R O C Z N IK I G LE B O ZN A W C ZE T. X X V II. N r 4, W A R S Z A W A 1976
S T A N I S Ł A W Z Ą B E K
W P Ł Y W S K Ł A D U M E C H A N IC ZN E G O I B U D O W Y P R O F IL U CZTERECH R O D ZAJÓ W G L E B Y N A W S IĄ K A N IE W O D Y
O ddział Śląski I U N G w e W ro cław iu
W okresie ostatnich kilku lat poświęca się dużo uwagi badaniom ruchu w ody w glebach i gruntach. W ynika to ze znaczenia tego zjawiska w h y drologii, inżynierii i rolnictwie. Na plan pierwszy wysuwa się tu zagad nienie ujęć wody wgłębnej, kontrola wód z terenów stosujących wysokie nawożenie N P K , zagadnienie zwiększenia spływu powierzchniowego wsku tek rozwoju mechanizacji prac w rolnictwie, korekta norm drenowania i wyznaczanie właściwych norm dla nawodnień.
Ruch wody w glebach i gruntach warunkuje ich ziarnista budowa. Dzięki tej budowie powstają pory glebowe, których ilość, kształt i roz mieszczenie w profilu uzależnione są od genezy gleby i jej tekstury, a także od czynnika biologicznego. Na przykład korzenie roślin przyczyniają się do powstawania cienkich kanalików biegnących przeważnie w kierunku pionowym, a fauna glebowa (szczególnie dżdżownice) — chodników prze biegających w różnych kierunkach.
Woda deszczowa, szczególnie po większych opadach, przemieszczając się w glebie ulega zanieczyszczaniu, ponieważ rozpuszcza różne sole i prze nosi je coraz głębiej aż do w ody gruntowej.
Z ruchem wody w glebie, szczególnie grawitacyjnym , mamy do czy nienia w czasie nawodnień. Wówczas może zachodzić albo zanieczyszcza nie wody, gdy na powierzchnię gleby wprowadzono stosunkowo czystą wodę studzienną, albo oczyszczanie się ścieków, które w' czasie in filtracji osadzają w pierwszej kolejności na cząstkach gleby swoje składniki w fo r mie zawiesin. W przypadku stosowania wody studziennej stężenia Ca2~, К •- i Na h w mg/l odcieku było średnio o 15% wyższe, a w przypadku ścieków — o 40% niższe w stosunku do ich ilości w wodzie wprowadzonej na powierzchnię gleby w dużym wazonie [4, 5, 6].
Fizyczne właściwości roztw orów glebowych w piaskach i w glinach przy różnym stopniu nasycenia wodą badali jako jedni z pierwszych T e p e i D a r l o w s k y [2]. Au torzy ci dodawali do badanych gleb wzrastające
30 S. Z ąbek
ilości soli nawozowych i dla kilku stanów wilgotności badali lepkość roz tworu glebowego, ciśnienie osmotyczne i tarcie. Z badań tych wynikało, że lepkość roztworu m aleje średnio 10-krotnie w miarę wzrostu w ilgo t ności gleby oraz rośnie (szczególnie przy niskiej wilgotności) proporcjonal nie do ilości dodawanej soli.
Lepkość roztworu glebowego, adhezja i napięcie powierzchniowe łącz nie z siłą graw itacji i siłą ssącą korzeni w p ływ ają w znaczny sposób na ruch wody, szczególnie w glebach zwięźlejszych. Pogląd na to zagadnienie można sobie dokładniej wyrobić w oparciu o w yniki badań doświadczal nych.
C EL, W A R U N K I I M E T O D A B A D A Ń
Badania wsiąkliwości przeprowadzono jesienią 1957 r. na doświadcze niu założonym w 1946 r. Użyto do tego celu czterech rodzajów gleb mine ralnych, umieszczonych w dużych wazonach o średnicy 112 cm, wysokości 120 cm, zawierających około 1,0 m 3 badanej gleby. W azony obsiano tra wami i nawadniano, jedne — wodą studzienną, a inne — ściekami.
Gleby do badań pobrano na terenie Rędzina i Osobowic (płn.-zach. część W rocławia) w odległości 0,5— 1,5 km od Odry. Glebę piaszczystą i gliniastą na piasku pobrano do badań na terenie międzywala, na prawym brzegu, natomiast glebę lekką na glinie i gliniastą na ile pobrano poza wałem powodziowym, ok. 1 km od opisywanych gleb lżejszych w kierunku dolnego biegu rzeki, na terenie sąsiadującym z irygow anym i polami W roc ławia.
W zasięgu poszczególnych rodzajów gleby wykopano odkryw ki gle bowe do głęb. 1,5 m, opisano poszczególne w arstwy i pobrano próbki do analizy mechanicznej. Następnie zdejmowano kolejne warstwy glebowe i przewożono do wazonów, zachowując ich kolejność i miąższość stwier dzoną w polu. W arstwy starannie ubijano. Powierzchnię wazonów obsiano mieszanką traw i nawadniano stosownie z ustalonym schematem doświad czenia. W czasie nawodnień analizowano wodę studzienną i ścieki w p ro wadzane na powierzchnię gleby oraz odciek w celu określenia właściwości filtracyjnych gleby. Mierzono szybkość przepływu wody przez słup gleby w wazonie, a plony traw z każdego pokosu ważono.
Jak wynika z poprzednich badań [7], wysokość plonów traw w tym doświadczeniu, średnio za okres lat 1952— 1957, zależała od składu me chanicznego gleby i od rodzaju użytej do nawodnień wody. Średnio z 6 lat najniższe plony zbierano na glebie piaszczystej, najwyższe — na glebie lekkiej na glinie, a pośrednie — na obu pozostałych glebach.
W trakcie całego okresu trwTania doświadczenia obserwowano, że czas od wprowadzenia w o d y (lub ścieków) na powierzchnię gleby do pojaw ie nia się odcieku w otworze dna wazonu był najdłuższy w przypadku gleby
Skład mechaniczny gleb a ich nasiąkliwość 31
piszczystej (ok. 35 minut), a najkrótszy w przypadku gliny ciężkiej naiło- w ej (10— 15 minut).
Sprawę ruchu wody w tych glebach postanowiono wyjaśnić za pomocą metody polowego oznaczania wsiąkliwości wodnej. Do gleby wciska się na głębokość ok. 5 cm współśrodkowo 2 cylindry: mniejszy o średnicy 25 cm i większy, tzw. ochronny, o średnicy 40 cm, który dookoła cylindra mniejszego (środkowego) tw orzy pierścień. Do obu cylindrów wlewano warstwę wody na wysokość 7 cm i poziom jej utrzymywano, uzupełniając ubytek ze zbiornika kalibrowanego, jeśli chodzi o cylinder środkowy, a z naczynia niekalibrowanego, jeśli chodzi o cylinder zewnętrzny. Takich kompletów cylindrów ustawiono na powierzchni wazonu cztery. Dla da nego wazonu był to pomiar w czterech powtórzeniach.
Badano gleby w wazonach nawadnianych wodą studzienną oraz gleby w wazonach nie nawadnianych w ciągu całego czasu trwania doświadcze nia. P rzy pomiarach wsiąkania używano w ody studziennej.
Po pomiarach wsiąkania trwających ok. 6 godzin woda odciekała je szcze przez otwór w dnie wazonu. Po upływie 1 doby zdejmowano poszcze gólne w arstw y ziemi, pobierając w każdej z nich próbki do naczyniek o pojemności 100 cm3. W ten sposób określano objętość fazy stałej, wody
T a b e l a 1 Niektóre właściwości badanych gleb
Some prop e rtie s of imvesti^ated ftoll
Głębokość
Zawartość części о 0 w mm Content o f p a r t ic le s with
diameter in mm
Maksymalna połowa pojemność wodna w % o b ję to ś c i Maximal f i e l d water capacity in v o l. % Rodzaj gleby S o il kind Depth cm 0,2-0,02 С 0,02 w poszcze gólnych warstwach in p a r tic u la r lay ers średnio w całym p r o f ilu mean in whole p r o f ile P iaszczy sta Sandy s o i l 0-35 36-96 9.5 3.5 17,6 13,7 97-120 5,6 15,0 15,0 Lekka na K linio Light s o i l on loam 0-50 51-60 61-90 15,6 20,8 56,0 24,4 25,0 54,0 i 91-120 60,7 53,5 27,e G lin ia s t a na piaaku Loamy s o i l on send 0-15 16-55 56-75 55,3 32,9 45 5 5 59,6 50,5 45,9 28,7 37.0 39.1 74—120 - 8,9 10,2 26,0 G lin ia s t a ciężka na i l e Heavy loamy s o il on clay 0-40 41-60 91-120 32,1 25,9 37,1 52,7 75:5 34,9 39,8 53,1 43,8
Gleba piaszczyi Sondy soil
Gleba lekko no glinie Lig h t soil on loom
Glebo gliniasta na piasku Loamy soil on sond
Gleba gliniasta na He Loamy soil on clay
80%obj-vcl.
Średnica cząstek w m m — Diameter of parti с tos in
Rys. 1. U kład w arstw badanych gleb w dużych wazonach, ich skład mechaniczny oraz udział fazy stałej, w ody i powietrza gle b o w e go w procentach objętościowych, po maksymalnym nasyceniu gleb w odą i jej odcieknięciu z wazonu
A iian gem en t ol layers of investigated soils in big pots, composition ol' the soils and percentage of solid phase, water and soil air in vol. %, at m axim al saturation of soil with w ater after its flow off the pots
I. Z ą b e k
Skład mechaniczny gleb a ich nasiąkliwość 33
i powietrza glebowego przy maksymalnym wysyceniu wodą (rys. 1). N ie które właściwości badanych gleb w poszczególnych warstwach przedsta wiono w tab. 1.
W Y N I K I B A D A Ń W Ł A S N Y C H
W S IĄ K A N IE W O D Y W CZTE R Y G L E B Y M IN E R A L N E O B SIA N E T R A W A M I I N A W A D N IA N E W O D Ą S T U D Z IE N N Ą
Prędkość wsiąkania wody w glebę piaszczystą ustalono na podstawie czterech równolegle prowadzonych powtórzeń w czasie 390 minut. Śred nia z ok. 550 pomiarów wynosi 15,1 mm słupa wody na minutę. W yniki pomiarów wsiąkania przedstawione w postaci punktów (rys. 2) w począt kowej fazie wsiąkania, tj. w granicach 0— 150 minut, wahają się m iędzy 7 i 34,5 mm słupa wody na minutę. Od 150 do 270 minut górna granica w yników pomiarów stabilizuje się na poziomie 20 mm słupa wody na m i nutę (4 pomiary ponad tę granicę są wyjątkiem), a dolna granica jest na poziomie pierwszego etapu wsiąkania. W przedziale 270 do 390 minut widać wyraźną tendencję do obniżania się dolnej granicy do 4 mm słupa wody na minutę.
Prędkość wsiąkania w ody w glebę gliniastą na piasku (rys. 3) ustalono z 4 równoległych powtórzeń, prowadzonych w czasie 380 minut. Średnia z 589 pomiarów wynosi 5,9 mm słupa wody na minutę. W pierwszych 70 minutach górna granica szybkości wsiąkania stabilizuje się na poziomie 20 mm słupa wody, a dolna — na poziomie 2 m m słupa wody. W yraźne zgrupowanie w yników pomiarów występuje w zakresie 4— 9 mm słupa wody na minutę. W następnym etapie (70— 140 minut) górna granica, do której sięgają punkty przedstawiające w yniki pomiarów, obniżyła się do 12,7 mm słupa wody na minutę, a dolna pozostawała na dotychczaso w ym poziomie. Maksymalne zagęszczenie pnuktów utrzym ywało się nadal w przedziale 4—*“9 mm słupa wody. Od 140 do 360 minut górna granica zasięgu punktów stabilizowała się na poziomie średnio 8,6 mm słupa wody, natomiast dolna podniosła się do 2 mm słupa w ody na minutę dopiero pod sam koniec pomiarów.
Prędkość wsiąkania wody w glebę lekką na glinie (rys. 4) wyliczono z 4 równolegle prowadzonych powtórzeń w czasie 320 minut. Średnia z 163 pomiarów wynosiła 4,0 mm słupa wody na minutę. Jedynie w p ierw szych 30 minutach górna granica zakresu w yników pomiarów obniżyła się z 12 do 8 mm, a dolna wahała się od 2 do 4 mm słupa wody. Od 30 aż do 320 minut nie występowała tendencja malejąca, natomiast w prze dziale 2— 6 mm słupa w ody ma miejsce największe zagęszczenie punktów. Wsiąkanie wody w glebę gliniastą ciężką na ile (rys. 5) ustalono z 4 równoległych powtórzeń w czasie 380 minut. Średnia z 200 pomiarów wynosiła 2,7 mm słupa w ody na minutę. W yniki pomiarów prędkości 3 — Roczniki Gleboznawcze
GO 40 3 2 2 4 16 4 0 8 0 120 160 2 0 0 2 4 0 2 8 0 3 2 0 3 6 0 Minuty — Minutes
Rys. 2. Przebieg wsiąkania w ody w darń gleby piaszczystej luźnej W ater percolation course into sod of loose sandy soil
I. Z ą b e k
2 4
16
4 0 8 0 120 160 2 0 0
Minuty — Minutes
2 4 0 280 3 2 0 360
Rys. 3. Przebieg w siąkania w ody w darń gleby gliniastej na piasku W ater percolation course into sod of loam y soil on sand
S k ła d me cha ni czn y g le b a ich n a s ią k li w o ś ć
™
/ш
ш
(Ą fJ m o io o js j— т ш / ш ш I^ E j э/ и т / Ь ю мCO Oi 2 4 16 4 0 8 0 120 160 2 0 0 2 4 0 Minuty — Minutes 2 8 0 3 2 0 3 6 0 w
Rys. 4. Przebieg w siąkania w ody w darń gleby lekkiej na glinie W ater percolation course into sod of light soil on loam
.. Z ą b e k ч ш /ш щ ( щ ju o !ło io o J 3 d -u n u ./ m m щ и о н Ь .щ
40 80 120 160 200 240 280 320 360 Minuty — Minutes
Rys. 5. Przebieg w siąkania w ody w darń gleby ciężkiej na ile W a te r percolation course into sod of heavy soil on clay
ОЭ •<] S k ła d mechan iczn y g le b a ich n a s ią k li w o ś ć
I
I
.§ лСЭI
il
Ï
g !§ §40
W 80 120 160 200 240 280 320 360
Minuty — Minutes
Rys. O. Porowi mnie wsiąkania na globie piaszczystej nawadnianej, o dobrze rozwiniętej darni z wsiąkaniem na glebie piaszczystej nie nawadnianej, o darni słabej
Comparison of percolation on irrigated sandy soil w ell developed sod and that on non-irrigated sandy soil with w eakly d evel oped sod
Skład mechaniczny gleb a ich nasiąkliwość 39
wsiąkania są w przypadku tej gleby najmniej rozproszone i mieszczą się w granicach od 1 do 5 mm słupa wody na minutę. Jedynie w pierwszych 60 minutach dochodzą do 8,4 mm słupa wody (nie licząc 2 sporadycznych przypadków wychodzących poza ten zakres).
W S IĄ K A N IE W O D Y W G LEBĘ P IA S Z C Z Y S T Ą Z K O N TR OLN E J SERII W A Z O N Ó W
W serii wazonów nawadnianych w czasie okresu trwania doświadczeń na uwagę zasługuje wynik prędkości wsiąkania w wazonie z glebą piasz czystą. Porost w tym wazonie, w skład którego wchodziły kostrzewa czer wona, stokłosa bezostna, kostrzewa łąkowa, był najsłabszy, ponieważ otrzy m yw ał wodę tylko z opadów. Dlatego traw y w tym wazonie jedynie w czasie I cięcia (I dekada czerwca) b yły zielone, a odrost przypadający na miesiące letnie żółkł i usychał.
T a b e l a 2 Ważniejsze dane statystyczne w związku z obliczeniem
wsiąkania w darń gleby piaszczystej
Some important s t a t i s t i c a l data connected with the c alc u latio n of p erco la tio n into sod of ir r ig a t e d and n o n -irri^ a te d sandy s o i l
■ Kryterium Gleba S o il naw ad ni ana ir r ig a t e d nie nawadniana n o n -irrig a te d 1 średnie Means г . W y i x ■ H 145,00 177,20 - Е п Л * 1 ' N 15,10 5,17 2 Kowariancja Co-variance -450,20 -215,71 3 Odchylenia standardowe Standard deviations à X 102,25 104,72 è y 6,70 5,29 4 Współczynnik k o r e la c ji C orrelation c o e ffic ie n t r = ^ xy -0,6951 -0,6203 5 Współczynnik r e g r e s ji p ro stolin io w ej R e c tilin e a r re gressio n c o e ffic ie n t
1
_ r
Ъх40 S. Z ąb ek
W tych warunkach darń w wazonie nie nawadnianym po kilku latach doświadczenia nie wykształciła się, ponieważ korzenie wegetującej w su chych warunkach traw y nie b yły w stanie powiązać luźnych ziarn piasku. Uzyskane w tych warunkach w yniki prędkości wsiąkania były znacznie niższe niż z tą samą glebą w wazonie nawadnianym wodą studzienną; średnia z 650 pomiarów wynosiła 5,17 mm słupa wody na minutę, co stanowiło 1/3 średniej prędkości wsiąkania uzyskanej w wazonie z glebą nawadnianą.
Z porównania przebiegu wsiąkania w obu tych wazonach widać (rys. 6), że punkty przedstawiające wyniki pomiarów na glebie nie nawadnianej są mniej rozproszone niż w wazonie nawadnianym i leżą znacznie niżej od tych, które reprezentują pomiary na glebie nawadnianej. Jedynie w pierwszych 110 minutach oba zakresy nachodzą nieznacznie na siebie.
Z obliczeń statystycznych dotyczących prędkości wsiąkania wody w glebę piaszczystą nawadnianą i nie nawadnianą (tab. 2) wynika, że współcznniki korelacji są zbliżone, a odchylenia standardowe i współ czynniki regresji prostoliniowej różnią się o ok. 50%.
Wszystkie wyniki pomiarów (z gleby nawadnianej 530, a z nie nawad nianej 650) pogrupowano w klasy, przyjm ując przedział klasowy dla gleby nie nawadnianej 1,88 mm słupa wody na minutę, a dla gleby na wadnianej — 2,52 mm słupa wody. Średnia otrzymana dla poszczególnych klas (rys. 7) dowodzi, że w przypadku gleby piaszczystej nawadnianej szybkość wsiąkania w pierwszej fazie przekraczająca 22 mm słupa wody na minutę maleje w końcu pomiarów do 8 mm słupa wody. W przypadku gleby nie nawadnianej średnie z klas w pierwszej fazie, przekraczające 9 mm słupa wody, obniżają się w końcu pomiarów do 2 mm.
j
24 f^lrłOi
i
r^lrf-a 16• Glebo nawadniana—Irrigated soil o Gleba nie nawadniana—Non irrigated soil • • a ■ • • • • • •• • • • • •• • • ■ ••л • • • • • • о о о о о • • • • Л • • о о о О о ■ • и о ° о , о оо о о о • ё О о о оо °Оо ° о оо О о û О
л
0 .CJ £ 90 180 270 360 Minuty — MinutesRys. 7. P o lo w a wsiąkalność w darń gleby piaszczystej naw adnianej i nic n a w a d nianej. Średnie z klas pom iarów obliczono na podstawie tablicy korelacyjnej Field percolability into sod of irrigated and n o n -irriga ted sandy soil. M eans for
Skład mechaniczny gleb a ich nasiąkliwość 41
W N I O S K I
Na podstawie badań wsiąkalności czterech gleb mineralnych metodą połową, umieszczonych w dużych wazonach obsianych trawami, dochodzi się do następujących wniosków:
1. Najwyższą średnic wsiąkalność — 15,1 mm słupa w ody na mi nutę — wykazała gleba piaszczysta luźna, mniejszą — 5,9 mm słupa w ody gleba gliniasta na piasku, jeszcze mniejszą — 4,0 mm słupa wody gleba lekka na glinie, a najmniejszą — 2,7 mm słupa wody gleba gliniasta na ile.
2. Przy badaniu wsiąkalności czterech gleb nawadnianych wodą stu dzienną oraz tych samych gleb nie nawadnianych najbardziej istotne różnice stwierdzono w przypadku gleby piaszczystej, gdyż gleba nie na wadniana o słabym poroście i luźnej darni wykazała prawie 3-krotnie mniejszą wsiąkalność od gleby piaszczystej nawadnianej, dobrze zadarnio- nej. K orelacja między prędkością wsiąkania i czasem jest dla obu bada nych obiektów dość wysoka ( r nien a w ~ — 0,6203, rnaw= —0,6931).
3. Gdy w podłożu badanej gleby występował piasek, wówczas wsią kanie było o ok. 50% wyższe w porównaniu z glebą o podłożu zw ięźlej- szym.
4. W yniki potwierdzają pogląd wyrażony przez innych autorów [1], że wsiąkalność jest cechą związaną z właściwościami genetycznymi gleby, z przebiegiem aktualnych procesów glebowych, a także stanowi w yniki oddziaływania korzeni i fauny glebowej. Dlatego cecha ta nie może być określona jedną liczbą, gdyż zawsze się waha w pewnych granicach. A b y te granice określić, należy pomiary wykonywać w kilku powtórzeniach.
L I T E R A T U R A
[1] K o p p E.: Die Perm eabilität durchlässiger Boden, die G liederung des M a k ro porenraum es und die Beziehungen zwischen Perm eabilität und Bodentypen. Z. f. Kulturtechnik u. Flurberein igun g 1965, 2, 65— 90.
[2] T e p e W. , D a r l o w s k y A.: Der W id erstan d der W asse rbew eg u n g im Boden. Z. f. Pflanzenern u. Bodenkunde 122, 1969, 206— 219.
[3] S t i b b e E., T h i e 1 T., T a y 1 о r G. S.: Soil hydraulic conductivity m easurem ent by field mcnolits. Soil Sei. Soc. Am er. Proc. 34, 1970, 952— 954.
[4] Z ą b e k S.: K ryterium zmiany cech chemicznych w ody przy naw adnianiu gleby. Gosp. w odn a 9, 1958.
[5] Z ą b e k S.: W o d a i jej jakość w zagospodarow aniu gleb piaszczystych w świetle doświadczeń z traw am i w w arunkach lizymetrycznych. Rocz. glebozn. 5, 1955, 203— 211.
[6] Z ą b e k S.: Biochemiczne i m ikrobiologiczne zmiany w ściekach przy n a w a d nianiu gleby. Zesz. nauk. W S R W roc., M elioracja 7, 1961, 57— 72.
[7] Z ą b e k S.: Plonow anie traw na różnych glebach nawadnianych ściekami w lizy- m etrach-wazonach. Rocz. N auk Roi. Ser. F, 1965, 289— 305.
42 S. Z ąb ek с. ЗО М Б ЕК В Л И Я Н И Е М Е Х А Н И Ч Е С К О Г О С О С Т А В А И С Т Р О Е Н И Я П Р О Ф И Л Я Ч Е Т Ы Р Ё Х В И Д О В П О Ч В Ы Н А В О Д Н У Ю В С А С И В А Е М О С Т Ь Силезийское отделение Института Агротехники, удобрения и почвоведения во Вроцлаве Р е з ю м е И зучалась водопроницаемость 4 видов минеральных почв, помещенных в небольш их лизиметрах обсеянных травами — песчаной, суглинистой на песке, легкой на глине и тяж елой на иле. Самую высокую водопроницаемость — 15,1 мм столба воды на минуту — обнаруж ивала песчаная почва, меньшую — 5,8 мм — суглинистая почва на песке, ещё меньшую — 4,0 мм — легкая почва на глине и наименьшую — 2,7 мм — суглинистая на иле. Сравнивая почвы орошаемые колодезьной водой с неорошаемыми установ лено. что существенная разница бы ла отмечена лиш ь на песчаной почве, где неорошаемая почва со скудной растительностью и очень слабой дерниной об н аруж ила почти 3 раза меньшую водопроницаемость, чем орошаемая названная почва с почти 2-кратно лучшим растительным покровом и заметно лучш е р а з витой корневой системой. S. Z Ą B E K E F F E C T O F M E C H A N I C A L C O M P O S IT IO N A N D P R O F IL E S T R U C T U R E I N F O U R S O IL K IN D S O N W A T E R P E R C O L A T IO N
Silesian Branch of the Institute of Soil Science and Cultivation of Plants in W ro c ła w
S u m m a r y
The im bibition of 4 m ineral soil kinds placed in big pots with sown grasses, m easurem ent by field method viz.: sandy soil, loam y soil on sand, light soil on loam and heavy soil on clay, w as investigated.
W ith the highest im bibition — 15.1 mm of w e ll w ater per minute, distinguished itself sandy soil; with low e r one — 5.8 mm, loam y soil on sand; still low er — 4.0 mm, light soil on loam ; and the lowest — 2,7 mm — loam y soil on clay.
W h ile com paring soils irrigated with w e ll w ater and n o n -irrigated ones, it has been found that the significant difference concerned sandy soil, as the n on-irrigated soil w ith a scarce plant cover and very w eak sod showed almost thrice lo w e r im bibition than the same soil irrigated, w ith almost tw ofold denser plant cover and much better developed root systems.
doc. dr hab. Stanisław Ząbek Śląski Oddział I U N G Wroclaw, pl. Engelsa 5
