Zewnętrzna polityka rozwoju Unii Europejskiej

(1)

Krzysztof Senger

Zewnętrzna polityka rozwoju Unii

Europejskiej

Rocznik Integracji Europejskiej nr 3, 319-332

2009

(2)

KRZYSZTOF SENGER

Poznań

Zewnętrzna polityka

rozwoju

Unii

Europejskiej

Artykułprzedstawiazewnętrznąpolitykę rozwojuUnii Europejskiej,jej złożoność

oraz skalę. Opisane zostałyrównież takieczynniki rozwoju, jak edukacja, badania,in frastruktura społeczna, społeczeństwoinformacyjne, etc., które wskazują na kierunek interwencjifinansowany przez instrumenty właściwe dladanego obszaru świata.

Wramachzewnętrznej pomocy i stosunków Unii Europejskiej wyróżniamy trzy podstawowepolityki obejmujące rozszerzenie, rozwój oraz sąsiedztwo.

Podstawy zewnętrznej politykirozwoju UE odnajdujemy w zapisach traktatowych, tytuł XX Współpraca na Rzecz Rozwoju Artykuł 177 TWE wskazuje:

„ 1.Polityka Wspólnoty wdziedziniewspółpracy na rzecz rozwoju, stanowiąc uzu pełnienie polityk realizowanych przez Państwa Członkowskie, sprzyja:

- trwałemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu krajów rozwijających się,

a w szczególności najmniej uprzywilejowanym spośród nich;

- harmonijnemu i stopniowemu włączaniu krajów rozwijających się do gospodarki światowej;

- walce zubóstwem wkrajachrozwijającychsię.

2. PolitykaWspólnoty w tej sferze przyczynia się doosiągnięcia ogólnego celuroz

woju i wzmocnienia demokracji izasadypaństwa prawnegooraz poszanowania praw

człowiekaipodstawowych wolności.

3. Wspólnota iPaństwa Członkowskie szanują zobowiązania i uwzględniają cele, na które wyraziły zgodę wramach OrganizacjiNarodówZjednoczonych i innych kom petentnych organizacji międzynarodowych”1.

1 Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, w: Dokumenty Europejskie, w opracowaniu

A. Przyborowskiej-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelskiej, Lublin 2004, s. 257.

Działania zewnętrzne obejmują zakres rozciągający się od pomocy w rozwoju społeczno-gospodarczym po szerzenie zasad demokracji, walkę zubóstwem,czywal kęzograniczeniami wzakresie wolności jednostek.

Pomoc skierowana jest nietylko wkierunku rozwoju gospodarczego, ale również

finansowanesą projekty wzakresiem.in.praw człowieka czy wsparcia budowy insty tucji demokratycznych, pomocuchodźcom palestyńskim naBliskim Wschodzie,po

moc sąsiedzka dla państw śródziemnomorskich, wschodnioeuropejskich i kaukaskich,

pomocna Bałkanach, etc.

Pomoc narzecz rozwoju udzielana przez Unię Europejską i państwaczłonkowskie

to ponad połowa światowej pomocytego rodzaju. Fakt ten, podkreśla istotęzagadnienia

i reprezentatywność stosowanych metod w ramachsystemów wdrażaniaprogramów pomocowych. Znaczenie UniiEuropejskiej na arenie międzynarodowej kształtowane

(3)

320 Krzysztof Senger RIE3’09

jest międzyinnymi przez aktywną politykę rozwoju.Wspieranie w rozwoju biedniej szych regionówświata, ma na celu również zwiększanie stabilizacji sytuacji politycz

nej i promocję demokracji.

Unia Europejska definiuje priorytetypolityki rozwojuokreślając wyzwaniezwiązane z rozwojem. Obszar, w ramach którego polityka rozwoju jest prowadzona ustalono jako „Konsensus Europejski” wydanyw formie wspólnego oświadczenia Rady i przed

stawicieli Państw Członkowskich zebranych w ramach Rady, ParlamentuEuropejskie

go i Komisji. Ustalono, iż nigdy wcześniej likwidacja ubóstwa i zrównoważonyrozwój

nie byłytak istotne. Likwidacja ubóstwadokonujesięw świecie coraz bardziej zgloba-

lizowanym,w którym występują coraz liczniejsze zależności, sytuacja tatworzy nowe

możliwości,ale również nowewyzwania.

„Zwalczanie światowego ubóstwa jest nie tylko obowiązkiem moralnym; przyczyni się równieżdo zbudowania bardziej stabilnego, pokojowego, zamożnego i sprawiedliwe

go świata, odzwierciedlającego współzależność bogatszych i uboższych krajów. W ta

kim świecie nie pozwolilibyśmy co godzinęumierać z ubóstwa 1200 dzieciom; nie

stalibyśmy z boku podczas gdymiliard ludziwalczy o przetrwanie za mniejniż dolara dziennie, a z powodu HIV/AIDS, gruźlicy i malarii umiera ponad 6 milionów ludzi rocznie.Politykarozwojowa stanowi trzon stosunkówUE z wszystkimi krajamirozwi

jającymi się”2. Przy czym,niezdejmuje się odpowiedzialności samych państw rozwi

jających się wzakresiekształtowaniawłasnego rozwoju. Unia Europejska wskazuje równocześnie, że na krajachrozwiniętych spoczywa pewna odpowiedzialność zaro zwój biedniejszych części świata. Należypodkreślić rosnące znaczenie handlu,jako czynnika rozwoju. Niezmiernie ważne zagadnienia w obszarze pomocy to, jakość

i skuteczność pomocy.

2 Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zebranych w ra mach Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwojowej Unii Europejskiej: Konsensus Europejski w Sprawie Rozwoju (Dz. U. UE C z dnia 24 lutego 2006 r.).

3 Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zebranych w ra mach Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwojowej Unii Europejskiej: Konsensus Europejski w Sprawie Rozwoju (Dz. U. UE C z dnia 24 lutego 2006 r.).

W Konsensusie na rzecz rozwoju czytamy: „Współpraca na rzecz rozwoju leży wzakresie wspólnychkompetencji Wspólnoty Europejskiej i Państw Członkowskich.

Politykawspólnotowaw dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju j est komplementarna

wstosunkudopolityk realizowanychprzez Państwa Członkowskie. Kraje rozwijające się ponoszą główną odpowiedzialnośćzaswój własny rozwój. Lecz na krajach rozwi

niętych również spoczywa pewna odpowiedzialność. UE, zarówno naszczeblu Państw Członkowskich, jak iWspólnoty, pragnie zcałą mocą realizować swoje zobowiązania.

Dziękiwspólnej pracyUEstanowi istotnyczynnikzmiany na lepsze. UE dostarcza

ponad połowę światowejpomocy i jest zdecydowana,byzwiększać tę pomocorazjej jakość i skuteczność. UE jest również najważniejszympartneremgospodarczymihan dlowym kraj ów rozwijających się, oferując im, a zwłaszcza krajom najmniej rozwinię tym, szczególne korzyści handlowe”3.

Jednym z zadań jakie wyznaczasobieUE jest zwiększenie skuteczności pomocy

(4)

brze obrazuje zmniejszenie ilościuregulowań, oraz wskazujena lepszą koordynację pomocy.

„Państwa Członkowskie i Wspólnota wrównym stopniukierująsię podstawowymi za sadami, fundamentalnymi wartościamii celami rozwojuustalonyminaszczeblu wielo stronnym. Nasze starania na rzecz koordynacji i harmonizacji musząprzyczyniać się dozwiększaniaskuteczności pomocy. W tym celu, korzystając z postępu osiągniętego

w ostatnichlatach, „Konsensuseuropejski na rzecz rozwoju” po raz pierwszy przedsta

wia wspólną wizję, która ukierunkowuje działania UE w dziedzinie współpracy na

rzecz rozwoju, zarówno naszczeblu Państw Członkowskich,jak iWspólnoty”4.

4 Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zebranych w ra mach Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwojowej Unii Europejskiej: Konsensus Europejski w Sprawie Rozwoju (Dz. U. UE C z dnia 24 lutego 2006 r.).

5 Komisja Europejska, Światowy gracz, Stosunki zewnętrzne Unii Europejskiej, „Wspólnoty Eu ropejskie” 2005, s. 6.

Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego

Sprawozdanie roczne 2006 na temat wspólnotowej polityki rozwoju i realizacji pomocy zewnętrznej w 2005 r., Bruksela, dnia 22.6.2006 KOM(2006) 326 wersja ostateczna, s. 7-8.

Pierwotnie pomoc kierowanabyławstronęAfryki, j ednakże w celu kompleksowe

go realizowania celu eliminacji ubóstwa rozszerzono pomoc nainne części świata. „Pomocwrozwoju i współpraca,pierwotnie koncentrujące się na Afryce, zostałyroz

szerzone na Azję,Amerykę Łacińską oraz południowe i wschodnie krajeśródziemno morskie wpołowie lat 70.Celemtych działańjest zawsze wspieranie zrównoważonego rozwoju i wzrostuwkraj ach partnerskich, by pozyskały one zasoby na eliminacj ę ubó

stwa.Unia jest pod każdym względem zainteresowanawspieraniem partnerówizachę

caniemichdo wejściana drogęsukcesui dobrobytu [...] Umowy UE z partnerami na całymświecie obejmują nietylko handeli tradycyjnąpomoc finansową i techniczną,

lecztakże reformy gospodarczeiinne, j akrównież wspieranie programów rozwoju in

frastruktury, opiekizdrowotnej i szkolnictwa.Tworzą także podwalinydialogu poli

tycznego i zawierają klauzulę pozwalającą Unii na zawieszenie lub zaprzestanie handlu,jeśli kraj partnerski pogwałciprawa człowieka”5.

Współpraca Uniizpaństwami trzecimiwyznaczana jestprzez międzynarodowe po

rozumieniaczyumowy. Szczególną uwagę Unia Europejska przywiązujedo współpracy

w ramach grupypaństw Afryki, Karaibówi Pacyfiku, jestto najstarsze partnerstwo, którego nadrzędnym celem jest ograniczenie ubóstwa.

W sprawozdaniu rocznymz 2006 rokunatematwspólnotowej politykirozwoju i re

alizacjipomocy zewnętrznej czytamy,iż„Umowa z Kotonu,tworzącaramy stosunków z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku(AKP), stanowi najstarsze partnerstwo UE, a ma

nacelu wspieranie rozwojuwspólnej strategii w zakresie ograniczania ubóstwapo przez faktycznąkoncepcję partnerstwa.Wspólneinstytucje,wtymWspólneZgroma

dzenieParlamentarne orazRada Ministrów AKP-UE, od początkuodgrywająw tym partnerstwiegłówną rolę, a włączenie społeczeństwa obywatelskiego i innych zaintere

sowanych stron przyczynia się do zwiększenia skuteczności współpracy AKP-UE.

W ramach umowy zintegrowanospołeczne,gospodarcze,polityczne, kulturalne i eko

logiczneaspekty trwałego rozwoju, co odzwierciedla odpowiednie zobowiązaniamię

(5)

Wkrajach Azji i Ameryki Łacińskiej, nacisk położony jest na ramy współpracy

wzakresiewzmacnianiazrównoważonegorozwoju, bezpieczeństwa, stabilności i de

mokracji. Z państwami basenu morza śródziemnomorskiegowspółpracakoncentruje się naprocesie pokojowym, stabilności i dobrobycie oraz wspieraniu reformpolitycz

nych oraz transformacji.Natomiast zwybranymi państwami Europy WschodniejAzji

Centralnej, program TACIS koncentruje swoje działania na reformach instytucjonal

nych i prawnych oraz na sektorze prywatnymi rozwoju gospodarczym, gospodarcerol

nej ibezpieczeństwie nuklearnym.

Komisja Europejska kieruje się trzema rodzajami działania w osiąganiu celów roz

woju- dialog polityczny, współpraca na rzecz rozwojuoraz handel. Szczególną uwagę

Komisja Europejska przywiązuje do tego,aby powyższe wymiarybyły „jasne, kom plementarne, skoordynowane”7.

7 Aid Delivery Methods. Volume 1. Project Cycle Management Guidelines, European Commis

sion 2004, s. 4 8 Ibidem, s. 4.

9 K. Michałowska-Gorywoda, Ramy prawno-instytucjonalne zewnętrznych stosunków gospo darczych UE, w: Integracja europejska, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 365.

Wformułowaniuskutecznej polityki rozwojunależy wskazaćna dwaważnemo

menty,pierwszyto przyjęcie Komunikatu Komisji w 2000 roku przezParlament Euro

pejski i Radę w sprawie „Polityki Wspólnoty Europejskiej w zakresie współpracy na

rzecz rozwoju” oraz przyjęcie w 2005 rokunowej strategii politykirozwoju pod nazwą

Europejski Konsensus w sprawie Rozwoju. Pierwszyznich podkreślapotrzebę za

rządzania pomocą orazwykorzystywaniezasady programowania, drugi dostosowuje

pomocrozwojową do Milenijnych Celów Rozwoju.

„Zewnętrznapomoc Unii przybrała obecną formęw 2000 roku. Parlament Europej skioraz Radaprzyjęły komunikat Komisji w sprawie „Polityki Wspólnoty Europejskiej

w zakresie współpracyna rzecz rozwoju ”, który ustalastrategiczny kierunek progra

mowania oraz zasady zarządzania pomocą na rzecz rozwoju Wspólnoty Europejskiej.

Naczelne zasadypolityki rozwoju to: prowadzenie przez państwa rozwijające się rów nież własnegoprocesurozwojowego;zwiększeniauwagi na społecznywymiarwzro stu i rozwoju,zwłaszcza nadając priorytet redukcji ubóstwa orazbezbronnym grupom (tj.dzieciom,kobietom, niepełnosprawnym), oraz skoncentrowaniesię narezultatach

wdrażanej pomocy”8.

Analiza pomocy zewnętrznej UE ukazała jak ważny jest dla ugrupowania globalny rozwój. Działania politycznenie skupiają się więc wyłącznie na interesach wewnętrz

nych Unii, ale również są skierowane do najbardziej potrzebujących obszarówświata.

„Wśród dziesięciu największych dawców pomocy aż sześć, to państwaczłonkowskie UE (Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Holandia, Włochy i Szwecja). Działania pomo

cowe WE/UE idą w parzez działaniamina rzeczwiększejspójności ich polityki wzakre

sie globalnego rozwoju. Istotną inicjatywą było tutaj przyjęcie w listopadzie 2005 r.

nowejstrategii tej polityki pod nazwąEuropejski Konsensuswsprawie Rozwoju. Dosto

sowuje on pomocrozwojową WE/UE do Milenijnych Celów Rozwoju przedewszyst kim dzięki określeniu - poraz pierwszy whistorii- wspólnych dla WE/UE i 25 państw członkowskichcelów, zasadiwartości przyświecających udzielaniu tej pomocy”9.

(6)

Podwzględem instytucjonalnym pomoc zewnętrzna związana jestz polityką pro wadzoną w ramachKomisjiEuropejskiej przezDyrekcję Generalnąds. Rozwoju,Dy rekcję Generalną ds. stosunków zewnętrznych, a w zakresie pomocy przedakcesyjnej za prowadzeniepolityki odpowiedzialna jest DyrekcjaGeneralna ds. Rozszerzenia. Ważną jednostką Komisji Europejskiej jest Dyrekcja Generalna ds. Programów

Współpracy Zewnętrznej EuropeAid. Natomiastwramach Parlamentu Europejskiego

odpowiedzialna zapolitykę rozwojujest Komisja Rozwoju.

W celu przybliżenia zakresuprac polityczno-administracyjnych,poniżej zostaną krótko opisane wybrane jednostki zajmujące się zewnętrzną polityką rozwoju.

Dyrekcja Generalna ds. rozwojukształtujepolitykę w dwóch wymiarach, global

nym oraz sektorowym.Główne celerealizowane przez Dyrekcję to dążenie do coraz bliższego związku między handlem a rozwojem, wzmacnianie współpracy i integracji regionalnej. Dyrekcjakoncentruje również swoje działania na wsparciu dla polityki

makroekonomicznej, rozwoju transportu, zapewnianiu bezpieczeństważywności oraz

zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, czy wreszcie praca na rzecz wzmac nianiafunkcjonowania instytucji.

Dyrekcja zagłównyczynnik rozwoju uznaje handel, który może zapewnić utrzyma

nie wzrostu w dłuższej perspektywie. Po pierwsze, poprzez zwiększanie przywozu towarów z biednych krajóworaz promowanie wymiany handlowej na obszarzeswojego regionu świata. Efektempowiązania rozwoju z handlem jest zwiększanie odpowie

dzialności państwotrzymujących pomoc zazwalczanieubóstwa orazstopniowewłącza

nie w gospodarkę światową. Jednym z instrumentów polityki rozwojuwstosunkudo najsłabiej rozwiniętych państw świata jest znoszenie ceł.Jednakże z uwagi na fakt, iż proceswzmacniania pozycjibiednych państwna rynkach UniiEuropejskiej jest długo

trwały i cechuje się okresami stagnacji, kierunek pomocy to również infrastruktura

podstawowa oraz kapitał ludzki. Dostarczana pomocprzezDyrekcjęjest uwarunkowa na przestrzeganiem praw człowieka, wspieraniempolitykirównychszans kobiet i męż czyzn, praw dzieci orazposzanowanie środowiska.

Dyrekcja Generalna ds. Programów Współpracy Zewnętrznej (ang. EuropeAid) jest odpowiedzialna za wdrażanie programów iprojektów wramach pomocy zew nętrznejna całym świecie.Nadrzędną misjąDyrekcjijest monitoringosiąganego wkładu programówpomocowych w realizację celów rozwojowych zarówno Unii Eu ropejskiej, jak i Narodów Zjednoczonych określonych w Milenijnych CelachRoz woju.

EuropeAid wyznacza standardy oraz opracowujemetody wdrażaniapomocy na

każdym etapie, tj. od momentu identyfikacji potrzeb na danym obszarzeczy wdanym sektorzedo przeprowadzenia ewaluacji pomocy i wyprowadzeniazniej wniosków dla kolejnego okresu finansowania pomocy.

Zakres odpowiedzialności to przygotowanie procedur i regulacji w zakresie za

rządzania finansami, zamówień publicznych oraz praca nadupraszczaniem systemu zarządzania pomocą zewnętrzną.

Natomiast do zadań Dyrekcji nienależątakie obszary jakpro gramy pomocy przed akcesyjnej czypomoc humanitarna. Jednakże metody programowania i wdrażania

wypracowane przez Dyrekcjęsą wykorzystywane wewdrażaniu pomocy przedak cesyjnej.

(7)

Komisja Rozwoju Parlamentu Europejskiego jestjednąze stałych komisji PE, głównymobszarem działaniakomisji są stosunki Unii Europejskiej zkrajamirozwija

jącymisię. Jednocześniekomisja angażuje sięw działaniazwiązane ze zmniejszaniem

ubóstwana świecieoraz realizacją Milenijnych Celów Rozwoju. Oprócz bezpośred

niego związku z pomocą zewnętrzną komisjazajmuje się równieżstosunkami między

UE ipartneramiz regionu Afryki, Karaibów iPacyfiku orazmonitorowaniem realizacji

umowy o partnerstwie AKP-UE z Kotonu.

KomisjaRozwojuwramach polityki UEw dziedzinie rozwoju i współpracy pro wadzi dialog politycznyz krajamirozwijającymi się,zarówno dwustronny, jak ina

forumorganizacji międzynarodowych i międzyparlamentarnych. Najważniejszymin

strumentem działaniajestpomoc dla krajów rozwijających się orazumowy o współpra

cy z tymi krajami. Jednocześnie komisja prowadzi monitoring praw człowieka, wspiera wartościdemokratyczneoraz wdrażaniedobrego zarządzania wkrajachroz

wijającychsię. Wspieranieskuteczności wdrażania zewnętrznej pomocyWspólnoty Europejskiejopierasięm.in. na programowaniu rozwojuna poziomie polityk sekto

rowych oraz przede wszystkimnapodejściu projektowym do organizacji systemu

wdrażania pomocy.

Najważniejszym zbiorem instrumentów wykorzystywanychprzez Komisję dopla

nowania,programowania i zarządzaniazewnętrzną pomocą Wspólnotyjest Zarządzanie

Cyklem Projektu (ang.ProjectCycleManagement).Od strony analitycznej,instrument tenopiera się na Matrycy Logicznej (ang. Logical Framework), która pozwala na zi

dentyfikowanie i wskazaniekierunku interwencji w danym obszarze problemowym. Komisja Europejskaprzyjęła ZarządzanieCyklem Projektu w 1992 roku, natomiast in

strumentten był wykorzystywany już wcześniej przez poszczególne państwaczłon kowskieiinnych darczyńców. Metody izasady dostarczania pomocy wtakiej formie organizacyjnej i metodycznej rozwijane były przez Komisję ds. Pomocy na rzecz Roz

wojuw ramach OECD.

„Zarządzanie Cyklem Projektu (ZCP)to kreatywny i złożony proces - zarówno

sztuka, jak i nauka - zawierający jako element negocjacji decyzji akceptowalnych

przezgłównychudziałowców procesu rozwoju.Pracagrupowa, umiejętności komuni kacyjne oraznegocjacyjne to centralne elementy skutecznego ZCP,taksamo jakuzna

nie dla politycznego kontekstu,wramachktórego podejmowane są decyzje”10.

10 Ibidem, s. 2.

Zagadnienie metodologii pomocy jest istotne z punktuwidzeniaefektów polityki

rozwoju, która często napotyka na krytykę jej skuteczności.

Instrumenty zewnętrznej polityki rozwoju

W perspektywiefinansowej 2007-2013 Unia Europejska zatwierdziła instrumenty

finansowe, które sąpewnego rodzaju konsolidacją wcześniejszego rozdrobnienia na wielepojedynczychinstrumentówpomocyi stosunkówzewnętrznych, są to m.in.: - instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju;

(8)

- instrument finansowaniawspółpracy z państwami iterytoriami uprzemysłowionymi

oraz innymi państwami i terytoriami o wysokim dochodzie; - Europejski Instrument Sąsiedztwa iPartnerstwa;

- pomoc przedakcesyjna.

W celu ukazania zakresu i charakterupomocyzewnętrznej szerszej analizie podda

ne zostanąInstrumentfinansowania współpracy na rzecz rozwoju orazEuropejski Fun dusz Rozwoju.

Instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju

Bezpośrednim wsparciem dla polityki współpracy Wspólnoty jest Instrument fi

nansowania współpracy na rzecz rozwoju, który w celu zwiększenia skuteczności i przejrzystości pomocy, uchylił wcześniej istniejące akty prawne w formie roz

porządzeń regulujące działania UEwzakresiewspółpracy na rzecz rozwoju11. Liczba

uchylonych aktów prawnych ukazuje skalę i rozproszenie działań wspólnotowych

wzakresie pomocy zewnętrznej.

11 Z dniem 1 stycznia 2007 r. uchyla się następujące rozporządzenia: Rozporządzenie (WE) nr 2110/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 grudnia 2005 r. w sprawie dostępu do pomo cy zagranicznej Wspólnoty; Rozporządzenie (WE) nr 806/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wspierania równości płci w ramach współpracy na rzecz rozwo ju; Rozporządzenie (WE) nr 491/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. usta nawiające program pomocy finansowej i technicznej dla państw trzecich w dziedzinie migracj i i azylu (AENEAS); Rozporządzenie (WE) nr 1568/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie pomocy w zwalczaniu chorób związanych z ubóstwem (HTV/AIDS, gruźlicy i ma larii) w krajach rozwijających się; Rozporządzenie (WE) nr 1567/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie pomocy w odniesieniu do polityk oraz działań i praw do tyczących zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego w krajach rozwijających się; Rozporządzenie (WE) nr 2130/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 października 2001 r. w sprawie działań na rzecz pomocy przesiedleńcom w rozwijających się krajach Azji i Ameryki Łacińskiej; Rozporządzenie (WE) nr 2493/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 listopada 2000 r. w sprawie środków mających na celu wspieranie pełnej integracji wymiaru środowiskowego w proce sie rozwoju krajów rozwijających się; Rozporządzenie (WE) nr 2494/2000 Parlamentu Europejskie go i Rady z dnia 7 listopada 2000 r. w sprawie środków promocji ochrony i trwałej gospodarki lasami tropikalnymi i innymi lasami w krajach rozwijających się; Rozporządzenie (WE) nr 1726/2000 Parla mentu Europejskiego i Rady z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie współpracy na rzecz rozwoju z Afryką Południową; Rozporządzenie Rady (WE) nr 1659/98 z dnia 17 lipca 1998 r. w sprawie współpracy zdecentralizowanej; Rozporządzenie Rady (WE) nr 1658/98 z dnia 17 lipca 1998 r. w sprawie współfinansowania działań wraz z europejskimi pozarządowymi organizacjami ds. rozwo ju w dziedzinach dotyczących krajów rozwijających się; Rozporządzenie Rady (WE) nr 1292/96 z dnia 27 czerwca 1996 r. w sprawie polityki pomocy żywnościowej i zarządzania pomocą żywno ściową oraz działań specjalnych w celu wspierania bezpieczeństwa żywnościowego; Rozporządzenie Rady (EWG) nr 443/92 z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie finansowej i technicznej pomocy dla rozwi jających się krajów Azji i Ameryki Łacińskiej oraz współpracy gospodarczej z tymi krajami (ALA).

Instrument obejmuje m.in. następujące obszary: - programygeograficzne;

- programy tematyczne.

Analizapowyższych obszaróww ramach niniejszego instrumentu, pozwoliła zo brazować skalę i zakresudzielanej pomocy.

(9)

Rozpocznijmyod programów geograficznych, które są pomocą wspólnotowądla

krajów Ameryki Łacińskiej, Azji, Azji Środkowej i BliskiegoWschodu12 oraz dlaRe publiki Południowej Afryki. Działania w ramach instrumentu podejmowane są m.in.

w następujących obszarach współpracy i mają naceluprzede wszystkim wspieranie wprowadzania wżyciepolityk zmierzających dolikwidacjiubóstwaorazdoosiągnię cia Milenijnych CelówRozwoju.

12 Ameryka Łacińska -1. Argentyna, 2. Boliwia, 3. Brazylia, 4. Chile, 5. Kolumbia, 6. Kostaryka, 7. Kuba, 8. Ekwador, 9. Salwador, 10. Gwatemala, 11. Honduras, 12. Meksyk, 13. Nikaragua, 14. Pa nama, 15. Paragwaj, 16. Peru, 17. Urugwaj, 18. Wenezuela. Azja - 19. Afganistan, 20. Bangladesz, 21. Bhutan, 22. Kambodża, 23. Chiny, 24. Indie, 25. Indonezja, 26. Koreańska Republika Ludo wo-Demokratyczna, 27. Laos, 28. Malezja, 29. Malediwy, 30. Mongolia, 31. Związek Myanmar/Bir- ma, 32. Nepal, 33. Pakistan, 34. Filipiny, 35. Sri Lanka, 36. Tajlandia, 37. Wietnam. Azja Środkowa- 38. Kazachstan, 39. Republika Kirgiska, 40. Tadżykistan, 41. Turkmenistan, 42. Uzbekistan. Bliski Wschód - 43. Iran, 44. Irak, 45. Oman, 46. Arabia Saudyjska, 47. Jemen. Afryka - 48. Republika Południowej Afryki.

13 Art. 5 Programy geograficzne. Rozporządzenie (WE) nr 1905/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego instrumentfinansowania współpracy na rzecz roz woju (Dz. U. UE L z dnia 27 grudnia 2006 r.).

14 Art. 5 Programy geograficzne, Rozporządzenie (WE) nr 1905/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego instrumentfinansowania współpracy na rzecz roz woju (Dz. U. UE L z dnia 27 grudnia 2006 r.).

Wzakresierozwoju społecznego wyróżnione zostałydwaczynnikirozwoju,które mająsłużyć zaspokajaniu podstawowychpotrzeb ludności tj. edukacja(przedewszyst

kim na poziomie podstawowym) izdrowie.

Działania w kategorii zdrowie, to: „zwiększenie dostępu do świadczeń zdrowot nychi ich świadczenia dlagrup ludnościo niskich dochodach oraz dla grup zmargina-lizowanych, w tym kobiet i dzieci, osób należących do grup dyskryminowanych

z powodów etnicznych, religijnych lub z jakichkolwiek innych powodóworaz osób

niepełnosprawnych, koncentrując się głównie na związanychz tym Milenijnych Ce lach Rozwoju, mianowiciena ograniczeniu umieralności dzieci,poprawie zdrowia ma

tek i dzieci oraz zdrowia seksualnego ireprodukcyjnego orazna związanychz nim

prawach określonych w agendzie Międzynarodowej konferencji w sprawie ludności

i rozwoju (ICPD) z Kairu, rozwiązywaniu problemu choróbzwiązanych z ubóstwem, w szczególnościHIV/AIDS, gruźlicyi malarii”13.

Natomiast w kategorii edukacja, wyróżnia się następującedziałania: „przyznanie w ramach szkolnictwa podstawowego pierwszeństwaw uzyskiwaniuwykształcenia

podstawowego wysokiej jakości, po którym następuje kształcenie zawodowe, oraz zmniejszaniu nierówności w zakresie dostępu do edukacji; promowanie obowiązkowe

go ibezpłatnegonauczaniado 15 roku życiaw celu zwalczania wszelkichform pracy dzieci. Działaniana rzeczzapewnieniado 2015 r.powszechnegonauczania na pozio

mie podstawowym oraz wyeliminowania nierównegotraktowania ze względu na płeć w szkolnictwie”14.

Katalog działańpotwierdza,iż jednym z najważniejszych czynników rozwojowych jest edukacja. W państwachtrzeciego świata czynnik ten ma o tyle większe znaczenie, że wszelkiego rodzaju patologie ograniczające możliwość podejmowania edukacji przez dzieci przybierają ogromnąskalę.

(10)

Jednocześnie działania wramach pomocy rozwojowej koncentrują się na tak waż

nych aspektach,jakuczenie sięprzezcałeżycie,współpracawzakresienauki i techni

ki, czywymiana akademicka: „propagowanie kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego, uczenia się przez całe życie, współpracykulturalnej, naukowej i technicz

nej, wymiany akademickiej i kulturalnej, atakże wzmacnianie wzajemnegozrozumie

niamiędzy krajamiiregionamipartnerskimi a Wspólnotą”15.

Wzakresiedążeniadospójności społecznej i zatrudnienia wspierasięm.in. nastę pujące działania: „wzmacnianie ram instytucjonalnych w celu wspierania małych

iśrednich przedsiębiorstw oraz ułatwianiaichzakładania,tak abypobudzać tworzenie

miejsc pracy; propagowanie iochrona podstawowych wolności oraz praw człowieka, umacnianie demokracji, praworządności, dostępu do wymiaru sprawiedliwości ido

brychrządów,w tym działania służącezwalczaniu korupcji”16.

W powyższych działaniachodnajdujemy podejście UE do przedsiębiorczości i kon

centrację wysiłków na małychi średnich przedsiębiorstwach. Dodatkowo w krajach

rozwijającychsięwspierane sązadania służące walce zkorupcją.

Pomoc finansowana przez instrument, wspierarównież działaniaw zakresie handlu

i integracji regionalnej, bardzo ważnym działaniemjest praca na rzecz lepszych warun

kówdlaprzedsiębiorczości: „wspieranie krajów i regionówpartnerskich whandlu,in

westycjach i integracji regionalnej, w tym pomoc fachowa i budowanie zdolności

wzakresie opracowywania i wprowadzaniawżycie racjonalnych polityk handlowych, działania na rzeczlepszychwarunków dla przedsiębiorczości,racjonalnych polityk go spodarczych i finansowych oraz rozwoju sektora prywatnego, tak aby krajei regiony

partnerskie mogły czerpaćkorzyści zintegracji z gospodarką światową,a także wcelu wspieraniasprawiedliwości społecznej orazwzrostu służącegoubogim”17.

Szczególnie istotne dla gospodarki opartej na wiedzyjest przestrzeganie praw

własności intelektualnej, instrumentrównież wprowadza pomoc w tymzakresie,która przyczynia sięnie tylko dointegracji z gospodarką światową, ale równieżtak ważnego aspektu jak przystępowania do Światowej Organizacji Handlu: „wsparcie na rzecz przystępowania do Światowej Organizacji Handlu (WTO) oraz wprowadzania w życie porozumień WTO, poprzez pomoc techniczną oraz budowaniezdolności,w szczegól

ności wprowadzanie w życie Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw

własności intelektualnej (Porozumienie TRIPS), zwłaszczaw obszarze zdrowiapu blicznego”18.

(11)

Instrument w ramach kategorii infrastruktura, łączność i transport,wspiera czynnik

rozwoju,który w artykule wskazany jestjako kluczowy dlaosiągania wyższego pozio

mucywilizacyjnego.W tymzakresie instrument „przyczynianie siędo rozwoju infra

struktury gospodarczej, w tym wspieranie integracji regionalnej, oraz działanie na

rzecz szerszegozastosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych”19.

20 Art. 12 Inwestowanie w ludzi, Rozporządzenie (WE) nr 1905/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego instrumentfinansowania współpracy na rzecz roz woju (Dz. U. UE L z dnia 27 grudnia 2006 r.).

Programy tematyczne mają charakteruzupełniający w stosunku do programów

geograficznych i obejmują,najogólniej rzecz ujmując, określony obszar działań nie

zależny od czynników geograficznych. Przyjrzyjmy się najważniejszemu z punktu widzenia artykułu programowi tematycznemu „Inwestowaniewludzi”. Działania fi nansowane wramach tego komponentu koncentrują się na poprawie standardu życia

i wzroście dobrobytu ludności.Szczególniedotyczy to państw najbiedniejszych i naj mniej rozwiniętych oraz grup społeczeństwa znajdujących się w najbardziej nieko

rzystnej sytuacji”20.

Czynniki rozwoju zdefiniowane przez m.in. Bank Światowy jako mającepodsta

wowe znaczenie dla gospodarki opartej na wiedzy, a dla państw rozwijających się

tworzące możliwość przeskoków cywilizacyjnych są również wspierane przez instru ment wramach programów tematycznych. Obszar działańistotny zpunktuwidzenia artykułu to edukacja, wiedza i umiejętności. W artykule 12 Rozporządzenia (WE)

nr 1905/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju, odnajdujemy, następujące działania:

- „poświęcenie szczególnej uwagi działaniom podejmowanym w kontekście Milenij

nychCelów Rozwoju na rzecz zapewnienia do 2015 r. powszechnego nauczania na

poziomie podstawowym orazrealizacji ram działania zDakaru dotyczących Eduka

cjidlawszystkich;

- szkolnictwo podstawowe,średnie iwyższeorazkształcenie zawodowei szkolenia

- lepszy dostęp do edukacji dla wszystkich dziecioraz coraz lepszy dostęp dlakobiet

i mężczyznw każdym wieku w celu poszerzaniawiedzy, umiejętności i zwiększenia

szans na rynku pracy, cosprzyja aktywnym postawom obywatelskim isamorealiza

cji w perspektywie całego życia;

- propagowanie szkolnictwapodstawowego wysokiej jakości, zezwróceniem szcze

gólnej uwagi na dostęp do programów edukacyjnychdladziewcząt, dzieci zobsza rówobjętych konfliktamioraz dzieci zmarginalizowanych i bardziej wrażliwych

grup społecznych; działanie na rzecz obowiązkowego i bezpłatnego nauczania do 15 roku życiaw celu zwalczaniawszelkichformpracy dzieci;

- rozwijanie sposobówmierzenia wyników nauczania w celu lepszej oceny jakości kształcenia, szczególniewzakresie umiejętności czytania i pisania oraz umiejętności liczenia ipodstawowych umiejętności życiowych;

(12)

- promowanie harmonizacji i ujednolicenia działańdarczyńcówna rzecz promowania

powszechnego, obowiązkowego i bezpłatnego szkolnictwa wysokiej jakości po przez inicjatywy międzynarodowe lubinicjatywyz udziałemkilku krajów;

- wspieranie zintegrowanego społeczeństwa opartego na wiedzy oraz przyczynianie siędo zmniejszenia„przepaścicyfrowej”, atakże uzupełnienia braków w wiedzy i informacjach;

- poprawa poziomu wiedzy i innowacji poprzez naukę i technikę,jak również rozwój

sieci komunikacji elektronicznej oraz dostęp do nich w celu poprawy wzrostu

społeczno-ekonomicznego i zrównoważonegorozwojuw powiązaniu z międzynaro

dowym wymiarempolityki badawczej UE”21.

21 Art. 12 Inwestowanie w ludzi, Rozporządzenie (WE) nr 1905/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. ustanawiającego instrumentfinansowania współpracy na rzecz roz woju (Dz. U. UE L z dnia 27 grudnia 2006 r.).

Podsumowując analizę zakresu stosowania Instrumentu finansowania współpracy na rzecz rozwoju można stwierdzić, iż opróczoczywistych z punktu widzeniakierunku

pomocy działań takich, jak wspieranie demokracji, poszanowanie praw człowieka

iwolności, instrumentfinansujedziałania wzmacniające czynniki rozwoju współcze

śnie uważane za najistotniejsze. Instrument wspiera edukację, szkolnictwo wyższe,

społeczeństwo informacyjne, uczenie się przez całe życie oraz wszelkie postawy przedsiębiorcze, czy rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

Europejski Fundusz Rozwoju.

Kolejnym instrumentem pomocy zewnętrznej jest Europejski Fundusz Rozwoju.

Zakres pomocyjest określony napodstawie umowy z Kotonu w ramach szczegó

łowych programów krajowych oraz programów horyzontalnych.

Umowa opartnerstwie między członkamigrupy państw Afryki,Karaibów i Pacyfi kuz jednej strony a WspólnotąEuropejską i jej państwami członkowskimi z drugiej strony, podpisanaw Kotonie23 czerwca 2000roku definiuje cele współpracy i wskazu

je kierunek rozwoju.W artykule 1 Umowyczytamy: „Zgodnie zcelami stałego rozwo ju oraz stopniowego włączania krajów AKP w gospodarkę światową, partnerstwo

koncentruje się na celachograniczenia, a wreszcie wyeliminowania ubóstwa.Celeoraz

zobowiązania międzynarodowe Stron przyświecająwszystkim strategiomna rzecz

rozwoju i są realizowane za pomocą zintegrowanego podejścia, przy jednoczesnym

uwzględnieniu politycznych,gospodarczych, społecznych, kulturowych i środowisko

wych aspektówrozwoju.Partnerstwo dostarcza spójnychramwspierania strategii na

rzeczrozwoju, przyjmowanych przez każde państwoAKP. Element tychram stanowi stały wzrost gospodarczy, rozwój sektora prywatnego, zwiększanie zatrudnienia oraz poprawianie dostępudo zasobówprodukcyjnych. Wspierane jest poszanowanie praw

jednostkioraz zaspokajanie podstawowych potrzeb, wspieranierozwojuspołecznego orazwarunków równomiernegopodziałuowoców wzrostu. Wspierane i umacnianesą

procesyintegracji regionalnej ilokalnej, sprzyjające włączeniukrajów AKP wgospo

(13)

podejścia jesttworzenie możliwości rozwojowych uczestników rozwoju oraz uspraw nianieraminstytucjonalnych niezbędnych do spójności społecznej, funkcjonowania

społeczeństwa demokratycznego i gospodarki rynkowej, atakże doutworzenia aktyw negoi zorganizowanego społeczeństwa”22.

22 Art. 1 Cel partnerstwa, Umowa o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Kara ibów i Pacyfiku zjednej strony a Wspólnotą Europejską i jej Państwami Członkowskimi z drugiej stro ny, podpisana w Kotonu 23 czerwca 2000 roku (Dz. U. UE L z dnia 15 grudnia 2000 r.).

23 Art. 56 Zasady, Umowa o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pa cyfiku zjednej strony a Wspólnotą Europejską i jej Państwami Członkowskimi z drugiej strony, podpi sana w Kotonu 23 czerwca 2000 roku (Dz. U. UE L z dnia 15 grudnia 2000 r.).

24 Art. 43 Technologie informacji i komunikacji oraz społeczeństwo informacyjne, Umowa o part nerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku z jednej strony a Wspólnotą Eu ropejską i jej Państwami Członkowskimi z drugiej strony, podpisana w Kotonu 23 czerwca 2000 roku

(Dz. U. UE L z dnia 15 grudnia 2000 r.).

Współpraca finansowana rzeczrozwoju jest realizowanaw oparciuo cele rozwojo we, strategie i priorytety ustanowione przez państwa AKP i zgodnie z nimi, zarównona poziomie krajowym, jak i regionalnym. Pod uwagę należy wziąćgeograficzny,spo łecznyi kulturowycharakter tych państw,a także ichszczególny potencjał. Ponadto współpracama m.in. zazadanie wspierać własnośćlokalnąna wszystkich poziomach

procesu rozwoju,oraz gwarantować skuteczność, koordynację i spójność pomocy23. W ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju pomocą objęte są przede wszystkim

projekty i programy,wsparcie budżetowekierowanejest bezpośredniodo państw AKP, którychwaluty sąwymienialne i swobodnie przenaszalne, lub kierowanepośrednio z funduszyuzupełniających generowanych przezróżne instrumenty Wspólnoty.

Kierunek wsparcia to zasoby ludzkie i materialne niezbędne do skutecznegoadmi

nistrowania i nadzorowania projektów oraz programów.

Opróczstandardowego katalogu wsparciadla państw rozwijających się, przedmio temfinansowania w ramach instrumentu sątechnologieinformacyjne i komunikacyjne

oraz społeczeństwoinformacyjne.A więc również wramach EuropejskiegoFunduszu

Rozwoju wspieranesączynniki rozwoju, które sąrozpatrywane w artykule,a współcześnie

uznawane za najważniejsze czynniki rozwoju. Technologie informacyjne i komunika cyjne, uznano zajeden z warunków wstępnych pozwalającychnawłączaniekrajów

AKP w gospodarkęświatową. Jednocześnieuznanozataki czynnik budowanie i rozwój

społeczeństwa informacyjnego.

Umowa opartnerstwie zapewniaobywatelom krajów AKP łatwy dostępdo techno logii informacji ikomunikacji przez,między innymi, następująceśrodki:

- „rozwójoraz zachęcaniedokorzystania z dostępnych, odnawialnychzasobów ener getycznych;

- rozwój oraz rozbudowywanie niedrogichsieci bezprzewodowycho większymza

kresie;

- rozwójoraz zachęcanie dokorzystania z treścilokalnychdlapotrzeb technologii in formacyjnychikomunikacyjnych”24.

Umowa zawiera również zapis o współpracyw dziedzinie technologii informacji ikomunikacji orazspołeczeństwainformacyjnego.

(14)

Kształtpolityki rozwoju i stosunków zewnętrznychUnii Europejskiej ukazuje roz miar wyzwaniadla Zachodu w niwelowaniu ubóstwa i różnic rozwojowych poszcze gólnychrejonówświata.Przyjęty paradygmat czynników rozwoju determinuje kierunki interwencji, a tymsamym przedmiot finansowania(tj. poszczególneprogramy ipro

jekty).Idea przeskoków rozwojowych państw rozwijających się i wchodzeniedoświa towej gospodarki rynkowej przyświeca działaniom instytucji międzynarodowychtakich

jakBank Światowy, czy Międzynarodowy FunduszWalutowy. Unia Europejska zdaje

się przyjmować powyższąideę, chociażby poprzez przyjęcie Milenijnych Celów Roz

wój owych (maj ą zostać osiągnięte do2015 roku),jako wyznacznika pomocyzewnętrznej.

Pytaniem otwartym pozostaje, czytak szerokoi ambitnie zakrojone cele rozwojowe

mogąbyć skutecznieosiągnięte(nie pomijając zagadnienia efektywności),czy pozo

staną jedynie utopijnymi koncepcjamipaństw bogatych. Próbując choćby w jakimś

stopniu odpowiedzieć na to pytanie,należy wskazać, iż UniaEuropejska w działaniach pomocowych osiąga pewne wyniki, tzn. państwaotrzymujące pomoc realizująinwe stycje polepszające standardy życia mieszkańców. Natomiast, zauważalny progres

w poziomie rozwoju może wystąpić w znacznie dłużej perspektywie czasowej niż

zakładany 2015 rok.

Bibliografia

Rozporządzenie Rady (EEC) [EWG] Nr 2052/88 z 24 czerwca 1988 roku na temat zadań Funduszy Strukturalnych, ich efektywności i koordynacji działań pomiędzy nimi oraz z operacjami Eu ropejskiego Banku Inwestycyjnego i innymi istniejącymi instrumentami finansowymi. Rozporządzenie Rady (EWG) NR 3906/89 z dnia 18 grudnia 1989 r. w sprawie pomocy gospodarczej

dla niektórych państw Europy Środkowej i Wschodniej (Dz. U. UELzdnia23 grudnia 1989 r.). Council Regulation (E.E.C.) No 2081/93 of 20 July 1993 amending Regulation (E.E.C.) No 2052/88

on the tasks of the Structural Funds and their effectiveness and on coordination of their activi ties between themselves and with the operations of the European Investment Bank and the ot her existing financial instruments (OJ L 193, 31.7.1993).

Rozporządzenie Komisji (WE) NR 2760/98 z dnia 18 grudnia 1998 r. dotyczące wykonania programu współpracy transgranicznej w ramach programu Phare (Dz. U. UE L z dnia 19 grudnia 1998 r.). Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiające przepisy ogólne

w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. U. UE L z dnia 26 czerwca 1999 r.).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999 r. w sprawie wsparcia rozwoju wsi przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF), nowelizujące i uchylające niektóre Rozporządzenia (Dz. U. UE L z dnia 26 czerwca 1999 r.).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1263/99 z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie Instrumentu Finansowe go Orientacji Rybołówstwa (Dz. U. UE L z dnia 26 czerwca 1999 r.).

Rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999 r. w spra wie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz.U. UELzdnia 13 sierpnia 1999 r.). Rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999 r. w spra

wie Europejskiego Funduszu Społecznego (Dz. U. UE L z dnia 13 sierpnia 1999 r.). Umowa o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku z jednej strony

a Wspólnotą Europejską i jej Państwami Członkowskimi z drugiej strony, podpisana w Koto- nu 23 czerwca 2000 roku. (Dz. U. UE L z dnia 15 grudnia 2000 r.).

(15)

Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, w: Dokumenty Europejskie, w opracowaniu A. Przy

boro wskiej-Klimczak, E. Skrzydło-Tefelskiej, Lublin 2004.

Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich zebranych w ramach Rady, Parlamentu Europejskiego i Komisji w sprawie polityki rozwojowej Unii Europejskiej: Konsensus Europejski w Sprawie Rozwoju (Dz. U. UE C z dnia 24 lutego 2006 r.). Rozporządzenie Rady (WE) nr 1085/2006 z dnia 17 lipca 2006 r. ustanawiające Instrument Pomocy

Przedakcesyjnej (IPA) (Dz. U. UE L z dnia 31 lipca 2006 r.)

Rozporządzenie (WE) nr 1638/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 2006 r. określające przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (Dz. U. UE L z dnia 9 listopada 2006 r.).

Rozporządzenie (WE) nr 1905/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. usta nawiającego instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju (Dz. U. UE L z dnia 27 grudnia 2006 r.).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1934/2006 z dnia 21 grudnia 2006 r. ustanawiające instrument finan sowania współpracy z państwami i terytoriami uprzemysłowionymi oraz innymi państwami i terytoriami o wysokim dochodzie (Dz. U. UE L z dnia 30 grudnia 2006 r.).