EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA URZĘDÓW MARSZAŁKOWSKICH W POLSCE W UJĘCIU NIEPARAMETRYCZNYM

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 351 · 2018 Zarządzanie 14

Szczepan Figiel Jacek Michalak

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych Wydział Nauk Ekonomicznych

Katedra Analizy Rynku i Marketingu Katedra Analizy Rynku i Marketingu sfigiel@uwm.edu.pl michalak@uwm.edu.pl

Anna Rutkowska

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych

Katedra Analizy Rynku i Marketingu anna.rutkowska@uwm.edu.pl

EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA URZĘDÓW MARSZAŁKOWSKICH W POLSCE

W UJĘCIU NIEPARAMETRYCZNYM

Streszczenie: Niniejszy artykuł dotyczy szeroko pojętej problematyki efektywności funk- cjonowania administracji publicznej. Przedmiotem przeprowadzonych badań własnych by- ła efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce w latach 2005-2012.

Celem badań było określenie stopnia zróżnicowania efektywności ich funkcjonowania oraz wskazanie potencjalnych przyczyn tego zjawiska. Pomiaru efektywności dokonano w uję- ciu nieparametrycznym z zastosowaniem metody DEA. Opracowano także ranking urzę- dów marszałkowskich pod względem efektywności ich funkcjonowania. Na podstawie przeprowadzonej analizy optymalizacyjnej określono natomiast różnice między wielko- ściami faktycznie ponoszonych kosztów utrzymania przez poszczególne urzędy marszał- kowskie a optymalnym ich poziomem zapewniającym efektywność funkcjonowania przy założeniu stałych efektów. Wyniki przeprowadzonych badań stanowiły podstawę do sfor- mułowania rekomendacji dotyczących podjęcia niezbędnych działań służących poprawie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskic.

Słowa kluczowe: efektywność, metoda DEA, administracja publiczna.

JEL Classification: H83.

(2)

Wprowadzenie

Problem efektywności funkcjonowania administracji publicznej jest podej- mowany stosunkowo rzadko. Przyjmuje się a priori, że istnienie administracji jest oczywistą koniecznością wynikającą z określonego ustroju państwa i modelu społeczno-gospodarczego. Poziom efektywności funkcjonowania sektora publicznego i administracji publicznej nie pozostaje bez wpływu na dobrobyt ekonomiczny społeczeństwa. Debata nad kształtem i jakością administracji publicznej nabiera istotnego znaczenia także w kontekście próby identyfikacji czynników sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. W nawiąza- niu do tych kierunków badawczych w niniejszym artykule przedstawiono wyniki oceny efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce.

Do pomiaru efektywności wykorzystano nieparametryczną metodę DEA (ang. Data Envelopment Analysis)¹ [Kleine, 2004]. Biorąc pod uwagę specyfikę funkcjonowania urzędów administracji publicznej, do oceny badanych urzędów zastosowano model zorientowany na nakłady (ang. input oriented) [Charnes, Cooper, Rhodes, 1978; Banker, Charnes, Cooper, 1984]. Przeprowadzone bada- nia dotyczyły funkcjonowania i relacji urzędów z mezootoczeniem. W ocenie efektywności uwzględniono zatem gotowość oraz możliwości świadczenia przez urzędy zarówno usług społecznych, technicznych, jak i administracyjnych. Za zmienne będące miarą efektów przyjęto liczbę ludności oraz liczbę podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w poszczególnych województwach. Za zmienne wyra- żające nakłady przyjęto wielkość zatrudnienia (w osobach) w urzędach oraz koszty związane z utrzymaniem urzędów sklasyfikowane w dziale 750, rozdzia- le 75018, klasyfikacji budżetowej. Koszty te obejmowały cztery grupy: płace, pochodne od płac, wydatki rzeczowe oraz wydatki majątkowe, odzwierciedlając tym samym w pełni kosztochłonność funkcjonowania urzędów. Zakres czasowy przeprowadzonych badań obejmował lata 2005-2012, przy czym wszystkie wiel- kości zmiennych z analizowanego okresu zostały uśrednione. Zastosowanie niepa- rametrycznej metody DEA w ocenie efektywności funkcjonowania urzędów daje możliwość rangowania badanych urzędów oraz wskazania grup stosujących „naj- lepsze praktyki”, a także poprawy działalności funkcjonowania badanego podmio- tu poprzez naśladownictwo. Uzyskane wyniki badań stanowiły podstawę opraco- wania rankingu efektywności urzędów marszałkowskich w Polsce.

1 Szczegółowy opis metody DEA oraz kryteriów oceny efektywności badanych obiektów można znaleźć m.in. w opracowaniach: Charnes, Cooper [1985, s. 59-94]; Cooper, Seiford, Tone [2007]; Charnes, Cooper, Rhodes [1978, s. 429-444].

(3)

Szczepan Figiel, Jacek Michalak, Anna Rutkowska 190

1. Charakterystyka zmiennych nakładów i efektów w badanych urzędach marszałkowskich

W Polsce funkcjonuje 16 urzędów marszałkowskich. W ocenie efektywno- ści ich funkcjonowania uwzględniono uwarunkowania ekonomiczne mające wpływ na funkcjonowanie poszczególnych urzędów, takie jak wielkość zatrudnienia (w osobach) oraz koszty związane z utrzymaniem urzędów. Zmienne te stanowiły nakłady w ocenie efektywności w ujęciu nieparametrycznym. Za efekty przyjęto natomiast liczby: ludności oraz podmiotów gospodarczych w po- szczególnych województwach. W tabeli 1 przedstawiono wielkości poszczegól- nych zmiennych efektów i nakładów branych pod uwagę w ocenie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich. Zakres czasowy badań obejmował lata 2005-2012, przy czym wszystkie zmienne z analizowanego okresu zostały uśrednione. Średnia wielkość zatrudnienia w badanych urzędach wynosiła 665 pracowników. Urzędem, w którym było zatrudnionych najwięcej osób, był Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego (995 osób). Najmniejszym pod względem zatrudnienia był zaś Urząd Marszałkowski Województwa Opol- skiego (419 osób). Zdecydowanie największe łączne koszty utrzymania, będące sumą płac, pochodnych od płac, wydatków rzeczowych i inwestycyjnych, pono- sił Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego − średnio 100 604 810 zł.

W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego koszty te wynosiły średnio 82 905 449 zł. Najmniej kosztochłonny był natomiast Urząd Marszał- kowski Województwa Lubuskiego (21 476 852 zł).

W ocenie efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich uwzględ- niono gotowość oraz możliwości świadczenia przez urzędy zarówno usług społecz- nych, technicznych, jak i administracyjnych, stąd też za zmienne będące miarą efek- tów przyjęto liczbę ludności oraz liczbę podmiotów gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w po- szczególnych województwach. Największe pod względem liczby ludności oraz liczby podmiotów gospodarczych było województwo mazowieckie (5 285 604 mieszkańców, 698 313 przedsiębiorstw). Najmniej mieszkańców zamieszkiwało województwo opolskie (1 013 950 mieszkańców). Najmniej podmiotów gospodarczych było zarejestrowanych w województwie podlaskim (94 288 przedsiębiorstw).

Na podstawie przedstawionych w tabeli 1 statystyk można sądzić, iż zmienne efek- tów w dość dobry sposób odzwierciedlały poziom rozwoju poszczególnych woje- wództw i skalę świadczonych usług publicznych.

(4)

Tabela 1. Wielkości zmiennych nakładów i efektów oraz ich statystyki opisowe w badanych urzędach marszałkowskich

Urzędy marszałkowskie

poszczególnych województw

Wielkość nakładów Wielkość efektów zatrudnienie

(os.)

płace (zł)

pochodne od płac

(zł)

wydatki rzeczowe (zł)

wydatki inwestycyjne

(zł)

liczba ludności

(os.)

liczba przedsiębiorstw Dolnośląskie 813 41 216 076 6 872 927 25 451 245 9 365 200 2 916 577 336 917 Kujawsko-pomorskie 683 18 316 882 3 232 391 16 351 356 6 525 442 2 098 370 187 632 Lubelskie 755 26 994 865 5 180 643 12 962 031 1 986 349 2 171 857 165 814 Lubuskie 511 12 650 688 2 132 039 5 149 148 1 544 977 1 023 158 107 236 Łódzkie 700 21 814 112 3 907 161 11 551 472 4 030 043 2 533 681 233 432 Małopolskie 825 24 734 622 5 104 666 8 257 105 1 359 713 3 346 796 341 808 Mazowieckie 955 48 957 934 8 271 144 28 070 755 15 304 977 5 285 604 698 313 Opolskie 419 15 317 939 2 609 213 6 097 937 568 396 1 013 950 98 804 Podkarpackie 502 18 970 327 3 266 595 6 387 638 6 162 936 2 128 687 154 925 Podlaskie 500 18 173 632 3 733 395 5 824 450 7 499 417 1 200 982 94 288 Pomorskie 697 29 672 348 5 006 587 17 351 342 3 155 873 2 283 500 264 708 Śląskie 855 36 124 774 6 150 942 9 152 372 3 334 500 4 626 357 452 141 Świętokrzyskie 502 21 914 451 3 735 612 7 510 676 1 693 402 1 278 116 107 928 Warmińsko-mazurskie 654 17 395 407 3 549 114 5 583 451 3 159 087 1 452 596 119 768 Wielkopolskie 710 25 954 020 4 331 193 12 814 935 7 445 115 3 455 477 387 046 Zachodniopomorskie 561 22 886 390 3 413 342 9 655 035 4 493 115 1 722 739 216 967 Min 419 12 650 688 2 132 039 5 149 148 568 396 1 013 950 94 288 Max 955 48 957 934 8 271 144 28 070 755 15 304 977 5 285 604 698 313 Średnia 665 25 068 404 4 406 060 11 760 684 4 851 784 2 408 652 247 983 Odchylenie

standardowe 149 9 497 552 1 570 621 6 745 362 3 677 687 1 216 473 158 661 Współczynnik

zmienności (%) 22,42 37,89 35,65 57,36 75,80 50,50 63,98

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Biorąc pod uwagę wielkość zatrudnienia w urzędach marszałkowskich w latach 2005-2013 (rys. 1), należy stwierdzić, że w tym zakresie wyróżniał się Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Zatrudniano tam średnio 955 pracowników. Różnica między drugim pod względem wielkości zatrudnienia Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego (855 osób) wynosiła aż 100 osób. Różnice w poziomie zatrudnienia między kolejnymi urzędami nie by- ły już tak znaczne. W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego, będącym na trzecim miejscu pod względem średniego zatrudnienia, w analizo- wanym okresie wynosiło ono 825 osób, zaś w Urzędzie Marszałkowskim Woje- wództwa Dolnośląskiego 813 osób. Pod względem wielkości zatrudnienia są to największe urzędy marszałkowskie w Polsce. Zatrudnienie w pozostałych urzę- dach wynosiło mniej niż 800 osób. Do stosunkowo dużych jednostek można za- liczyć urzędy województw: lubelskiego (755 osób), wielkopolskiego (710 osób), a także łódzkiego (700 osób).

(5)

1

R Ź

i s o 6 z o ś P s ś 192

Rys Źród

i by sko osob 600 zach osob świ Pod ski śred

2

s. 1.

dło:

W yły

-po by) 0 os hod by ęto d w Wo dnio

W ny Opr

W trz to omo

). Z sób dnio w u krz zgl ojew

o 41 Wielk

ych raco

zec urz orsk Zatru

i w opo

urz zysk

ęde wód 19 p

kość woj wan

ch u zędy kieg

udn wyn omo ędz kieg em dztw

prac Sz

ć za jew nie w

urzę y: w go ( nien nosił orsk zie w go i

zat wa O

cow zcze

atrud ódz włas

ędac woj (683 nie w

ło o kieg

woj i 5 rud Opo wnik

epan

dnie ztw

ne n

ch ew 3 o w p odp go,

jew 00 dnie olsk

ków n Fi

enia w la na po

licz ódz sob poz pow 51 wód zat enia kieg w.

igie

a (w atac odst

zba ztw by) osta wied

1 o ztw trud a zd

go, el, Ja

w oso ch 2 tawi

pra a p

ora ałyc dnio osób wa p dnio decy w k

acek

obac 2005 e pr

aco pom az w

ch u o: 5

b w pod ony ydo któr

k M

ch) 5-20 rzepr

own mors woj urz 61 w u dkar ych owa rym

Mich

w u 013

row

nikó skie ewó ęda

zat urzę rpac w anie m w

halak

urzę wadzo

ów m ego

ódz ach trud ędzi ckie urz e na w ba

k, A

ędac onyc

mie (69 ztwa ksz dnio ie ego zęd ajmn adan

Anna

ch m ch b

eści 97 a w ztał ony woj o or dzie

niej nym

a Ru

mars bada

iła osó warm

łtow ch jew az w

wo jszy m ok

utko

szał ań.

się ób), miń wało

w u wód

w u ojew y by

kres ows

kow

w wo ńsko o si urzę

ztw urzę wód ył U sie

ska

wski

prz ojew o-m ię w ędz wa l

ędz dztw Urz

był ich

zedz wód mazu w gr zie w

lub zie w

wa ząd ło z

pos

zial dztw ursk rani woj usk woj po Ma zatru

szcz

le 5 wa kieg

icac jew kieg jew odla arsz udn

zegó

500- kuj go ( ch 5 wódz go, wódz

aski załk nion ól-

-70 jaw (65 500 ztw 50 ztw iego kow nyc

0 w-

4 0- wa

2 wa o.

w- ch

(6)

Można przyjąć, że wielkość zatrudnienia w poszczególnych urzędach jest sko- relowana z liczbą mieszkańców województw. Potwierdzeniem tego jest wartość współczynnika korelacji liniowej Pearsona wynosząca 0,88, co oznacza silną dodat- nią korelację. W dużych urzędach marszałkowskich w Polsce, zlokalizowanych w województwie małopolskim, mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, a także podkarpackim, liczba urzędników przypadająca na 10 tys. mieszkańców była niższa od średniej krajowej i wynosiła 2 pracowników. Z danych zaprezentowanych na rys. 1 wynika, iż w latach 2005-2013 zatrudnienie we wszystkich urzędach marszał- kowskich w Polsce systematyczne rosło. Z roku na rok obserwowany był wzrost zatrudnienia, przy czym począwszy od 2011 roku zmiany te nie były aż tak znaczące, jak w latach poprzednich i kształtowały się na poziome kilku nowo zatrudnionych pracowników. W 2013 roku jedynie w czterech urzędach, tj. województwa mazowieckiego, województwa łódzkiego, województwa dolnośląskiego oraz wojewódz- twa opolskiego, zanotowano spadek wielkości zatrudnienia w stosunku do roku po- przedniego, który wynosił odpowiednio: 58, 35, 10, 10 zatrudnionych.

Biorąc pod uwagę zmiany wielkości kosztów utrzymania ponoszonych przez urzędy marszałkowskie w Polsce w latach 2005-2012 (rys. 2), można wy- sunąć ogólny wniosek, iż koszty te w badanym okresie wykazywały tendencję wzrostową. Najwyższe koszty utrzymania były ponoszone przez urząd woje- wództwa dolnośląskiego (średnio 107 mln zł) oraz urząd województwa mazowieckiego (średnio 93,5 mln zł).

Największe koszty związane z utrzymaniem urzędu i mieszczące się w przedziale 50-90 mln zł były ponoszone przez siedem urzędów marszałkow- skich województw: śląskiego (81,3 mln zł), lubelskiego (78 mln zł), wielkopolskiego (77,9 mln zł), pomorskiego (72 mln zł), kujawsko-pomorskiego (64 mln zł), świętokrzyskiego (52 mln zł), a także łódzkiego (51,5 mln zł). Koszty utrzymania, wynoszące średnio poniżej 30 mln zł, były generowane przez urząd województwa lubuskiego (28,4 mln zł) oraz urząd województwa opolskiego (26,3 mln zł). Należy jednak podkreślić, iż na poziom kosztów utrzymania urzędu wpływa wielkość zatrudnienia oraz związane z tym koszty wynagrodzeń i pochodnych od wyna- grodzeń czy też skala świadczonych usług odzwierciedlonych w kosztach rzeczowych (bieżących) funkcjonowania urzędu.

(7)

Rys. 2. Poziom kosztów utrzymania urzędów marszałkowskich poszczególnych województw w latach 2005-2012

2. Ocena i porównanie efektywności funkcjonowania badanych urzędów marszałkowskich

Kryteria oceny wyników efektywności poszczególnych urzędów marszał- kowskich uzyskanych z wykorzystaniem modeli DEA ze stałymi, zmiennymi i nierosnącymi efektami skali przedstawiono w tabeli 2. Wyniki oceny całkowi- tej efektywności technicznej (TE), czystej efektywności technicznej (PTE), efek- tywności skali (SE), a także wyniki oceny efektów skali (na podstawie modelu NIRS) funkcjonowania badanych urzędów marszałkowskich w latach 2005-2012 przedstawiono w tabeli 3. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, iż efektywność poszczególnych urzędów była zróżnicowana. Za efektywnie

0 20 40 60 80 100 120 140

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Poziom kosztów utrzymania (w milionach zł)

dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie

lubuskie łódzkie małopolskie

mazowieckie opolskie podkarpackie

podlaskie pomorskie śląskie

świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie

(8)

funkcjonujące uznano cztery urzędy: województwa małopolskiego, województwa wielkopolskiego, województwa śląskiego oraz województwa mazowieckiego. Wy- mienione urzędy były efektywne zarówno technologicznie, jak i pod względem skali świadczonych usług, o czym świadczą uzyskane miary efektywności wynoszące 1 (θ* = 1). Wartość całkowitej efektywności technicznej TE wyznaczonej na podstawie modelu CCR ze stałymi efektami skali oraz czystej efektywności technicznej PTE z modelu BCC ze zmiennymi efektami skali wynosiła θ* = 1 (e_crs = 1;

e_vrs = 1). Analiza całkowitej efektywności technicznej TE przybierającej wartości mniejsze od jedności (e_crs < 1) oraz czystej efektywności technicznej PTE wyno- szącej θ* = 1 pozwoliła na wyodrębnienie z grupy badawczej urzędów efektywnych technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali. Do grupy tej zaliczono pięć urzędów: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego oraz Urząd Mar- szałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

Tabela 2. Kryteria oceny efektywności badanych urzędów

Kryteria efektywności Ocena efektywności

e_crs = 1 e_vrs = 1 e_s_vrs = 1 e_nirs = e_crs

urząd efektywny technologicznie oraz efektywny względem skali produkcji

e_crs < 1 e_vrs = 1 e_s_vrs < 1 e_nirs = e_crs

urząd efektywny technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali oraz działający w obszarze rosnących efektów skali

e_crs < 1 e_vrs = 1 e_s_vrs < 1 e_nirs > e_crs

urząd efektywny technologicznie przy założeniu zmiennych efektów skali i działający w obszarze malejących efektów skali

e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs < 1 e_nirs = e_crs

urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze rosnących efektów skali

e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs = 1 e_nirs = e_crs

urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze stałych efektów skali

e_crs < 1 e_vrs < 1 e_s_vrs < 1 e_nirs > e_crs

urząd nieefektywny technologicznie i działający w obszarze malejących efektów skali

(9)

Ze względu na fakt, iż identyfikacja efektywności tych urzędów przy sta- łych (model CCR) i zmiennych (model BCC) efektach nie była zgodna, określo- no dodatkowo efektywność skali (e_s_vrs). Uzyskana miara przybierała wartości mniejsze od jedności (e_s_vrs < 1), co stanowiło przesłankę do uznania wyżej wymienionych urzędów za nieefektywne względem skali zaangażowanych czynników. Wyniki uzyskane z modelu z nierosnącymi efektami skali NIRS po- zwoliły na stwierdzenie, iż urzędy te działały w obszarze rosnących efektów skali, na którą wskazywała wartość e_s_nirs = 1.

Tabela 3. Efektywność funkcjonowania urzędów marszałkowskich w ujęciu nieparame- trycznym w badanym okresie

Urzędy marszałkowskie poszczególnych

województw

Efektywność całkowita

(stałe efekty skali

e_crs)

Efektywność czysta (zmienne efekty skali e_vrs)

Efektywność skali (e_s_vrs)

Model z nierosnącymi efektami skali

(NIRS e_nirs)

Identyfikacja efektów skali

(NIRS e_s_nirs)

Dolnośląskie 0,6532 0,7899 0,8269 0,6532 1

Kujawsko-pomorskie 0,8571 1 0,8571 0,8571 1

Lubelskie 0,6189 0,7734 0,8002 0,6189 1

Lubuskie 0,6621 1 0,6621 0,6621 1

Łódzkie 0,8740 0,9515 0,9185 0,8740 1

Małopolskie 1 1 1 1 1

Mazowieckie 1 1 1 1 1

Opolskie 0,7247 1 0,7247 0,7247 1

Podkarpackie 0,8613 1 0,8613 0,8613 1

Podlaskie 0,5032 0,9658 0,5210 0,5032 1

Pomorskie 0,7100 0,8699 0,8162 0,7100 1

Śląskie 1 1 1 1 1

Świętokrzyskie 0,5000 0,8825 0,5666 0,5000 1

Warmińsko-mazurskie 0,6225 1 0,6225 0,6225 1

Wielkopolskie 1 1 1 1 1

Zachodniopomorskie 0,7573 0,9648 0,7849 0,7573 1

Wszystkie pozostałe urzędy z grupy objętej badaniami zostały natomiast uznane za nieefektywne technologicznie i funkcjonujące w obszarze rosnących efektów skali (e_crs < 1; e_vrs < 1; e_s_vrs < 1; e_nirs = e_crs; e_s_nirs = 1).

(10)

3. Ranking urzędów marszałkowskich w Polsce pod względem efektywności funkcjonowania

Celem praktycznym przeprowadzonych badań był benchmarking, czyli do- konanie rankingu urzędów marszałkowskich pod względem efektywności ich funkcjonowania. Wymagało to dodatkowej oceny efektywnych urzędów poprzez wprowadzenie kategorii tzw. superefektywności. Nazwa superefektywność wskazuje, iż wskaźnik efektywności mógł przyjmować wartości większe od 1, a sam model może być traktowany jako uogólnienie klasycznych modeli DEA [Tone, 2002]. Wyniki rankingu urzędów marszałkowskich pod względem efek- tywności ich funkcjonowania przedstawiono na rys. 3. W badanym okresie za najbardziej efektywnie funkcjonujący urząd uznano Urząd Marszałkowski Wo- jewództwa Małopolskiego (θ* = 1,6589). Drugim w badaniu był Urząd Mar- szałkowski Województwa Mazowieckiego (θ* = 1,3410), a trzecim Urząd Mar- szałkowski Województwa Śląskiego (θ* = 1,3111). Grupę najefektywniejszych urzędów marszałkowskich zamykał Urząd Marszałkowski Województwa Wiel- kopolskiego (θ* = 1,1387). Pozostałe urzędy w tym zestawieniu charakteryzo- wały się nieefektywnością, o czym świadczą wartości mniejsze od jedności. Re- latywnie najmniejszą nieefektywnością cechował się Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego (θ* = 0,8740). Zdecydowanie najgorsze wyniki w ba- danej grupie osiągnęły dwa urzędy: województwa podlaskiego oraz wojewódz- twa świętokrzyskiego, których względna efektywność wyniosła odpowiednio θ* = 0,5032 oraz θ* = 0,5000.

Obliczone dla poszczególnych urzędów wartości miar efektywności stano- wiły podstawę do wyznaczenia optymalnej wielkości nakładów ponoszonych przy realizacji i świadczeniu usług publicznych (tabela 4)².

2 Wartości optymalne są ilorazem miary efektywności całkowitej i wartości faktycznej.

(11)

1

R

Ź

T 198

Rys

Źród

Tab Urz

Doln

Kuja

Lub

Łód

8

s. 3.

dło: O

bela

zędy pos w

noślą

awsk

belsk

buski

dzkie Ef

wo Opra

a 4.

y mar szcze wojew

ąskie

ko-po

ie

e fekt ojew

cowa

Nak urz rszał ególn wódz

1 e

omo ywn wód

anie

kład ędó łkow nych ztw

orskie Sz

ność dztw wła

dy f ów m wskie

e zcze

ć fu w (m sne n

fakty mars Ef

c epan

unkc mode na po

yczn szał fekty całko e_c 2 0

0

0 n Fi

cjon el C odsta

ne ( łkow ywno owita crs 2

0,653

0,857

0,618

0,662

0,874 igie

now CCR

awie

(F) i wsk ść a Z

32

71

89

21

40 el, Ja

wania R z s

e prze

i op kich Zatru

(licz acek

a ur supe

epro

ptym

udnie zba o

3 (F) 8 (O) 5 (F) 6 (O) 5 (F) 7 (O) 4 (F) 5 (O) 3 (F) 7 (O) 6

k M

rzęd eref wad

maln

enie s.)

813 531 683 585 755 468 511 338 700 611

Mich

dów fekty dzony

ne (O

(m halak

ma ywn ych b

O) d

Płac mln z

4 k, A

arsza nośc badań

dla n

ce zł)

41,2 26,9 18,3 15,6 26,9 16,7 12,6 8,3 21,8 19,0

Anna

ałko cią)

ń.

niee P

2 9 3 6 9 7 6 3 8 0

a Ru

ows

efek

Poch od p (mln 5

utko

skich

ktyw

odne płac n zł) 5

6 4 3 2 5 3 2 1 3 3

ows

h po

wny e

6,8 4,4 3,2 2,7 5,1 3,2 2,1 1,4 3,9 3,4

ska

oszc

ch

Wy rzec (m

czeg

ydatk czow mln zł 6

2 1 1 1 1

1 1 góln

ki we ł)

25,4 16,6 16,3 14,0 12,9 8,0 5,1 3,4 11,5 10,0

nych

W ma (m

h

Wyda ajątk mln 7

atki kowe

zł)

9,3 6, 6,5 5,5 1,9 1,2 1,5 1,0 4,0 3,5 3 1 5 5 9 2 5 0 0 5

(12)

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7

Opolskie 0,7247 (F) 419 15,3 2,6 6,0 0,5

(O) 304 11,1 1,8 4,4 0,4

Podkarpackie 0,8613 (F) 502 18,9 3,2 6,3 6,1

(O) 432 16,3 2,8 5,5 5,3

Podlaskie 0,5032 (F) 500 18,1 3,7 5,8 7,4

(O) 252 9,1 1,8 2,9 3,7

Pomorskie 0,7100 (F) 697 29,6 5,0 17,3 3,1

(O) 495 21,0 3,5 12,3 2,2

Świętokrzyskie 0,5000 (F) 502 21,9 3,7 7,5 1,6

(O) 251 10,9 1,8 3,7 0,8

Warmińsko-mazurskie 0,6225 (F) 654 17,3 3,5 5,5 3,1

(O) 407 10,8 2,2 3,4 1,9

Zachodniopomorskie 0,7573 (F) 561 22,8 3,4 9,6 4,4

(O) 425 17,3 2,5 7,3 3,4

Z analizy kształtowania się wielkości zatrudnienia w poszczególnych urzę- dach w kontekście oceny efektywności wynika, iż przerosty zatrudnienia w nie- których nieefektywnie funkcjonujących urzędach sięgały aż ponad 40% ogólnej liczby zatrudnionych. Były to Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzy- skiego w Kielcach (251 zatrudnionych) oraz Urząd Marszałkowski Wojewódz- twa Podlaskiego w Białymstoku (248 zatrudnionych). W czterech urzędach mar- szałkowskich przerost zatrudnienia osiągał 30-40% i były to urzędy: województwa lubelskiego (38,1%), województwa warmińsko-mazurskiego (37,8%), wojewódz- twa dolnośląskiego (34,7%), województwa lubuskiego (33,8%). Za nieefektywny uznano także Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, w którym przerosty zatrudnienia określono na 202 pracowników, co stanowiło 29% ogółu zatrudnionych. Do tej grupy urzędów zaliczono także Urząd Marszałkowski Wo- jewództwa Opolskiego zatrudniający o 115 osób za dużo w stosunku do faktycznego zapotrzebowania (27,53%) i Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, w którym różnica między optymalnym a faktycznym poziomem zatrudnienia wynosiła 136 pracowników (24,3%). Bardzo zbliżonym poziomem nieefektywności charakteryzowały się trzy urzędy: województwa kujawsko-pomorskiego (14,3%), województwa podkarpackiego (18,9%), woje- wództwa łódzkiego (12,7%). Przedstawione wyniki badań empirycznych i wyniki optymalizacji mogą być użyteczne w odpowiednim kształtowaniu polityki zatrudnienia w urzędach marszałkowskich uznanych za nieefektywne.

(13)

Podsumowanie

Głównym celem przeprowadzonych badań była ocena efektywności funkcjonowania urzędów marszałkowskich w Polsce. Przedstawione w artykule wyniki badań świadczą o dużym zróżnicowaniu efektywności funkcjonowania urzędów. Za główną przyczynę zidentyfikowanych różnic można uznać zatrudnienie i związane z nim koszty, nie zawsze adekwatne do zakresu realizowanych zadań. Zaprezentowane wyniki optymalizacji świadczą o znacznych rozbieżno- ściach pomiędzy wielkością faktycznie ponoszonych nakładów a poziomem za- pewniającym efektywne funkcjonowanie urzędów. Racjonalność gospodarowania w sektorze publicznym powinna się opierać na przyjęciu wariantu oszczędnościo- wego w działalności urzędów administracji publicznej, co implikuje minimalizację ponoszonych nakładów w procesie świadczenia usług publicznych. Zaprezento- wane wyniki badań mogą stanowić podstawę do formułowania rekomendacji do- tyczących zmian w funkcjonowaniu urzędów marszałkowskich, a zwłaszcza w dą- żeniu do poprawy efektywności ich funkcjonowania poprzez optymalizację zatrudnienia.

Literatura

Banker R.D., Charnes A., Cooper W.W. (1984), Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis, “Management Science”, Vol. 30, s. 1078-1092.

Banker R.D., Gilford J.L. (1988), A Relative Efficiency Model for the Evaluation of Pu- blic Health Nurse Productivity, Mellon University Mimco, Carnegie.

Charnes A., Cooper W.W. (1985), Preface to Topics in Data Envelopment Analysis,

“Annals of Operations Research”, Vol. 2, s. 59-94.

Charnes A., Cooper W.W., Rhodes E.L. (1978), Measuring the Efficiency of Decision Making Units, “European Journal of Operational Research”, Vol. 2, s. 429-444.

Cooper W.W., Seiford L.M., Tone K. (2007), Data Envelopment Analysis. A Compre- hensive Text with Models, Applications, Reference, 2. Edition, Springer, Berlin.

Figiel S. (2012), Rola administracji publicznej w kształtowaniu konkurencyjności współ- czesnych gospodarek [w:] Figiel S., Kożuch A.J. (red.), Nowy paradygmat funkcjo- nowania administracji publicznej, IDEICO, Olsztyn, s. 17-18.

Kleine A. (2004), A General Model Framework for DEA, “Omega”, No. 32, s. 17-23.

Pawłowska M. (2003), Wpływ fuzji i przejęć na efektywność sektorze banków komercyj- nych w Polsce w latach 1997-2001, NBP, Warszawa.

(14)

Stec M. (1999), Ustrój terytorialnej administracji publicznej w Polsce. Rola samorządu terytorialnego: gminy, powiatu i województwa oraz administracji rządowej w no- woczesnym państwie XXI wieku [w:] Reforma administracji publicznej, Materiały szkoleniowe: wdrożenie reformy ustrojowej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, s. 9-10.

Tone K. (2002), A Slacks Based Measure of Efficiency in Data Envelopment Analysis,

“European Journal of Operational Research”, No. 143, s. 32-41.

A NON-PARAMETRIC APPROACH TO EFFECTIVENESS OF MARSHAL’S OFFICES IN POLAND

Summary: The article deals with the broadly understood issue of the effectiveness of public administration. The subject of the conducted research was the effectiveness of marshal’s offices in Poland in 2005-2012. The aim of the research was to determine the degree of diversification of the effectiveness of their functioning and to indicate the po- tential causes of this situation. The measurement of effectiveness was non-parametric and it was conducted using the DEA method. On the basis of the identified differences in effectiveness, a ranking of marshal’s offices was compiled given their effectiveness. Ba- sed on the conducted optimization analysis, the differences between the levels of the marshal’s offices actually incurred maintenance costs and their optimal levels ensuring operational efficiency under the assumption of constant effects were determined. The re- sults of the conducted research were fundamental to formulating recommendations re- garding necessary actions that have to be taken in order to improve the effectiveness of the marshal’s offices.

Keywords: efficiency, DEA method, public administration.