Stanisław Cichosz
I. Zniesienie współwłasności, dział
spadku i ustanowienie odrębnej
własności lokali, gdy
współwłaścicielem nieruchomości
jest cudzoziemiec lub cudzoziemiec
dewizowy ; II. Stosowanie przepisów
art. 19 dekretu o podatku od nabycia
praw majątkowych
Palestra 4/2(26), 47-50
notariusz w Warszawie
I
Zniesienie współwłasności, d zia ł spadku i ustanowienie odrębnej własności lokali, gdy współwłaścicielem nieruchom ości jest cudzoziem iec
lub cudzoziem iec dewizowy*
W myśl przepisów ustaw y z dnia 24 m arca 1920 r. o nabyw aniu nie ruchomości przez cudzoziemców (jednolity tekst: Dz. U. z 1933 r. N r 24, poz. 202), na nabycie nieruchomości cudzoziemiec obowiązany jest uzys kać zezwolenie M inistra Spraw W ewnętrznych.
W m yśl przepisów art. 4 ustaw y dewizowej z dnia 28 m arca 1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 133) w związku z w yjaśnieniem M inistra Finansów, zaw artym w p k t 1 okólnika z dnia 8 grudnia 1952 r. w spraw ie wyko nania przepisów dewizowych w zakresie obrotu nieruchomościami i p ra wam i rzeczowymi na nieruchomościach (Mon. Pol. z 1953 r. N r A -l, poz. 23), w ym agają zezwolenia władzy dewizowej umowy sprzedaży, zam iany i darowizny nieruchomości położonych w Polsce, zawierane: a) pomiędzy krajow cam i dewizowymi a cudzoziemcami dewizowymi, je żeli w w yniku tych umów następuje lub m a nastąpić bezpośrednio lub po średnio płatność na rzecz którejkolw iek ze stron umowy bądź na rzecz osób trzecich, b) pomiędzy krajow cam i dewizowymi (obustronnie), je żeli w w yniku tych umów następują lub m ają nastąpić jakiekolwiek w y płaty na rzecz cudzoziemców dewizowych.
Nadmienić należy, że jeżeli przedm iotem umowy jest nieruchomość obciążona, to chociażby nabywca nie przejm ow ał do zapłaty obciążeń, jest on odpowiedzialny za te obciążenia z nabyw anej nieruchomości i na dokonanie takiej umowy, gdy jedną ze stron jest cudzoziemiec dewizo wy, potrzebne jest zezwolenie władzy dewizowej.
48 S T A N IS Ł A W C IC H O S Z N r 2
Art. 6 ustaw y dewizowej wymienia, kogo należy uważać za cudzoziem ca dewizowego. W myśl art. 7 tejże ustaw y krajow cam i dewizowymi są osoby, organizacje i instytucje nie wymienione w art. 6 ustawy.
Stosownie do przepisów okólnika Komisji Dewizowej n r 4/1 z dnia 31 m arca 1949 r. w spraw ie w ykładni dekretu dewizowego o cudzoziem cach (Dz. Urz. Min. Skarbu N r 14, poz. 90) obywatele państw obcych, przebyw ający w Polsce na zasadzie zezwolenia organów m ilicji obywa telskiej, powinni być uważani za osoby zamieszkałe w kraju, a więc za krajowców dewizowych, jeżeli m ają w Polsce źródło utrzym ania i za mieszkują w k raju przynajm niej przez 6 miesięcy od chwili przekro czenia granicy.
W praktyce powstało zagadnienie, czy i w jakich wypadkach na za w arcie umowy o zniesienie własności nieruchomości, działu spadku lub ustanow ienia odrębnej własności lokali potrzebne jest zezwolenie Mini stra Spraw W ewnętrznych, gdy współwłaścicielem nieruchomości jest cudzoziemiec, jak również zagadnienie, czy i w jakich wypadkach po trzebne jest zezwolenie władzy dewizowej na zawarcie tego rodzaju umów, gdy dotychczasowym współwłaścicielem nieruchomości jest cu dzoziemiec dewizowy.
W rozwiązaniu tych zagadnień wypada zająć następujące stanowisko. Jeżeli współwłaściciele nieruchomości, wśród których jest cudzozie miec lub cudzoziemiec dewizowy, zaw ierają umowę zniesienia współwłas ności nieruchomości, w w yniku której cudzoziemiec lub cudzoziemiec de wizowy otrzym uje część fizyczną nieruchomości, która to część odpowia da jego udziałowi, jaki m iał on w tejże nieruchomości przed sporządze niem wspom nianej umowy, i żadnych wobec tego wyrównań w artości między cudzoziemcem lub cudzoziemcem dewizowym a pozostałymi współwłaścicielami n ie m a — to czynność taka nie stanow i obrotu, nie je st czynnością, która stw ierdzałaby nabycie nieruchomości lub jej części przez cudzoziemca, ani też czynnością, z której następow ałyby w ypłaty przez cudzoziemca dewizowego lub na jego rzecz, i w takich wypadkach ani zezwolenie M inistra Spraw W ewnętrznych, ani zezwolenie władzy dewizowej nie jest potrzebne.
Jeżeli w w yniku umowy zniesienia współwłasności nieruchomości cu dzoziemiec lub cudzoziemiec dewizowy otrzym uje część fizyczną nie ruchomości, która nie odpowiada jego dotychczasowemu udziałowi w te j że nieruchomości, jest zaś większej w artości i wobec tego celem w yrów nania cudzoziemiec lub cudzoziemiec dewizowy czyni w ypłaty na rzecz pozostałych współwłaścicieli — to w takim w ypadku w istocie rzeczy następuje nabycie przez cudzoziemca lub cudzoziemca dewizowego części
nieruchomości, czynność taka stanowi obrót i jeśli chodzi o cudzoziem ca, wymaga uzyskania zezwolenia M inistra Spraw W ewnętrznych, a jeśli chodzi o cudzoziemca dewizowego — zezwolenia władzy dewizowej.
Jeżeli w w yniku umowy zniesienia współwłasności nieruchomości cudzoziemiec lub cudzoziemiec dewizowy otrzym uje część fizyczną nie
ruchomości, która to część jest mniejszej w artości niż w artość jego dotychczasowego udziału w tejże nieruchomości i wobec tego otrzym u
je on w ypłatę różnicy wartości, lub też gdy następuje całkowita spłata jego dotychczasowego udziału w nieruchomości przez pozostałych współwłaścicieli — to w takim w ypadku mamy do czynienia w istocie rzeczy ze zbyciem przez niego części bądź całości jego dotychczasowe go udziału w nieruchomości, na dokonanie zaś takiej czynności zbędne jest uzyskiwanie zezwolenia M inistra Spraw W ewnętrznych. N atom iast wobec wspom nianych w ypłat, czynionych na rzecz cudzoziemca dewizo wego, zezwolenie władzy dewizowej jest potrzebne.
Jeśli w opisanym ostatnio w ypadku cudzoziemiec zam iast w ypłaty lub spłaty, o której wyżej mowa, otrzym uje inną nieruchomość lub udział w niej — mamy wówczas do czynienia w istocie rzeczy z za m ianą i na dokonanie takiego aktu potrzebne jest zezwolenie M inistra S praw W ewnętrznych, a jeśli w takiej czynności w ystępuje cudzoziemiec dewizowy otrzym ujący zamiast w ypłaty lub spłaty inną nieruchomość lub udział w niej — zezwolenie władzy dewizowej nie jest potrzebne.
Należy mieć na uwadze, że gdy przedm iotem umowy zniesienia współ własności jest kilka nieruchomości, których współwłaścicielem jest cu dzoziemiec, to — co się tyczy zezwolenia M inistra Spraw W ewnętrz nych — przytoczone wyżej rozwiązania należy stosować do każdej nie ruchomości oddzielnie i jeśli w którejkolw iek nieruchomości cudzozie m iec otrzym uje więcej, niż wynosił jego dotychczasowy udział w tejże nieruchomości, należy żądać przedstaw ienia wspomnianego zezwolenia. N atom iast gdy współwłaścicielem tych kilku nieruchomości jest cudzo
ziemiec dewizowy, to zezwolenie w ładzy dewizowej będzie potrzebne tylko wówczas, gdy w w yniku całokształtu umowy zniesienia współ własności następują lub m ają nastąpić płatności na jego rzecz lub p ła t ności z jego strony na rzecz pozostałych współwłaścicieli lub osób trze cich.
Analogicznie wszystkie powyższe zasady m ają zastosowanie przy umo w ach o dział spadku i odpowiednio również do umowy o ustanow ienit
odrębnej własności lokali.
50 S T A N IS Ł A W C IC H O S Z N r 2
II
Stosowanie przepisów art. 19 dekretu o podatku od nabycia praw m ajątkowych
Wydział Finansow y Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej
w Bydgoszczy, po zasięgnięciu opinii M inisterstw a Finansów, wydał w dniu 7 lutego 1959 r. następujące w yjaśnienie:
„Dyspozycja art. 19 dekretu o podatku od nabycia praw m ajątko wych w przedmiocie żądania przez sądy i państwowe biura notarial ne zezwoleń bądź zaświadczeń organów finansowych dotyczy spad ków otw artych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli zgodnie z prze pisami art. 6 ust. 2 dekretu pod. nab. (§ 1 7 ust. 2 rozp. wykonawcze go do dekretu pod. nab.) i art. 21 dekretu pod. nab. stw ierdzenie przez sąd praw do spadku nastąpiło po dniu 1 stycznia 1947 r.” Z w yjaśnienia tego w ynika następujący dla prak ty k i notarialnej wnio sek. Jeżeli spadek o tw arty został przed 1 stycznia 1947 roku, tj. przed dniem wejścia w życie dekretu o podatku od nabycia praw m ajątkow ych w zakresie podatku od nieodpłatnego nabycia praw m ajątkow ych ze spadku, i jeżeli w ogóle stw ierdzenie praw do spadku przez sąd jest zbędne (a taki w ypadek na terenie mocy obowiązującej Kodeksu Napo leona zachodzi, gdy nieruchomość nie m iała urządzonej księgi wieczy stej, spadkodawca zaś zm arł przed dniem 1 stycznia 1947 r.) — to pań stwowe biura notarialne przy sporządzaniu czynności wymienionych
w art. 19 dekretu o podatku od nabycia praw m ajątkow ych nie m ają podstaw do żądania zaświadczeń o uiszczeniu tego podatku ani zezwo leń na zbycie i przeniesienie własności m ajątku spadkowego przez spadkobierców.
Nadmienić należy, że gdyby jednak w omawianym w ypadku stw ier dzenie przez sąd praw do spadku nastąpiło po dniu 1 stycznia 1947 r., to — zgodnie z cytowanym i wyżej przepisam i art. 6 ust. 2 dekretu o pod. nafb., § 17 usŁ 2 rozporządzenia wykonawczego do tego delkreifcu i airt. 19 i 21 dekretu o pod. nab. — podatek od nabycia praw m ajątkow ych ze spadku przypada i państwowe biura notarialne, sporządzając czynności przewidziane w art. 19 dekretu pod. nab., powinny żądać w ym aganych przepisami tego arty k u łu odpowiednich zaświadczeń lub zezwoleń.
