Przegląd prawodawstwa RPEiS 10, 1930, z. 3

1. P O L S K I E P R A W O SKARBOWE (1. I. — 3 1 . I I I . 1930) 1) .

I. Budżet.

Ustalone w ustawie skarbowej na r. 1929/30 kredyty okazały się w ostatnim kwartale roku budżetowego pod niejednym względem niewystarczające, szczególnie wobec poważnego przesilenia, jakie zaciążyło na życiu gospodarczem kraju. Ustawami z dnia 1. I I . 30

(Dz. U. 6/49 i 50) podwyższone zostały kredyty o łączną sumę 51.956.106 zł, przeznaczoną m. in. w wysokości 7,5 miljonów zł na rzecz związków komunalnych jako zwrot udziału w państwowym p o d a t k u dochodowym, w wysokości 15 miljonów zł na dopłaty do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia oraz pomoc dla bezrobot­ nych wsi i miast, w wysokości 1.267.687 zł wzgl. 11.032.313 zł na spłatę kapitału wzgl. odsetek długów wewnętrznych, oraz w wy­ sokości 2 miljonów zł na Państw. Fabrykę Związków Azotowych w Tarnowie 2) . — Wspomnieć należy również o upoważnieniu Min. Skarbu ustawą z dn. 29. I. 30. (Dz. U. 10/65) do czasowego lokowa­ nia zapasów kasowych do wysokości 50 miljonów zł w papierach o stałem oprocentowaniu, posiadających bezpieczeństwo pupilarne. Sumy uzyskane z danych operacyj przeznaczone są na cele budo­ wlane stosownie do przepisów, wydanych w sprawie rozbudowy miast.

I I . Wydatki.

Ustawą z dnia 26. II. 30 (Dz. U. 13/90) uchwalona została wy­ płata w dniu 1. I I I . 30 funkcjonarjuszom państwowym, sędziom i prokuratorom, osobom wojskowym, pracownikom kontraktowym

1) Dz. U. 1930 nr. 1—23.

2) Niedokładność w ustaleniu kredytów budżetowych Sejmu i Senatu ure­

Polskie prawo skarbowe

₆₀₇

oraz emerytom (także emerytowanym pracownikom etatowym „Pol­ skich Kolei Państwowych") 1/3 części różnicy pomiędzy kwotą do­ datku mieszkaniowego za r. 1928 a kwotą, k t ó r a przypadałaby do wypłaty w danym roku, gdyby wzrost dodatku za mieszkanie nie został ustawowo wstrzymany z końcem 1925 r. Nieetatowym pra­ cownikom kolejowym (także emerytowanym) przyznany został jed­ norazowy zasiłek w wysokości 20 % ich miesięcznych poborów. Wydatek, przewidziany ustawą, pokryty miał być z zapasów kaso­ wych roku budżetowego 1929/30 wzgl., o ile dotyczył przedsię­ biorstw państwowych i monopoli, z własnych wpływów tych przed­ siębiorstw i monopoli, nie naruszając ustalonych w ustawie skarbo­ wej wpłat i dopłat na rzecz wzgl. na ciężar Skarbu Państwa. Wyją­ tek stanowią „Polskie Koleje P a ń s t w o w e " i Monopol Tytoniowy, których wpłata do Skarbu Państwa może być odpowiednio zmniej­ szona. — Tytuł ustawy z dn. 11. X I I . 29 o przyznawaniu darów z łaski otrzymał na skutek ustawy z dn. 29. I. 30 (Dz. U. 17/122) brzmienie: Ustawa o zaopatrzeniu osób, szczególnie zasłużonych, oraz o wyjątkowem zaopatrzeniu, nieopartem na innych tytułach prawnych". W sprawie wydatków, związanych z używaniem wo­ zów sypialnych w czasie podróży służbowych, wydane zostało R. R. M. z dn. 20. I. 30 (Dz. U. 7/54). — Pozatem dotyczą dzie­ dziny wydatków państwowych: umowa polsko-czeskosłowacka o re­ gulacji rzeki Olszy z dn. 18. I I . 28 (Dz. U. 14/103/4) 3), RMSWoj., S. oraz P. i OS. z dn. 4. I I . 30 w sprawie zaopatrzenia weteranów powstań narodowych (Dz. U. 11/86), RMS. z dn. 4. I I . 30 w sprawie odszkodowań, przysługujących funkcjonarjuszom Straży Celnej (Dz. U. 19/151), RMS. z dn. 18. I. 30 dotyczące likwidacji b. ros. osób prawnych (Dz. U. 4/34), wreszcie ustawa z dn. 25. I I I . 29. (Dz. U. 1930 3/18), rozszerzająca zakres zabezpieczenia, przewi­ dzianego ustawą z dn. 18. VII. 24 o zabezpieczeniu na wypadek bezrobocia 4) .

I I I . Dochody.

Z zakresu o p ł a t s k a r b o w o - a d m i n i s t r a c y j n y c h wymienić należy przepis ustawy z dn. 22. I I I . 29 (Dz. U. 1930: 3/16) o zmianie nazwisk hańbiących, ośmieszających lub nielicujących z godnością człowieka, zwalniający odpowiednie podania oraz akt zezwolenia, w razie niewątpliwej niezamożności petenta, od opłaty stemplowej. Inne przepisy z zakresu opłat

skarbowo-administra-3) Art. 4, 5 i 8 dotyczą pokrycia kosztów. 4) Zob. także Dz. U. p. 133 i 138.

cyjnych dotyczą opłat paszportowych (RMS. i SW. z dn. 29. I. 30. Dz. U. 7/57)5), taksy notarjalnej w b. zab. austr. (Dz. U. p. 159), opłat za nadzór nad zakładami ubezpieczeń (RMS. z dn. 17. I. 30 Dz. U. 6/52) 6) 7) , opłat patentowych (Dz. U. p. 157) 8) , opłat mier­ niczych (Dz. U. p. 4) 9) i opłat portowych (Dz. U. p. 53 i 174).

C o się tyczy d o c h o d ó w z w ł a s n e g o g o s p o d a r s t w a , t o odnośnie m a j ą t k ó w p a ń s t w o w y c h wyszczególnić na­ leży RRM. z dn. 7. I I . 30 (Dz. U. 8/61) o ustaleniu p l a n u parcela-cyjnego na r. 1931, przeznaczające na cele reformy rolnej 34.500 ha gruntów państwowych i Państw. Banku Rolnego (głównie w okrę­ gach ziemskich poznańskim, brzeskim i wileńskim) oraz 165.500 ha gruntów prywatnych. W sprawie statutu wzorowego ad­ ministrowania i wypłaty przez upoważnione instytucje finansowe wynagrodzeń za przymusowo wykupione lub przyjęte na rzecz Pań­ stwa nieruchomości ziemskie, złożonych do depozytu sądowego, ogłoszone zostało RMS, Sp. i RR. z dn. 3 1 . X I I . 29 (Dz. U. 1930 : 3/19) 1 0) .

Dziedziny państwowej p r z e d s i ę b i o c z o ś c i p r z e m y ­ s ł o w e j , a w szczególności g ó r n i c z e j , dotyczy ustawa z dn. 22. I I I . 29 (Dz. U. 1930 : 3/15), uchwalona w sprawie zamiany okre­ ślonych państwowych pól górniczych na Górnym Śląsku na pola górnicze, stanowiące własność prywatną.

RMRR., S. i R. z dn. 14. I. 30 (Dz. U. 3/25) przyznaje ulgi w spłacie należności z tytułu długoterminowych pożyczek w obli­ gacjach meljoracyjnych P a ń s t w o w e g o B a n k u R o l n e g o . Ulgi przyznane być mogą w razie klęski żywiołowej i polegają na odroczeniu na przeciąg jednego roku lub rozłożeniu na 2 lata naj­ wyżej dwóch rat półrocznych. W sprawie udzielania przez Państw. Bank Rolny długoterminowych pożyczek amortyzacyjnych w li­ stach zastawnych na k u p n o gruntu na Górnym Śląsku w y d a n e zo­ stało RMRR., S. i R. z dn. 7. I. 30 (Dz. U. 22/187). D a n e pożyczki winny mieścić się w granicach 2/3 ustalonego przez B a n k szacunku i mogą być udzielane jedynie za zabezpieczeniem hipotecznem. —

5) Opłaty obniżono do 100 zł, za paszport wielokrotny do 250 zł. 6) Za rok 1927: l , l ‰ , za rok 1928: l‰ zebranych składek brutto. 7) Opłaty za nadzór państwowy nad giełdami przewiduje RPR. z dn. 23.

XII. 24 (§ 2 ustęp ostatni), ogłoszone w tekście jednolitym w Dz. U. p. 209.

8) Zob. także Dz. U. p. 113. 9) Zob. także Dz. U. p. 5.

10) W sprawie sprzedaży wyszczególnionych nieruchomości i gruntów pań­

stwowych zob. Dz. U. p. 17, 51, 68 i 148. W sprawie opłat za mieszkania, zajmo­ wane przez funkcjonarjuszy państwowych i wojskowych w budynkach pań­ stwowych, zob. Dz. U. p. 186.

Polskie prawo skarbowe ₆₀₉

W sprawie stosunków służbowych, uposażenia i zaopatrzenia eme­ rytalnego pracowników P o w s z e c h n e g o Z a k ł a d u U b e z ­ p i e c z e ń W z a j e m n y c h ogłoszone zostało RRM. z dn. 20. I . 1930 (Dz. U. 4/31). Terminy płatności państwowego podatku grun­ towego i składek za przymusowe ubezpieczenia budowli od ognia w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych ujednostaj-niła ustawa z dn. 12. I I . 30. (Dz. U. 14/102). P o d a t e k i składki płatne są w dwóch równych ratach półrocznych w kwietniu oraz od 15 października do 15 listopada1 1).

C o się tyczy dochodów P o c z t y , T e l e g r a f u i T e l e f o -n u , to ob-niżo-na została -nieco -na skutek R M P . i T. z d-n. 18. I. 30 (Dz. U. 16/116) taryfa telefoniczna, obowiązująca na sieciach eks­ ploatowanych przez Polską Akcyjną Spółkę Telefoniczną1 2). — Od­ nośnie „ P o l s k i c h K o l e i P a ń s t w o w y c h " wymienić należy RMK. z dn. 3 1 . X I I . 29 (Dz. U. 19/149) w sprawie zmiany statutu dyrekcyjnej rady kolejowej. W skład dyrekcyjnej rady kolejowej wchodzi tylu przedstawicieli województw, mianowanych przez od­ nośnych wojewodów, ile województw obejmuje dany okręg dyrek­ cji kolei państwowych, przyczem miasto st. Warszawa stanowi od­ rębną jednostkę administracyjną, równorzędną województwu. Naj­ mniej wchodzi do rady czterech przedstawicieli województw1 3).

Z zakresu m o n o p o l u t y t o n i o w e g o wymienić wy­ pada RMS. z dn. 23. I. 30 (Dz. U. 13/98) w przedmiocie uprawy ty­ toniu w r. 1930. Ilość okręgów, w których dozwolona jest uprawa tytoniu, została zwiększona do 10 (4 we wschodniej Małopolsce, po-zatem wołyński, lubelski, grodzieński, pomorski, śląski i miechow­ ski w woj. kieleckiem). Najniższy wymiar przestrzeni gruntowej dla plantacji tytoniu ustanowiony został dla każdego okręgu z osobna: od 600 m2 (dla najwięcej na południe-wschód położonych okręgów) do 2500 m2 (dla okręgów miechowskiego, grodzieńskiego i pomor­ skiego). Plantator obowiązany jest użyć do uprawy nasienia, do­ starczonego bezpłatnie przez urząd wzgl. zakład monopolu tytonio­ wego. — Odnośnie m o n o p o l u s p i r y t u s o w e g o n a uwagę zasługuje RMS. z dn. 30. X I I . 29 (Dz. U. 1930 : 2/9), wydane w spra­ wie ustalenia prawa odpędu spirytusu na trzechlecie 1930/31 do 1932/33. Prawo odpędu ustalone jest w wysokości 1.250.000 hl, z czego miljon przypada na gorzelnie rolnicze (92%) i przemysłowe

11) W sprawie lichwy pieniężnej zob. Dz. U. p. 70. 12) Pozatem dotyczy poczty Dz. U. p. 7.

13) W sprawie komunikacji kolejowej polsko-łotewskiej zob. Dz. Ust.

p. 106/7; ratyfikacje konwencji i statutu o ustroju międzynarodowym kolei że­ laznych podaje Dz. U. p. 13 i 145; pozatem zob. jeszcze Dz. U. p. 59. — Że­ glugi powietrznej polsko-czechosłowackiej dotyczy Dz. U. p. 220.

( 8 % ) ; reszta stanowi rezerwę. RRM. z dn. 20. I. 30 (Dz. U. 4/32) ustala podstawowe ceny monopolowe za spirytus odpędzony w kam-panji 1929 30. Ceny są dla wszystkich województw obniżone, nie­ jednokrotnie nawet znacznie. Dla gorzelni przemysłowych (poza drożdżowemi) przewidziana jest jednakowa cena (72,36 zł), o usta­ wowe 171/2% niższa od przeciętnej arytmetycznej (87,71 zł) woje­ wódzkich cen monopolowych, ustalonych dla gorzelni rolniczych14)

Z dziedziny p o d a t k ó w p o ś r e d n i c h s p o ż y w c z y c h wyszczególnić należy przepisy, dotyczące opodatkowania c u k r u . RMS., P. i H. oraz R. z dn. 1 1 . I. 30 (Dz. U. 3/21) wyznaczone zostały ostateczne kontyngenty cukru na czas od 1. X. 29 do 30. IX. 30, zaś rozporządzeniem z dn. 25. I I I . 30 (Dz. U. 22/190) dokonany został rozdział ostatecznych kantyngentów pomiędzy poszczególne cu­ krownie. Na uwagę zasługuje R. M. S. z dn. 24. I I . 30 (Dz. U. 18/137), podwyższające na czas od 8. VII. 29 maksymalną cenę cu­ k r u krajowego do 104,50 zł za kwintał (dotychczas 87,50 zł) 1 5) .

Taryfa c e l n a uległa zmianom w kilku przypadkach przez podwyższenie wzgl. zaprowadzenie cła (Dz. U. p. 189, 211, 212) l 6) . Ulgi celne przewidziane zostały w określonych przypadkach na czas ograniczony wzgl. aż do odwołania w wysokości 15—40% cła normalnego wzgl. maksymalnego, a nawet w formie niepobierania cła wogóle, i uzależnione zostały w danych razach przeważnie od zezwolenia Ministerstwa Skarbu (Dz. U. p. 69, 152, 214). W spra­ wie zwrotu cła, uskutecznianego w sposób dotychczasowy, przy wy­ wozie maszyn włókienniczych, niektórych przetworów mięsnych, cjanków, żelazocjanków, błękitów, ługu potasowego, wytworów hut­ niczych walcowanych oraz niektórych wyrobów metalowych ogło­ szono szereg przepisów (Dz. U. p. 3, 10, 44, 62). W taryfie celnej wywozowej zaprowadzono d r o b n e zmiany, przeważnie w sensie ul­ gowym (Dz. U. p. 55, 56, 213) 1 7).

W dziedzinie p o d a t k ów b e z p o ś r e d n i c h wymienić należy kilka nowych przepisów. Ustawa z dn. 12. I I . 30 (Dz. U. 14/102) ustanawia dla p o d a t k u g r u n t o w e g o nowe terminy płatności, mianowicie dla pierwszej połowy p o d a t k u miesiąc kwie­ cień, dla drugiej czasokres od 15. X. — 15. X I . Moc obowiązująca

14) M i ę d z y n a r o d o w e j k o n w e n c j i w s p r a w i e w y r o b u z a p a ł e k dotyczy Dz.

U. p . 144.

15) W s p r a w i e u z u p . r o z p . w y k o n . d o t y c z . p o d a t k u od olejów m i n e r a l n y c h

zob. Dz. U . p . 2.

16) P o z a t e m dotyczą a d m i n i s t r a c j i celnej Dz. U. p. 20, 8 1 ; zob. t a k ż e Dz.

U . p . 1, 82 i 1 5 1 .

17) W s p r a w i e ulg, p r z y z n a n y c h w z a k r e s i e cel wywozowych dla n i e k t ó ­

Polskie prawo skarbowe

₆₁₁

przepisów w sprawie p o d a t k u o d n i e r u c h o m o ś c i m i e j ­ s k i c h i n i e k t ó r y c h w i e j s k i c h , ograniczona dotychczas do końca r. 1929, przedłużona została bez ograniczenia czasowego ustawą z dn. 30. X I I . 29 (Dz. U. 1930 : 2/6). P o d a t e k pobiera się w wysokości 1% na całym obszarze państwa z wyjątkiem woje­ wództwa śląskiego. Wymiar i pobór p o d a t k u o d k a p i t a ­ ł ó w i r e n t uległ na mocy ustawy z dn. 1. I I . 30 (Dz. U. 10/67) zawieszeniu z dniem 1. I. 30 w odniesieniu do przychodów z papie­ rów wartościowych, procentów z wkładów, złożonych w bankach, oraz przychodów z kapitałów, wypożyczonych przez osoby nie zo­ bowiązane do publicznego składania rachunków przedsiębiorstwom, podlegającym podatkowi przemysłowemu. P o d a t k o w i od kapitałów i rent podlegają nadal tylko zakontraktowane w produkcji górni­ czej procentowe udziały b r u t t o oraz przychody z zabezpieczonych zastawem wartości rachunków (on call) w instytucjach bankowych. Termin do składania przez osoby fizyczne i spadki wakujące zeznań o dochodzie, wyznaczony w ustawie o p o d a t k u d o c h o ­ d o w y m , przesunięty został na rok podatkowy 1930 z dnia 1. I I I . na dzień 1. V. 30 RMS. z dn. 14. I I . 30 (Dz. U. 16/119). — W spra-wie p o d a t k u w o j s k o w e g o ogłoszone zostało nowe RRM z dn. 20. I. 30 (Dz. U. 9/63) w miejsce dotychczasowego z dn. 3 1 . I I I . 26. P o d a t e k wojskowy opłacają przeniesieni do rezerwy, uznani przy poborze za zdolnych do służby wojskowej w pospolitem ru­ szeniu (z bronią i bez broni), uznani przy poborze za zupełnie nie­ zdolnych do służby wojskowej, oraz uznani w czasie odbywania czynnej służby wojskowej na zasadzie orzeczenia wojskowo-lekar-skiej komisji szpitalnej lub rewizyjnej za zdolnych do służby w po­ spolitem ruszeniu lub za zupełnie niezdolnych do służby wojskowej, jeżeli obniżenie ich zdolności fizycznej nie pozostaje w związku przyczynowym ze służbą wojskową. Wolni od p o d a t k u są uznani za zupełnie niezdolnych do służby wojskowej i niezdolni zarazem do pracy fizycznej i umysłowej, jeżeli nie osięgają dochodu, podlega­ jącego podatkowi dochodowemu, jak również ochotnicy, którzy w czasie mobilizacji wstąpili do wojska lub marynarki, a uznani zo­ stali za zdolnych do służby w pospolitem ruszeniu lub za zupełnie niezdolnych do służby wojskowej. W poszczególnym roku podatko­ wym zwolnieni od podatku są rezerwiści oraz uznani przy poborze za zdolnych do służby w pospolitem ruszeniu, którzy w danym roku odbywali ćwiczenia lub służbę wojskową, dalej osoby, które powo­ łane zostały do służby pomocniczej lub brały czynny udział w pracy przysposobienia wojskowego, wreszcie zarejestrowani bezrobotni, pozostający w danym roku bez pracy przynajmniej dwa miesiące i nie posiadający dochodu, podlegającego podatkowi dochodowemu. P o d a t e k wojskowy pobiera się w postaci p o d a t k u zasadniczego oraz

w postaci dodatku do państwowego p o d a t k u dochodowego. Opła­ cany jest corocznie w terminie dni 30 po doręczeniu nakazu płatni­ czego. P o d a t e k wojskowy w postaci p o d a t k u zasadniczego wynosi: 10 zł — dla przeniesionych do rezerwy oraz dla uznanych za zupeł­ nie niezdolnych do służby wojskowej, 15 zł — dla uznanych za zdol­ nych do służby z pospolitem ruszeniem bez broni oraz 20 zł — dla uznanych za zdolnych do służby w pospolitem ruszeniu z bronią. Odpowiednio unormowany jest dla tychsamych kategoryj płatni­ ków podatku zasadniczego dodatek do państwowego p o d a t k u do­ chodowego, pobieranego od t. zw. dochodów fundowanych, miano­ wicie w wysokości 1 0 % , 1 5 % i 2 0 % odnośnej stawki podatku do­ chodowego. Dodatek do państwowego podatku dochodowego od t. zw. dochodów niefundowanych czyli dochodów z pracy zależnej wzrasta przy dochodach ponad 2500 zł aż do sum ponad 100.000 zł od 0,2% do 2 % . Obowiązek opłacania podatku wojskowego kończy się, jeżeli z innych powodów nie rychlej, to najpóźniej w 50-tym wzgl. dla rezerwistów — w 40-tym roku życia. Wymiar i pobór po­ datku wojskowego należy do władz skarbowych. Szczegółowe prze­ pisy wykonawcze wyda Minister Skarbu1 8).

IV.

Kredyt publiczny.

Kurs obligacyj 5 % P a ń s t w o w e j R e n t y Z i e m s k i e j , wypłacanych z tytułu wynagrodzenia za nieruchomości ziemskie na zasadzie ustawy o reformie rolnej z dn. 28. XII. 25, ustalony został na r. 1930 w wysokości 7 6 % ich imiennej wartości RMRR., S. i R. z dn. 7. I I . 30 (Dz. U. 17/132).

Ustawa z dn. 29. I. 30 (Dz. U. 10/65), upoważniająca Min. Skarbu do lokowania zapasów kasowych do wysokości 50 miljonów złotych w papierach wartościowych, przewiduje zwrot Skarbowi Państwa kwoty, wydanej z tytułu tej ustawy, z wpływów w e ­ w n ę t r z n e j p o ż y c z k i , postanowionej ustawą z dn. 23. I I I . 1929 w sumie do 100 miljonów zł, natychmiast po zrealizowaniu ostatniej serji tejże pożyczki.

Ustawą z dn. 1. I I . 30 (Dz. U. 10/66) upoważniony został Min. Skarbu d o wypuszczenia serji I I I p r e m j o w e j p o ż y c z k i d o l a r o w e j d o wysokości nominalnej 7.500.000 dolarów St. Zjedn. Am. w obligacjach na okaziciela po 5 dolarów każda obliga­ cja. Tytułem wpłat przyjmowane będą obligacje serji II 5%

pre-18) Administracji skarbowej dotyczy Dz. U, p. 117, 118, 150 i 167. W spra­

Prawo karne i proces karny

₆₁₃

mjowej pożyczki dolarowej w stosunku jedna obligacja serji II za j e d n ę obligację serji I I I . Wpływ gotówkowy ze sprzedaży serji I I I przeznacza się na fundusz wykupu nieskonwertowanej reszty serji I I , płatnej 1. II. 3 1 , oraz na cele k r e d y t u rolnego. Oprocentowanie nominalne pożyczki wynosi 4 % , na premje przeznacza się rocznie nie więcej jak 300.000 dol. Pożyczka jest zwrotna po 10 lalach, z prawem przedterminowego wykupu jej po 5 latach. I n n e warunki pożyczki łącznie z planem losowania premij ustali Min. Skarbu. Pożyczka zabezpieczona jest całym ruchomym i nieruchomym ma­ jątkiem Państwa. Obligacje pożyczki mają wszelkie prawa papierów pupilarnych. Min. Skarbu upoważniony został do udzielania Pań­ stwowemu Bankowi Rolnemu z zapasów kasowych zaliczek na cele kredytu rolnego; zaliczki te zwrócone będą z wpływów pożyczki.

RMS. z dn. 10. I I I . 30 (Dz. U. 20/168) zarządziło wycofanie z obiegu pięciozłotowych b i l e t ó w p a ń s t w o w y c h . Z dniem 30. VI. 30 tracą one moc prawnego środka płatniczego. Obowiązek wymiany ze strony kas państwowych i B a n k u Polskiego ustaje po

dniu 30. VI. 32 1 9). Dr. Roch Knapowski (Poznań).

2. PRAWO KARNE I PROCES KARNY.

Niniejszy referat obejmuje okres czasu od początku kwietnia 1929 do końca marca 1930, w szczególności materjał mieszczący się w Dz. Ust. zaczynając od Nr. 21/29 do Nr. 23/30 włącznie.

Zmiany zaszłe w ustawodawstwie w tym okresie można ująć w następujący system:

I. PRZEPISY PRAWA MATERJALNEGO.

1. Lichwa pieniężna.

Zaszła tutaj d w u k r o t n a zmiana, a t o :

A. Z dniem 30. 4. 1929 weszło w życie rozporządzenie Mini­ strów Skarbu i Sprawiedliwości z 25. 4. 1929 (Dz. Ust. Nr. 28, poz. 282).

Sprostowanie błędu w tem rozporządzeniu mieści się w Dz. Ust. Nr. 57, poz. 453.

Równocześnie s t r a c i ł o m o c o b o w i ą z u j ą c ą rozpo­ rządzenie Ministrów Skarbu i Sprawiedliwości z 7. 9. 1926 (Dz.

19) Sprostow. błędu w załącz. do konwencji w sprawie przejęcia wierzytel­

ności i depozytów z pod zarządu Pocztowej Kasy Oszczędności w Wiedniu zob. Dz. U. p. 14.

Ust. Nr. 95, poz. 556) ze zmianami wprowadzonemi rozporządze­ niem tych samych Ministrów z 26. 1 1 . 1927 (Dz. Ust. Nr. 109, poz. 931).

B. Z dniem 19. 2. 1930 nastąpiła d r u g a z rzędu zmiana. S t r a c i ł o wówczas m o c o b o w i ą z u j ą c ą rozporządzenie, wymienione pod A., a w e s z ł o w ż y c i e rozporządzenie Mini­ strów Skarbu i Sprawiedliwości z 1 1 . 2. 1930 (Dz. Ust. Nr. 10, poz. 70).

2. Uchylenie t. zw. dekretu prasowego oraz rozporządzenia, zmie­

niającego niektóre postanowienia ustaw karnych o rozpowszech­ nianiu nieprawdziwych wiadomości i o zniewagach. Są to rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 10. 5. 1927. (Dz. Ust. Nr. 45, poz. 398 oraz 399).

Uchwalenia dotyczy zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 28. 2. 1930 (Dz. Ust. Nr. 13, poz. 92) w sprawie ogłoszenia uchwały Sejmu, uchylającej powyższe rozporządzenia.

Weszło w życie z dniem ogłoszenia, t. j. z dniem 28. 2. 1930.

3. Ochrona swobody wyborów przed nadużyciem władzy

urzędników.

Ustawa z 12. 2. 1930 (Dz. Ust. Nr. 17, poz. 123). Właściwość sądu okręgowego (art. 9).

Dzień wejścia w życie 13. 3. 1930.

4. Wykonanie postanowień, dotyczących przymusowego umieszcza­

nia w przytułkach i domach pracy przymusowej, w województwach poznańskiem i pomorskiem.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z 13. 1. 1930 (Dz. Ust. Nr. 15, poz. 115), wydane w porozumieniu z Mi­ nistrem Sprawiedliwości i Ministrem Spraw Wewnętrznych.

Postanowienia rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 14. 10. 1927 o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa (Dz. Ust. Nr. 92, poz. 823), dotyczące przymusowego umieszczania w przy­ tułkach i domach pracy przymusowej, będzie się wykonywało na obszarze województw poznańskiego i pomorskiego od 1. 4. 1930.

Dzień wejścia w życie 1. 4. 1930.

Organizacji przytułków, domów pracy dobrowolnej i przymu­ sowej dotyczy rozporządzenie Ministra Pracy i Opieki Społecznej z 25. 5. 1929 (Dz. Ust. Nr. 4 1 , poz. 350).

Prawo karne i proces karny ₆₁₅

II. PRZEPISY PRAWA FORMALNEGO.

1. Zmiana niektórych postanowień „Prawa o ustroju sądów

powszechnych".

Ustawa z 4. 3. 1929 (Dz. Ust. Nr. 5/30, poz. 43) zmieniła nie­ k t ó r e postanowienia rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 6. 2. 1928 (Dz. Ust. Nr. 12, poz. 93).

Dzień wejścia w życie 3. 2. 1930.

Ministra Sprawiedliwości upoważniono do wydania tekstu „Prawa o ustroju sądów powszechnych" z uwzględnieniem zmian, wprowadzonych powyższą ustawą.

Do 1. 4. 1930 takiego tekstu nie ogłoszono.

2. Właściwość organów administracji do wnoszenia i popierania

oskarżenia przed sądami grodzkiemi.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 28. 6. 1929 (Dz. Ust. Nr. 48, poz. 395), wydane w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wewnętrznych, Skarbu, Rolnictwa, Przemysłu i Handlu, Komuni­ kacji, Robót Publicznych, P r a c y i Opieki Społecznej, Reform Rol­ nych oraz Poczt i Telegrafów.

Weszło w życie 1. 7. 1929.

3. Właściwość sądów grodzkich (obecnie powiatowych) w sprawach o przestępstwa z art. 144 ustęp 1 i 2 oraz art. 145 ustawy karnej

skarbowej. Dzień wejścia w życie 1. 1. 1930.

4. Forma zapewnienia w postępowaniu karnem przez świadków, biegłych, tłumaczów i przysięgłych zgodnego z prawem spełniania

ich obowiązku.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 25. 6. 1929 (Dz. Ust. Nr. 47, poz. 383).

Dzień wejścia w życie 1. 7. 1929.

W tym samym N-rze Dz. Ust. (47) ogłoszono szereg przepisów instrukcyjnych dla postępowania karnego.

5. Wydano następujące regulaminy:

A. Sądu Najwyższego.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 15. 7. 1929 (Dz. Ust. Nr. 53, poz. 427).

Dzień wejścia w życie 23. 7. 1929. B. P r o k u r a t u r y Sądu Najwyższego.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 19. 3. 1930 (Dz. Ust. Nr. 22, poz., 192).

C. Sądów apelacyjnych, okręgowych i grodzkich (obecnie po­ wiatowych) w sprawach karnych.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 15. 6. 1929 (Dz. Ust. Nr. 42, poz. 352).

Dzień wejścia w życie 1. 7. 1929.

D. P r o k u r a t u r sądów apelacyjnych i okręgowych.

a) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 25. 6. 1929 (Dz. Ust. Nr. 46, poz. 382).

Dzień wejścia w życie 1. 7. 1929.

b) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 19. 3. 1930 (Dz. Ust. Nr. 2 1 , poz. 183), k t ó r e dokonało zmian w pierwotnie wydanym regulaminie.

Dzień wejścia w życie 27. 3. 1930.

Prof. J. J. Bossowski (Poznań) 3 . P R A W O CYWILNE

(od 1 stycznia do 31 grudnia 1929).

Ustawa z dnia 23 marca 1929 r. (Dz. U. R. P. nr. 27, poz. 276) o u r e g u l o w a n i u s t a n u h i p o t e c z n e g o n i e r u c h o ­ m o ś c i , o d d a n y c h w t o k u p a r c e l a c j i w p o s i a d a ­ n i e n a b y w c ó w n a o b s z a r z e w o j e w ó d z t w : k r a k o w ­ s k i e g o , l w o w s k i e g o , s t a n i s ł a w o w s k i e g o i t a r n o ­ p o l s k i e g o (oraz rozporządzenie wykonawcze Ministrów: Re­ form Rolnych i Sprawiedliwości wydane w porozumieniu z Mini­ strem Skarbu z dnia 16 sierpnia 1929 r. Dz. U. R. P. nr. 67, poz. 516) należy do rzędu norm wyjątkowych czyniących znaczny wy­ łom w obowiązującym systemie prawa prywatnego. Przyczyną jej wydania była konieczność rychłego uregulowania stosunków praw­ nych wynikających z parcelacji dokonywanej w czasie przed wej­ ściem w życie ustawy z 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, których rozwikłanie na podstawie przepisów powszechnego ustawodawstwa trwałoby zbyt długo i nie dozwoliłoby należytego zabezpieczenia interesów nabywców parcel. Dlatego też ustawa ta ma zastosowanie w wypadkach, gdy chodzi o uzgodnienie ze sta­ n e m faktycznem stanu hipotecznego nieruchomości, oddanych w toku parcelacji w fizyczne posiadanie nabywcom przed dniem 9 stycznia 1926 r. na obszarze wspomnianych 4-ch województw. Postępowanie może być wszczęte tylko na wniosek Okręgowego Urzędu Ziemskiego, uczyniony z urzędu albo na życzenie właści­ ciela hipotecznego posiadłości szczepowej lub wprowadzonego w posiadanie parcel nabywcy. W każdym przypadku wniosek wy­ maga uprzedniego zezwolenia Ministra Reform Rolnych. Wniosek

Prawo cywilne ₆₁₇

o wydzielenie parcel z posiadłości szczepowej, utworzenie dla nich nowego wykazu hipotecznego oraz dokonanie wpisu prawa wła­ sności na rzecz wprowadzonego w posiadanie nabywcy składa Okrę­ gowy Urząd Ziemski w Sądzie prowadzącym księgę gruntową dla nieruchomości podlegających wydzieleniu.

Sąd bada treść wniosku pod względem formalnym i zarządza wpis adnotacji do księgi gruntowej posiadłości szczepowej o zgło­ szeniu wniosku o wydzielenie nieruchomości. Adnotacja ma ten skutek, że prawa rzeczowe później wpisane nie stanowią przeszkody przeciw wydzieleniu nieruchomości w stanie wolnym od tych praw. Następnie Sąd wzywa wszystkie osoby mające na posiadłości szcze­ powej prawa rzeczowe, wpisane w księdze gruntowej, do oświad­ czenia się w ciągu dni 14, czy zgadzają się na bezciężarowe wydzie­ lenie nieruchomości. B r a k oświadczenia się w tym terminie będzie uważany za zgodę. Wreszcie Sąd wyznacza audjencję do ustnej rozprawy, na którą wzywa strony zainteresowane, wierzycieli rze­ czowych z wyjątkiem tych, którzy zgadzają się na bezciężarowe wydzielenie, Okręgowy Urząd Ziemski i właściwy Urząd Skarbowy podatków i opłat skarbowych.

Na ustnej rozprawie Sąd przesłuchuje strony interesowane zwłaszcza co do faktów nabycia posiadania, ustalenia obszaru, nie­ zapłacenia umówionej ceny kupna, przerachowania jej oraz ozna­ czenia wysokości niespłaconej ceny k u p n a . Również ma się starać sędzia doprowadzić do porozumienia się stron co do uregulowania praw rzeczowych ciążących na nieruchomości.

Po przeprowadzonej rozprawie Sąd, o ile uzna wniosek o wy­ dzielenie za uzasadniony, wyda uchwałę zgodną z wnioskiem, przy-czem do wydania takiej uchwały nie stanowią przeszkody nastę­ pujące okoliczności:

a) zmiana w osobie właściciela hipotecznego lub posiadacza po zbyciu lub oddaniu w posiadanie,

b) zarzut niezapłacenia ceny k u p n a przez nabywcę,

c) zawarcie umowy przez osobę nie będącą właścicielem hipo­ tecznym posiadłości szczepowej, jeśli tylko miała dostateczny tytuł do intabulacji praw własności,

d) brak zatwierdzenia umowy k u p n a ze strony sądu lub wła­ dzy administracyjnej jako władzy nadzorczej.

Wszystkie prawa rzeczowe wpisane na posiadłości szczepowej trzeba przenieść na posiadłość wydzieloną, o ile uprawnieni nie zgodzili się na bezciężarowe wydzielenie. Jednakowoż Sąd zarządzi także w razie sprzeciwu uprawnionych bezciężarowe wydzielenie, jeżeli posiadłość szczepowa daje po wydzieleniu bezpieczeństwo pupilarne albo jeśli osoby uprawnione rzeczowo w chwili wpisu tych praw wiedziały lub powinny były wiedzieć o zbyciu

nierucho-mości w drodze parcelacji. Ograniczenia zbycia, obciążania, pod­ stawień zwyczajnych i powierniczych oraz obowiązków patronac­ kich nie przenosi się.

Na wniosek właściciela hipotecznego lub nabywcy wystoso­ wany podczas rozprawy Sąd ustali wysokość niezapłaconej ceny kupna, ewentualnie przerachuje ją, dalej ustali wysokość odsetek i terminy spłaty kapitału i zaległych odsetek oraz zarządzi wpis hipoteki dla ceny k u p n a na wydzielonej posiadłości z pierwszeń­ stwem po przeniesionych prawach rzeczowych.

Przeciw uchwale przychylającej się do wniosku mogą wnieść rekurs wszystkie interesowane osoby, przeciw uchwale odmawiają­ cej tylko Okręgowy Urząd Ziemski, który postawił wniosek.

Uchwała przychylająca się do wniosku zaopatrzona klauzulą prawomocności jest podstawą do wykonania odpowiednich wpisów w księgach gruntowych.

Od chwili wejścia w życie ustawy właściciele nieruchomości, do których ona ma zastosowanie, nie mogą skutecznie wytoczyć sporu o uznanie własności, o uznanie k o n t r a k t u kupna za bezsku­ teczny z tytułu odstąpienia od umowy, jak również o zniesienie umowy z powodu pokrzywdzenia ponad połowę wartości. Spory tego rodzaju będące już w toku ulegają zawieszeniu (przerwa po­ stępowania) do czasu wydania przez Sąd hipoteczny uchwały prze­ widzianej w tej ustawie.

Również od chwili wejścia w życie ustawy osoby mające prawa rzeczowe na szczepowej posiadłości, wpisane w księdze gruntowej, nie mogą prowadzić egzekucji na wydzielonych nieruchomościach przed przeprowadzeniem egzekucji na szczepowej posiadłości.

Prof. Alfred Ohanowicz ( P o z n a ń ) . 4. P R O C E S CYWILNY.

(od 1 kwietnia 1929 r. do 1 kwietnia 1930 r.).

A. Cały obszar Rzeczypospolitej. „ P r a w o o ustroju są­ dów powszechnych" z 6 lutego 1928 r. („Dz. Ust." poz. 93) doznało n o w e l i z a c j i i przez u s t a w ę s e j m o w ą z 4 m a r c a 1929 r. [,,Dz. Ust." poz. 43 z roku 1930]. Nowela ta, aczkolwiek zawiera cały szereg zmian, n i e zmienia jednak zasadniczych pod­ staw ,,Prawa o ustroju sądów powszechnych". W wykonaniu art. 78 § 2 tego prawa Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem z 15 lipca 1929 r . [,,Dz. Ust." poz. 427] w y d a ł r e g u l a m i n o g ó l n y S ą d u N a j w y ż s z e g o . Z uwagi zaś n a postanowienie art. 128 Minister Sprawiedliwości wydał rozp. z 25 czerwca 1929 r. [„Dzien. Ust." poz. 394] w sprawie w p r o w a d z e n i a t o g i i b i r e t u

Proces cywilny ₆₁₉

j a k o s t r o j u u r z ę d o w e g o d l a s ę d z i ó w i p r o k u r a t o ­ r ó w p r z y r o z p r a w a c h . W łączności z przeprowadzoną zmia­ ną organizacji sądowej jest też rozp. Min. Spraw. z 25 listopada 1929 r . [„Dz. Ust." poz. 609] z m i e n i a j ą c e p r z e p i s y o u s t a ­ l e n i u t y t u ł ó w u r z ę d o w y c h p r o k u r a t o r ó w i w i c e ­ p r o k u r a t o r ó w S ą d u N a j w y ż s z e g o , dalej rozp. tegoż ministra z 4 marca 1930 r. [,,Dz. Ust." poz. 134] o t r y b i e p o ­ s t ę p o w a n i a p r z y o b s a d z a n i u w o l n y c h s t a n o w i s k p r e z e s ó w i w i c e p r e z e s ó w s ą d ó w a p e l a c y j n y c h i o k r ę g o w y c h oraz dalsze rozporządzenie z tego samego dnia [,,Dz. Ust." poz. 135] z m i e n i a j ą c e t r y b p o s t ę p o w a n i a p r z y p r z e n o s z e n i u s ę d z i ó w i p r o k u r a t o r ó w n a i n n e m i e j s c e s ł u ż b o w e i w s t a n s p o c z y n k u . Wreszcie trzeba jeszcze w tym związku wymienić rozp. Min. Spraw. z 28 czerwca 1929 r. [,,Dz. Ust." poz. 396] o p i e c z ę c i a c h u r z ę ­ d o w y c h w Z a r z ą d z i e C e n t r a l n y m M i n i s t e r s t w a S p r a w i e d l i w o ś c i j a k o t e ż w s ą d a c h i u r z ę d a c h w y m i a r u s p r a w i e d l i w o ś c i i w i ę z i e n n i c t w i e z m i e -n i o -n e -n a s t ę p -n i e przez rozp. z 2 4 marca 1930. [,,Dz. Ust. poz. 219] łącznie z rozp. z 31 stycznia 1930 r. [,,Dz. Ust." poz. 46] o t ł u m a c z a c h p r z y s i ę g ł y c h .

Stosunków uposażeniowych sędziów i prokuratorów dotyczy rozp. Rady Min. z 31 maja 1929 r. [,,Dz. Ust." poz. 338] w sprawie z m i a n y p r z e p i s ó w o n a l e ż n o ś c i a c h z a p o d r ó ż e s ł u ż b o w e , d e l e g a c j e ( o d k o m e n d e r o w a n i a ) i p r z e ­ n i e s i e n i a o d b y w a n e p o z a g r a n i c a m i P o l s k i . Roz­ porządzenie to, doznało później zmiany przez rozp. Rady Min. z 29 marca 1930 r. [,,Dz. Ust." poz. 224]. Z dniem 1 kwietnia 1930 r. utraciły moc obowiązującą rozp. Rady Min. z 12 lipca 1928 r. [,,Dz. Ust." poz. 691] oraz z 31 maja 1929 r. [,,Dz. Ust." poz. 338]. Poza-tem wydano rozp. Rady Min. z 20. stycznia 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 54] w sprawie zmiany rozp. Rady Min. z 17 września 1927 r. o należnościach za podróże służbowe, delegacje [odkomendero­ wania] i przeniesia funkcjonarjuszów państwowych, sędziów i pro­ kuratorów oraz wojskowych. Stosunków uposażeniowych dotyczy ponadto również i ustawa z 26 lutego 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 90] o wypłacie części zaległego dodatku mieszkaniowego za r. 1928 funkcjonarjuszom państwowym, sędziom, p r o k u r a t o r o m , osobom wojskowym oraz emerytom, wdowom i sierotom. — Z innych prac ustawodawczych dotyczących różnych dziedzin prawa procesowego trzeba przedewszystkiem wymienić ustawę z 12 lutego 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 89] w sprawie zmiany rozp. Prezydenta Rzeczypospo­ litej z 2 3 grudnia 1927 r . w p r z e d m i o c i e w y d a w a n i a D z i e n n i k a U s t a w R z e c z y p o s p o l i t e j P o l s k i e j .

Ogłoszono też w „Dzienniku U s t a w " zarządzenie Prezydenta Rze­ czypospolitej z dnia 28. lutego 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 92] w spra­ wie ogłoszenia uchwały Sejmu uchylającej rozp. Prezydenta Rze­ czypospolitej z 10 maja 1927 r. [,,Dz. Ust.", poz. 398 i 399] o pra­ wie prasowem i rozporządzenie zmieniające n i e k t ó r e postanowie­ nia ustaw karnych o rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomo­ ści i o zniewagach. — Dalej wymienić należy rozp. Min. Skarbu z 25 lutego 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 237] zmieniające rozporzą­ dzenie w y k o n a w c z e d o u s t a w y o o p ł a t a c h s t e m ­ p l o w y c h . Ważnem jest też rozp. Min. Spraw. i Min. Spraw Wewn. z 30 marca 1929 r. [,,Dz. Ustr", poz. 268] w sprawie dorę­ czania pism sądowych przez policję państwową [por. art. 145 a i b rozp. z dnia 6 marca 1928 r. o Policji Państwowej „Dz. Ust.", poz. 257]. Ciekawe postanowienie zawiera ustawa z 23 marca 1929 roku [,,Dz. Ust.", poz. 260] o wystawieniu skryptów dłużnych i po­ kwitowań przez osoby nieumiejące lub niemogące pisać. Osoby te korzystając z pożyczek z funduszów państwowych lub z państwo­ wych instytucyj kredytowych, mogą wystawiać skrypty dłużne i po­ kwitowania zastępując podpis odciskami wielkich palców [kciuków] obu r ą k lub odciskami innych palców, przyczem odciski te muszą być uwierzytelnione. — Rozp. Min. Skarbu i Spraw. z 13 wrze­ śnia 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 513] dotyczy w y z n a c z e n i a i n ­ s t y t u c y j f i n a n s o w y c h w ł a ś c i w y c h d o p r z y j m o ­ w a n i a d e p o z y t ó w s ą d o w y c h s k ł a d a n y c h p r z e z u r z ę d y z i e m s k i e w w y k o n a n i u u s t a w y o w y k o n a ­ n i u r e f o r m y r o l n e j . — Spraw m o r s k i c h dotyczy rozpo­ rządzenie z 26 czerwca 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 450] w sprawie zmiany § 18 rozp. z 18 stycznia 1921 r. w przedmiocie p r o w a ­ d z e n i a r e j e s t r u s t a t k ó w h a n d l o w y c h m o r s k i c h . W przyszłości rejestr ten prowadzić będzie S ą d G r o d z k i w G d y n i . Ustawa zaś z 21 lutego 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 126] o zmianie ustawy z 18 marca 1925 r. [,,Dz. Ust.", poz. 243] postana­ wia, ż e i z b y m o r s k i e w m i e j s c e W e j h e r o w a m a j ą b y ć u t w o r z o n e w G d y n i . — Poza t e m wymienić jeszcze trzeba rozp. Min. Spraw Wojskowych z 19 października 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 555] wydane w porozumieniu z min. Spraw. i Skar­ bu w sprawie uzupełnienia względnie zmiany rozp. z ]8 czerwca 1928 r. odnośnie wydania zarządzeń uskuteczniania potrąceń z upo­ sażenia oficerów i zawodowych szeregowych. Rozporządzenie to wydano na zasadzie art. 11 ustawy z 2 kwietnia 1925 r. [„Dzien. Ust.", poz. 312]. — Liczne i ważne są ustawy, konwencje i t r a k t a t y z dziedziny m i ę d z y n a r o d o w e j a dotyczącej również i są­ downictwa oraz procesu cywilnego. I tak ustawa z 13 lutego 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 278] wyraża zgodę na zgłoszenie przystąpienia

Proces cywilny ₆₂₁ Polski d o k o n w e n c j i d o t y c z ą c e j u b e z w ł a s n o w o l ­ n i e n i a i a n a l o g i c z n y c h z a r z ą d z e ń o p i e k u ń c z y c h podpisanej w Hadze dnia 17 lipca 1905 r. Dalej ogłoszono kon­ wencję z F r a n c j ą o o c h r o n i e s ą d o w e j i p r a w i e u b o g i c h , podpisaną w Paryżu dnia 30 grudnia 1925 r. [,,Dz. Ust.", poz. 493; co do ratyfikacji por. poz. 494] oraz konwencję pomiędzy A u s t r j ą , W ł o c h a m i , P o l s k ą , R u m u n j ą , K r ó l e s t w e m S e r b ó w , C h o r w a t ó w i S ł o w e ń c ó w o r a z C z e c h o s ł o w a c j ą , dotycząca emerytur, k t ó r e były przy­ znane przez dawny rząd austrjacki, podpisaną w Rzymie dnia 6 kwietnia 1922 r. [,,Dz. Ust.", poz. 5 3 3 ; co do ratyfikacji por. poz. 534]. Oświadczenie rządowe z 14 września 1922 r. [,,Dz. Ust.", poz. 594] dotyczy przystąpienia Polski d o k o n w e n c j i d o t y ­ c z ą c e j u r e g u l o w a n i a k o l i z y j u s t a w o d a w s t w w z a k r e s i e m a ł ż e ń s t w a podpisanej w Hadze dnia 12-go czerwca 1902 r. oraz drugie oświadczenie rządowe z tego samego dnia [,,Dz. Ust.", poz. 595] o przystąpieniu Polski do konwencji dotyczącej u r e g u l o w a n i a k o l i z y j u s t a w o d a w s t w i j u r y s d y k c y j w z a k r e s i e r o z w o d u i r o z ł ą c z e n i a c o d o s t o ł u i ł o ż a , podpisanej w Hadze 1 2 czerwca 1902 r . Odnośne konwencje są ogłoszone w załączeniu do przytoczonych oświadczeń rządowych. Dalej ogłoszono oświadczenie rządowe z 4 października 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 597] również wraz z kon­ wencją, o przystąpienie Polski do konwencji dotyczącej k o l i z y j u s t a w o d a w s t w c o d o s k u t k ó w m a ł ż e ń s t w a w d z i e ­ d z i n i e p r a w i o b o w i ą z k ó w m a ł ż o n k ó w w i c h s t o ­ s u n k a c h o s o b i s t y c h i m a j ą t k o w y c h , podpisanej w Ha­ dze dnia 17 lipca 1905 r., a wreszcie oświadczenie rządowe z 14 września 1929 r. [„Dzien. Ust.", poz. 598] o przystąpieniu Polski do konwencji, załączonej do oświadczenia, dotyczącej u b e z w ł a ­ s n o w o l n i e n i a i a n a l o g i c z n y c h z a r z ą d z e ń o p i e ­ k u ń c z y c h , podpisanej w Hadze dnia 17 lipca 1905 r. [Odnośna ustawa polska z dnia 13 lutego 1929 r. „Dz. Ust.", poz. 228 por. wyżej]. Poza tem trzeba jeszcze wymienić konwencję, zawartą z C z e c h o s ł o w a c j ą w sprawie u r e g u l o w a n i a w z a j e m ­ n e j k o m u n i k a c j i k o l e j o w e j , podpisaną w Pradze dnia 30 maja 1927 r. [,,Dz. Ust.", poz. 624; co do ratyfikacji por. poz. 625]. Wreszcie trzeba wspomnieć o oświadczeniu rządowem z 11 grudnia 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 11 na rok 1930] w sprawie p r z y ­ s t ą p i e n i a E s t o n j i d o k o n w e n c j i d o t y c z ą c e j p r o ­ c e d u r y c y w i l n e j , podpisanej w H a d z e dnia 1 7 lipca 1905 r . oraz o t r a k t a c i e o k o n c y l j a c j i , p o s t ę p o w a n i u s ą ­ d o w e m i a r b i t r a ż u m i ę d z y P o l s k ą a H i s z p a n j ą , podpisanym w Madrycie dnia 3 grudnia 1928 r. [„Dzien. Ust.", poz.

162; co do ratyfikacji por. poz. 163]. — W końcu należy przyto­ czyć kilka rozporządzeń, będących w luźnym tylko związku z są­ downictwem i procedurą cywilną. I tak rozp. R a d y Min. z 8 listo­ pada 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 663] o zakładach naukowych i egza­ minach szkolnych, wystarczających do osiągnięcia stanowiska urzęd­ niczego w państwowej służbie cywilnej dotyczy również i studjów prawniczych. Dalej rozp. Rady Min. z 8 listopada 1929 r. o stosunku służbowym, uposażeniu i zaopatrzeniu emerytalnem pracowników Państwowego Banku Rolnego [,,Dz. Ust.", poz. 685] reguluje [w § 139] również i sprawę właściwości sądowej. Rozporządzenie Min. Skarbu, Sprawiedliwości i Reform Rolnych z 31 grudnia 1929 r. [„Dzien. Ust.", poz. 19 na rok 1930] normuje sprawę statutu wzo­ rowego administrowania i wypłaty przez upoważnione instytucje finansowe wynagrodzeń za przymusowo wykupione lub przejęte na rzecz Państwa nieruchomości ziemskie, złożonych do depozytu są­ dowego. Dalej rozp. Min. Komunikacji wydane w porozumieniu z Min. Spraw., Przemysłu i Handlu oraz Rolnictwa z 4 grudnia 1929 r. [„Dzien. Ust.", poz. 664] dotyczy Regulaminu przewozu to­ warów pomiędzy stacjami kolei żelaznych na obszarach Rzeczypo­ spolitej Polskiej i Wolnego Miasta Gdańska z portami Lewantu morzem przez port Konstanca [por. art. 25]. Wreszcie trzeba przy­ toczyć rozp. z 12 lutego 1930 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozp. Prezydenta Rzeczypospolitej o organizacji giełd [,,Dz. Ust.", poz. 209].

B. Ustawodawstwo dzielnicowe posiada znaczenie coraz mniejsze.

I. Były zabór rosyjski.

1. Ustawa z 13 marca 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 246] o u m o -w a c h s p r z e d a ż y l u b p r z y r z e c z e n i a s p r z e d a ż y n i e r u c h o m o ś c i z i e m s k i c h n a obszarze sądów apelacyj­ nych w Warszawie, Lublinie i Wilnie uchyla ustawę z 2 lipca 1924 r. [,,Dz. Ust.", poz. 669]. Jednakże sprawy wytoczone przed 8 sierp­ nia 1927 r. mają być rozstrzygane na podstawie przepisów ust. z 2 lipca 1924 r. (art. 11). Dalej ustawa z 23 marca 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 275] wprowadza nową t a k s ę n o t a r j a l n ą . Wresz­ cie przytoczyć jeszcze trzeba ustawę z 12 lutego 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 136] w przedmiocie w s t r z y m a n i a e k s m i s j i d z i e r ­ ż a w c ó w g r u n t ó w z a j ę t y c h p o d b u d y n k i i p o ł o ż o ­ n y c h w o b r ę b i e m i a s t , m i a s t e c z e k , w s i i o s a d . W końcu należy przytoczyć rozp. Min. Spraw Wewn. w por. z Min. Skarbu i Spraw. z 19 października 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 614] w sprawie w y z n a c z e n i a t e r m i n ó w l i c y t a c j i m a j ą t ­ k ó w n i e r u c h o m y c h n a m o c y art. 1142 ust. p . c .

Proces cywilny

₆₂₃

2. Poza ustawami i rozporządzeniami obowiązującemi na ca­ łym obszarze b. zaboru rosyjskiego wydano szereg rozporządzeń dotyczących bądźto tylko b. Królestwa Kongresowego, bądź też jedynie województw wschodnich i województwa wileńskiego.

a) Rozporządzenia odnoszące się do b. Królestwa Kongreso­ wego posiadają jedynie znaczenie organizacyjne. Ustanawiają więc sądy pracy [poz. 239, 241 na rok 1929], dotyczą przeniesienia sie­ dziby sądów grodzkich, ich rozmieszczenia lub zmiany ich obsza­ rów [poz. 300, 320, 362, 379, 430, 4 4 1 , 442, 488, 559, 658, 678 na rok 1929 oraz poz. 85, 139 i 193 na rok 1930]. Rozp. Min. Spraw. z 22 kwietnia 1929 r. [„Dzien. Ust.", poz. 281] dotyczy przeniesie­ nia siedziby wydziału hipotecznego przy sądzie grodzkim w Ale­ ksandrowie Kujawskim z Nieszawy do Aleksandrowa Kujawskiego.

b) Z rozporządzeń obejmujących województwa w s c h o d n i e i województwo w i l e ń s k i e należy poza rozporządzeniami doty-czącemi zmiany okręgów sądowych [poz. 415, 671 na rok 1929 i poz. 35, 158, 194, 218 na rok 1930] wymienić obwieszczenie Min. Reform Rolnych z 27 marca 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 254] w spra­ wie o g ł o s z e n i a j e d n o l i t e g o t e k s t u u s t a w y z d n i a

2 0 c z e r w c a 1924 r . w s p r a w i e u w ł a s z c z e n i a b . c z y n -s z o w n i k ó w , b . w o l n y c h l u d z i i d ł u g o l e t n i c h d z i e r ż a w c ó w w w o j e w ó d z t w a c h : nowogródzkiem, po-leskiem, wołyńskiem, okręgu administracyjnym wileńskim oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego. Łącznie z powyższem ob­ wieszczeniem należy przytoczyć rozp. Min. Reform Rolnych wy­ dane w porozumieniu z Min. Spraw. z 28 marca 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 267] w sprawie wykonania ustawy z 20 czerwca 1924 roku o uwłaszczeniu w województwach wschodnich.

I I . Były zabór austrjacki. Oprócz rozporządzeń wyda­ nych na podstawie art. 270 prawa o ustroju sądów powszechnych o ustaleniu siedzib i okręgów sądów grodzkich [poz. 273 i 363 na r o k 1929], o ustanowieniu sądu pracy w Chrzanowie [poz. 240 na rok 1929] i o zmianie okręgu sądu pracy w Białej [poz. 558 na rok 1929] oraz ustawy z 20 marca 1930 [,,Dz. Ust.", poz. 176 i poz. 182] o utworzeniu sądu grodzkiego w Nowym Siole i rozpoczęciu jego działalności tudzież sprostowania kilku błędów w rozp. o usta­ nowieniu sądu pracy [poz. 226 i 227] należy wymienić przedewszy-stkiem ustawę z dnia 23 marca 1929 r. [„Dzien. Ust.", poz. 259] o z m i a n i e w y m o g ó w d o w y k o n y w a n i a z a w o d u a d w o k a c k i e g o na obszarze sądów apelacyjnych w Krakowie i Lwowie oraz sądu okręgowego w Cieszynie oraz ustawę z 23 marca 1929 r . [,,Dz. Ust.", poz. 276] o u r e g u l o w a n i u s t a n u h i p o t e c z n e g o n i e r u c h o m o ś c i o d d a n y c h w t o k u

p a r c e l a c j i w p o s i a d a n i e n a b y w c ó w n a obszarze wo­ jewództw: krakowskiego, lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopol­ skiego. Do ostatnio wymienionej ustawy wydano rozporządzenie wykonawcze z 16 sierpnia 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 516]. W końcu przytoczyć należy rozp. Min. Spraw. z 12 marca 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 159] o t a k s i e w y n a g r o d z e n i a n o t a r j u s z ó w n a obszarze sądów apelacyjnych w Krakowie i Lwowie oraz sądu okrę­ gowego w Cieszynie.

I I I . Ziemie Zachodnie łącznie z Górnym Śląskiem. Poza rozporządzeniem Min. Sprawiedliwości z dn. 24 czerwca 1929 r. [„Dz. Ust.", poz. 380] o ustaleniu okręgów sądów grodzkich w Brodnicy, Golubiu, Toruniu i Wąbrzeźnie oraz siedziby i okręgu sądu grodzkiego w Kowalewie [sprostowanie omyłek w poz. 542 na rok 1929 i w poz. 147 na rok 1930] trzeba przytoczyć rozp. Min. Spraw. z 22 kwietnia 1929 r. [,,Dz. Ust.", poz. 287] o s ł u ż b i e p r z y g o t o w a w c z e j i e g z a m i n i e k a n d y d a t ó w n a z a l i c z o n e d o I I I k a t e g o r j i s t a n o w i s k a k o m o r n i ­ k ó w s ą d ó w g r o d z k i c h . Dalej rozp. Min. Skarbu z 22-go stycznia 1930 r. [,,Dz. Ust.", poz. 113] zarządzono przeniesienie do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej ksiąg wzorów i mo­ deli prowadzonych przez sądy grodzkie w okręgu sądów apelacyj­ nych w Poznaniu i Toruniu oraz w okręgu sądu okręgowego w Ka­ towicach. W G d y n i utworzono rozp. Min. Spraw. z 7 listopada 1929 r . [,,Dz. Ust.", poz. 573] w y d z i a ł z a m i e j s c o w y s ą d u o k r ę g o w e g o w Starogardzie. W końcu należy jeszcze przytoczyć rozp. Min. Spraw. z 14 kwietnia 1930 r. [,,Dz. Ust.“, poz. 259] o t a k s i e w y n a g r o d z e n i a n o t a r j u s z ó w n a obszarze sądów apelacyjnych w Poznaniu i Toruniu oraz sądu okrę-gowego w Katowicach. Prof. Br. Stelmachowski (Poznań)

5. K R O N I K A USTAWODAWCZA (od 31 marca do 31 maja) U s t a w y :

27. Z dn. 29/III. 1930 r. (skarbowa) na okres od 1/IV. do 31/III. 1931 r. (Dz. Ust. Nr. 24, poz. 221).

28. Z dn. 25. I I . 1930 w sprawie zmian postanowień ustawy z dn. 1. V I I I . 1919 r. o załatwianiu zatargów zbiorowych pomiędzy pracodawcami a pracownikami rolnymi (Dz. Ust. Nr. 30, poz. 263). 29. Z dn. 25. I I . 1930 r. o zmianie parceli państwowej na par­ celę Pomor. Kraj. Zw. Kom. w Starogardzie) (Dz. Ust. Nr. 30, poz. 264).