"Rozwój, postęp i prawo", J. Topiński,
Warszawa 1964 : [recenzja]
Palestra 9/2(86), 64-65
1965
64 P rzegląd w y d a w n ic tw p ra w n ic zy ch Nr 2 (86)
sk arżo n eg o w y ro k u w s k u te k n iew ażności p o stę p o w an ia n ie oznacza w ięc, że po no w n e p o stę p o w an ia p o w in n y b y ć przep ro w ad zo n e od p oczątku, jeżeli są d re w i zy jn y n ie u zn a ł całego p o stę p o w an ia za niew ażne. P rz y u zn a n iu części p o stęp o w a n ia za w a d liw ą (a ta k z d a rza się najczęściej) ty lk o ta część p o stę p o w an ia 'pow in n a być pow tó rzo n a lu b u zupełniona. Z tego w zg lą d u p rzy ponow nym rozpozna n iu sp ra w y sąd pie rw sz ej in s ta n c ji u w zg lęd n ia ta k ż e m a te ria ł dotychczas zeb ran y w sp raw ie , obow iązany je st je d n a k ponow nie ocenić cały m a te ria ł po pow tórzeniu, u zu p e łn ie n iu lu b sp ro sto w an iu .
W końcow ej części k sią ż k i p rze d staw io n e są pogląd y k o m e n ta to ró w o k resu m iędzyw ojennego n a an a liz o w an e w m o n o g rafii za g ad n ien ia, co pozw ala n a ośw ie tle n ie k o re k tu r w p ro w a d zo n y c h w ty m za k re sie przez u sta w o d aw stw o P o lsk i L u dow ej. K ońcow e ro zw aż an ia pośw ięcone są om ów ieniu ty p o w y ch zag ad n ień w y stę p u ją c y c h w o rzecznictw ie w św ie tle u sta le ń w y n ik a ją c y c h z pracy . Z ag ad n ien ia te dotyczą m . in.: w p ły w u za k łó c en ia czynności p sychicznych stro n y n a to k p ro cesu, n ie p o ra d n o ści stro n y , ro zp o z n an ia sp ra w y w try b ie n iew łaściw ym , w ez w a n ia do u d z ia łu w sp raw ie , w ad liw o ści doręczeń a n iew ażn o ści postęp o w an ia, k w e stii p o zb a w ien ia stro n y m ożności obro n y sw ych p ra w w w y p ad k u n a s tę p stw a procesow ego, p o zb a w ien ia stro n y m ożności obrony sw y ch p ra w jako podstaw y re w iz ji n ad z w y cz ajn e j, w reszcie pow ództw a przeciw egzekucyjnego.
J . T o p i ń s k i - ' R o zw ó j, postąp i praw o. W yd. P raw n. W arszaw a 1964 r,. s. 92. D ru g a z w y d an y c h w 1964 r. k siążek a u to ra *) je st zbiorem a rty k u łó w d ru k o w a n y c h w u biegłych la ta c h n a ła m a c h „T ry b u n y L u d u ”, „ P ra w a i Ż y cia”, „P o li ty k i”, „N ow ej K u ltu r y ” i „F rz e g lą d u U sta w o d a w stw a G ospodarczego” . W a r ty k u ła c h ty c h a u to r d o k o n ał w w y d a n e j książce p ew n y c h sk ró tó w i pop raw ek .
W ze b ra n y c h a r ty k u ła c h a u to r p odjął, ja k sam pisze w słow ie w stęp n y m , p ró bę p o d w aż en ia tk w ią c y c h ze szczególną o d pornością w tra d y c y jn y m m yśleniu p raw n ic zy m : ru ty n y , k o n se rw aty zm u , n iech ęci zaró w n o do p o sz u k iw an ia now ych rozw iązań , ja k i do asy m ilo w a n ia rozw iązań innych niż tra d y c y jn e , b ard z iej o d p o w ia d a ją c y c h p o trzeb o m ro zw ija jąc eg o się życia. A w ła śn ie o b rac an ie się w k ręg u tr a d y c y jn y c h ro zw iązań ju ry d y cz n y ch je st zd an iem a u to ra przy czy n ą słabości n a szego sy stem u p raw n eg o , jego ociężałości i sfo rm alizo w an ia . N iechęć do poszuki w a n ia n o w y ch ro zw ią zań pow oduje z kolei niep o w o d zen ia k o d y fik ac y jn e i s ta je się źródłem n ie jed n e g o n iepow odzenia legislacyjnego.
J a k słu szn ie pisze K. K ąkol, a u to r przedm ow y do zbioru, w p u b lik a c ja c h z a w a rty c h w to m ik u dochodzi do głosu c a ła p ro b lem aty k a , ja k ą żył św ia t p ra w n i czy o sta tn ic h la t. W b o g a te j tre śc i ro zw aż ań J. T opińskiego m ożna je d n a k w y o d rę b n ić trz y zasad n icze n u rty .
P ierw szy dotyczy z a g a d n ie ń m etodologii b a d a n ia p ra w a i m etodologii p ra c y ko d y fik a c y jn e j. A u to r w sk a z u je tu i u za sa d n ia p o trze b ę z e rw a n ia z dotychczasow ą d ogm atyczną m eto d ą m y ślen ia , k tó r a p rzew aża — jego z d a n ie m — w b a d a n iu z ja w isk p raw n ic zy ch , p o stu lu je zaś w p ro w a d ze n ie do p raw n ic zej m etodologii b a d a w czej o b se rw ac ji w zajem n eg o o d d ziały w a n ia p rzepisów p ra w n y c h i w a ru n k ó w spo łecznych.
D rugi n u r t ro zw ażań dotyczy p ro b le m a ty k i o b ro tu uspołecznionego, zw iązany je st z zarząd zan iem g o sp o d a rk ą naro d o w ą. A u to r p o d k re śla tu m. in., że niecelow e je s t po szu k iw an ie a b so lu tn y c h rozw iązań d la g o sp o d a rk i jako całości, gdyż k ażd a
*) P o p rze d n ia pt. ,,P ra w o bliżej ży cia” om ów iona została w „ P a le strz e ” w n um erze 12
Nr 2(86)
Przegląd wydawnictw prawniczych
65 je j g ałąź w y m ag a w łaściw y ch sobie, n a jb a rd z ie j o dpow iednich fo rm zarządzania.T rzecią g ru p ą za g ad n ień sta n o w ią k o n k re tn e prop o zy cje rozw iązań le g isla c y j n y ch ty c h in s ty tu c ji p raw n y ch , k tó re n a b ie r a ją szczególnej w agi w obecnej sy tu a c ji społecznej. N ale żą do n ic h n ie k tó re in s ty tu c je k o d ek su k arn e g o (p rz estęp czość gospodarcza, d ro b n a przestępczość), z a g a d n ie n ia społecznych sądów ro b o t niczych, o rg a n iz a c ja i z a d a n ia a d w o k a tu ry w n aszy m p a ń stw ie itp.
M. S z e r e r : K a ra n ie a h u m a n izm . P W N . W a rsza w a 1964 r., s. 228.
W książce w ielo letn ieg o sędziego S ąd u N ajw yższego M. S zere ra om ów ione są liczne z a g ad n ien ia zw iązane z w y m ie rz an ie m k a ry przez sędziego. J e s t to p ro b le m a ty k a szczególnie w aż n a dziś, gdy n a u k a p ra w a k a rn e g o ro zszerza s w e ''w id n o k ręg i, k o rz y sta ją c coraz b a rd z ie j z osiągnięć in n y c h n a u k , ja k ekonom ii psycho logii, p sy c h ia trii, a p rz e d e w szy stk im socjologii i n a u k p e n ite n c ja rn y c h . N au k a p ra w a k a rn e g o — czy tam y w książce — z n a jd u je się w te n sposób n a lin ii w zm a g ając y ch się te n d e n c ji in te g ra ln y c h w n au c e. P ro s te d aw n ie j z a g ad n ien ie k a ry z a m ie n ia się w k o m p lek so w ą p ro b le m a ty k ę k a ra n ia . N ie u m n ie jsz a to oczyw iście zn aczen ia d o g m aty k i. C echą p o d sta w o w ą w szelkiego p ra w a je s t p rzecież jego sztyw ność. U sta len ie zasięgu i tre śc i p rzep isó w p ra w n y c h , znajom ość ic h zw iąz ków m iędzy sobą o raz niep o zw alan ie n ą oport.unistyczną ich w y k ła d n ię pozostaje n a d a l p ierw szy m obow iązkiem k a rn ik a . P rz y b y ło je d n a k obow iązków now ych, i to zarów no d la ustaw o d aw cy , ja k i d la sędziego.
B o g ata tr e ś ć k sią ż k i o b ejm u je p rz e d sta w ie n ie ro zw o ju k a ra n ia , om ów ienie p ro b le m aty k i szkodliw ości czynu, p re w e n c ji szczególnej i ogólnej, zag ad n ien ia opinii publiczn ej, n a u k i o w ięzien n ictw ie i celów k a ra n ia . ,
W yciąg ając w n io sk i z ro zw ażań o p re w e n c ji szczególnej i p re w e n c ji ogólnej, a u to r pisze m . in., że p re w e n c ja szczególna i ogólna id ą długi k a w a ł drogi jed n y m te re m . O bie przecież m a ją n a celu m n ożenie w psychice lu d z k iej czynników po tw ie rd z e n ia p o trze b zd y scy p lin o w an ia społecznego. T ylko że je d n a zm ierza do tego celu przez reso c jaliza cję k o n k re tn e j je d n o stk i, a d ru g a zw rac a się do n ie o k reślo n e j liczby osób. W p ew n e j je d n a k ch w ili m e to d y osiągania w spólnego celu m u szą zacząć się różnić. In n a je s t bow iem skuteczność re p re s ji sto so w an ej a k tu aln ie, a in n a re p re s ji zapow ied zian ej, czyli groźby. W p om ieszaniu ty c h d w u od m ie n n y ch w a rto śc i a u to r w idzi n ieb ezpieczeństw o zw u lg ary zo w an ia p re w e n c ji ogól n e j przez sp ro w ad ze n ie je j do pospolitego o d stra s z a n ia w y śru b o w a n ą k a rą .
Z. K e c k : S k o r o w id z p rzep isó w p ra w n y c h ogłoszonych w D zie n n ik u U sta w i M o n ito rze F o lsk im w latach 1918— 1939 i 1944— 1963 r. W yd . P raw n. W arszaw a 1964 r., s. 648 — X I I .
K o lejn e o p rac o w a n ie znanego sk o ro w id za p rzep isó w p ra w n y c h za w ie ra n ie sp e ł n a 750 h a se ł ułożonych w ed łu g podziału rzeczow ego, o b ejm u ją cy c h p rze p isy p ra w n e ogłoszone w D zien n ik u U sta w i M onitorze P o lsk im w la ta c h 1918— 1939 i 1944— 19-64 i obow iązujące w d n iu 1 sty czn ia 1964 r. H asła o tre śc i ob szern iejszej podzie lo n e zo stały n a po d h asła. W ra m a c h każdego z h aseł zastosow any zo stał je d n o lity p o d ział u k ła d u , zgodnie z k tó ry m n a p o cz ątk u zam ieszczane są p rze p isy o c h a ra k te rz e ogólnym i org an izacy jn y m , a n a s tę p n ie p rze p isy n o rm u ją ce poszczególne z a g ad n ien ia p rze d m io tu . Je że li ja k ie ś zag ad n ien ie je s t u n o rm o w an e w p rzep isach różnego rzęd u , to w sk o ro w id zu zam ieszczane s ą n a jp ie rw a k ty podstaw ow e. K aż
