Magdalena Pawlik
widok unoszących się na powierzchni morza ziarn pyłku sosny z pokładu statku
ziarna pyłków sosny tworzą na powierzchni wody wyraźny żółty opad, który wyraźnie modyfikuje kolor wody
DLACZEGO mierzymy ziarna pyłku w Bałtyku?
1) Jak widać na prezentowanych zdjęciach ziarna pyłku sosny istotnie modyfikują kolor morza. Co może prowadzić do powstawania znacznych błędów przy pomiarach zdalnych metodami optycznymi.
2) Ziarna pyłku sosny są składnikiem, który jak do tej pory nie były uwzględniane w algorytmach służących do analiz właściwości wody i szacowania koncentracji składników wody metodami satelitarnymi.
3) Ziarna pyłki sosny są dostarczane w bardzo dużych ilościach w okresie wiosennym do wód Bałtyku. Jak pokazały wstępne badania koncentracja pyłków lokalnie może stanowić nawet więcej niż 40% wszystkich unoszących się w warstwie powierzchniowej wody zawiesin w przedziale wielkości od 1.25 do 250 µm (Pawlik i Ficek 2016).
4) Także ich charakterystyki optyczne (pasma absorpcji występujące w tym samym zakresie co pasma absorpcyjne fitoplanktonu) wskazują je jako potencjalne źródło dużych zakłóceń przy zdalnym szacowaniu stężenia np. chlorofilu.
Problem ten jest szczególnie istotny dla Bałtyku, morza śródlądowego otoczonego lasami ze znacznym udziałem sosny.
ZASIĘG WYSTĘPOWANIA Sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris)
Przestrzenne rozmieszczenie drzewostanów w układzie gatunków panujących (WISL 2009–2013)
Takson
liczba ziarn pyłku wytworzonych przez
kwiat
liczba ziarn pyłku wytworzonych przez
kwiatostan
liczba ziarn pyłku wytworzonych przez
całą roślinę
liczba ziarn pyłku wytworzonych przez
jednogatunkowy drzewostan Pinus
sylvestris 157 661 ± 5 071 5 773 445 ± 185 700 ok. 350 000 000 12 910 095 300
KIEDY pojawiają się ziarna pyłku sosny?
Tabela 1. Przeciętna liczba ziarn pyłku wytworzonych przez kwiat, kwiatostan, całą roślinę oraz drzewostan (Pohl, 1937).
W sezonie pylenia sosny, który rozpoczyna się w połowie maja i trwa około 2-3 tygodnie (Latałowa i Góra, 1996).
Wówczas charakterystyczny żółty opad pokrywa duże obszary zarówno lądu, jak i akwenów bałtyckich.
Jak pokazują badania przeprowadzone w Finlandii w sezonie wegetacyjnym lasy sosnowe wytwarzają między 10 a 80 kg pyłku na hektar, co odpowiada opadowi około 30-280 tysięcy ziarn pyłku/cm2/rok (Koski 1970).
skuteczność rozprzestrzeniania pyłków uzależniona jest od:
wielkości ziarn pyłku
siły wiatru, jego czasu trwania oraz kierunku
występujących turbulencji
wilgotności
nasłonecznienia
rodzaje deszczu pyłkowego:
opad lokalny do 500 m
transport bliski 500 – 1 000 m
transport dalszy 1 – 10 km
transport daleki > 10 km
Ziarna pyłku sosny do wód Bałtyku dostarczane są wraz z wodą spływającą z lądów oraz drogą powietrzną. Pyłek ten rozprzestrzeniany jest przez wiatr dostaje się do atmosfery i unosi się w powietrzu w różnym czasie. Na obecność pyłków roślin w atmosferze duży wpływ mają warunki pogodowe. Najwyższe stężenia notowane są w pogodne, wietrzne dni. Opady deszczu oczyszczają powietrze z pyłku roślin. Dalekiemu transportowi ziarn pyłku roślin sprzyja wytwarzanie się i obecność chmur typu cumulus. Pod tym typem chmur pyłek może być przemieszczany na duże odległości (opada z atmosfery z deszczem pyłkowym).
JAK dostają się ziarna pyłku do Bałtyku (rozprzestrzenianie)?
CHARAKTERYSTYKA ZIARN PYŁKU SOSNY
kształt zbliżony jest do elipsoidy obrotowej;
pojedyncze ziarno pyłku sosny składa się z elipsoidalnego korpusu oraz dwóch umieszczonych na nim worków powietrznych;
średnice ziarn pyłków zawierają się w przedziale 32 – 85 µm.
Zdjęcie pojedynczego ziarna zawiesiny – pyłku sosny w powiększeniu 400 razy.
worki powietrzne
Próbka wody pobrana z powierzchni wody umieszczona w komorze
sedymentacyjnej Utermöhla.
mikroskop LISST-100X – zanurzeniowy analizator wielkości cząstek
widok zawiesiny (ziarna pyłku sosny) pod mikroskopem
w powiększeniu 200 razy
