Lech Krzyżanowski
"ICOMOS Bulletin", z. 1-4, 1971-1976 :
[recenzja]
Ochrona Zabytków 31/2 (121), 143-144
określony obszar, ukształtow any celowo ja ko dekoracyjne środowisko i ja k o ta ki o znaczeniu historycznym . Termin ten obejmuje p ro jek towanie krajobrazu". K om itet Brytyjski R oku Z abytków przedłożył
w niosek trak to w an ia konserw acji ogrodów n a rów ni z konserw acją zabytków architektonicznych. P arlam ent angielski włączył d o d a t kow ą klauzulę do przygotow yw anej wówczas ustawy ( Town and
C ountry A m enities A c t — 1974) i p o trak to w ał ją ja k o „w kład Parlamentu do Europejskiego R oku Z a b y tkó w ". W ten sposób
w brytyjskim ustaw odaw stw ie pojaw iła się pierw sza w zm ianka o ogrodach historycznych. N ovum polega na tym , że obecnie ogrody historyczne, w odróżnieniu od ustaw y z 1953 r., nie m uszą stanow ić części uzupełniającej zabudow y historycznej, ale m ogą otrzym yw ać po m o c finansow ą n a w łasnych praw ach.
A u to r porusza także zagadnienie zasad rejestracji ogrodów histo rycznych. Z am iast klasyfikacji IC O M O S (1, 2, 3 w każdym kraju)
pro p o n u je określenie w artości historycznej i estetycznej, stanow ią cych podstaw ę d o zaszeregow ania do następujących g ru p : I — ogrody o znaczeniu m iędzynarodow ym , II — o znaczeniu k ra jo wym, III — o znaczeniu regionalnym i IV — o znaczeniu lokalnym . A rtykuł końcow y Local A uthority Contribution. В Bibliographic
N o te om aw ia działalność w ładz adm inistracyjnych w zakresie k o n
serwacji m iast, wsi i k rajo b razu . Z ałącznik do a rty k u łu zaw iera ok oło 50 pozycji opracow ań konserw atorskich liczonych według m iast i hrabstw , nato m iast o k oło 200 opraco w ań liczonych tem a tycznie dla Anglii i W alii.
W szystkie arty k u ły zaw ierają ilustracje w tekście (m apy i plany) oraz ilustracje poza tekstem , przedstaw iające wyniki realizacji k o n serw atorskich w różnych m iastach.
Halina Orlińska
„IC O M O S B ulletin” , z. 1—4 (1971— 1976)
N iespełna cztery lata tem u po utw orzeniu IC O M O S-u n a w arszaw skim inauguracyjnym kongresie k om itet wykonaw czy na posiedzeniu w 1969 r. w Brukseli pod jął inicjatyw ę w ydaw ania drugiego, o bok „ M o n u m en tu m ” , pism a. Przyjęto wówczas zasadę, że pism o to — „IC O M O S B u lletin ” , będzie w ychodziło z inicjatyw y kom itetów n arodow ych, prezen tu jąc m ateriały przez nie przygotow ane. P o sta now iono w każdym zeszycie um ieszczać do k ład n ą inform ację o działalności organizacji, kom itetów narodow ych i innych ważnych w ydarzeniach m iędzynarodow ych, w iążących się z przedm iotem działań IC O M O S -u. U stalo n o zasadę dwujęzyczności (angielski, francuski), co nie stoi n a przeszkodzie w prow adzeniu trzeciego języka.
R edakcja „ O ch ro n y Z ab y tk ó w ” zam ierzała w prow adzić „IC O M O S B ulletin” do stałego przeglądu piśm iennictw a, słuszne je d n a k w ydaw ało się poczekanie kilku lat w celu zaprezentow ania C zytel nikom d o ro b k u k ilku kom itetów narodow ych, a następnie przejście do om aw iania poszczególnych num erów . Począw szy od zeszytu 5, „IC O M O S B ulletin” będzie stałą pozycją w naszym przeglądzie czasopism k onserw atorskich. K ierujem y się tu także intencją przed staw iania, choć ze znacznym opóźnieniem , zarysu działalności IC O M O S -u, o rganizacji m ało w naszym kraju znanej, bowiem niem al wszystkie p ró b y grom adzenia inform acji w o parciu o krajow ych ko resp o n d en tó w nie dały — niestety — rezultatów .
P rzedm iotem niniejszego om ów ienia są cztery dotychczas wydane zeszyty „IC O M O S B ulletin” (w latach 1971— 1976). W obec znacznej ich objętości odbiegam y tym razem od zasady przedstaw iania głów nych tez w szystkich m ateriałów . O graniczam y się do c h ara k terystyki w ydaw nictw a, prezentacji tytułów i zw rócenia uwagi na n iektóre artykuły. Z tego sam ego pow odu Kronika IC O M O S-u będzie p o trak to w a n a bard zo skrótow o.
Z eszyt 1— 1971, w ydany przez W ęgierski K om itet N aro d o w y IC O M O S, zaw iera następujące m ateriały: działalność IC O M O S-u od chwili po w stan ia; status p raw n y IC O M O S-u i jego związki z U N E S C O ; działalność kom itetów narodow ych w 1969 r.; sp ra w ozdanie z II W alnego Z grom adzenia, O ksford 1969 (bardzo in te resujące ze względu n a obiektyw ną relację z działalności poszczegól nych delegacji, ukonstytuow anie się władz itp .); ra p o rt z Pierwszego S p o tk an ia M iędzynarodow ego K om itetu F o togram etrii A rch itek to nicznej w P aryżu, 1970; spraw ozdanie z sym pozjum Wpływ czynników
atm osferycznych na kam ień, B ruksela 1970; dyskusje k onserw a
to rsk ie w U S A ; rezolucja sym pozjum Konserwacja i ochrona oraz
ekspozycja za b ytkó w i miejsc zabytkow ych w zw iązku z rozwojem tu rystyki, O ksford 1969; siedziba IC O M O S-u w H ôtel St. Aignan
w Paryżu. M ateriały węgierskie prezentuje M iklos H ö r l e r w obszernym , bogato ilustrow anym arty k u le Karta Wenecka
a konserwacja zabytków architektury na Węgrzech (publikow any
z pew nym i skrótam i w „O ch ro n ie Z ab y tk ó w ” , n r 1, 1976). Pierwszy n u m er „IC O M O S Bulletin” zaprezentow ał c h ara k te ry styczne cechy tej serii wydawniczej. Są to : wysoki poziom edytorski (znakom ity p apier kredow y, doskonałe ilustracje), zwięzły, lecz w ystarczająco d o kładny, serwis inform acyjny o działaniach IC O M O S-u. Już w tym zeszycie przyjęto zasadę przekazyw ania wszelkich inform acji wyłącznie w o p arciu o d o kum enty przekazy w ane przez kom itety narodow e. D odać należy, że wysoki poziom edytorski uzyskano, między innym i, dzięki dotacji U N ES C O , k tó ra każdy zeszyt w spiera specjalną subw encją.
Z eszy t 2— 1971 przygotow any został przez R adziecki N aro d o w y K om itet IC O M O S. K ro n ik a zaw iera następujące m ateriały: k o n ferencja K om itetu W ykonaw czego i D oradczego IC O M O S w P a ry żu, 1971; ra p o rt o działalności narodow ych kom itetów w latach 1970 i 1971 ; sp otkanie Specjalistycznego K om itetu do spraw D o k u m entacji (interesująca relacja o dyskutow anym program ie działania paryskiego C entrum D okum entacji IC O M O S ); D ruga K onferencja M iędzynarodow ego K om itetu ds. F o to g ram etrii A rchitektonicznej, P rag a 1971 (prezentacja szczegółow ych założeń działalności, z ag a d n ienia szkolenia itp.); sym pozjum Ochrona architektury ludowej, S trbskie Pleso — B rno, 1971; Pierwsze M iędzynarodow e Sym po zjum Konserwacja i restauracja historycznych parków w F o n ta in e bleau, 1971; List Świętej K ongregacji O ochronie historycznej
i artystycznej spuścizny kościoła z R zym u, 1971 ; G eneralne Z g ro m a
dzenie „ E u ro p a N o s tra ” , 1971 ; doroczna k onferencja IBI (M iędzy narodow ego In sty tu tu ds. Zam ków ), 1971; program y kursów konserw acji i restau racji zabytków , organizow anych przez W ydział A rch itek tu ry U niw ersytetu w Rzymie i IC O M O S — S cuola di perfezionam ento p e r le studio ed ił restau ro dei m onum enti ; w iado m ości IC O M O S (m .in. in extenso znam ienity n a tem at stre f o ch ro n y referat G ab riela A 1 o m a r a C złowiek i jego środowisko kulturowe). D ru g ą część zeszytu w ypełniają publikacje radzieckich specjalistów , którzy przedstaw ili n iek tó re zagadnienia ze swojej działalności. N o ta A. H a ł t u r i n a Współczesne problem y ochrony zabytków stanow i w prow adzenie w radziecką p roblem atykę o ch ro n y z ab y t ków. O. C h w i d k o w s k i w artykule Dawne m iasta i współ
czesne życie p o ru sza nie tylko zagadnienia zw iązane z zabytkam i
M oskwy, lecz charakteryzuje sytuację w Suzdalu, Tbilisi czy K u b a n iu o raz om aw ia m etodykę p rac i ogólne ich założenia.
Zagadnienia ochrony i użytkow ania zabytków historii i k u ltu ry
błyskotliw ie i g łęboko analizuje V. I w a n o w , om aw iając także zagadnienia w spółczesnej turystyki w rejonach historycznych. B. G n i a d o w s k i w arty k u le M uzea pam ięci narodowej analizuje problem y ogólne n a przykładzie m uzeum w Szczenskoje — m iejscu syberyjskiego zesłania W .l. L enina. K. M a k o w i e c k i om aw ia
Problem y parków etnograficznych. P om n iki wojenne w Z S R R
p rzedstaw ił I . S w i e t ł o w , a V. J a n i n om ów ił studium stareg o m iasta N o w g o ro d u w świetle badań archeologicznych. N u m er przygotow any przez radzieckich kolegów w yróżnia się ró ż n o ro d nością problem atyki.
Z eszyt 3— 1975, w ydany przez K om itet N aro d o w y IC O M O S w R F N , odbiega od wyżej przedstaw ionych. O prócz obow iązkow ych dw u m utacji językow ych zaw iera także niem iecką, a program ow ym inform acjom IC O M O S-u tow arzyszą zwięzłe m onografie k o n serw a torskie zespołu m ałych m iast Bawarii, Badenii i W irtem bergii, przygotow ane z okazji konferencji pośw ięconej zagadnieniom o ch ro n y historycznych s tru k tu r i k rajo b razu . Jest to zatem m o n o tem atyczna i w ąska w gruncie rzeczy ekspozycja zagadnień k o n se r w atorskich k rajów R epubliki Federalnej Niem iec. W alorem takiego ujęcia jest znaczne pogłębienie p roblem atyki, ukazanie szczegóło wych zagadnień i rozw iązań. M iasto je s t zabytkiem — cytuje G. Dehia (1908 r.) w słowie w stępnym W. B ornheim gen. S c h i l l i n g . R egina D o l l i n g w zwięzłym arty k u le M ałe, historyczne m iasta
w Bawarii, Badenii i W irtem bergii — obecna sytuacja, stan zacho wania i zm iany zarysow uje ogólną problem atykę dotyczącą o ch ro n y
m ałych m iast R F N . Z kolei następują w spom niane, krótkie m o n o grafie m iast: A nsbach, B erching, D ettelbach, D inkelsbuhl, E ichstätt,
Ellingen, Ellw angen, F rick en h au sen , Iphofen, K elheim , L angen- burg, M ark tb reit, N eu b u rg n. D u n ajem , N euenstein, N ordlingen, O chsenfurt, O h ringen, R aty zb o n a, R o th en b u rg /T au b er, S ch w ä bisch H all, S om m erhausen, V olkach, W eikersheim , W ürzburg. Z ostały one przedstaw ione w edług następującego u k ład u : historia, o b e cn a pozycja m iasta, ludność i zatru d n ien ie (w m iarę m ożności po d aw an o d an e z ok resu średniow iecza, X V III w., 1900 i 1973 r., z dość szczegółow ą analizą z atru d n ien ia w poszczególnych zaw o dach), konserw acja i rozw ój m iasta, perspektyw y rozw ojow e. Bogate ilustracje — p lan y m iast, sporo zdjęć lotniczych, liczne przykłady zabudow y ulic i najciekaw szych zabytków a rch itek tu ry . T eksty u trzy m an e są w rzeczow ym , obiektyw nym tonie. Ich bez im ienni a u to rzy nie stro n ią je d n a k o d k om entarzy krytycznych w w ypadku d o k o n a n y ch ju ż lu b zam ierzonych zniszczeń h istorycz nej tk an k i m iast i pejzażu. K ażd y z tych tekstów w art jest uw ażnego przestudiow ania. W w iększości ow ych m iast i m iasteczek procesy u rbanizacyjne po stęp u ją szybko i stają się pow odem — p o d o b n ie ja k w naszym k ra ju — wielu tru d n y ch do rozw iązania problem ów ko n serw ato rsk ich .
K ronika IC O M O S -u zaw iera n astępujące m ateriały z 1972 r.:
spraw ozdanie z II I G en eraln eg o Z grom adzenia w B udapeszcie (łącznie z tek stem rezolucji w spraw ie W enecji); ustalenia K o m itetu W ykonaw czego w P ary żu ; sym pozjum w S an d efjo rd (N orw egia) w spraw ie skandynaw skich m iasteczek o drew nianej zabudow ie; rezolucje p rzyjęte n a sym pozjum k rajów A m eryki Łacińskiej (w M eksyku) w dyskusji n a d K a rtą W en eck ą; spraw ozdanie z III K o n g resu M iędzynarodow ego F o to g ram etrii A rchitektonicznej w Z u ry ch u (b ard zo szczegółow e, z w ielom a ustaleniam i tech n iczn y m i); działalność ko m itetó w n aro d o w y ch ; O N Z i o c h ro n a śro d o w iska (spraw ozdanie i d o k u m en ty z k onferencji w S ztokholm ie); inform acje U N E S C O ; inform acje IC O M O S.
Z eszyt 4— 1976 zo stał w ydany przez Państw ow y In sty tu t O ch ro n y Z ab y tk ó w i P rzy ro d y w Pradze, Słow acki In sty tu t O chrony Z a b y t ków i P rzy ro d y w B ratysław ie o raz C zechosłow acki K om itet IC O M O S . P o raz pierw szy w „IC O M O S B u lletin ” w spółautorstw o sygnow ały in sty tu ty państw ow e. C ałość n u m eru pośw ięcono o c h ro nie historycznych zespołów m iast i wsi. M ateriały nie są sygnow ane, re d a k to r całości: V ladim ir N ov o tn y . Przedstaw iono następ u jące m ateriały : W stęp; Rozw ój historycznych m iast Czech i M oraw ;
R o zw ó j historycznych m iast Słow acji; Konserwacje historycznych m iejskich s tr e f ochronnych Czech i M oraw ; Konserwacja historycznego centrum P ragi; Konserwacja historycznych s tr e f chronionych w S ło w acji i inne m etody opieki nad za b ytko w ym i m iastam i i zespołam i w iejskim i w Słow acji; K lasyfikacja historycznych m iast C zeskiej R epubliki Socjalistycznej i inne m etody ochrony m iejskich zespołów za b ytko w ych ; Ochrona zespołów w iejskich; W nioski (szczególnie
interesujące poglądy n a tem at współczesnej funkcji zabytkow ych m iast, udziału now oczesnych założeń architektonicznych i fu n k cji w spółczesnych); W kład Czechosłowacji w działalność IC O M O S -u .
T a o statn ia rela cja im ponuje w ielkością d o ro b k u i m oże być przykładem p lanow o i konsekw entnie realizow anego działania. D rugą część zeszytu w ypełniają m ateriały przygotow ane przez paryskie centrum IC O M O S-u. Z aw arte tu są sp raw ozdania z dzia łalności kom itetów narodow ych w latach 1973— 1974 o raz n a stęp u jąc e m ateriały z 1973 r.: rezolucje sym pozjów Problem y występujące
w konserwacji zabytków prezentujących różne kultury w K ordobie, P rzestrzeń uliczna w miastach historycznych w Lozannie, Ochrona historycznych centrów m iejskich i problem y adaptacji do współczesnych potrzeb krajów socjalistycznych w W ilnie, Konserwacja i rewitalizacja rodzim ej i w iejskiej architektury w T essalinikach, Konserwacja i restauracja historycznych ogrodów w G ran ad zie; spraw ozdanie
z czw artego sp o tk a n ia M iędzynarodow ego K o m itetu F o togram etrii A rchitektonicznej we F lo ren cji; działalność K om itetu N arodow ego IC O M O S w Ira k u ; zam ierzenia dotyczące konserw acji św iątyń w B oro b u d u r. W inform acjach z 1974r. zaw arte są: rezolucje sym pozjum pośw ięconego now ym funkcjom społecznym historycznych zabytków (M agdeburg), sem inarium Konserwacja zabytków w rejo
nach sejsm icznych w A n tiq u a (G w atem ala), sem inarium 1COM-
IC O M O S n a tem at ad ap tacji budynków historycznych n a cele m uzealne (W arszaw a); m ateriały z sem inarium Integracja współ
czesnej architektury w dawnych ośrodkach (K azim ierz D olny) oraz Pierwszego O gólnoam erykańskiego Sem inarium w sprawie konser wacji i restauracji spuścizny historycznej okresu kolonialnego i repu blikańskiego w San D om ingo; spraw ozdanie z działalności M iędzy
n arodow ego K o m itetu F o to g ram etrii A rchitektonicznej; d o k u m enty M iędzynarodow ego K om itetu H istorycznych M iast przyjęte n a posiedzeniu w P rad z e; działalność Syryjskiego K om itetu N a ro dow ego; w iadom ości U N E S C O .
L ek tu ra „IC O M O S Bulletin” wykazuje dow odnie, że w wielu k ra ja c h skutecznie i aktyw nie działają k om itety narodow e IC O M O S, a także pozw ala, choć z pew nym opóźnieniem , dow iedzieć się o konferencjach, sym pozjach lub sem inariach pośw ięconych tem a to m jak że dla nas w ażnym i interesującym . Dzięki lekturze rezo lucji, rekom endacji i innych m ateriałów z tych sp o tk ań m ożna bliżej p oznać ich tem atykę i być św iadom ym w ydarzeń k sz tałtu ją cych w spółczesną teorię i p rak ty k ę k o nserw atorską (przypuszczam y, że w pew nych w ypadkach istnieje m ożliwość uzyskania kserokopii źródłow ych m ateriałów z paryskiego cen tru m IC O M O S-u). Isto tn ą cechą m ateriałów prezentow anych przez kom itety naro d o w e jest p ró b a pod su m o w an ia w ybranej tem atyki w edług najnow szych poglądów . Jest to ujęcie szersze o d w ym ogów staw ianych au to ro m publikującym w „ M o n u m en tu m ” , gdzie przedstaw iane są znacznie węższe zakresy tem atyczne. L ek tu ra „IC O M O S Bulletin” pozw ala bliżej poznać zagadnienia innych krajów , poró w n ać ich rozw iązania z naszym i i rozszerzyć horyzonty wiedzy zaw odow ej — co jest nieodzow ne w tak skom plikow anym działaniu, ja k o ch ro n a i k o n serw acja d ó b r kultury.
Lech K rzyżanow ski
P R Z E G L Ą D Z A G R A N IC Z N Y C H C Z A S O P IS M K O N S E R W A T O R S K IC H
L ES M O N U M E N T S H IS T O R IQ U E S D E LA FR A N C E . Les m o n u m en ts de la France. W yd. La Caisse N atio n ale des m o n u m ents historiques, Paryż, dw um iesięcznik
Rocznik 1975*
Rok Europejskiego Dziedzictw a A rchitektonicznego Z eszyt 1, stron 69, ilustracje
R O U E N i C O L M A R
M. G u y , E ditorial (O d wydawcy), s. 1.
J. P. P a q u e t , Théorie de la restauration (T eoria restauracji),
ss. 2— 7, 7 il. R ozw ażania n a tem at przyczyn zniszczeń budow li zabytkow ych, ze szczególnym zw róceniem uwagi n a destrukcję m ateriału spow odow aną zanieczyszczeniem p ow ietrza; przegląd m etod i śro d k ó w stosow anych w konserw acji. P ró b a określenia podstaw ow ych zasad p o stępow ania konserw atorskiego, m .in. takich,
* Redakcja wznawia stały przegląd wydawnictwa „L es M onum ents Historiques de la France” od rocznika 1975, tj. od m om entu zm iany pisma z kwartalnika na dwumiesięcznik.
ja k konieczność ustalenia pierw otnego w yglądu o b iektu i kolejnych jeg o naw arstw ień, zachow anie wierności i dyskrecji w dokonyw aniu niezbędnej w ym iany elem entów , odtw orzenie pierw otnej fa k tu ry charakterystycznej dla epoki, w w ypadkach niezbędnych a d a p to w anie budow li do now ych funkcji, zapew niających jej przetrw anie. F. B o u r g i g n o n , Rouen „o b jectif 75: Г accueil" (Rouen,
„cel 75: osiągnięty” ), ss. 9— 14, 7 il. Szczegółowe przedstaw ienie zam ierzeń n a ro k 1975 i lata późniejsze w zakresie restaurow ania zab y tk ó w R ouen, dzięki uzyskanym funduszom państw ow ym , społecznym i pryw atnym . Pracam i objęto przede w szystkim z ab y t kow e cen tru m , dostępne tylko dla pieszych, z wytyczonym i trzem a trak ta m i: zachodnim , północnym i w schodnim . W trakcie z a c h o d nim głów nym obiektem je st S tary R ynek, w północnym — budynek sąd u , W ielki Z egar i ratusz, zaś we w schodnim — zabytkow a dziel nica S aint M aclou (pałac A ligre, klasztor cm en tarn y i dzielnica foluszników ). O m ów ienie stanu zabytków przed renow acją, stopnia zaaw ansow ania p ra c i zapow iedź o d d an ia do użytku większości o biektów w ciągu 1975r.
Czytelników przepraszamy za kilkuletnią przerwę, spow odow aną trudnościami w uzyskiwaniu czasopism a. Obecnie otrzymuje je Biblioteka Ośrodka D okum enta cji Zabytków w Warszawie.
