epithelial origin, metastases to the lymph nodes constitute the most important prognostic factor and are predictive of the results of the surgical and adjuvant therapies. Data on the lymph node status allows to design an appropriate treatment plan. Despite advances in gynecologic oncology, the importance of lymph node micrometastases in cervical cancer, especially in nonsentinel lymph nodes which are detected by ultrastaging, has not been fully elucidated. The purpose of the article is to familiarize the reader with the state of current knowledge on cervical cancer micrometastases. The authors attempt to answer the question about the benefits of lymph node assessment in the search for micrometastases in cervical cancer, as well as to address emerging doubts.
Key words: cervical cancer / micrometastates / lymph nodes / factor predict /
Otrzymano: 22.04.2013
Zaakceptowano do druku: 30.07.2013 Adres do korespondencji:
Marcin Śniadecki,
Katedra i Klinika Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Endokrynologii Ginekologicznej, Gdański Uniwersytet Medyczny, ul. Kliniczna 1a,
80-402 Gdańsk, Poland.
tel.: 58 349 34 41, fax: 58 341 80 03 E-mail: marcinsniadecki@gumed.edu.pl,
ginekologia 4 6 % ' ) 4 3 + 0 Á ( 3 ; ) +MRIOSP4SP
Marcin Śniadecki et al. Kliniczne znaczenie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych w raku szyjki macicy.
Wstęp
2EHFQRĞüSU]HU]XWyZGRZĊ]áyZFKáRQQ\FKMHVWX]QDZDQD
]DQDMZDĪQLHMV]\F]\QQLNURNRZQLF]\LSUHG\NF\MQ\ZLĊNV]RĞFL
QRZRWZRUyZ ]áRĞOLZ\FK SRFKRG]HQLD QDEáRQNRZHJR NWyU\P
MHVWWDNĪHUDNV]\MNLPDFLF\3U]\W\P]DUyZQROLF]ED]DMĊW\FK
ZĊ]áyZZLHONRĞüSU]HU]XWXMDNLMHJRORNDOL]DFMDZREUĊELHZĊ
]áDFKáRQQHJR SR]DWRUHENRZDUR]OHJáH]DMĊFLHZĊ]áDF]\ZLHOR
RJQLVNRZRĞüSU]HU]XWX ZSá\ZDMąQDGHF\]MHRURG]DMXOHF]HQLD
SU]HZLG\ZDQLXMHJRZ\QLNyZLURNRZDQLX>1@3RPLPRWHJR
ĪH Z XQLZHUVDOQ\P V\VWHPLH 710 (Tumor Node Metastasis) LQIRUPDFMDRVWDWXVLHZĊ]áyZFKáRQQ\FKVWDQRZLMHGHQ]WU]HFK
SRGVWDZRZ\FK HOHPHQWyZ NODV\¿NDFML ]DDZDQVRZDQLD QLH MHVW
XMĊWDZNODV\¿NDFML),*2(Féderation Internationale de Gyné- cologie et d’Obstétrique) 7D QLHVSyMQRĞü Z\QLND MDN SRGDMH
),*2]UyĪQ\FKPRĪOLZRĞFLGLDJQRVW\F]QROHF]QLF]\FKNUDMyZ
]U]HV]RQ\FKZWHMRUJDQL]DFMLDOHUyZQLHĪ]QLHSHZQRĞFLRGQR
ĞQLHU]HF]\ZLVWHMLVWRWQRĞFLUROLZĊ]áyZFKáRQQ\FKMDNRRVREQHM
ORNDOL]DFML ]DDZDQVRZDQLD PLHMVFRZRUHJLRQDOQHJR SRPLĊG]\
SU]\PDFLF]DPLDNRVWQ\PLĞFLDQDPLPLHGQLF\5R]ELHĪQRĞüNOD
V\¿NDFMLRGQRVLVLĊGRNDĪGHJRDVSHNWXSU]HU]XWyZGRZĊ]áyZ
PDNURLPLNURSU]HU]XWyZDURVQąFDURODZĊ]áyZZDUWRZQLF]\FK
Z ZLHOX QRZRWZRUDFK VNáDQLD GR ]DVWDQRZLHQLD VLĊ MDN GDOHFH
LFKRFHQDMHVWSU]\GDWQDZSRVWĊSRZDQLXZUDNXV]\MNLPDFLF\
1. Rozwój koncepcji węzła wartowniczego w onkologii ze szczególnym
uwzględnieniem potencjalnych korzyści w raku szyjki macicy
,GHDZĊ]áDFKáRQQHJRZDUWRZQLF]HJR(SLN±sentinel lymph node SROHJD QD Z\NU\ZDQLX QDMEDUG]LHM SUDZGRSRGREQHM GUR
JLV]HU]HQLDVLĊSU]HU]XWX]SLHUZRWQHJRJX]DQRZRWZRURZHJR
=RVWDáDRQDSRUD]SLHUZV]\RSLVDQDSU]H]*RXOGDLZVSZUDNX
ĞOLQLDQNL >@:SURZDG]HQLH WHM NRQFHSFML E\áR RSDUWH QD ]DáR
ĪHQLDFK ĪH 1 LQZD]MD JX]D GR ZĊ]áD FKáRQQHJR QDOHĪąFHJR GR SLHUZV]HM VWDFML ZVND]XMH QD VWDQ FDáHJR GRU]HF]D ZĊ]áRZHJR RUD] ĪH 2 URNRZDQLH ZLąĪąFH VLĊ ] XVXQLĊFLHP MHG\QLH ZĊ]áD FKáRQQHJR ZDUWRZQLF]HJR QLH UyĪQL VLĊ Z VSRVyE LVWRWQ\ VWDW\
VW\F]QLH RG WHJR ]ZLą]DQHJR ] UDG\NDOQ\P XVXQLĊFLHP ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK >@'DOV]\P HWDSHP UR]ZRMX WHM NRQFHSFML E\áR XĪ\FLH ĞURGND NRQWUDVWRZHJR SRGDZDQHJR GR GUyJ FKáRQQ\FK L EDGDQLD UDGLRORJLF]QHJR Z UDNX SUąFLD D WHFKQLND ] XĪ\FLHP ]QDF]QLND UDGLRDNW\ZQHJR L QLHELHVNLHJR EDUZQLND EáĊNLWX PHW\OHQRZHJR OXE EáĊNLWX SDWHQWRZHJR 9 ]RVWDáD ]DVWRVRZDQD ] SRZRG]HQLHP Z UDNX SLHUVL L F]HUQLDNX VNyU\ RNRáR SLĊWQDĞFLH L WU]\G]LHĞFL ODW SyĨQLHM >1 @
0RĪOLZRĞü ]UHDOL]RZDQLD WHM NRQFHSFML ]RVWDáD XGRZRGQLR
QD Z QRZRWZRUDFK NWyUH Z SLHUZV]HM NROHMQRĞFL GDMą SU]HU]XW\
SU]HGH ZV]\VWNLP GURJą QDF]\Ĕ FKáRQQ\FK 'R WHM JUXS\ ]DOL
F]DMą VLĊ F]HUQLDN VNyU\ UDN SLHUVL QRZRWZRU\ QDU]ąGyZ SáFLR
Z\FK WDNLH MDN UDN V]\MNL PDFLF\ L UDN EáRQ\ ĞOX]RZHM WU]RQX PDFLF\ RUD] QRZRWZRU\ XNáDGX SRNDUPRZHJR PLQ UDN ĪRáąGND
>11@: RGQLHVLHQLX GR UDND SLHUVL F]XáRĞü PHWRG\ UDGLRL]RWR
SRZHM ] XĪ\FLHP SU]HGRSHUDF\MQHM VF\QW\JUD¿L L ĞUyGRSHUDF\MQH
JR XĪ\FLD GHWHNWRUD SURPLHQLRZDQLD JDPPD OLF]QLND *HLJHUD VáXĪąF\FK GR LGHQW\¿NDFML ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK ZDUWRZQLF]\FK
Z\QLRVáD >@ :\NRQDOQRĞü WHM SURFHGXU\ GDáD SRGVWDZĊ GR X]QDQLD ELRSVML ZĊ]áD ZDUWRZQLF]HJR (SLND – sentinel lymph node dissection) MDNR SRĪąGDQHJR HOHPHQWX RFHQ\ ]DDZDQVRZD
QLD NOLQLF]QRSDWRORJLF]QHJR Z WHM FKRURELH : ZLĊNV]RĞFL QRZR
WZRUyZ ] XZDJL QD EUDN Z\VWDUF]DMąF\FK GRZRGyZ QDXNRZ\FK
QLH ]GH¿QLRZDQR MHV]F]H GRNáDGQLH JUXS\ FKRU\FK PRJąF\FK RGQLHĞü NRU]\Ğü URNRZQLF]ą ] SLND : ĪDGQ\P ] QRZRWZRUyZ ]áRĞOLZ\FK SLND QLH VWDQRZL UyZQLHĪ MDN GRWąG REOLJDWRU\MQHJR HOHPHQWX SRVWĊSRZDQLD
: UDNX V]\MNL PDFLF\ L LQQ\FK QRZRWZRUDFK NRU]\ĞFL OHF]
QLF]H L URNRZQLF]H PRJą Sá\Qąü ]H ]ZLĊNV]HQLD GRNáDGQRĞFL EDGDQLD ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK JG\Ī ZV]\VWNLH LVWRWQH GURJL V]H
U]HQLD VLĊ SU]HU]XWyZ PRJą SRWHQFMDOQLH ]RVWDü Z\NU\WH D ZĊ
]á\ Z W\FK GURJDFK GRNáDGQLH ]EDGDQH 2 VHOHNFML (triaging) SD
FMHQWHN Z NLHUXQNX ]DELHJX FKLUXUJLF]QHJR OXE UDGLRWHUDSLL OXE Z\ZDĪHQLD WHUDSLL RUD] SRGQRV]RQHM SU]H] QLHNWyU\FK QD
XNRZFyZ SRWU]HELH EDGDĔ QDG SLN Z QRZRWZRUDFK ]áRĞOLZ\FK X NRELHW UyZQLHĪ ]H Z]JOĊGX QD IDNW LĪ ]QDF]QD F]ĊĞü ] QLFK SOD
QXMH ]DMĞFLH Z FLąĪĊ 8VWDOHQLH VWDQX RQNRORJLF]QHJR SDFMHQWNL
D ] GUXJLHM VWURQ\ XQLNQLĊFLH QLHSRWU]HEQHM OLPIDGHQHNWRPLL UD
GLR L FKHPLRWHUDSLL OXE QLHZáDĞFLZ\FK ]DNUHVyZ W\FK WHUDSLL Vą Z W\P Z]JOĊG]LH EDUG]R ZDĪQH
2. Znaczenie kliniczne identyfikacji
mikroprzerzutów w węzłach chłonnych w raku szyjki macicy
&]\ PRĪQD RSLHUDü VLĊ W\ONR QD OHF]HQLX FKLUXUJLF]Q\P Z SU]\SDGNX RJUDQLF]RQHM FKRURE\ ZĊ]áRZHM (minimal lymph node disease)" .RQVHQVXV Gynecologic Oncology Group *2*
XVWDORQ\ SU]HG SRQDG ODW\ VWZLHUG]Dá ĪH SRRSHUDF\MQD UDGLR
WHUDSLD Z SU]\SDGNX UDND V]\MNL PDFLF\ ,% ZJ ),*2 ] 1 GR GRGDWQLPL ZĊ]áDPL FKáRQQ\PL QLH SRSUDZLD SU]HĪ\FLD Z SR
UyZQDQLX GR VDPHJR OHF]HQLD FKLUXUJLF]QHJR >1@ .RQFHSFMD WD XOHJDáD GDOV]\P PRG\¿NDFMRP >@ DĪ GR SRGGDQLD Z ZąWSOLZRĞü WHM WH]\ L Z\ND]DQLD ĪH NDĪGD LORĞü GRGDWQLFK ZĊ]áyZ PD ]QD
F]HQLH L Z\PDJD ]DVWRVRZDQLD UDGLRWHUDSLL SRRSHUDF\MQHM Z FHOX SRSUDZ\ URNRZDQLD >1 1@ : EDGDQLX *DUJ L ZVS NWyU]\ DQD
OL]RZDOL GHF\]MH F]áRQNyZ Society of Gynecologic Oncologists RGQRĞQLH UDG\NDOQHJR XVXZDQLD PDFLF\ SU]\ GRGDWQLFK ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK Z\NU\W\FK Z F]DVLH RSHUDFML Z\ND]DQR ĪH F]ĊVWRĞü Z\NRQ\ZDQLD SU]H] QLFK WHM SURFHGXU\ URVáD Z PLDUĊ VWDQX ]D
DZDQVRZDQLD ZĊ]áRZHJR FKRURE\ >1@ : W\P NRQWHNĞFLH UROD PLNURSU]HU]XWyZ VWDMH VLĊ NROHMQ\P WHPDWHP G\VNXVML JG\Ī PLNURSU]HU]XW\ PRJą WDNĪH QDOHĪHü GR JUXS\ SU]HU]XWyZ R ]QD
F]HQLX SUHG\NF\MQ\P L URNRZQLF]\P 3RZVWDáD UyZQLHĪ L UR]ZL
QĊáD VLĊ NRQFHSFMD GRNáDGQLHMV]HM RFHQ\ KLVWRORJLF]QHM ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK Z ultrastagingu SROHJDMąF\P QD VHU\MQ\P FLĊFLX VNUDZNyZ FR GR 2 P L EDUZLHQLX LFK KHPDWRNV\OLQą RUD]
HR]\Qą ] OXE EH] XĪ\FLD WHFKQLN LPPXQRKLVWRFKHPLF]Q\FK >1@
FR SR]ZROLáR QD SHZQH Z\NU\ZDQLH PLNURSU]HU]XWyZ ,FK Z\
NU\FLH Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK SLN L SR]DZDUWRZQLF]\FK ± nSLN PRĪH SRGQLHĞü áąF]Qą OLF]EĊ GRGDWQLFK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK 0RJą E\ü RQH WDNĪH MHG\Q\PL ]QDOH]LRQ\PL SU]HU]XWRZ\PL ZĊ]áDPL
3RPLPR XGDQ\FK SUyE SUHF\]RZDQLD ]QDF]HQLD SLN QLH ]RVWDáR MHGQDN XGRZRGQLRQH ]QDF]HQLH SU]HU]XWyZ GR nSLN =H Z]JOĊGX QD F]DV Z MDNLP SRMHG\QF]H ZĊ]á\ FKáRQQH PRJą E\ü ]EDGDQH PHWRGą ultrastagingu LFK ĞUyGRSHUDF\MQH ]QDF]HQLH PRĪH E\ü RJUDQLF]RQH
: RNRáR 1 Z\NU\ZD VLĊ PLNURSU]HU]XW\ Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK RNUHĞORQ\FK MDNR XMHPQH Z EDGDQLX UXW\QRZ\P >1 @
3R]D GRNáDGQą RFHQą SLN MDNą RIHUXMH PHWRGD ultrastagingu
LVWRWQH PRĪH VLĊ RND]Dü MHM ]QDF]HQLH Z RNUHĞODQLX ]DVLĊJX RSH
UDFML GRW\F]ąFHM ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK 3RGREQH NRQWURZHUVMH QLH
]RVWDá\ UR]ZLDQH X SDFMHQWHN ] UDNLHP SLHUVL :HGáXJ GH¿QLFML American Joint Committee on Cancer (AJCC) XVWDORQHM GOD UDND SLHUVL PLNURSU]HU]XW\ WR GHSR]\W\ QRZRWZRURZH Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK ZLHONRĞFL RG 2 PP OXE ZLĊFHM QLĪ 2 NRPyUHN QR
ZRWZRURZ\FK GR 2 PP ZáąF]QLH >2@ 3U]\ WDN ]GH¿QLRZDQ\P SU]HG]LDOH EUDN UyĪQLF\ Z ]QDF]HQLX URNRZQLF]\P PRĪH QLH E\ü U]HF]\ZLVW\ ]ZáDV]F]D JG\ SU]HU]XW PD EOLVNR 2 PP OXE QLHFR PQLHM QLĪ 2 NRPyUHN =DGDQH S\WDQLH SRZLQQR ZLĊF EU]PLHü QDVWĊSXMąFR F]\ Z NWyU\PNROZLHN ZĊĨOH FKáRQQ\P Z\VWĊSXMą SU]HU]XW\ MHĞOL SU]HU]XW\ R]QDF]DMą WDNĪH Z\VWĊSRZDQLH EDUG]R GUREQ\FK RJQLVN DOH QLH SRMHG\QF]\FK NRPyUHN " &]ĊĞFLRZR QD WR S\WDQLH RGSRZLHG]LDá &LEXOD L ZVS Z SUDF\ RFHQLDMąFHM ]QD
F]HQLH URNRZQLF]H ÄFKRURE\ ZĊ]áRZHM R PDáHM REMĊWRĞFL´ DOER ÄSU]HU]XWyZ R PDáHM REMĊWRĞFL GR ZĊ]áyZ´ low volume sentinel lymph node disease OXE minimal lymph node disease QLH PD MHV]F]H RJyOQLH SU]\MĊWHJR WHUPLQX SROVNLHJR GH¿QLXMąF Mą MDNR PLNURSU]HU]XW\ L L]RORZDQH NRPyUNL QRZRWZRURZH QLH MDNR OLF]EĊ PLNUR OXEL PDNURSU]HU]XWRZ\FK ZĊ]áyZ >21@ : JUXSLH
FKRU\FK ] ZF]HVQ\P UDNLHP V]\MNL PDFLF\ VWDGLD ),*2 ,$ ± ,, XĪ\ZDMąF WHFKQLNL ultrastagingu Z RFHQLH SLN ]QDOH
]LRQR 1 PDNURSU]HU]XWyZ 11 PLNURSU]HU]XWyZ L
L]RORZDQ\FK NRPyUHN QRZRWZRURZ\FK 6WZLHUG]RQR WDNĪH
ĪH RGVHWHN PLNURSU]HU]XWyZ Z]UDVWD ZUD] ]H VWDGLXP QRZRWZRUX
± ZH ZF]HVQ\P VWDGLXP ),*2 ,$ Z\VWĊSXMH X SDFMHQWHN
D Z ĞUHGQLR]DDZDQVRZDQ\P VWDGLXP ),*2 ,, $ L % ± X 12
: 2 SU]\SDGNDFK ÄFKRURED ZĊ]áRZD R PDáHM REMĊWRĞFL´
]RVWDáD Z\NU\WD Z SLN D PDNURSU]HU]XW\ Z\NU\WR Z EDGDQLX UXW\QRZ\P Z SR]RVWDá\FK ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK PLHGQLF\ : RVWD
WHF]QHM RFHQLH VWDQX ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK DXWRU]\ SRGDOL RGVHWNL SDFMHQWHN Z JUXSDFK ] QHJDW\ZQ\PL SRG Z]JOĊGHP SU]HU]X
WyZ ZĊ]áDPL FKáRQQ\PL Z\QRV]ąF\ PDNURSU]HU]XWDPL
± 211 PLNURSU]HU]XWDPL ± 1 L SRMHG\QF]\PL NRPyUNDPL QRZRWZRURZ\PL ± 2GVHWHN Z\QLNyZ IDáV]\ZLH XMHPQ\FK PDNURSU]HU]XW\ SU]\ XMHPQ\P SLN Z\QLyVá 2 EĊGąF XG]LD
áHP 1 QD SDFMHQWHN >21@ 1D SRGVWDZLH W\FK Z\QLNyZ SR
ZVWDMH S\WDQLH MDNą OLF]EĊ PLNURSU]HU]XWyZ Z nSLN XGDáRE\ VLĊ Z\NU\ü SU]\ GRGDWQLFK D MDNą SU]\ XMHPQ\FK SLN" ,VWRWQH MHVW UyZQLHĪ S\WDQLH R ZáDĞFLZH OHF]HQLH ± F]\ Z\NU\FLH PLNURSU]H
U]XWyZ QDZHW Z RVREQ\FK ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK ZOLF]DMąF SLN PD ]QDF]HQLH URNRZQLF]H L SUHG\NF\MQH RUD] Z\PDJD SRV]HU]R
QHM RSHUDFML ZĊ]áRZHM SU]\MPXMąF MDNR WáR SUREOHPX UDND SLHUVL L GXĪ\ RGVHWHN Z\NU\ZDQ\FK SU]HU]XWyZ Z nSLN 1 Z EDGD
QLX HXURSHMVNLP $0$526 >22@" 6WZLHUG]RQR WDNĪH EUDN UyĪQLF Z F]ĊVWRĞFL Z]QyZ SRPLĊG]\ JUXSDPL SDFMHQWHN ] GRGDWQLP SRG Z]JOĊGHP SU]HU]XWyZ SLN OHF]RQ\FK UDG\NDOQLH L W\ONR ] ELRSVMą SLN EDGDQLH DPHU\NDĔVNLH $&262* =11 >2@ 2GSRZLHG
QLNL W\FK EDGDĔ Z UDNX V]\MNL PDFLF\ ]JRGQLH ] ZLHG]ą $XWRUyZ MHV]F]H QLH SRZVWDá\
,QQ\P ]DJDGQLHQLHP MHVW RFHQD SU]HU]XWyZ Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK SRGF]DV EDGDQLD GRUDĨQHJR =DJDGQLHQLH WR GRW\F]\
SU]HGH ZV]\VWNLP ZF]HVQHJR UDND V]\MNL PDFLF\ -HĪHOL ]RVWDQą VWZLHUG]RQH SU]HU]XW\ NRQLHF]QD MHVW GDOV]D RSHUDFMD XVXQLĊFLD SR]RVWDá\FK ZĊ]áyZ : ]DOHĪQRĞFL RG Z\QLNX EDGDQLD RVWDWHF]
QHJR ± SU]\ GRGDWQLFK ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK VWRVXMH VLĊ OHF]HQLH X]XSHáQLDMąFH D Z SU]\SDGNX UDND R QLVNLP U\]\NX SU]HU]XWyZ GR ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK L XMHPQ\P SLN UR]ZDĪHQLH MHJR RPLQLĊ
FLD 1LH ZLDGRPR F]\ SU]\ REHFQ\FK W\ONR 1 GR 2 PLNURSU]H
U]XWDFK Z SLN SREUDQ\FK REXVWURQQLH L EUDNX LQQ\FK SU]HU]X
WyZ PRĪQD E\ ]DQLHFKDü RSHUDFML UDG\NDOQHM Z REUĊELH ZĊ]áyZ
FKáRQQ\FK FKRü SHZQD PLQLPDOQD OLF]ED ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK PXVLDáDE\ E\ü XVXQLĊWD .ZHVWLD NRQLHF]QRĞFL UDGLRWHUDSLL MH
ĞOL WDN WR F]\ Z PLQLPDOQ\P ]DNUHVLH Z W\P SU]\SDGNX QLH MHVW Z\MDĞQLRQD L SRGREQLH MDN Z UDNX SLHUVL SRZLQQD E\ü ]EDGDQD
1LH XOHJD MHGQDN ZąWSOLZRĞFL IDNW ĪH Z NDĪG\P SU]\SDGNX UDND V]\MNL PDFLF\ ultrastaging PRĪH VáXĪ\ü SRSUDZLH LGHQW\¿NDFML SU]HU]XWyZ L PLHü ZSá\Z QD SRVWĊSRZDQLH SRRSHUDF\MQH >1
22@ 7DEHOD 1 : RGQLHVLHQLX GR QDW\FKPLDVWRZHM GHF\]ML R OHF]HQLX SUREOHPHP PRĪH VLĊ MHGQDN RND]Dü Z\VRNL RGVHWHN EáĊGQHJR RNUHĞODQLD VWDQX SLN SRG NąWHP Z\VWĊSRZDQLD Z QLFK PLNURSU]HU]XWyZ Z ZDUXQNDFK ĞUyGRSHUDF\MQ\FK Z\QRV]ąF\
QDZHW 2 ZHGáXJ EDGDQLD 6ODPD L ZVS >2@
1D Z\VRNLH U\]\NR REHFQRĞFL SU]HU]XWyZ Z ZĊ]áDFK FKáRQ
Q\FK PRJą ZSá\ZDü SRGREQH F]\QQLNL FR Z LQQ\FK QRZRWZR
UDFK QS F]HUQLDNX L UDNX SLHUVL LQQ\ QLĪ QDMF]ĊVWV]\ W\S KL
VWRORJLF]Q\ adenocarcinoma ZLHONRĞü JX]D SLHUZRWQHJR !2 FP OLF]ED L ZLHONRĞü SU]HU]XWyZ Z REUĊELH ZĊ]áD OXE OLF]ED SU]HU]XWRZ\FK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK SU]HU]XW SR]DWRUHENRZ\
OLF]ED ZĊ]áyZ 2 VWZLHUG]HQLH QDFLHNDQLD SU]HVWU]HQL QDF]\Ĕ FKáRQQ\FK SR]D JX]HP lymphovascular space invasion – LVSI QDFLHNDQLH SU]\PDFLF]D &]\QQLNL WH PDMą LVWRWQ\ ZSá\Z QD Z\
VWĊSRZDQLH SU]HU]XWyZ Z UHJLRQDOQ\P VSá\ZLH FKáRQQ\P L ZSá\
ZDMą QD URNRZDQLH FR GR OHWQLHJR SU]HĪ\FLD >2 2 1@
:Ċzáy wartownicze
&LEXOD L ZVS Z\ND]DOL ĪH PLNURSU]HU]XW\ PDMą ]QDF]H
QLH URNRZQLF]H RGQRĞQLH GR SU]HĪ\FLD FDáNRZLWHJR WDN MDN ZĊ
]á\ FKáRQQH ] PDNURSU]HU]XWDPL DOH QLH RGQRĞQLH GR SU]HĪ\FLD ZROQHJR RG Z]QRZ\ >21@ 0LNURSU]HU]XW\ MHGQDN UyĪQLą VLĊ RG SRMHG\QF]\FK NRPyUHN QRZRWZRURZ\FK NWyUH QLH Z\ND]Dá\
]QDF]HQLD RGQRĞQLH GR FDáNRZLWHJR SU]HĪ\FLD DQL F]DVX GR Z]QR
Z\ : V]DFRZDQLX U\]\ND Z]JOĊGQHJR PDNUR D QDVWĊSQLH PL
NURSU]HU]XW\ PLDá\ QDMZLĊNV]ą ZDUWRĞü URNRZQLF]ą >21@= NROHL Z SUDF\ +RUQD L ZVS ),*2 ,% ± ,,% VNUyFRQ\ F]DV GR Z]QRZ\
E\á XG]LDáHP ZLĊNV]HJR RGVHWND SDFMHQWHN ] PLNURSU]HU]XWDPL QLĪ EH] MDNLFKNROZLHN SU]HU]XWyZ >2@ 7U]HED MHGQDN ]D]QDF]\ü
ĪH DQDOL]RZDQD JUXSD PLDáD MXĪ VWZLHUG]RQH SU]HU]XW\ ZĊ]áRZH
] NWyU\FK Z\G]LHORQR GRSLHUR JUXSĊ SDFMHQWHN ] PLNURSU]HU]XWD
PL 222 D FKRUH ] QHJDW\ZQ\PL SRG Z]JOĊGHP SU]HU]XWyZ ZĊ]áDPL FKáRQQ\PL QLH E\á\ SRGGDQH SRQRZQHM RFHQLH >2@ 1LH ZLDGRPR ]DWHP MDNL MHVW U]HF]\ZLVW\ RGVHWHN XMHPQ\FK ZĊ]áyZ
WDNĪH SRG Z]JOĊGHP PLNURSU]HU]XWyZ
:Ċzáy pozawartownicze
,VWQLHMą NRQFHSFMH PyZLąFH R PRĪOLZRĞFL XQLNQLĊFLD FDá
NRZLWHM OLPIDGHQHNWRPLL X SDFMHQWHN ] QLVNLP U\]\NLHP SU]H
U]XWyZ GR ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK SR]DZDUWRZQLF]\FK Z SU]\SDGNX UDND SLHUVL F]HUQLDND VNyU\ X FKRU\FK ] PLQLPDOQ\PL ]PLDQDPL SU]HU]XWRZ\PL Z SLN >2 @ =PLDQ\ SLHUZRWQH SRZVWDáH X FKRU\FK Z WHM JUXSLH Z\ND]XMą VLĊ WDNLPL VDP\PL FHFKDPL MDN X W\FK SDFMHQWyZ NWyU]\ Z RJyOH QLH PDMą SU]HU]XWyZ GR ZĊ
]áyZ FKáRQQ\FK ,GąF Z ĞODG ]D NRQFHSFMą ZĊ]áD ZDUWRZQLF]HJR
Z W\FK SU]\SDGNDFK PRĪQD E\ ]UH]\JQRZDü ] FDáNRZLWHM OLPID
GHQHNWRPLL
: QDMZLĊNV]\P GR WHM SRU\ SRG Z]JOĊGHP OLF]E\ SDFMHQWHN DUW\NXOH &LEXOL L ZVS QLH RNUHĞORQR SUHG\NF\MQHM DQL URNRZQL
F]HM UROL SU]HU]XWyZ GR nSLN >21@ 0RĪQD W\ONR SU]\SXV]F]Dü ĪH PDMą RQH WDNLH VDPR ]QDF]HQLH URNRZQLF]H MDN PLNURSU]HU]XW\
Z SLN ZVND]XMąF QD SRWU]HEĊ LFK Z\NU\ZDQLD Z WHQ VDP VSRVyE
± PHWRGą ultrastagingu
ginekologia 4 6 % ' ) 4 3 + 0 Á ( 3 ; ) +MRIOSP4SP
Marcin Śniadecki et al. Kliniczne znaczenie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych w raku szyjki macicy.
3. Metody identyfikacji mikroprzerzutów w węzłach chłonnych
3.1. Aspekt techniczny
,VWQLHMą GZLH PHWRG\ Z\NU\ZDQLD ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK EDUZ
QLNRZD RUD] L]RWRSRZD 0HWRGĊ L]RWRSRZą PRĪQD SRG]LHOLü QD GZLH WHFKQLNL ± Z\NU\ZDQLH ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK ]D SRPRFą OLP
IRVF\QW\JUD¿L L SU]\ XĪ\FLX GHWHNWRUD SURPLHQLRZDQLD JDPPD
&]XáRĞü Z\NU\ZDQLD SLN Z UDNX V]\MNL PDFLF\ ZDKD VLĊ RG
GR 1 ELRUąF SRG XZDJĊ DVSHNW\ NOLQLF]QH L SDWRORJLF]QH
.DĪGD ] PHWRG RVREQR SR]ZDOD QD X]\VNDQLH UyĪQHJR RGVHWND Z\NU\ZDQ\FK ZĊ]áyZ L PD VZRMH RJUDQLF]HQLD GODWHJR SRZLQ
Q\ E\ü RQH VWRVRZDQH QLHRGáąF]QLH >@ 1D ]ZLĊNV]HQLH RGVHWND Z\NU\ZDQLD SU]HU]XWyZ Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK SU]\DRUWDOQ\FK PD ZSá\Z áąF]HQLH PHWRG\ UDGLRL]RWRSRZHM ] EDUZQLNRZą EH]
Z]JOĊGX QD W\S KLVWRORJLF]Q\ L ]DDZDQVRZDQLH QRZRWZRUX >@
: PHWRG]LH L]RWRSRZHM PRĪQD QLH Z\NU\ü GUREQ\FK ZĊ]áyZ ]QDMGXMąF\FK VLĊ Z SU]\PDFLF]X ± PRĪH WR GRW\F]\ü GR
FKRU\FK ] UDNLHP Z VWRSQLX ,%1,,$ ZJ ),*2 > @
3.2. Aspekt histopatologiczny
1LHNWyU]\ DXWRU]\ VXJHUXMą ĪH MDNRĞü SU]HSURZDG]RQHM SUR
FHGXU\ LGHQW\¿NDFML ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK ZDUWRZQLF]\FK Z\UDĪD
MąFHM VLĊ RGVHWNLHP Z\QLNyZ IDáV]\ZLH XMHPQ\FK ]DOHĪ\ MHG\QLH RG ZáDĞFLZHJR ÄRSW\PDOQHJR´ stagingu ]QDOH]LHQLD ZĊ]áyZ Z\EDUZLRQ\FK EąGĨL Z\NU\W\FK PHWRGą UDGLRL]RWRSRZą SR REX VWURQDFK PLHGQLF\ 3RWZLHUG]Lá\ WR VWZLHUG]RQH VWDW\VW\F]QLH ]QDPLHQQH UyĪQLFH SRPLĊG]\ RGVHWNDPL Z\NU\ZDQLD PLNURSU]H
U]XWyZ Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK ZDUWRZQLF]\FK Z\NU\W\FK SR MHG
QHM 11 L SR GZyFK VWURQDFK %DGDF]H QLH Z\NRQ\
ZDOL MHGQDN ultrastagingu ZV]\VWNLFK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK D W\ONR ZDUWRZQLF]\FK >2@
4. Trudności w identyfikacji węzłów chłonnych wartowniczych
7UXGQRĞFL Z LGHQW\¿NDFML PRJą SROHJDü QD ]PLHQQRĞFL GUyJ VSá\ZX FKáRQNL ] V]\MNL PDFLF\ ] XZDJL QD VDPą UyĪQRURGQRĞü SU]HELHJX DQDWRPLF]QHJR UR]OHJáRĞü PRĪOLZ\FK GUyJ VSá\ZX
LQWHUDNFMH ] OHF]HQLHP RSHUDF\MQ\P PLHMVFRZRUHJLRQDOQ\P L V\VWHPRZ\P MDN UyZQLHĪ ]DDZDQVRZDQ\P VWDGLXP QRZRWZR
UX
.1. 5yĪne drogi spáywu cháonki
5R]PLHV]F]HQLH UHJLRQDOQ\FK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK MHVW UR]
OHJáH > @ *áyZQD GURJD VSá\ZX ZLHG]LH SRSU]H] ERF]QH SU]\
PDFLF]D GR ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK ELRGURZ\FK ]HZQĊWU]Q\FK PLĊ
G]\ELRGURZ\FK L ]DVáRQRZ\FK 3U]HGQL VSá\Z SURZDG]L SRSU]H]
ZLĊ]DGáR SĊFKHU]RZRPDFLF]QH GR ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK ELRGUR
Z\FK ]HZQĊWU]Q\FK 7\OQ\ VSá\Z ZLHG]LH SU]H] ZLĊ]DGáR NU]\
ĪRZRPDFLF]QH GR ZĊ]áyZ ELRGURZ\FK ZVSyOQ\FK NU]\ĪRZ\FK L SU]\DRUWDOQ\FK > @ 2XOGDPHU L ZVS GRNRQDOL SU]HJOąGX REHMPXMąFHJR 2 SXEOLNDFML QD WHPDW ORNDOL]DFML ZĊ]áyZ FKáRQ
Q\FK ZDUWRZQLF]\FK Z UyĪQ\FK VWDGLDFK UDND V]\MNL PDFLF\
L VWZLHUG]LOL ĪH SLN Z\NU\ZD VLĊ Z W\SRZHM ORNDOL]DFML
GOD ZĊ]áyZ ELRGURZ\FK ]HZQĊWU]Q\FK 12 ]DVáRQRZ\FK 2 RUD] ELRGURZ\FK ZHZQĊWU]Q\FK OXE PLĊG]\ELRGURZ\FK 1 >@ 2EOLF]RQH QD SRGVWDZLH SU]HJOąGX GDQH QLH VX
PXMą VLĊ GR ] EUDNX VSHF\¿NDFML JUXS ZĊ]áyZ Z QLHNWy
U\FK F\WRZDQ\FK SUDFDFK :Ċ]á\ FKáRQQH ELRGURZH ]HZQĊWU]QH VWDQRZLą QDMF]ĊVWV]H PLHMVFH SU]HU]XWRZDQLD XGRNXPHQWRZDQH Z ZLĊNV]RĞFL SUDF FR SRGNUHĞOD IDNW ĪH GZLH ] WU]HFK JáyZQ\FK GUyJ VSá\ZX FKáRQNL SURZDG]ą GR W\FK ZáDĞQLH ZĊ]áyZ :\VWĊ
SRZDQLH SLN QLH RJUDQLF]D VLĊ W\ONR GR ZZ W\SRZ\FK PLHMVF
DOH Z SU]\SDGNyZ GRW\F]\ ZĊ]áyZ ELRGURZ\FK ZVSyO
Q\FK Z 2 UHJLRQX SRQLĪHM RGHMĞFLD WĊWQLF\ NUH]NRZHM GROQHM
Tabela I. Potencjalne zastosowanie procedury węzła chłonnego wartowniczego na różnych poziomach zaawansowania kliniczno-patologicznego raka szyjki.
6WDGLXPUR]ZRMX
UDNDV]\MNLPDFLF\ 6WDGLXPZJ),*2
6]DQVD]QDOH]LHQLD
SU]HU]XWyZ ZW\PPLNURSU]HU]XWyZ
[%])
=QDF]HQLH 3R]\FMD
SLĞPLHQQLFWZD
:F]HVQH IA1 /96, ,%1
=ZLĊNV]HQLHGRNáDGQRĞFL
RFHQ\]DDZDQVRZDQLD
PRĪOLZ\ZSá\ZQD
SU]HELHJRSHUDFML
X]XSHáQLDMąFH
QDSURPLHQLDQLHSU]\
PLQLPDOQHMFKRURELH
ZĊ]áRZHM"
> @
/RNDOQLH
]DDZDQVRZDQH IB2,,%
=ZLĊNV]HQLHGRNáDGQRĞFL
RFHQ\]DDZDQVRZDQLD
UR]V]HU]HQLHSROD
QDSURPLHQLDQLD"
>@
=DDZDQVRZDQH ,,,,9
=ZLĊNV]HQLHGRNáDGQRĞFL
RFHQ\]DDZDQVRZDQLD
SRSUDZDPLHMVFRZHM
NRQWUROLFKRURE\"
UR]V]HU]HQLHSROD
QDSURPLHQLDQLD
L]DVWRVRZDQLH
FKHPLRWHUDSLL"
>@
Z 12 RNROLF\ SU]HGNU]\ĪRZHM L Z U]DGNLFK SU]\SDGNDFK RNROLF\ SDFKZLQRZHM >@
.2. 6tany zapalne i wczeĞniejsza konizacja
: MDPLH EU]XV]QHM ZĊ]á\ FKáRQQH PRJą E\ü ]PLHQLRQH SRG ZSá\ZHP OLF]Q\FK SURFHVyZ ]DSDOQ\FK WRF]ąF\FK VLĊ Z F]DVLH Ī\FLD NRELHW\ RUD] SU]HE\W\FK ]DELHJyZ RSHUDF\MQ\FK Z W\P NRQL]DFML 0RĪH WR VSRZRGRZDü V]HU]HQLH VLĊ SU]HU]XWyZ ] SR
PLQLĊFLHP W\FK ZĊ]áyZ : LQQ\P Z\SDGNX ZĊ]á\ FKáRQQH PRJą WDNĪH QLH ]DZLHUDü MXĪ NRPyUHN QRZRWZRURZ\FK NWyUH ]QDMGXMą VLĊ Z NROHMQHM VWDFML OLPIDW\F]QHM 3RWZLHUG]HQLHP WHJR VSRVWU]H
ĪHQLD PRJą E\ü Z\QLNL EDGDQLD .DWR L ZVS NWyU]\ ZSUDZG]LH QLH VWZLHUG]LOL UyĪQLF Z RGVHWNDFK GHWHNFML SRPLĊG]\ JUXSDPL SDFMHQWHN SRGGDQ\FK L QLHSRGGDQ\FK SURFHGXU]H NRQL]DFML DOH ZĊ]á\ FKáRQQH ZDUWRZQLF]H QDMF]ĊĞFLHM QDOHĪDá\ GR JUXS\ ELR
GURZ\FK ZHZQĊWU]Q\FK L ]DVáRQRZ\FK D QLH ELRGURZ\FK ]H
ZQĊWU]Q\FK >1@
4.3. Leczenie neoadjuwantowe – chemioterapia, radioterapia &]ĊVWRĞü ORNDOL]DFML SLHUZV]\FK L QDMF]ĊVWV]\FK SU]HU]XWyZ GR SLN PRĪH ]PLHQLDü VLĊ Z UyĪQ\FK NRQWHNVWDFK PLQ SR FKHPLRWHUDSLL QHRDGMXZDQWRZHM : MHGQ\P ] SLHUZV]\FK EDGDĔ
%DUUDQJHU L ZVS X 2 QD 1 SDFMHQWHN SRGGDQ\FK FKHPLRWHUDSLL QHRDGMXZDQWRZHM L ODSDURVNRSRZHM SURFHGXU]H ZĊ]áD ZDUWRZ
QLF]HJR QLH ]DREVHUZRZDOL WUXGQRĞFL Z Z\NU\ZDQLX SLN >1@
: EDGDQLX 6(17,&2/ PQLHM RF]HNLZDQH GOD ZF]HVQHJR UDND V]\MNL PDFLF\ SU]HU]XW\ SR]D ZĊ]áDPL FKáRQQ\PL ELRGURZ\PL L PLĊG]\ELRGURZ\PL E\á\ VWZLHUG]RQH Z RN 2 >2@ %UDN MHVW MHGQDN EDGDĔ ] UDQGRPL]DFMą NWyUH SRWZLHUG]Lá\E\ OXE ]D
SU]HF]\á\ QLHNRU]\VWQHPX ZSá\ZRZL FKHPLRWHUDSLL XQLHPRĪ
OLZLDMąFHPX OXE XWUXGQLDMąFHPX RSW\PDOQą GHWHNFMĊ SLN MDN L PLNURSU]HU]XWyZ ]DĞ GRĞZLDGF]HQLH NOLQLF]QH ]ZLą]DQH ] LQ
WHUZHQFMą FKLUXUJLF]Qą QD REV]DU]H ZF]HĞQLHM QDSURPLHQLDQ\P VXJHUXMH MHGQDN ZSá\Z QHJDW\ZQ\
4.4. Zaawansowane stadium raka
'HWHNFMD SLN Z SU]\SDGNDFK ĞUHGQLR]DDZDQVRZDQHJR UDND PRĪH E\ü PQLHM GRNáDGQD FR E\ü PRĪH ZLąĪH VLĊ ] IDNWHP ]DMPRZDQLD SU]H] QRZRWZyU SU]HVWU]HQL QDF]\Ĕ OLPIDW\F]Q\FK XSRĞOHG]DMąF UR]PLHV]F]DQLH VLĊ ]QDF]QLND L VWDMąF VLĊ SU]\F]\Qą QLHGRV]DFRZDQLD VWDQX ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK Z PLHGQLF\ >2@
2SLV\ZDQH MHVW WDNĪH Z\VWĊSRZDQLH W]Z SU]HU]XWyZ VNDF]ą
F\FK (skip metastases) 7DND V\WXDFMD PD PLHMVFH JG\ SRPLQLĊWD MHVW MHGQD VWDFMD QD GURG]H VSá\ZX FKáRQNL OXE Z\VWĊSXMą SU]HU]X
W\ Z ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK SU]\ XMHPQ\FK PDUJLQHVDFK SR UHVHNFML ZF]HVQHJR UDND EH] EOLĪV]\FK SU]HU]XWyZ GR ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK
3U]HU]XW\ VNDF]ąFH REVHUZXMH VLĊ Z RN SU]\SDGNyZ UDND V]\MNL PDFLF\ Z VWRSQLX ,%2,,% > @
Podsumowanie
: ĞZLHWOH REHFQHM ZLHG]\ PLNURSU]HU]XW\ Z UDNX V]\MNL PD
FLF\ SRJDUV]DMą URNRZDQLH FR GR OHWQLHJR SU]HĪ\FLD X FKRU\FK QD UDND V]\MNL PDFLF\ ,FK ]QDF]HQLH FR GR URNRZDQLD PLHMVFR
ZHJR QLH MHVW MHGQDN Z SHáQL SR]QDQH ] XZDJL QD QLHOLF]QH SUDFH WUDNWXMąFH R PLNURSU]HU]XWDFK GR ZV]\VWNLFK Z W\P GR SR]DZDU
WRZQLF]\FK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK
:\GDMH VLĊ ĪH Z\NU\ZDQLH PLNURSU]HU]XWyZ Z UDNX V]\M
NL PDFLF\ MHVW SRĪ\WHF]QH ] RQNRORJLF]QHJR SXQNWX ZLG]H
QLD Z NDĪG\P ]H VWDGLyZ ]DDZDQVRZDQLD &HORZ\ Z\GDMH VLĊ
Z\PyJ Z\NU\ZDQLD ZĊ]áyZ ZDUWRZQLF]\FK SR REX VWURQDFK PLHGQLF\ JG]LH SRZLQQ\ ]QDOHĨü VLĊ ZĊ]á\ FKáRQQH ELRGURZH ]H
ZQĊWU]QH LOXE ]DVáRQRZH 1DOHĪ\ SUHF\]\MQLH RFHQLü ORNDOL]DFMĊ Z\NU\W\FK ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK :\EDUZLHQLH ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK REHFQ\PL PHWRGDPL Z ultrastagingu MHVW ]E\W F]DVRFKáRQQH E\
PRJáR VLĊ RQR VWDü PHWRGą ĞUyGRSHUDF\MQHJR Z\NU\ZDQLD SU]H
U]XWyZ Z XVXQLĊW\FK ZĊ]áDFK FKáRQQ\FK 2SW\PDOQ\ ultrasta- ging PRĪH SRSUDZLü RJyOQą Z\NU\ZDOQRĞü SU]HU]XWyZ Z ZĊ
]áDFK FKáRQQ\FK JG\Ī SR]ZDOD QD GRNáDGQLHMV]H LFK ]EDGDQLH
&KRUD SRGGDQD SODQRZDQLX WHUDSLL RSHUDF\MQHM SRZLQQD E\ü GR QLHM NZDOL¿NRZDQD ] P\ĞOą R ELRSVML ZĊ]áyZ ZDUWRZQLF]\FK ED
GDQ\FK SRG NąWHP Z\VWĊSRZDQLD Z QLFK ZV]\VWNLFK URG]DMyZ SU]HU]XWyZ : SU]\V]áRĞFL E\ü PRĪH EĊG]LH PRĪOLZD VWUDW\¿ND
FMD FKRU\FK Z]JOĊGHP JUXS U\]\ND GR PHWRG OHF]HQLD Z RSDUFLX R SHáQH SR]QDQLH ]QDF]HQLD PLNURSU]HU]XWyZ L SU]\VSLHV]HQLH WHFKQLNL ĞUyGRSHUDF\MQHJR EDGDQLD ZĊ]áyZ FKáRQQ\FK
P i ś m i e n n i c t w o
1. Cabanas R. An approach for the treatment of penile carcinoma. Cancer. 1977, 39, 456-466.
2. Van Akkoi A, Nowecki Z, Voit C, [et al.]. Sentinel node tumor burden according to the Rotterdam criteria is the most important prognostic factor for survival in melanoma patients: a multicenter study in 388 patients with positive sentinel nodes. Ann Surg. 2008, 248, 949-955.
3. Stitzenberg K, Meyer A, Stern S, [et al.]. Extracapsular extension of the sentinel lymph node metastasis: a predictor of nonsentinel node tumor burden. Ann Surg. 2003, 237, 607-613.
4. Dewar D, Newell B, Green M, [et al.]. The microanatomic location of metastatic melanoma in sentinel lymph nodes predicts nonsentinel lymph node involvement. J Clin Oncol. 2004, 22, 3345-3349.
5. Inoue T, Morita K. The prognostic significance of number of positive nodes in cervical carcinoma stages IB, IIA, and IIB. Cancer. 1990, 65, 1923-1927.
6. Tinga D, Timmer P, Bouma J, [et al.]. Prognostic significance of single versus multiple lymph node metastases in cervical carcinoma stage IB. Gynecol Oncol. 1990, 39, 175-180.
7. Gould E, Winship T, Philbin P, [et al.]. Observations on a „sentinel node“ in cancer of the parotid.
Cancer. 1960, 13, 77-78.
8. Veronesi U, Paganelli G, Galimberti V, [et al.]. Sentinel-node biopsy to avoid axillary dissection in breast cancer with clinically negative lymph-nodes. Lancet. 1997, 349, 1864-1867.
9. Morton D, Wen D, Wong J, [et al.]. Technical details of intraoperative lymphatic mapping for early stage melanoma. Arch Surg. 1992, 127, 392-399.
10. Barranger E, Grahek D, Cortez A, [et al.]. Laparoscopic sentinel lymph node procedure using a combination of patent blue and radioisotope in women with cervical carcinoma. Cancer. 2003, 97, 3003-3009.
11. Bats A, Clement D, Larousserie F, [et al.]. Sentinel lymph node biopsy improves staging in early cervical cancer. Gynecol Oncol. 2007, 189-193.
12. Sawicki S, Kobierski J, Cytawa W, [et al.]. Sentinel lymph node detection with the use of SPECT- CT in endometrial cancer - analysis of two cases. Ginekol Pol. 2012, 83, 703-707.
13. Ichikura T, Morita D, Uchida T, [et al.]. Sentinel node concept in gastric carcinoma. World J Surg.
2002, 26, 318-322.
14. Morrow C, Shingleton H, Austin J, [et al.]. Is pelvic radiation beneficial in the postoperative management of stage Ib squamous cell carcinoma of the cervix with pelvic node metastasis treated by radical hysterectomy and pelvic lymphadenectomy?: A report from the presidential panel at the 1979 Annual Meeting of the Society of Gynecologic Oncologists. Gynecol Oncol.
1980, 10, 105-110.
15. Alvarez R, Soong S, Kinney W, [et al.]. Identification of prognostic factors and risk groups in patients found to have nodal metastasis at the time of radical hysterectomy for early-stage squamous carcinoma of the cervix. Gynecol Oncol. 1989, 35, 130-135.
16. Cheng X, Cai S, Li Z, [et al.]. The prognosis of women with stage IB1-IIB node-positive cervical carcinoma after radical surgery. World J Surg Oncol. 2004, 2, 47-54.
17. Garg G, Shah J, Toy E, [et al.]. Intra-operative detection of nodal metastasis in early stage cervical cancer: a survey of the practice patterns of SGO members. Gynecol Oncol. 2011, 121, 143-147.
18. Cochran A. Prediction of outcome for patients with cutaneous melanoma. Pigment Cell Res.
1997, 10, 162-167.
ginekologia 4 6 % ' ) 4 3 + 0 Á ( 3 ; ) +MRIOSP4SP
Marcin Śniadecki et al. Kliniczne znaczenie mikroprzerzutów w węzłach chłonnych w raku szyjki macicy.
19. Daraï E, Rouzier R, Ballester M, [et al.]. Sentinel lymph node biopsy in gynaecological cancers:
the importance of micrometastases in cervical cancer. Surg Oncol. 2008, 17, 227-235.
20. Schwartz G, Giuliano A, Veronesi U. Proceedings of the consensus conference on the role of sentinel lymph node biopsy in carcinoma of the breast. April 19-22, 2001. Philadelphia.
Pennsylvania. Breast J. 2002, 8, 124-138.
21. Cibula D, Abu-Rustum N, Dusek L, [et al.]. Prognostic significance of low volume sentinel lymph node disease in early-stage cervical cancer. Gynecol Oncol. 2012, 124, 496-501.
22. Straver M, Meijnen P, van Tienhoven G, [et al.]. Sentinel node identification rate and nodal involvement in the EORTC 10981-22023 AMAROS trial. Ann Surg Oncol. 2010, 17, 1854- 1861.
23. Giuliano A, McCall L, Beitsch P, [et al.]. Locoregional recurrence after sentinel lymph node dissection with or without axillary dissection in patients with sentinel lymph node metastases:
the American College of Surgeons Oncology Group Z0011 randomized trial. Ann Surg. 2010, 252, 426-432.
24. Bats A, Mathevet P, Buenerd A, [et al.]. The sentinel node technique detects unexpected drainage pathways and allows nodal ultrastaging in early cervical cancer: insights from the multicenter prospective SENTICOL study. Ann Surg Oncol. 2013, 20, 413-422.
25. Cibua D, Abu-Rustum NR, Dusek L, [et al.]. Bilateral ultrastaging of sentinel lymph node in cervical cancer: Lowering the false-negative rate and improving the detection of micrometastases.
Gynecol Oncol. 2012, 127, 462-466.
26. Slama J, Dundr P, Dusek L, [et al.]. Sentinel lymph node status in patients with locally advanced cervical cancers and impact on neoadjuvant chemotherapy. Gynecol Oncol. 2012, 125, 303- 306.
27. Rossi P, Horowitz I, Johnstone P, [et al.]. Lymphadenectomy for patients with cervical cancer: is it of value? J Surg Oncol. 2009, 100, 404-406.
28. Slama J, Dundr P, Dusek L, [et al.]. High false negative rate of frozen section examination of sentinel lymph nodes in patients with cervical cancer. Gynecol Oncol. 2013, 129, 384-388.
29. Pearlman N, McCarter M, Frank M, [et al.]. Size of sentinel node metastases predicts other nodal disease and survival in malignant melanoma. Am J Surg. 2006, 192, 878-881.
30. Frankel T, Griffith K, Lowe L, [et al.]. Do micromorphometric features of metastatic deposits within sentinel nodes predict nonsentinel lymph node involvement in melanoma? Ann Surg Oncol. 2008, 15, 2403-2411.
31. Juretzka M, Jensen K, Longacre T, [et al.]. Detection of pelvic lymph node micrometastasis in stage IA2-IB2 cervical cancer by immunohistochemical analysis. Gynecol Oncol. 2004, 93, 107-111.
32. Horn L, Hentschel B, Fiecher U, [et al.]. Detection of micrometastasis in pelvic lymph nodes in patients with carcinoma of the cervix uteri using step sectioning: frequency, topographic distribution and prognostic impact. Gynecol Oncol. 2008, 111, 276-281.
33. Pal A, Provenziano E, Duffy S, [et al.]. A model for predicting non-sentinel lymph node metastatic disease when the sentinel lymph node is positive. British J Surg. 2008, 95, 302-309.
34. Mittendorf E, Kelly K, Boughey J, [et al.]. Incorporation of sentinel lymph node metastasis size into a nomogram predicting nonsentinel lymph node involvement in breast cancer patients with a positive sentinel lymph node. Ann Surg. 2012, 255, 109-115.
35. Malur S, Krause N, Kohler C, [et al.]. Sentinel lymph node detection in patients with cervical cancer. Gynecol Oncol. 2001, 80, 254-257.
36. Marnitz S, Kohler C, Bongardt S, [et al.]. Topographic distribution of sentinel lymph nodes in patients with cervical cancer. Gynecol Oncol. 2006, 103, 35-44.
37. Levenback C, Coleman R, Burke T, [et al.]. Lymphatic mapping and sentinel node identification in patients with cervix cancer undergoing radical hysterectomy and pelvic lymphadenectomy. J Clin Oncol. 2002, 20, 688-693.
38. Wydra D, Sawicki S, Wojtylak S, [et al.]. Sentinel node identification in cervical cancer patients undergoing transperitoneal radical hysterectomy: a study of 100 cases. Int J Gynecol Cancer.
2006, 16, 649-654.
39. Bochenek A. Układ naczyń chłonnych. W: Anatomia człowieka. Red. Łasiński W. Warszawa:
Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 2009, 474-479.
40. Ouldamer L, Marret H, Acker O, [et al.]. Unusual localizations of sentinel lymph nodes in early stage cervical cancer. Surg Oncol. 2012, 21, e153-e157.
41. Kato H, Todo Y, Minobe S, [et al.]. Previous conisation on patient eligibility of sentinel lymph node detection for early invasive cervical cancer. Int J Gynecol Cancer. 2011, 21, 1491-1494.
42. Cibula D, Kuzel D, Slama J, [et al.]. Sentinel node (SLN) biopsy in the management of locally advanced cervical cancer. Gynecol Oncol. 2009, 115, 46-50.
43. Li D, Cai J, Kuang Y, [et al.]. Surgical-pathologic risk factors of pelvic lymph node metastasis in stage Ib1-IIb cervical cancer. Acta Obstet Gynecol Scand. 2012, 91, 802-809.
44. Chereau E, Feron J, Ballester M, [et al.]. Contribution of pelvic and para-aortic lymphadenectomy with sentinel node biopsy in patients with IB2-IIB cervical cancer. Br J Cancer. 2012, 106, 39-44.
K O M U N I K A T
