Tomasz Pilis, Józef Langfort,
Agnieszka Pilis, Wiesław Pilis,
Ryszard Zarzeczny
Wyobrażenie o wypoczynku na
różnych kontynentach wśród
młodzieży gimnazjalnej środowiska
wiejskiego
Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura
Fizyczna 7, 119-126
Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VII, 2007
Tomasz Pilis1, Józef Langfort2, Agnieszka Pilis2, W iesław Pilis3,
Ryszard Zarzeczny1
1. Instytut Kultury Fizycznej Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
2. Katedra Turystyki Wyższej Szkoły Administracji i Zarządzania w Zawierciu
3. ALMAMER W yższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie
Wyobrażenie o wypoczynku
na różnych kontynentach wśród młodzieży
gimnazjalnej środowiska wiejskiego
Słowa kluczowe: w ypoczynek, w yobrażenie, skuteczność nauczania
Rural youth’s image of leisure on other continents
K ey w ords:leisure, im age, teaching effectivity
A bstract
T h e a i m o f t h e s t u d y w a s t o i n v e s t i g a t e i n f l u e n c e o f d i f f e r e n t s o u r c e s o f k n o w l e d g e o n r u r a l y o u t h ’s i m a g e o f l e i s u r e o n o t h e r c o n t i n e n t s . T h e s u r v e y w a s m a d e b y m e a n s o f q u e s t i o n i n g a g r o u p o f 1 0 8 s t u d e n t s o f j u n i o r h i g h s c h o o l a g e d 1 5 - 1 8 y e a r s o l d . Y o u n g p e o p l e e v a l u a t e d v e r y p o s i t i v e l y t h e t e a c h i n g e f f e c t i v i t y o f g e o g r a p h i c s , b i o l o g y a n d p h y s i c a l e d u c a t i o n s i n t h e i r s c h o o l s . T h e y a l s o a t t e n d i n o u t s c h o o l a c t i v i t i e s c o n n e c t i n g w i t h t o u r i s m a n d r e s t . M o s t o f t h e m c l a i m t h a t t h e y p r e f e r e w a t c h i n g t e l e v i s i o n t h a n r e a d i n g b o o k s i n o r d e r t o i m p r o v i n g t h e i r g e o g r a p h i c a n d t o u r i s t i c k n o w l e d g e . S e v e r a l q u e s t i o n s o f s u r v e y w e r e c o n n e c t e d t o c h o o s i n g t h e r e s t i n g p l a c e o n d i f f e r e n t c o n t i n e n t s . S t u d e n t s p o i n t e d o n t o u r i s t i c p l a c e s w h i c h a r e w e l l - k n o w n o f t h e i r l a n d s c a p e s , b u i l d i n g s , r e s t i n g e n v i r o n m e n t e tc . O n t h i s b a s i s w e c o n c l u d e t h a t l e i s u r e o n o t h e r c o u n t r i e s i s m a i n l y i n f l u e n c e d b y t e l e v i s i o n w h i c h p r o v i d e s a d d i t i o n a l i n t o u r i s t i c k n o w l e d g e .W stęp
W i e d z a g e o g r a f i c z n a m ł o d z i e ż y g i m n a z j a l n e j k s z t a ł t o w a n a j e s t p o d c z a s z a j ę ć d y d a k t y c z n y c h o b e j m u j ą c y c h m a t e r i a ł z a w a r t y n a l e k c j a c h g e o g r a f i i , a t a k ż e p r z y r o d y - b i o l o g i i , w y c h o w a n i a f i z y c z n e g o o r a z z a j ę ć p o z a l e k c y j n y c h , s z c z e g ó l n i e w p o s t a c i k ó ł e k z a i n t e r e s o w a ń . N a l e k c j a c h g e o g r a f i i u c z n i o w i e p o 120 Tom asz Pilis, Jó ze f Langfort, Agnieszka Pilis, Ryszard Pluta, Ryszard Zarzeczny z n a j ą s w o j e b l i ż s z e i d a l s z e ś r o d o w i s k o . W k l a s i e p i e r w s z e j p o z n a j ą w a ż n i e j s z e s k ł a d n i k i p r z e s t r z e n i g e o g r a f i c z n e j , j e j z a s o b y n a t u r a l n e , k t ó r e c z ł o w i e k w y k o r z y s t u j e d l a z a s p o k a j a n i a s w o i c h p o t r z e b , n a s t ę p n i e z a g a d n i e n i a d o t y c z ą c e l u d n o ś c i , p r z y c z y n i s k u t k ó w j e j z r ó ż n i c o w a n i a . W p ó ź n i e j s z y c h l a t a c h p r z y c h o d z i k o l e j n a g o s p o d a r k ę c z ł o w i e k a n a Z i e m i , n a w s k a ź n i k i r o z w o j u g o s p o d a r c z e g o p a ń s t w i w s t r z ą s a j ą c e ś w i a t e m k o n f l i k t y . U c z n i o w i e p o z n a j ą z a s a d y r a c j o n a l n e g o g o s p o d a r o w a n i a i w a ż n ą w t y m r o l ę o r g a n i z a c j i m i ę d z y n a r o d o w y c h i s p o ł e c z n y c h . Z d o b y w a j ą w i e d z ę o k o n t y n e n t a c h i k r a j a c h , w t y m r ó w n i e ż o E u r o p i e , P o l s c e i r e g i o n i e , w k t ó r y m m i e s z k a j ą . P o d s t a w ą k s z t a ł c e n i a g i m n a z j a l n e g o p r z e d m i o t u g e o g r a f i a j e s t m a t e r i a ł z a w a r t y w p r o g r a m i e n a u c z a n i a p r z y r o d y w s z k o l e p o d s t a w o w e j . U k s z t a ł t o w a n e w s z k o l e p o d s t a w o w e j w y o b r a ż e n i a , p o j ę c i a o r a z p o z n a n e p r a w a i z a l e ż n o ś c i s t a n o w i ą p o d s t a w ę d o p o s z e r z a n i a i p o g ł ę b i a n i a w i e d z y g e o g r a f i c z n e j , g ł ó w n i e w z a k r e s i e g e o g r a f i i s p o ł e c z n o - e k o n o m i c z n e j , n a p o z i o m i e g i m n a z j a l n y m . N a t o m i a s t w p r o w a d z a n e i c z ę ś c i o w o k s z t a ł t o w a n e u m i e j ę t n o ś c i s ą w z b o g a c a n e i d o s k o n a l o n e w k i e r u n k u p r a k t y c z n e g o i c h z a s t o s o w a n i a w ż y c i u p r y w a t n y m i p u b l i c z n y m [ 1 ] . S z c z e g ó l n e g o z n a c z e n i a n a b i e r a t e n a s p e k t w o d n i e s i e n i u d o m ł o d z i e ż y w i e j s k i e j , d l a k t ó r e j a s p e k t e k o n o m i c z n y o r a z o g r a n i c z o n a d o s t ę p n o ś ć s z k ó ł c z ę s t o b y w a d e c y d u j ą c y m c z y n n i k i e m w p ł y w a j ą c y m n a m o ż l i w o ś c i k s z t a ł c e n i a w s z k o ł a c h p o n a d g i m n a z j a l n y c h [ 7 ] . J e j k o l e j n e r o c z n i k i , w c h o d z ą c w w i e k p r o d u k c y j n y , z d e r z a j ą s i ę z p o w s z e c h n i e z n a n y m i p r o b l e m a m i , a w i ę c k r y t y c z n ą s y t u a c j ą r o l n i c t w a i b r a k i e m m i e j s c p r a c y p o z a n i m , t r u d n i e j s z y m i n i ż w m i e ś c i e w a r u n k a m i ż y c i a i t p . J e d n o c z e ś n i e z a c i e r a n i e s i ę r ó ż n i c m i ę d z y m i a s t e m i w s i ą w t y m , c o d o t y c z y p o t r z e b o r a z w y o b r a ż e ń o p o w o d z e n i u ż y c i o w y m , p o d n o s i p o z i o m a s p i r a c j i u m ł o d z i e ż y w i e j s k i e j [ 2 ] . O g r a n i c z o n e m o ż l i w o ś c i u r z e c z y w i s t n i a n i a t y c h a s p i r a c j i m o g ą b y ć ź r ó d ł e m r o z c z a r o w a ń i n a r a s t a j ą c e g o p o c z u c i a m a r g i n a l i z a c j i . N a t a k i e n i e b e z p i e c z e ń s t w o z w r a c a j ą u w a g ę a u t o r z y p u b l i k a c j i d o t y c z ą c y c h o k o l i c T o r u n i a [ 1 3 ] o r a z P ł o c k a [ 2 ] . R ó w n i e ż u c z n i o w i e s z k ó ł w i e j s k i c h w W i e l k o p o l s c e m a j ą s i l n i e r o z b u d z o n e a s p i r a c j e z w i ą z a n e z w y k s z t a ł c e n i e m i p r z y s z ł ą p r a c ą [ 1 0 ] . O b s e r w a c j e a s p i r a c j i m ł o d z i e ż y w i e j s k i e j M a ł o p o l s k i s t a w i a j ą j ą w d o ś ć o p t y m i s t y c z n y m ś w i e t l e . Z j e j s y s t e m u w a r t o ś c i w y n i k a j ą o g r a n i c z o n e , a l e d a j ą c e s i ę z r e a l i z o w a ć , c e l e ż y c i o w e i w y d a j e s i ę o n a p s y c h i c z n i e g o t o w a , a b y s p r o s t a ć z m i e n i a j ą c y m s i ę r e a l i o m g o s p o d a r c z y m i s p o ł e c z n y m . U m y s ł o w o ś ć m ł o d z i e ż y w i e j s k i e j k s z t a ł t u j e z j e d n e j s t r o n y j e j w ł a s n e ś r o d o w i s k o s p o ł e c z n e , w k t ó r y m j e s t m o c n o z a k o r z e n i o n a ( p o d o b n y j a k u d o r o s ł y c h s y s t e m w a r t o ś c i , r e l i g i j n o ś ć , b r a k k o n f l i k t ó w m i ę d z y p o k o l e n i o w y c h , p r z y w i ą z a n i e d o t o ż s a m o ś c i k u l t u r o w e j s w e j m a ł e j o j c z y z n y ) - z d r u g i e j z a ś s i l n i e z a z n a c z o n y p r o c e s u p o d a b n i a n i a s i ę d o m i e s z k a ń c ó w m i a s t . N a r z e c z t e g o o s t a t n i e g o d z i a ł a w i e l e c z y n n i k ó w , a w i ę c s z k o ł a , ś r o d k i m a s o w e g o p r z e k a z u - z w ł a s z c z a t e l e w i z j a - a t a k ż e k o n t a k t y b e z p o ś r e d n i e , c z y t o z r a c j i n a u k i , c z y t o p r a c y . M i e s z k a ń c y w s i , w t y m r ó w n i e ż m ł o d z i e ż , p o d d a n i s ą z a l e w o w i w s z e c h o b e c n e j k u l t u r y m a s o w e j , k t ó r a j e s t r a c z e j m i e j s k i e j ( c h o ć n a o g ó ł n i e r o d z i m e j ) p r o w e n i e n c j i [ 8 ] .
W o b e c w y d ł u ż a j ą c e j s i ę ś r e d n i e j d ł u g o ś c i ż y c i a ( z 6 0 l a t w 1 9 3 0 r . d o 7 5 l a t w 2 0 0 0 r . ) w s p o s ó b i s t o t n y u l e g a z m i a n i e s t o s u n e k c z a s u p o ś w i ę c a n e g o n a p r a c ę z a w o d o w ą z j e d n e j s t r o n y , a n a d z i e c i ń s t w o , n a u k ę , w y p o c z y n e k , h o b b y , s p o r t z d r u g i e j s t r o n y . O b e c n i e u w a ż a s i ę , ż e n a p r z e s t r z e n i o s t a t n i c h 7 0 l a t c z ł o w i e k p o ś w i ę c a o k o ł o 1 3 0 . 0 0 0 g o d z i n n a z a g o s p o d a r o w a n i e c z a s u w o l n e g o [ 3 ] . W y n i k a z t e g o , ż e o r g a n i z a c j a w y p o c z y n k u , t u r y s t y k i o r a z u s t a w i c z n e k s z t a ł c e n i e m a j ą w i e l k i e m o ż l i w o ś c i r o z w o j u . J u ż t e r a z w i d a ć o z n a k i t e j t e n d e n c j i . P o m i ę d z y r o k i e m 1 9 9 0 a 2 0 0 0 z a n o t o w a n o w z r o s t i l o ś c i p o d r ó ż u j ą c y c h t u r y s t ó w z 0 , 5 d o 1 m l d o s ó b . T u r y s t y k a j e s t w i ę c j e d n ą z n i e w i e l u d z i e d z i n g o s p o d a r k i , k t ó r e m o g ą s t w o r z y ć o g r o m n ą l i c z b ę n o w y c h m i e j s c p r a c y , w y m a g a j ą n a t o m i a s t o d s y s t e - m ó w e d u k a c y j n y c h k a ż d e g o k r a j u , b y b y ł y w s t a n i e p r z y g o t o w a ć o b y w a t e l i n a s t y m u l u j ą c y , a k t y w n y w y p o c z y n e k [ 9 ] . C e l e m n i n i e j s z e j p r a c y b y ł o z g r o m a d z e n i e m o ż l i w i e o b s z e r n y c h i n f o r m a c j i n a t e m a t w y o b r a ż e n i a o w y p o c z y n k u n a r ó ż n y c h k o n t y n e n t a c h w p o p u l a c j i u c z n i ó w g i m n a z j u m ś r o d o w i s k a w i e j s k i e g o . P r z e ś l e d z o n o r ó w n i e ż a s p e k t z a i n t e r e s o w a n i a u c z n i ó w t e m a t y k ą g e o g r a f i c z n ą i c h u c z e s t n i c t w e m w k ó ł k a c h z a i n t e r e s o w a ń , s p o s o b a m i p o g ł ę b i a n i a w i e d z y g e o g r a f i c z n e j n a t l e o c e n y s p o s o b u n a u c z a n i a g e o g r a f i i , b i o l o g i i i w y c h o w a n i a f i z y c z n e g o w g i m n a z j u m .
M ateriał i m etody
B a d a n i a p r z e p r o w a d z o n o w ś r ó d m ł o d z i e ż y g i m n a z j a l n e j w o j e w ó d z t w a l u b e l s k i e g o z a m i e s z k u j ą c e j o b s z a r y w i e j s k i e . N a r z ę d z i e m b a d a w c z y m b y ł k w e s t i o n a r i u s z , k t ó r y z o s t a ł z a m i e s z c z o n y w a n e k s i e . P o d s t a w ę d o s p o r z ą d z e n i a k w e s t i o n a r i u s z a s t a n o w i ł a p r a c a P r z e c ł a w s k i e g o ( 1 1 ) . B a d a n i a m i o b j ę t o 1 0 8 u c z n i ó w k l a s I , I I i I I I g i m n a z j u m w w i e k u o d 1 5 d o 1 8 l a t z a r ó w n o c h ł o p c ó w , j a k i d z i e w c z ę t a . P o c z ą t k o w e t r z y p y t a n i a d o t y c z y ł y s u b i e k t y w n e j o c e n y s p o s o b u n a u c z a n i a g e o g r a f i i , b i o l o g i i - p r z y r o d y o r a z w y c h o w a n i a f i z y c z n e g o , n a s t ę p n e d o t y c h c z a s o w e g o k o n t a k t u a n k i e t o w a n e g o z k ó ł k a m i z a i n t e r e s o w a ń b ą d ź k l u b a m i s p o r t o w y m i , k o l e j e d w a o d n o s i ł y s i ę d o s p o s o b u p o g ł ę b i a n i a w i e d z y k r a j o z n a w c z e j i p o d r ó ż n i c z e j p o p r z e z c z y t a n i e k s i ą ż e k l u b o g l ą d a n i e t e l e w i z j i . K o l e j n y c h 11 p y t a ń o d n o s i ł o s i ę d o w y b o r u k r a j u n a d a n y m k o n t y n e n c i e , w k t ó r y m a n k i e t o w a n y c h c i a ł b y s p ę d z i ć w a k a c j e ( p o p r z e z w p i s a n i e n a z w y k r a j u ) o r a z w y b o r u n a j b a r d z i e j i n t e r e s u j ą c e g o m i e j s c a ( p o p r z e z z a z n a c z e n i e n a l i ś c i e ) . U z y s k a n e d a n e w y r a ż o n o w w a r t o ś c i a c h b e z w z g l ę d n y c h i w p r o c e n t a c h w s k a z a ń .W yniki badań i ich interpretacja
N a s u b i e k t y w n ą o c e n ę m e t o d i s k u t e c z n o ś c i n a u c z a n i a g e o g r a f i i , p r z y r o d y - b i o l o g i i o r a z w y c h o w a n i a f i z y c z n e g o d o k o n a n ą p r z e z u c z n i ó w g i m n a z j u m [1 ] m a j ą w p ł y w n i e t y l k o s t o s o w a n e f o r m y d y d a k t y c z n e , l e c z r ó w n i e ż s u k c e s y g i m
122 Tom asz Pilis, Jó ze f Langfort, Agnieszka Pilis, Ryszard Pluta, Ryszard Zarzeczny n a z j a l i s t ó w b ą d ź i c h b r a k w p r z y s w a j a n i u m a t e r i a ł u . W y n i k i u z y s k a n e w n a s z y c h b a d a n i a c h p o z w a l a j ą s ą d z i ć , ż e o m a w i a n e p r z e d m i o t y n a l e ż ą d o l u b i a n y c h p r z e z u c z n i ó w , g d y ż i c h w s p ó l n a o c e n a j e s t d o b r a , n a t o m i a s t k r y t e r i u m o c e n y b a r d z o d o b r e j w k a ż d y m p r z y p a d k u p r z e w y ż s z a o c e n ę p r z e c i ę t n ą o r a z z ł ą . U z y s k a n e w y n i k i p o t w i e r d z a j ą s p o s t r z e ż e n i a z a m i e s z c z o n e w r a p o r c i e „ P i e r w s z y R o k G i m n a z j u m 1 9 9 9 - 2 0 0 0 ” s p o r z ą d z o n y p r z e z C e n t r a l n y O ś r o d e k D o s k o n a l e n i a N a u c z y c i e l i P r a c o w n i ę R o z w o j u K a d r Z a r z ą d z a j ą c y c h , w k t ó r y m u c z n i o w i e g i m n a z j ó w w y d a j ą c o p i n i e o s w o i c h s z k o ł a c h , p o z i o m i e n a u c z a n i a , s w o i c h a s p i r a c j a c h , p r o b l e m a c h w y c h o w a w c z y c h o r a z p r z e k a z y w a n e j w i e d z y w p o d o b n y s p o s ó b w y r a z i l i s t o s u n e k d o t y c h t r z e c h p r z e d m i o t ó w [ 1 2 ] .
Tabela 1 . Ocena metod i skuteczności nauczania geografii, przyrody - biologii i wycho
wania fizycznego dokonana przez uczniów gimnazjum.
O c e n a J a k d o ty c h c z a s n a u c z a n o cię: g e o g ra fii p r z y r o d y b io lo g ii w y c h o w a n ia fizy czn eg o n % n % n % b ard zo dobrze 31 28.7 15 13.9 34 31.5 dobrze 44 40,7 64 59,3 48 44,4 p rzeciętn ie 20 18,5 21 19,4 18 16,7 źle 13 12,1 8 7,4 8 7,4 W b a d a n i a c h z a p y t a n o a n k i e t o w a n y c h o u c z e s t n i c t w o w z a j ę c i a c h p o z a s z k o l n y c h n a p r z y k ł a d z i e p r z y n a l e ż n o ś c i d o k l u b ó w s p o r t o w y c h , k ó ł k a P T T K o r a z k ó ł e k p r z y r o d n i c z e g o , g e o g r a f i c z n e g o i h i s t o r y c z n e g o ( r y c . 1 ). 2 4 , 3 % r e s p o n d e n t ó w o k r e ś l i ł o p r z y n a l e ż n o ś ć d o w i ę c e j n i ż j e d n e g o k ó ł k a , n a t o m i a s t p o z o s t a l i w y k a z a l i u c z e s t n i c t w o w j e d n y m z n i c h . Z d e c y d o w a n i e n a j w i ę k s z y m z a i n t e r e s o w a n i e m ( 2 8 , 8 % ) c i e s z y ł y s i ę z a j ę c i a o f e r o w a n e p r z e z k l u b y s p o r t o w e , n a s t ę p n i e k ó ł k a P T T K ( 2 2 , 3 % ) , k ó ł k a g e o g r a f i c z n e ( 2 1 , 6 % ) , k ó ł k a p r z y r o d n i c z e ( 1 5 , 1 % ) , n a t o m i a s t n a j m n i e j s z y m k ó ł k a h i s t o r y c z n e ( 1 2 , 2 % ) . N a l e ż y z a u w a ż y ć , ż e z a i n t e r e s o w a n i e t e m a t y k ą t u r y s t y c z n o - g e o g r a f i c z n ą o f e r o w a n ą p r z e z k ó ł k a P T T K , p r z y r o d n i c z e i g e o g r a f i c z n e w y r a z i ł o ł ą c z n i e 5 9 , 0 % ł ą c z n i e , c o s t a n o w i p o n a d p o ł o w ę a n k i e t o w a n y c h . Z n a m i o n u j e t o , ż e d l a m ł o d z i e ż y g i m n a z j a l n e j t e m a t y k a t a j e s t w i e l c e i s t o t n a a n a j w i ę k s z a c z ę ś ć m ł o d z i e ż y w y r a ż a o c h o t ę s p ę d z a n i a w o l n e g o c z a s u w t e n s p o s ó b . A n k i e t a z a w i e r a ł a d w a p y t a n i a , w k t ó r y c h b a d a n i u c z n i o w i e u s t o s u n k o w a l i s i ę d o ź r ó d e ł z k t ó r y c h c z e r p i ą w i e d z ę k r a j o z n a w c z o - p r z y r o d n i c z ą . U z y s k a n e w y n i k i ( r y c . 2 ) w s k a z u j ą , ż e z d e c y d o w a n a w i ę k s z o ś ć ( 8 9 , 8 % ) u w a ż a t e l e w i z j ę z a p o d s t a w o w e ź r ó d ł o t e g o r o d z a j u w i e d z y , n a t o m i a s t 5 8 , 3 % w s k a z u j e w t e j r o l i k s i ą ż k ę . I s t o t a p o p u l a r n o ś c i t e l e w i z j i t k w i z a p e w n e w t y m , ż e w i e l u l u d z i o m z a p e w n i a o n a c o d z i e n n y d o s t ę p d o z n a c z n e j i l o ś c i i n f o r m a c j i o c h a r a k t e r z e n a r o d o w y m i p o n a d n a r o d o w y m . P r z e k a z y w a n e p r z e z n i ą i n f o r m a c j e d o c i e r a j ą d o m ł o d e g o o d b i o r c y
w r o z m a i t e j f o r m i e , k s z t a ł t u j ą c j e g o w y o b r a ż e n i e o o t a c z a j ą c y m ś w i e c i e o r a z z a p e w n i a j ą s w o i s t ą w s p ó l n o t ę p r z e ż y ć m ł o d z i e ż y n a p o d ł o ż u t y c h s a m y c h t r e ś c i . Z d r u g i e j s t r o n y w p ł y w a j ą n a k s z t a ł t o w a n i e s c h e m a t y c z n y c h p o s t a w i w y o b r a ż e ń o ś w i e c i e [ 4 ] . N a l e ż y z a u w a ż y ć , ż e p o m i m o w y r a ź n e j p r z e w a g i p r z e k a z u t e l e w i z y j n e g o w n a s z y c h b a d a n i a c h , o b y d w a ź r ó d ł a s ą u w a ż a n e z a w i e l c e i s t o t n e i n a i c h k l u c z o w ą r o l ę w p o g ł ę b i a n i u w i e d z y k r a j o z n a w c z o - p r z y r o d n i c z e j w s k a z u j e z d e c y d o w a n a w i ę k s z o ś ć a n k i e t o w a n y c h .
Ryc. 1. Uczestnictwo uczniów gimnazjum w zajęciach pozaszkolnych.
Ryc. 2. Źródła wiedzy krajoznawczo-przyrodniczej gimnazjalistów.
I n f o r m a c j e z a w a r t e w t a b e l i 2 p o c h o d z ą z a n a l i z y 11 p y t a ń z a w a r t y c h w a n k i e c ie . P y t a n i a d o t y c z y ł y w y b o r u n a j a t r a k c y j n i e j s z e g o z d a n i e m r e s p o n d e n t a k r a j u , w k t ó r y m c h c i a ł b y s p ę d z i ć w a k a c j e o r a z m i e j s c a n a d a n y m k o n t y n e n c i e , k t ó r e c h c i a ł b y o d w i e d z i ć . W o d n i e s i e n i u d o p i e r w s z e g o p y t a n i a b a d a n i u d z i e l a l i j e d n e j o d p o w i e d z i , n a t o m i a s t n a d r u g i e p y t a n i e o d p o w i a d a l i p o p r z e z p o d k r e ś l e n i e n a z w y n a l i ś c i e . T a b e l a 2 z a w i e r a j e d y n i e n a j c z ę ś c i e j w y b i e r a n e o d p o w i e d z i , p o t r z y d l a k a ż d e j k a t e g o r i i .
124 Tom asz Pilis, Jó ze f Langfort, Agnieszka Pilis, Ryszard Pluta, Ryszard Zarzeczny
Tabela 2. Najczęściej wymieniane przez gimnazjalistów miejsca wypoczynku na różnych
kontynentach.
E u ro p a W* A z ja Wo A fr y k a Wo A m c iy -k a p in .i S r. Wo A m e ry k a P h i. “A A u stra lia O cean ia % W k tórym Pmieja 25,0 (litny .11,S 36.1 Stany -12,ίΐ HfflTjHia JM,9
k r a ju ch ciałbyś spędzić
Wlecliy 15,7 Japonia 17,6 KPA 16.7 Meksyk 2û,
Я Chile 22,2
w ak a c je ?
H isqriiiii 10,2 Indie ie ,7 Kongo 9 J Kuiüifa ZS,9 Argentyna - 18.5
E łuytkn Sw. ΡίΰΙΤίΙ 1.1,2 Wielki Muf 15,6 J tz. T in ^ n lk i 11,0 Wiotki kanion 17,
S Machu Piechu 1S,0 llora Upra 17,0
C o ch ciałbyś
zw ied zić? Alpy 12,0 HxillhIbjc 13,2 Piramidy 10.8 Niagara
12.
7 Amazonka 12,1
W ieka Rola
Koralowa I M
Wrzuwhiiz, 11.1 B ajka) 9,S M adagas
k ar 10f7 Hollywood ЪЛ
K ultu ra - . - lu k ?» i 8,7
W ysp y
O t r u l i 13,4
Analiza udzielonych odpowiedzi pozwala zauważyć, że gimnazjaliści wskazy
wali ogólnie znane, uznane za atrakcyjne turystycznie kraje oraz osobliwości
przyrody na danych kontynentach. Udzielane odpowiedzi wskazują, że właśnie te
miejsca utożsamiają wyobrażenia młodzieży o wypoczynku. Wyobrażenie
według Słownika języka polskiego można zdefiniować jako: „wywołany w świa
domości obraz przedmiotu lub sytuacji, które w danej chwili nie oddziałują na
narządy zmysłowe człowieka opierający się na uprzednio poczynionych spostrze
żeniach i fantazji” (red. Szymczak 1981). U podstaw pochodzenia wyobrażenia
miejsca wypoczynku spoczywają natomiast różnorodne czynniki. Wśród nich
z pewnością należy wyróżnić wiedzę zdobytą za pośrednictwem mediów (Ryc.
2), które kreując wyobrażenie o wypoczynku ściśle wiążą je z atrakcyjnymi tury
stycznie miejscami. Według Wąsowicz [14] można wyróżnić szereg elementów
produktu turystycznego, które kształtują wyobrażenie o wypoczynku w danym
miejscu. Wśród nich na czoło wysuwają się walory turystyczne, następnie zago
spodarowanie turystyczne, stan środowiska naturalnego, ogólny poziom cen itd.
Potwierdza to doniesienie Middleton [5], stwierdzające, że na produkt turystyczny
składać się powinny przede wszystkim: atrakcje turystyczne, infrastruktura miej
sca docelowego, dostępność, wizerunek miejsca docelowego i cena powiązana ze
standardem i rodzajem świadczonych usług, trendami mody, sezonem. Miejsca
wypoczynku podane przez uczniów gimnazjum wydają się odpowiadać spostrze
żeniom przytoczonych autorów .[5, 14] Natomiast za kształtowanie wyobrażeń
uczniów o wypoczynku w znaczącej mierze wydają się odpowiedzialne środki
masowego przekazu, gdyż to one w sposób najpełniejszy podają informacje przy
toczone przez Wąsowicz [14] i Middleton [5]. Zastanawiający jest natomiast
fakt, że pomimo pozytywnej oceny przedmiotów nauczanych w gimnazjum, ich
wpływ na kształtowania wyobrażenia o wypoczynku wśród młodzieży środowi
ska wiejskiego wydaje się być znikomy.
W nioski
N a p o d s t a w i e p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń m o ż n a s f o r m u ł o w a ć n a s t ę p u j ą c e w n i o s k i : 1. G i m n a z j a l i ś c i p o z y t y w n i e o c e n i a j ą t r e ś c i o r a z m e t o d y n a u c z a n i a p r z e d m i o t ó w g e o g r a f i a , p r z y r o d a - b i o l o g i a o r a z w y c h o w a n i e f i z y c z n e . O c e n a t a p o k r y w a s i ę z r a p o r t e m s p o r z ą d z o n y m p o p i e r w s z y m r o k u s z k o l n y m f u n k c j o n o w a n i a g i m n a z j ó w , c o d a j e p o d s t a w ę d o s t w i e r d z e n i a , i ż p r o g r a m n a u c z a n i a w y m i e n i o n y c h p r z e d m i o t ó w p r z y g o t o w a n y p r z e z ó w c z e s n e M i n i s t e r s t w o E d u k a c j i N a r o d o w e j s p e ł n i a o c z e k i w a n i a u c z n i ó w . 2 . Z a j ę c i a p o z a s z k o l n e w f o r m i e k ó ł e k z a i n t e r e s o w a ń o p r o f i l u t u r y s t y c z n o - g e - o g r a f i c z n y m c i e s z ą s i ę d u ż y m z a i n t e r e s o w a n i e m u c z n i ó w . D e k l a r u j ą o n i r ó w n i e ż , ż e c h ę t n i e p o g ł ę b i a j ą w i e d z ę g e o g r a f i c z n ą , n a t o m i a s t j a k o j e j ź r ó d ł o p r e f e r u j ą w w i ę k s z y m s t o p n i u t e l e w i z j ę n i ż k s i ą ż k ę . 3 . U c z n i o w i e g i m n a z j u m z a m i e s z k u j ą c y o b s z a r y w i e j s k i e k s z t a ł t u j ą s w o j e w y o b r a ż e n i a o m i e j s c u w y p o c z y n k u w z n a c z ą c e j m i e r z e n a p o d s t a w i e i n f o r m a c j i p ł y n ą c y c h z e ś r o d k ó w m a s o w e g o p r z e k a z u . W s k a z u j ą c m i e j s c a p o t e n c j a l n e g o p o b y t u w y p o c z y n k o w e g o , m ł o d z i e ż u t o ż s a m i a j e z o g ó l n i e z n a n y m i k u r o r t a m i i a t r a k c j a m i t u r y s t y c z n y m i o m i ę d z y n a r o d o w e j r e n o m i e . 4 . U c z n i o w i e d e k l a r u j ą , ż e n a j c h ę t n i e j o d w i e d z i l i b y t a k i e k r a j e p o s z c z e g ó l n y c h k o n t y n e n t ó w , j a k : F r a n c j a , C h i n y , E g i p t , S t a n y Z j e d n o c z o n e c z y B r a z y l i a , a s z c z e g ó l n y m i o b i e k t a m i i c h z a i n t e r e s o w a ń s ą : B a z y l i k a Ś w i ę t e g o P i o t r a , W i e l k i M u r C h i ń s k i , J e z i o r o T a n g a n i k a , W i e l k i K a n i o n , M a c h u P i c c h u c z y w y s p a B o r a B o r a .126
Piśm iennictw o:
1. D o m a c h o w s k i R . , S o k o ł o w s k a J . , W i l c z y ń s k a - W o ł o s z y n M . , 1 9 9 9 :
Program
nauczania geografii w gimnazjum.
W y d a w n i c t w o E d u k a c y j n e Ż A K , W a r s z a w a .2 . D o m a l e w s k i J . , 1 9 9 9 :
Orientacje życiowe młodzieży wiejskiej.
„ W i e ś i R o l n i c t w o ” n r 4 , s . 1 2 1 - 1 3 3 .3 . D r y d e n G ., V o s J . , 2 0 0 0 :
Rewolucja w uczeniu.
W y d a w n i c t w o M o d e r s k i i S - k a , W a r s z a w a 2 0 0 0 .4 . K o w a l c z y k D . , 1 9 9 9 :
Szkoła wobec doświadczeń pozaszkolnych uczniów
w dobie elektronicznych środków przekazu.
S t u d i a i m o n o g r a f i e Z e s z y t 1 0 8 , O f i c y n a W y d a w n i c z a P o l i t e c h n i k i O p o l s k i e j .5 . M i d d l e t o n V . , 1 9 9 6 :
Marketing w turystyce.
W a r s z a w a , s . 8 9 - 9 1 .6 . M o s k a l S ., 1 9 9 3 :
Zasoby ziemi i pracy a wyposażenie techniczne i wielkość
produkcji w rodzinnych gospodarstwach rolnych.
„ Z a g a d n i e n i a E k o n o m i k i R o l n e j ” , n r 1 - 2 , s . 3 9 - 5 1 .7 . M o s k a l S ., K o t a l a A . , 2 0 0 1 :
Młodzież wiejska małopolski w procesie transfor
macji ustrojowej: Sytuacja obecna, aspiracje, perspektywy.
„ K r a k o w s k i e S t u d i a M a ł o p o l s k i e ” , n r 6 , s . 3 0 5 - 3 1 6 .8 . M o s k a l S ., 2 0 0 2 :
Młodzież wiejska małopolski: Uwagi o je j preferencjach,
wartościach i systemie wartości.
„ W i e ś i R o l n i c t w o ” , n r 3 , s . 1 1 5 - 1 3 5 . 9 . N a i s b i t t J . , A b u r d e n e P . , 2 0 0 0 :Prognozy dotyczące turystyki światowej.
M e g a t r e n d s 2 0 0 0 .
1 0 . P i o t r o w i c z E . , 2 0 0 0 :
Plany i perspektywy życiowe uczniów kończących szkołę
podstawową na wsi.
„ P r o b l e m y O ś w i a t y i W y c h o w a n i a ” , n r 8 , s . 1 - 8 . 1 1 . P r z e c ł a w s k i K . , 1 9 7 3 :Turystyka a wychowanie,
N K , W a r s z a w a .1 2 . P u t k i e w i c z E . , Z a h o r s k a M . , S i e l a w a - K o l b o w s k a K , 2 0 0 0 :
„Program Gimna
zjum 2002. Raport Pierwszy Rok Gimnazjum 1999-2000.
C e n t r a l n y O ś r o d e k D o s k o n a l e n i a N a u c z y c i e l i .1 3 . S z a f r a n i e c K . , 1 9 9 9 :
Wieś jako miejsce niechciane.
„ W i e ś i R o l n i c t w o ” , n r 4 , s. 3 8 - 4 8 .1 4 . W ą s o w i c z E ., 2 0 0 3 :
