Julian Lewański
Ksiądz Jan Kudera
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 36/1-2, 229-233
KSIĄDZ JAN KUDERÀ
Rodzina Kuderów, ani znaczna, ani sław na, w spom inana
jest przecież w dokum entach m ysłowickich już w XVII wieku.
Brunon Kudera, notariusz, działacz polityczny z m arły przed
paru laty, a p rzed e w szystkim b rat jegp, ks. dziekan Jan Ku
dera, w prow adzają to nazw isko w spis Ślązaków wspom nienia
godnych.
U rodzony 18 czerw ca 1872 roku w M ysłow icach, gdzie
spędził wczesne lata m łodzieńcze (gim nazjum pono przebył
w K łodzku), w y b rał się zw ykłym w ów czas torem na uniw er
sytet w rocław ski. W czasie studiów na w ydziale teologicznym
znajdzie się w żyw ym k ręgu spraw polskich — p racu ją w tedy
zrzeszenia akadem ików górnośląskich — uczęszcza na w y
k ład y Nehringa. Praw dopodobnie już w ów czas (jeśli nie po
pierw szym witkariacie w Toszku) zauw ażony został przez nie
m ieckie w ładze kościelne, któ re zbyt czynnego kapłana p rz e
rzucają na coraz to inne placów ki na Ś ląsku i w B randenburgii.
W spom nieć w arto, że trafi w tej w ędrów ce na berlińskie w y
k ład y B rticknera, a ustali się ,.na w ygnaniu“ w G ierałtow i
cach. T am doczeka 15 w rześnia 1920 roku, kiedy polskie w ła
dze kościelne pow ołają go znowu do obowiązków kapłańskich,
na parafię w Brzezince pod M ysłowicami. Spędzi tam lat 20,
zam y k ając się celowo w ram ie dobrze znanych sobie m iejsc
i ludzi; nie w y jeżd ża dosłownie nigdzie — raz tylko w roku
udaw ał się na rekolekcje do Dziedzic. P ozbaw iony probostw a
6 w rześnia 1940 roku, w yjechał do S tarego Bierunia, gdzie
ostatnie lata życia poświęci intensyw nej p ra c y pisarskiej,
k tó rą nag ły zgon (19 listopada 1943) przerw ie.
P ro w ad ził życie, które m ożna nazw ać służbą, m ało bo
wiem znam y w nim momentów, któ reb y nie były p odporząd
kow ane otoczeniu, społeczności, narodow i. Nie om aw iam y tu
jego działalności duszpasterskiej, troski o parafię (nowe bu
dynki, zdobienie kościoła), — o organizację jej życia k u ltu ral
nego, pom ijam y też działalność polityczną. Błędem byłoby po
bieżnie analizow ać i p rzedstaw iać rodzaj i walor jego poczu
cia narodow ego, polskości. Sam dorobek piśm ienniczy — bo
g a ty i c h a ra k te ry sty c z n y , staw ia ks. Kuderę w rzędzie w y b it
nych i praw dziw ie zasłużonych ziemi śląskiej.
2 3 0 Julian Lewański
C zterdzieści praw ie lat działalności piśm ienniczej dało
dorobek — jeśli m ierzyć ilością a rk u sz y — średnich rozm ia
rów. N azw iem y go dużym , gd y się uwzględni, że dopiero
ostatn ie dw udziestolecie, obciążone z re sz tą obow iązkam i służby
duchownej, daw ało w arunki do swobodnej p ra c y naukowej
i publicystycznej. W ielkim nazw iem y tru d piśm ienniczy ks.
Ku dery, g d y zw a ż y m y na b rak literackich i naukow ych tra-
d y cyj na G órnym Śląsku.
W a ru n k i pow ojenne uniem ożliw iają zestaw ienie dokład
nej bibliografii jego opracow ań. U w ażam y p rzeto za słuszne
p rzed staw ić spis spo rząd zo n y w ostatnich latach, a m oże i m ie
siącach życia przez A utora. Lepiej niż długie om ówienia sch a
ra k te ry z u je on ty p b ad acza i pisarza.
Oto tek st bibliografii w brzm ieniu autentycznym , nie
w olny od niekonsekw encji w opisach:
I. P R A C E W KSIĄŻKOW YM. W Y D A N IU .
1. P o ls k a pieśń n ab ożn a na G ó rn y m Ś lą sk u . B y to m 1911. N akł. K atolika. 2. D z ien n ik a r stw o p o lsk ie na Ś lą sk u . B y to m 1912. N ak ł. K atolika. 3. Ks. A ntoni S tab ik . K artka p a m ią tk o w a . 1912. N ak ł. K atolika. 4. N ieco o tłu m a czen iu B ib lii. 1912. N ak ł. G a z e ty O p olsk iej. 5. O b ersch le sien und sein K lerus. 1912. N ak ł. K atolika.
6. J ó zef L om pa, z a s łu ż o n y d z ia ła c z . 1913. N ak ł. G a z e ty O polsk iej. 7. P a ste r k a z L o u rd es. D rafnat relig. w 5 ak tach (w ed ł. n iem .) 1916 (7).
N ak ł. G az. O p olsk . II w y d . N ak ł. M iarki w M ik o ło w ie 1920.
8. Ks. R u dolf L ubecki. Jego ż y c ie i p race d la ludu g ó r n o ślą sk ie g o . O pole 1917. N ak ł. G a z e ty O p olsk iej.
9. Ks. N orbert B o n c z ek jak o p oeta. 1918. N ak ł. G a z e ty O p olsk iej.
10. D ie G eistlich k e it im W a h lk r e ise G leiw itz-L u b lin itz . O pole 1918. N akł. N ow in .
U . Juliusz L igoń. Jego ż y c ie i z a słu g i w z g l. G. Ś lą sk a . O p ole 1919. N akł. N ow in .
12. Ks. K o n sta n ty D a m ro t (C z e s ła w L u b iń sk i). 1920. N ak ł. K atolika. 13. O b r a zy Ś lą z a k ó w w sp o m n ie n ia g o d n y ch , t. I. 1920. N ak ł. M iarki. 14. D z ieje parafii i wsi B rzezin k i. 1928. M y sło w ic e . N ak ł. w ła s n y .
15. H isto ria k o ś c io ła N. M ar. P . w M y sło w ic a c h . 1929. N akł. U rzędu p a ra fia ln e g o w M y sło w ic a c h .
16. B e itr ä g e zur G esch ich te der P fa rrei Gr. L a ss o w itz. 1932. H ek tograf. 17. 60 la t w y ż s z e g o sz k o ln ic tw a w M y sło w ica c h . 1933. N akł. w ła sn y . 18. H isto ria parafii M y sło w ick ie j. M y sło w ic e 1934.
19. K sięża p o c h o d z ą c y z parafii M y sło w ic k ie j. M y sło w ic e 1936.
20. N a jp o p u la r n iejsz y K apłan G. Ś lą sk a k s. A ntoni Stab ik . 1937. N akł. K sięgarn i K atolick iej.
21. W a le n ty R o ź d z ień sk i, s ła w n y m istrz h u tn iczy . M y s ło w ic e 1938. 22. D w a w y p a d k i in k w izy c ji w M y sło w ica c h . M y sło w ic e 1939.
23. Jan K upiec. W ie s z c z ślą sk i. 1939. N ak ład K sięgarn i K atolickiej w K a to w ica ch .
II. P R A C E W P E R IO D Y C Z N Y C H P ISM A C H . (o p r ó c z lic z n y c h a r ty k u łó w p o lity c z n y c h ).
1. Über O sterk om m u n ion und die so g en a n n ten B e ic h tz ette l. W S c h le s. P a sto r a lb la tt 1904 nr. 16, 17, 18.
Ksiądz Jan Kudera 2 3 1
3. Ein M y slo w itz e r -S c h r iftste lle r d es 16. Jahrhunderts. W M y slo w itze r A n zeig er 1905.
4. B e itr ä g e zur G esch ich te der S ta d t M y slo w itz. M ysl. A n ze ig er 1905. 5. D er N am e der S ta d t T o st. W O beschl. H eim at i T o ster Z eitung 1909. 6. H ołd ks. A n toniem u S tab ik ow i. W G a zecie O polsk iej 1912.
7. E in ig es zur ä lte sten B resla u er D iö z esa n ein teilu n g . S o n n ta g sb eila g e der S c h le s. V o lk szeitu n g 1916 nr. 33.
8. E rzp riester S ta n isla u s S iegm u n d . O bersch. V o lk sstim m e 1916 Nr. 200. 9. Jan K rzy ża . W G azeciö L ud ow ej 1916 nr. 211— 215.
10. Ks. Jan G a ieczk a . P ie r w s z y s z e r z y c ie l o ś w ia ty polsk iej na G. Ś lą sk u . W 1 G a ze cie O p olsk iej 1917 z dnia 20. 11.
11. O p rzy w ia rk a ch lu d o w y ch w p o ezja ch ks. B ą czk a . W G az. O polsk iej 1917 nr. 185— 188.
12. T r z y n iezn an e p ieśni Jana Kupca. W G a zecie O polsk iej 1917. 13. O ilu str o w a n y c h c za so p ism a c h polsk ich na G. Śląsk u. W G lo sa ch
z nad O d ry 1919.
14. N iep rzejed n a n y w ró g O. Lam bert Schu lte. 1919 w D zien n ik u Ś lą sk im nr. 91*
15. Ks. A lo jz y F icek . W G łosach z nad O dry 1920.
16. O lb rych t Stru m ień sk i z M y sło w ic . W G ło sa ch z nad O dry 1920. 17. G a ze ty p o lsk ie w obronie p o lsk ieg o ję zy k a na G. Ś ląsk u . W G ło sa ch
z nad O d ry 1920.
18. K arol M iarka w e w a lc e kulturnej. W G ościu N ied z. 1924.
19. N ieco z ż y c ia to w a r z y s tw św . A lo jz eg o na G. Ś ląsk u . M ik o łó w 1927. W k się d z e zb iorow ej „ Ś lą sk a m ło d zież '.
20. D a w n iejsz a k ap lica na u licy M o d rzejo w sk iej w M y sło w ica c h . W e W ia d . M y sło w ic k ic h 1929.
21. Kilka w ia d o m o ści o n a jd a w n ie jsz y ch sto su n k a ch k o ś cie ln y ch w N iw ce i Z agórzu . W „ N ie d z ie li“ C zęsto ch o w , i W ia d . M y sł. 1929.
22. O k ry p ta ch w k o ś cie le N .M .P. w M y sło w ic a c h . W iad . M y sł. 1929. 23. Filip N o w a ck i z M y sło w ic ; p ie r w sz y polski drukarz na G órn ym Ś lą sk u .
W e W iad . M y sł. 1929.
24. Ks. W a le n ty C au lonius, p ro b o szcz m y sło w ic k i. W iad . M y sł. 1930. 25. O n a jd a w n iejsz ej w iz y ta c ji w M y sło w ic a c h . W iad. M y sł. 1932
nr. 32 —36.
26. O braz N arod zen ia N. M. P. w sta r y m k o ście le w M y sło w ica c h . W iad . M y sł. 1932 nr. 30— 32.
III. P R A C E W M A N U SK R Y PT A C H . 1. Ś w . E lżb ieta. D ram at relig. w 5 aktach W ed ł. niem . 2. C n otliw e d z ie w cz ę. D ram at w 5 aktach. W e d ł. niem . 3. Św . A n drzej Ś w ira d (L eonard, ślą sk i św ię ty .
4. K rz y sz to f M iero szo w sk i, d z ied zic M y sło w ic.
5. Liber a rch iv a lis m y s ło w ic e n s is usque ad annum 1600. 6. D z ied zic e M y sło w ic .
7. H isto ria K atow ic do roku 1800.
8. A nna K a ta rz y n a S a la m o n o w a , d zied zic zk a M y sło w ic. 9. P a n o w ie B rzezin k i.
10. H isto ria k o ś cio ła p a ra fia ln eg o w S ta r y m B ieruniu. 11. Ks. J e rz y A ntoni O drobiński, pleban bieruński. 12. O b ra zy Ś lą z a k ó w w sp o m n ien ia g od n ych , II. w y d a n ie. 13. P o cz ą tk i M ałej D ąb rów ki.
14. E cho m iło ści w p o ezja ch C z esła w a L ub ińskiego.
15. P a ń stw o w i k się ż a d iecezji w r o cła w sk iej w w a lc e kulturnej.
16. K sięża g ó r n o ś lą s c y w obronie praw P o lsk i do Ś lą sk a w 18. w ieku. 17. H isto ria K o ścio ła p a ra fia ln eg o w T ych a ch .
18. Ks. J e rz y A ntoni M ie ro sze w sk i, p rob oszcz m y sło w ick i. 19. P a sto r a ln ą k on feren cja po lsk ich k s ię ż y d ie ce zji w r o c ła w sk ie j.
Julian Lewafiski IV. P R A C E W P R Z Y G O T O W A N IU . 1. A n to lo g ia g ó r n o ślą sk a . (G ło s poezji g ó r n o ślą sk ie j). 2. R o la N ie ś lą z a k ó w w u n arod ow ien iu G. Ś lą sk a . 3. O brazki i s z k ic e z o d ro d ze n ia G. Ś lą sk a . V . R E C E N Z JE .
1. K a zim ierz L igoń , „ P o ec i G ó rn eg o Ś lą s k a “. W „G łosach z nad O d r y “ 1921.
2. L u d w ik M u sioł, M a ter ia ły do h isto rii W ie lk ic h K a to w ic. W R o czn ik a ch T o w . P r z y ja c ió ł Nauk z r. 1936.
3. U w a g i do p am iętn ika ju b ile u sz o w e g o p a r a fii Janów , 1936. W o so b n y m h ek to g ra fie.
4. Ks. dr W o jta s, A cta v isita tio n is d eca n a tu s B y to m ie n sis et P le sn en sis. D la R o czn ik a T o w . P r z y j. N auk.
