Karpińska, Małgorzata
"Wśród wiedeńskich poloników",
Roman Taborski, Kraków-Wrocław 1983
: [recenzja]
Przegląd Historyczny 7 6 /1 ,185
1985
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P IS K I
185
o stru k tu rze płci. W izytacje mogą być wielce pomocne przy badaniach osadni czych, zainteresują też historyka gospodarki, a naw et badaczy dawnej m ental ności społecznej. Masowość w izytacji pozwala czerpać z nich inform acje porów nyw alne tak w przekroju terytorialnym jak i chronologicznym. W przypadku bis kupich rządów Poniatowskiego następna w izytacja według podobnego kw estio nariusza przeprowadzona została w 1781 r.
W w ydaw nictw ie opublikowano pełny te k st ak t w izytacyjnych m odernizując ortografią zgodnie z obowiązującym i zwyczajami. Zachowane rękopisy są prze ważnie czystopisami pisanym i bądź przez notariusza towarzyszącego wizytatorow i, bądź (najczęściej) przez plebanów. Protokoły oprawiono w osobne tom y dla każ dego dekanatu, autor poprzedza więc opisem rękopisu tekst w izytacji poszczegól nych dekanatów . W pierwszym tomie pominięto łacińskie dekrety reform acyjne.
S trona edytorska w ygląda dość ubogo. Przypisy rzeczowe objaśniają głównie w ystępujących w tekście duchownych. Indeks osób i miejscowości oraz schem a tyczna m apa pojaw iają się dopiero w drugim tomiku. Tytuł w ydaw nictw a jest zbyt ogólny i mało adekw atny do zaw artości — tym bardziej że terytorium die cezji znacznie wykraczało poza obszar ziemi płockiej.
M.Kp
Roman T a b o r s k i , Wéród. w iedeńskich poloników, W ydawnictwo Literackie, K raków —W rocław 1983, s. 248.
Czytelnicy, z okazji rocznicy wiedeńskiej, otrzym ali drugie, zmienione i po większone wydanie książki Rom ana T a b o r s k i e g o o działalności kulturalnej Polaków w W iedniu. Składa się ona z 15 szkiców. Rozważania autora obejm ują okres od ukształtow ania się w W iedniu ośrodka em igracji porozbiorowej (szkic o działalności J . M. Ossolińskiego), aż po dzień dzisiejszy: w pięknych szkicach 0 Otto F orst-B attagli i Franzu Theodorze Csokorze. Szkice m ają na ogół ch arak ter sum ujący i popularyzujący wiedzę o Polakach i ich inicjatyw ach w Wiedniu. Dzięki skrupulatnym badaniom au to ra w archiw ach i bibliotekach Polski i W iednia nie zabrakło jednak fragm entów w eryfikujących i uzupełniających wcześniej znane fak ty (np. w szkicu „Działalność k u ltu raln a w iedeńskich C zartoryskich” autor definityw nie wypowiedział się w kw estii autorstw a czasopisma „Recensionen und allgem eine Bem erkungen über T heatre und M usik”). Ogromne znaczenie m ia ły dla au to ra także osobiste kontakty z austriackim i historykam i i pisarz am i Od szczegółowego ch arak teru 14 szkiców odbiega nieco pierwszy poświęcony przed staw ieniu m aterialnych śladów działalności Polaków w W iedniu (np. polskie re zydencje, pomniki, tablice pam iątkow e itp.). Dla polskiego turysty w tym mieście będzie to interesujące uzupełnienie przewodników. Wszystkie szkice opatrzono starannym i przypisam i, których umieszczenie bezpośrednio po tekście tłum aczy charakter pracy.
Książkę poprzedza przedmowa om aw iająca tradycje badań nad problem em poloników wiedeńskich. Tem at tein m ający świetne tradycje w historiografii X IX 1 początku XX wieku obecnie, po czterdziestoletniej przerwie, sta je się ponownie przedm iotem zainteresow ań historyków . M iejmy nadzieję, że n a ich ożywienie wpłyną zarówno obohody rocznicy wiedeńskiej jak i inspirująca praca R. Tabor skiego.
