Wojciech Polak
Dwa raporty Służby Bezpieczeństwa
z jesieni 1989 r. na temat organizacji
niezależnych w Toruniu i
województwie toruńskim
Rocznik Toruński 34, 269-289
R O C Z N I K T O R U Ń S K I T O M 34 R O K 2007
D w a raporty Służby Bezpieczeństw a z jesieni
1989 r. na temat organizacji niezależnych
w Toruniu i w ojew ództw ie toruńskim
W o jc ie c h P o la k I n s ty tu t P o lito lo g ii U M K T o ru ń
Po obradach „okrągłego stołu” i w yborach z 4 V I 1989 r. przem ia ny w Polsce zachodziły w sposób stopniow y. Do kw ietnia 1990 r. ist niała nadal Służba Bezpieczeństw a (SB). N a jej czele stał do końca października 1989 r. gen. Henryk D ankowski, a później płk Jerzy K ar pacz. Zw ierzchnikiem SB w tym czasie był nadal ów czesny m inister spraw w ew nętrznych gen. Czesław Kiszczak. Sw oje stanowisko K isz czak zachow ał także po sform ow aniu rządu Tadeusza M azow ieckiego we wrześniu 1989 r.
Jeszcze w iosną 1989 r. SB rozpoczęła działania zm ierzające do przystosow ania się do nowej rzeczywistości. Przede wszystkim podję to ju ż od lata 1989 r. m asow ą akcję palenia i m ielenia archiw aliów . T rw ała ona do końca 1990 r. A kcja m iała na celu m. in. zniszczenie dow odów działań przestępczych. W Toruniu od 1983 r. działała, w ra mach SB, grupa operacyjno-śledcza, która miała na celu zw alczanie podziem ia. Była ona odpow iedzialna za zbrodnicze akcje tzw. porw ań toruńskich w 1984 r. Dwaj członkow ie grupy: Henryk M isz i M arek Kuczkowski, z polecenia szefa toruńskiej SB Zygmunta G rochow skie go, brali udział w kom isji niszczącej akta w 1989 r. W śród owych akt były także te, które miały bezpośredni zw iązek ze spraw ą p orw ań1.
1 [A. H ojło], „U zasadnienie wyroku w sprawie porwań toruńskich” , sygn. sprawy: II K 62/91, m aszynopis w posiadaniu autora, s. 135.
Równocześnie kierow nictw o SB rozpoczęło przystosow yw anie pracy resortu do nowych warunków, oceniając, że może to dać mu szansę na przetrwanie. Zakładano bowiem, że kompromis zawarty przy okrągłym stole może być trwały. Starano się więc tak przeprofi low ać działalność SB, aby zbliżyć j ą chociaż trochę do działalności służb specjalnych w dem okratycznych państwach. D nia 26 V II 1989 r. w W ojew ódzkim Urzędzie Spraw W ew nętrznych (W U SW ) w Toruniu odbyła się narada pracowników W ydziału Śledczego SB, na której przem ów ienie w ygłosił szef tego W ydziału podpułkow nik Eugeniusz Gawroński. W arto przytoczyć obszerny fragm ent jego przem ówienia:
„Na dzisiejszej naradzie mamy dokonać oceny naszego W ydziału za I półrocze 1989 r. i wypracować kierunki działania do końca br. Jakie to było półrocze i ja k kształtow ała się praca służb Służby B ez pieczeństw a i M ilicji Obywatelskiej przedstaw ił na naradzie kierow ni czego aktywu W U SW , w dniu 14 lipca 1989 r., Szef W U SW płk dr Stanisław Łukasiak. W ocenie dotyczącej w ykonania zadań służbo wych w I półroczu 1989 r. Szef W U SW stwierdził, że na w ykonaw stwo [!] zadań m iała wpływ sytuacja społeczno-polityczna istniejąca w w ojew ództw ie i kraju, która była determ inow ana przez:
- now e ustawodaw stw o gospodarcze (m. in. ustaw ę o działalności gospodarczej) i politykę rządu zm ierzającego do urynkow ienia gospo darki;
- ustalenia okrągłego stołu, a za tym idące zmiany w ustawie o związ kach zaw odowych, które przybrały kształt ustawy z dnia 7 kw ietnia 1989 r. o zm ianie ustawy o zw iązkach zawodowych, a w konsekw encji relegalizacja „Solidarności” i uchw alenie ustawy Praw o o stow arzy szeniach, um ożliw iającej bez przeszkód praw o zrzeszania się;
- kam panię wyborczą, wybory, realia pow yborcze i ukształtow a nie się opozycji parlam entarnej;
- braki surowcowe i nadm ierne zużycie parku maszynowego do prow adzające do zakłóceń produkcyjnych;
- strajki zw iązane z żądaniam i płacowymi i socjalnym i;
- uaktyw nienie się Niezależnego Zrzeszenia Studentów, K onfede racji Polski N iepodległej i innych organizacji nielegalnych;
- uchw alenie, w konsekw encji ustaleń „okrągłego stołu", ustawy z dnia 29 m aja 1989 r. o przebaczeniu i puszczeniu w niepam ięć nie których przestępstw i wykroczeń oraz ustawy z dnia 29 maja 1989 r. o zm ianie niektórych przepisów praw a karnego, praw a o w ykrocze niach.
G eneralnie Szef W U SW uznał, iż w skom plikowanej i trudnej sy tuacji społeczno-politycznej podległe mu służby wykonały pow ierzone im zadania. [...]
W naszym kraju zachodzą głębokie przem iany. Przem iany te obej m ują gospodarkę, ja k i szeroko pojętą dem okratyzację kraju, kształtu ją c e now ą form ę i treść układu stosunków między obyw atelem a w ła dzą. N a gruncie tych przem ian zasadnym w ydaje się sform ułow anie tezy, że głównym zadaniem SB będzie rozpoznanie zam ierzeń różnych struktur i działanie z ukrycia. Rola ścigania czynów z m otywów poli tycznych straci na w ażności. Potw ierdzeniem tego je s t zm iana przepi sów praw a karnego z 29 m aja 1989 r., a także w perspektyw ie projekt now elizacji całego praw a karnego, w coraz w iększym stopniu kładą cego nacisk na gw arancje procesow e. W zw iązku z tym musim y w na szych działaniach podkreślić zasadę zapew nienia pełnej praw orządno ści podejm ow anych przedsięw zięć, mając na względzie, że w coraz trudniejszej, bardziej złożonej i skom plikowanej sytuacji społeczno- politycznej, znajdą się ludzie podw ażający dorobek resortu, a naw et uciekający się do bezpodstaw nych pom ów ień (w ystąpienie posła T a deusza K ow alczyka oskarżającego resort M SW o praw ie sto zabójstw politycznych).
To, że działać będziem y w skom plikowanej sytuacji społeczno-po litycznej, nie uzasadnia bierności. W prost przeciw nie pow inno m obili zować nas do zapew nienia podstaw ow ego zadania, jakim je s t zapew nienie bezpieczeństw a państw a i porządku publicznego. Zadanie to będziem y realizow ać konsekw entnie, w spólnie z innym i wydziałami SB W U SW , uw zględniając przepisy prawa.
Jak ju ż w spom niałem , w naszym kraju zachodzą głębokie przem ia ny, które obejm ują gospodarkę. N ow a filozofia tych reform , a także now e regulacje praw ne uzasadniają konieczność m odyfikacji proble matyki ujaw niania i ścigania przestępstw gospodarczych. Pojaw iają
się nowe formy przestępczości, aby na nie reagow ać niezbędne je s t na co dzień studiow anie coraz to nowych uregulowań praw nych.[,..]”2.
Nowa taktyka Służby Bezpieczeństwa przejawiała się m. in. w przed sięwzięciach podejmowanych wobec działających i nowo powstających ugrupowań niezależnych. Dotąd stosowano wobec nich szykany w spo sób automatyczny. Teraz zakładano, że należy zbadać, które ugrupowa nia m ogą stanowić zagrożenie dla „porządku prawnego, praw i wolności obywateli” . Zadania te miał realizować Departam ent Ochrony Konstytu cyjnego Porządku Państwa w M SW i utworzone w W ojewódzkich Urzę dach Spraw W ewnętrznych W ydziały Ochrony Konstytucyjnego Po rządku Państwa. Ciała te powstały na mocy Zarządzenia M inistra Spraw W ewnętrznych nr 075/ z dnia 24 VIII 1989 r. oraz Zarządzenia O rgani zacyjnego D yrektora Biura O rganizacyjno-Praw nego M SW nr 0460 z dnia 13 XI 1989 r. i funkcjonowały od dnia 1 XI 1989 r.3
D nia 8 X I 1989 r. zastępca szefa SB gen. Czesław W iejak rozesłał do szefów SB we w szystkich w ojew ództw ach szyfrogram następującej treści:
„U przejm ie proszę o przysłanie na moje ręce do dnia 17 listopada br. inform acji o organizacjach i grupach o charakterze politycznym działających na w aszym terenie poza układem parlam entarnym (O by w atelskim K lubem Parlam entarnym 4). W inform acji proszę przekazać następujące dane:
- nazw a (organizacji, grupy, partii politycznej),
- główne założenia program ow e i stosunek do istniejącego w Pol sce systemu polityczno-praw nego,
- liczebność i baza członkow ska (z kogo się rekrutuje),
- liderzy i bliższe o nich dane (osobowe, krótkie charakterystyki polityczne, adresy zam ieszkania i num ery telefonów ),
2 Instytut Pam ięci Narodow ej, D elegatura w Bydgoszczy, teczka „Analizy 1989 rok”, sygn.: IPN BY 076/36.
3 Zob. http://www.abcnet.com.pl/artykul.php?art_id=2410&dz_id=8&token= - witry nę internetow ą pt. „ABC - N ET Fundacja „O rientacja” .
4 Po wyborach „okrąglostotow ych” w czerwcu 1989 r. Obywatelski Klub Parla m entarny (O K P) zrzeszał postów i senatorów związanych z „Solidarnością”.
- ocena perspektyw rozw ojowych każdej z grup i ocena zagroże nia dla bezpieczeństw a i porządku publicznego w ynikająca z ich dzia łalności.
W inform acji proszę nie uw zględniać organizacji działających le galnie w oparciu o prawo o stow arzyszeniach”5.
O publikow any poniżej dokum ent nr 1 stanowi odpow iedź W oje w ódzkiego Urzędu Spraw W ew nętrznych w Toruniu na ów szyfro gram. O dpow iedź tę skierow ano do kierow nictw a SB w M SW i do D epartam entu Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państw a w M SW .
Nieco później podobne zapytanie rozesłał W ojewódzki Urząd Spraw W ewnętrznych w Toruniu po Rejonowych Urzędach Spraw W ew nętrz nych. N ie dotyczyło ono jednak wszystkich ugrupowań „działających poza systemem parlamentarnym”, ale tylko tych, które stanow ią lub m ogą stanowić zagrożenie. Opublikowany poniżej dokument nr 2 jest odpowiedzią Rejonowego Urzędu Spraw W ewnętrznych w Toruniu na to zapytanie.
D odajm y na koniec, że zmiana taktyki nie uchroniła Służby B ez pieczeństw a przed likwidacją, która nastąpiła w kw ietniu 1990 r.
W opublikow anych poniżej dokum entach pom inąłem adresy w y mienianych postaci. W przypisach dokonałem uzupełnienia informacji biograficznych, o ile było to możliwe.
D ok u m en t 1
A rchiw um D elegatury Bydgoskiej Instytutu Pam ięci Narodowej, tecz ka pt. „ Inform acje do kierownictw a SB MSW, D epartam entu Ochrony K onstytucyjnego Porządku Państw a", sygn.: IP N B Y 076/80. M aszy nopis na 10 num erow anych stronach, czytelny. N a pierw szej stronie, w lewym górnym rogu podłużna pieczątka z godłem państw ow ym i na pisem: „ Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Toruniu. L dz. A K - -1 -0 0 4 5 4 /8 9 ”. Stan zachow ania bardzo dobry.
Toruń, dnia 1 9 8 9 -1 1 -1 6 Tajne, specjalnego znaczenia
egz. nr 2 Zastępca Szefa Służby Bezpieczeństw a
M SW w W arszaw ie
gen. brygady Czesław W iejak Stosow nie do polecenia zaw artego w szyfrogram ie 1. dz. S v d-015/ /89 z dnia 8 bm. poniżej uprzejm ie przedkładam inform ację o organi zacjach i grupach o charakterze politycznym działających na terenie w ojew ództw a toruńskiego.
Konfederacja Polski Niepodległej6
- Głów nym celem KPN pozostaje doprow adzenie do utw orzenia III Rzeczypospolitej, obalenie ustroju w drodze ryw alizacji politycznej przy uwzględnieniu także rozw iązań siłowych.
- Liczbę członków KPN szacuje się na około 6 5 -7 0 osób, w tym grupa toruńska wywodząca się głównie ze środowiska akademickiego i ro botniczego liczy około 40 osób; grupa z Grudziądza, rekrutująca się ze środowiska robotniczego skupia około 40 osób, i grupa z Chełm na li cząca około 10-15 osób, m. in. ze służby zdrowia.
- Główni liderzy to:
M ariola D anuta W egner, c. Jerzego, ur. 6 IV 1954 r., G dańsk, na uczycielka Szkoły Podstawow ej nr 25 w Toruniu, [...], była przew od nicząca K om itetu Akcji Bieżącej Obszaru III - obecnie urlopow ana7,
M arek Reszka, s. Józefa i Janiny, ur. 2 HI 1966 r., O lsztyn [...], student V roku filologii polskiej UM K, szef okręgu toruńskiego, w y wodzi się ze struktur NZS-u,
6 N a tem at Konfederacji Polski N iepodległej w w ojew ództw ie toruńskim zob.: W. Polak, Czas ludzi niepokornych. N iezależny Sam orządny Zw iązek Zaw odow y „So
lid a rn o ść” i inne ugrupowania niezależne w Toruniu i Regionie Toruńskim (13 XII 1 9 8 1 -4 V I 1989), Toruń 2003, s. 5 0 4 -5 1 7 .
Andrzej Kurkierewicz, s. Bronisław a, ur. 17 1 1952 r., Sztum [...], zatrudniony U rząd Telekom unikacyjny G rudziądz (tel. 26166), aktyw ny działacz nielegalnych struktur, zaufana osoba Leszka M oczulskie go8, szef grupy KPN w Grudziądzu9,
Elżbieta M ichalak, c. Stefana, ur. 2 I 1958, Chełm no, zatrudniona Zakład O pieki Zdrow otnej jako rejestratorka, przew odnicząca KPN w okręgu Chełm no, aktyw na działaczka N SZZ „Solidarność”, anim a torka D uszpasterstw a Ludzi Pracy10.
- K onfederacja Polski Niepodległej na terenie w ojew ództw a uak tyw nia sw oją działalność głów nie podczas różnego rodzaju rocznic i uroczystości, wykorzystując je do propagow ania swych haseł. Po niew aż obecnie stanowi siłę przyciągającą opcje praw icow o-nacjona- listyczne może stać się ośrodkiem zbierania się osób o poglądach eks- trem alno-praw icow ych. Na bazie krytyki zarów no PZPR, ja k i rządu T adeusza M azow ieckiego" może zdobyw ać szersze poparcie poprzez pow iększanie swej liczebności głów nie w środowisku m łodzieży szkół średnich i m łodzieży akadem ickiej. Przew idujem y, że działalność K PN na terenie w ojew ództw a toruńskiego przybierać będzie coraz to now e formy. M oże to stw arzać zagrożenie dla bezpieczeństw a i po rządku publicznego.
Polskie Stronnictwo L u dow e'
W w ojew ództw ie rów nolegle działa kilka organizacji i grup inicja tywnych różnych odłam ów PSL:
8 Leszek Moczulski (ur. 1930) - właściwie: Robert Leszek Moczulski - polityk, histo ryk, politolog. W spółzałożyciel Ruchu O brony Praw C złow ieka i O byw atela w 1977 r. W 1979 r. pow ołał partię polityczną - Konfederację Polski Niepodległej i stanął na jej czele. W ielokrotnie w ięziony z przyczyn politycznych. W latach 1991-1997 poseł na Sejm RP, zob.: A. Dudek, Leszek M oczulski, [w:] O pozycja w PRL, Słow nik b iogra
fic z n y 1 9 5 6 -1 9 8 9 , t. 1, pod red. J. Skórzyńskiego, P. Sow ińskiego i M. Strasz, W ar
szaw a 2000, s. 2 4 3 -2 4 5 .
9 Andrzej K urkierew icz był także aktywnym działaczem „Solidarności” w G ru dziądzu, zob.: W. Polak, Czas ludzi niepokornych, wg indeksu.
10 Elżbieta M ichalak w latach 1991-1993 była posłanką na Sejm RP z ramienia KPN. 11 Tadeusz M azowiecki (ur. 1927) - publicysta, katolicki działacz społeczny, polityk, zw iązany z U nią D em okratyczną, później z U nią W olności. Pierw szy prem ier 111 Rzeczypospolitej w latach 1989-1991.
- najlepiej zorganizowana grupa w miejscowości Lisew o, stanow iąca kontynuację b. Polskiej Partii Chłopskiej, obecnie podporządkow ana PSL-owskiej orientacji kierowanej przez Henryka B ąka12 - liczy około 30 osób spośród rolników indyw idualnych13,
- w rejonie G rudziądza, zorganizowana z inspiracji posła na Sejm O bywatelskiego K lubu Parlam entarnego W itolda K ulerskiego14, struk tura podległa tzw. „grupie w ilanow skiej” licząca około 30 osób spo śród rolników indyw idualnych15,
- w rejonie Zbiczna, z inicjatywy posła Zjednoczonego Stronnictw a Ludowego J. B. Choszczow skiego pow stał Tym czasowy K om itet O r ganizacyjny PSL „Solidarność” 16.
- Lideram i PSL na terenie w ojew ództw a są:
Bolesław Nowak, s. Stanisława, ur. 6 II 1927 r., zam. Lisewo, tel. 36, rolnik indywidualny, były aktywista PZPR, w 1981 r. oddał legitymację partyjną.
K azim ierz Szopa, s. Jana, ur. 31 VII 1938 r., Turzno, zam. Turzno, gmina Łysom ice, rolnik indywidualny.
Jó zef D ąbrowski, s. Romana, ur. 17 VII 1957 r., Pokrzydow o, zam. Pokrzydowo, gm. Zbiczno, rolnik indywidualny.
12 Henryk Bąk (1930-1998) - działacz niezależnego m chu chłopskiego w latach siedemdziesiątych. W latach 1980-1981 działacz NSZZ Rolników „Solidarności W iej skiej" i NSZZ „Solidarność” . Od marca 1988 r. przystąpił do reaktywowania Polskiego Stronnictwa Ludowego, zob.: A. W. Kaczorowski, H enryk Bąk, [w:] Opozycja w P R L
Słownik biograficzny 1 9 5 6 -1 9 8 9 , t. 1, s. 3 1 -3 3 .
13 PSL kierow ane przez H enryka Bąka określano jak o „m ikołajczykow skie” . P ol ska Partia C hłopska pow stała w w ojew ództw ie toruńskim w marcu 1988 r. Na jej czele stał Bolesław Nowak, zob.: W. Polak, Czas ludzi niepokornych, s. 5 1 7 -5 1 8 .
14 W iktor Kulerski - właściwie: Witysław W iktor Dys-Kulerski (ur. 1935) - współ pracownik Kom itetu O brony R obotników , działacz „Solidarności" m azowieckiej. Dnia 8 V 1982 r. utworzył wraz ze Zbigniew em B ujakiem , Zbigniew em Janasem i Zbignie wem Rom aszewskim podziem ną R egionalną K om isją W ykonaw czą N SZ Z „Solidar ność” M azowsze. W latach 1986-1987 członek Tym czasowej Komisji K oordynacyjnej NSZZ „Solidarność” . W iceminister w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, zob. M. Majle,
W iktor K ulerski, [w :].O pozycja w PRL, t. l , s . 194-195.
15 PSL „wilanowskie” założyli w sierpniu 1989 r. w W ilanowie działacze Polskiego Stronnictwa Ludowego z lat 1945-1949 i „Solidarności” Rolników Indywidualnych.
16 Partia tw orzona od września 1989 r. na bazie „Solidarności” Rolników Indywi dualnych, przekształcona potem w Stronnictw o Ludow o-Chrześcijańskie. Jej liderem był Jó zef Ślisz.
Polskie Stronnictw o Ludowe w w ojew ództw ie nie wykazuje po w ażniejszych tendencji rozw ojow ych, jeg o dalsze losy uzależnione są od ogólnopolskich rozstrzygnięć w ruchu ludowym. M ożna przew idy wać, że w przypadku fuzji przekształcającej ZSL w PSL część obec nych aktyw istów Polskiego Stronnictw a Ludow ego z w ojew ództw a pozostanie poza tą organizacją. Jak dotąd PSL nie stw arza zagrożenia dla porządku publicznego.
Ruch „W olność i Pokój”17
- M a charakter ruchu pacyfistycznego, który w swoim program ie zakłada poparcie dla uchylających się od służby w ojskowej oraz dzia łalność pod hasłami ekologicznymi.
- Liczebność organizacji na terenie w ojew ództw a ocenia się na około 3 0 -4 0 osób aktywu i bliżej nieokreśloną liczbę sympatyków.
- Bazę członkow ską stanow ią środow iska robotnicze, studenckie, m łodzież szkół średnich (głównie m łodzież męska).
- Liderami grupy są:
Piotr Niedlich, s. Ryszarda, ur. 14 X 1967 r. [...], zatr. T oruńskie Zakłady G raficzne jak o m aszynista typograficzny18.
Maciej Romaniuk, s. Zdzisławą, ur. 28 X I 1962 r. [...], student U M K 19. Ruch zdobył stosunkow o duże poparcie w środow iskach m łodzie żowych. W spółdziała z K PN-em i NZS-em. D ziałacze W iP w ykonują także funkcje usługow e w stosunku do Regionalnej K om isji K oordy
17 W Ruchu „W olność i Pokój" w Toruniu aktywnie działali także: Artur W iśniewski, Piotr Biegaiski, Paweł Gużyński, Marek Bemaciak, Elżbieta Gryczyk (Bemaciak), Elż bieta Wierszyło, M irosław Nowakowski. Z Ruchem współpracował ściśle Jacek Kai as, zob. szerzej: W. Polak, Czas ludzi niepokornych, s. 518-5 2 3 ; tenże, Niezależne działania
młodzieży szkolnej województwa toruńskiego w okresie stanu wojennego i w latach następ nych (13 XII 1981—4 VI 1989), [w:] Niezależny ruch młodzieżowy w Polsce p o drugiej wojnie światowej. Zbiór studiów, pod red. R. Sudzińskiego, Toruń 2005, s. 101-128.
18 Piotr Niedlich je st obecnie prywatnym przedsiębiorcą w Toruniu.
19 N a tem at działalności Piotra N iedlicha w Ruchu „W olność i Pokój” oraz M acie ja Rom aniuka w R uchu „W olność i Pokój" i N iezależnym Zrzeszeniu Studentów zob. W. Polak, N ajtrudniejsze egzaminy. N iezależne Zrzeszenie Studentów U niwersytetu
M ikołaja K opernika na tłe w ydarzeń iv kraju i regionie (1 9 8 0 -1 9 8 2 ), Toruń 2001,
nacyjnej „Solidarność” w Torunia. Prognozuje się, że W iP koncen trować się będzie na działaniach typu akcyjnego, nie można wykluczyć naruszania przez niego porządku praw nego i podw ażania interesów bezpieczeństw a np. w związku z jed n o stk ą w ojsk radzieckich stacjonu ją c ą w Toruniu. Organem prasowym W iP je st „Im puls” .
20
Polska Partia Socjalistyczna (grupa Lipskiego)
- Główne założenia to niepodległość i demokracja wzorowana na pań stwach zachodnioeuropejskich, stoi na bazie nauki Kościoła katolickiego. - W województwie toruńskim liczbę członków szacuje się na około 25 osób, w tym około 10 w Toruniu i 15 w Grudziądzu, rekrutujących się z różnych środowisk (od robotniczego do pracowników naukowych). - Liderami w Toruniu są:
M arek Kęskraw iec, s. Janusza, ur. 28 IV 1967 r. w T oruniu, student U M K w Toruniu [...]21.
K rzysztof K ulesza, s. Ryszarda [...], praw nik, dyrektor B iura O by w atelskiego Klubu Parlam entarnego w Toruniu22.
W Grudziądzu Witold Kraśniewski, s. Maksymiliana, ur. 21 I 1935 r. [...], rencista - m gr ekonom ii, [...]23.
- D ziałalność kół PPS sprow adza się w w ojew ództw ie do dwóch ośrodków - Torunia i G rudziądza, próby utw orzenia obserw ujem y rów nież w G olubiu-Dobrzyniu. W ostatnich miesiącach PPS nie w y kazuje żadnej aktywności (poza kolportażem prasy centralnej), ocze kując na wytyczne z centrali co do dalszej działalności'. D ziałacze PPS w iążą się z innymi strukturami, zw łaszcza z „Solidarnością” i ruchem sam orządowym. PPS, ja k dotąd, nie stw arza zagrożenia dla porządku i bezpieczeństw a. Organ prasowy - „Brzask” .
20 Jan Józef Lipski (1 9 2 6 -1 9 9 1 ), działacz Kom itetu O brony Robotników i „Soli darności” . W 1987 r. reaktywował w Polsce P olską Partię Socjalistyczną. O założeniu PPS w Toruniu zob.: W. Polak, C zas lu d zi niepokornych, s. 530.
21 M arek Kęskrawiec - obecnie dziennikarz tygodnika „N ew sw eek” .
22 Krzysztof Kulesza - w 1989 r. członek Okręgowej Komisji Wyborczej w Toruniu (podczas tzw. wyborów okrąglostołowych) z ramienia toruńskiego Komitetu Obywatelskie go. W latach dziewięćdziesiątych wysoki urzędnik Centralnego Zarządu Służby Więziennej.
23 W itold K raśniew ski był także działaczem N SZZ „Solidarność” w G rudziądzu, zob. W. Polak, Czas ludzi niepokornych, wg indeksu.
Niezależna Unia M łodzieży Szkolnej24
Niezależną Unię M łodzieży Szkolnej powołała w Toruniu 7-osobowa grupa uczniów, przedstaw icieli szkół średnich. Zadaniem NUM S jest udzielanie pomocy organizacyjno-prawnej tw orzącym się ugrupow a niom m łodzieży szkolnej. W dalszej kolejności planow ane je st organi zow anie prelekcji i spotkań, tw orzenie klubów dyskusyjnych, w spie ranie sam orządów uczniowskich.
G rupa toruńska liczy około 5 0 -6 0 członków. Punkt inform acyjny znajduje się pod adresem: M aria Kurowska, c. Antoniego, ur. 10 VII 1972, W łocław ek
Ukazało się wydawnictwo pt. „Pochop”25.
W związku z obserw ow aną w środowisku młodzieży szkolnej ten d encją do tw orzenia organizacji sam orządow ych należy oczekiw ać ilościowego rozbudow ania struktury. N ie stanowi ona - ja k dotąd - realnego zagrożenia dla ładu i porządku publicznego. Do chw ili obec nej brak je s t przejaw ów merytorycznej działalności.
Związek Harcerstwa R zeczypospolitej26
Jest organizacją ideow o-w ychowawczą o charakterze federacyjnym, w ychow ującą w oparciu o zasady etyki chrześcijańskiej, poprzez dzia łalność metodami „skautingu” . W założeniach naw iązuje do harcer stw a okresu międzywojennego. Jako bazę lokalow ą w ykorzystuje po mieszczenia kościelne i organizacji chrześcijańskich.
24 N a tem at Niezależnej Unii M łodzieży Szkolnej zob.: W. Polak, Czas ludzi n ie
pokornych, s. 531.
25 Pism o „Pochop”, w ydawane od jesieni 1989 r. i m ające charakter m iędzyszkol ny, nie byto form alnie zw iązane z N iezależną U n ią M łodzieży Szkolnej. Jednak jeg o niektórzy redaktorzy (np. M arcin O rłow ski) aktyw nie działali w Unii. O rganem Unii było pism o „D roga” , ukazały się jeg o cztery num ery, zob.: W. Polak, Czas ludzi n ie
p okornych, s. 531.
26 Na temat niezależnego harcerstw a w T oruniu w latach osiem dziesiątych zob.: W. Polak, Czas ludzi niepokornych, s. 4 4 5 -4 5 0 ; tenże, Niezależne działania m łodzieży
- ZHR na terenie Torunia liczy około 120 członków zgrupow anych w trzech drużynach, w ywodzą się oni w głównej mierze ze sklerykali- zowanych rodzin ze środowiska akadem ickiego i szkół średnich. - Liderzy:
Elżbieta Gryczyk, c. Aleksego, ur. 2 VII 1965 r., T oruń [...], do 1986 r. członek ZHP, obecnie członek N aczelnictw a ZHR i Komitetu Organizacyjnego ZHR, aktyw istka ruchu oazowego27.
Jacek Podolski, s. Bogumiła, ur. 2 II 1961 [...], były kom endant Pomorskiej K apituły H arcerstw a O rlego28.
ZHR wydaje różnego rodzaju ulotki informacyjne.
- W związku z szerokim propagow aniem idei ZHR na terenie toruń skich szkół należy oczekiwać stałego wzrostu liczebności tej organiza cji. ZHR w ykorzystany może być, poza działaniam i statutow ym i, do akcji propagandow ych (plakatow anie, kolportaż ulotek).
W chw ili obecnej struktura nie stanowi zagrożenia dla porządku i bezpieczeństw a państwa.
Stowarzyszenie Katolickiej M łodzieży „Arka”
Głównym zadaniem zw iązku je s t szerzenie katolickich ideałów w środowisku m łodzieży akadem ickiej. W perspektyw ie członkow ie „A rki” mieliby zasilić szeregi D uszpasterstw a Akademickiego. G rupa liczy około 3 0 -4 0 osób ze środow iska m łodzieży U M K, liderzy to:
Janusz Małecki - student Wydziału Humanistycznego, zam. Kruszyn, gmina Sicienko, czasowo Toruń, G agarina 33, Dom Studencki nr 1129.
K atarzyna G burczyk - studentka W ydziału H um anistycznego U M K [...].
27 Elżbieta G ryczyk (Bernaciak) je s t obecnie nauczycielką w Toruniu.
28 W łaściwie: Pom orska Kapituła H arcerza O rlego (PKH O ). D ziałała w ramach Kręgu Instruktorów H arcerskich im. A ndrzeja M ałkow skiego, kultyw ującego trady cyjne wartości harcerskie. O bejm ow ała w ojew ództw a toruńskie, bydgoskie i olsztyń skie. Kapituła była zespołem 3 lub 4 osób (instruktorów harcerskich), który przepro wadzał próby na wyższe stopnie harcerskie. Jacek Podolski je st obecnie prezesem zarządu Fundacji „Edukacja dla D em okracji” .
29 Janusz Małecki był także aktywnym działaczem N iezależnego Zrzeszenia Stu dentów , odrodzonego na UM K na przełom ie lat 1987-1988, zob.: W. Polak, Czas
Ruch ten wobec silnej konkurencji innych organizacji studenckich, a także wobec faktu ograniczenia swej bazy do osób silnie sklerykali- zowanych nie ma perspektyw w yraźnego zw iększenia swej liczebności i tym samy środowiskowego oddziaływania. G rupa nie stanowi zagro żenia dla porządku, bezpieczeństw a publicznego.
M iędzym iastówka Anarchistyczna
Jest nieform alnym pow iązaniem młodzieży anarchistycznej w yw o dzącej się głów nie z Ruchu Społeczeństw a A lternatyw nego30. Ruch na naszym terenie nie posiada struktur organizacyjnych. D o liderów MA zaliczyć można:
M acieja W ita Rucińskiego, s. Antoniego, ur. 21 X 1964 [...], stu denta V roku W ydziału Praw a U M K 31.
D ariusza Sikorskiego, s. W aldem ara, ur. 16 II 1967 r. [...], studenta II roku matematyki U M K, był uczestnikiem kongresu Partii R adykal nych w B udapeszcie w kw ietniu 1989 r.
O gólną liczbę anarchistów na terenie w ojew ództw a toruńskiego ocenia się na kilkanaście osób. A ktyw ność ich w idoczna je s t okreso wo w innych ośrodkach - W ybrzeże, Śląsk - i sprow adza się do oka zjonalnych spotkań podczas ogólnokrajow ych zjazdów . N a terenie Torunia zewnętrznym przejaw em działalności anarchistów są sym bole ruchu um ieszczane na blokach mieszkalnych. Bazę członkow ską ruchu stanow ią uczniow ie szkół ponadpodstaw ow ych oraz studenci pierw szych lat UM K. W przypadku rozw oju liczebnego M A zagrożenia dla porządku i bezpieczeństw a są praw dopodobne.
30 Ruch Społeczeństw a A lternatyw nego - organizacja anarchistyczna, która po w stała w G dańsku w 1983 r. z inicjatywy K rzysztofa Skiby, W ojciecha Jankow skiego i Cezarego W ałuszki. W następnych latach rozszerzył działalność także na inne miasta. N astaw iony antykom unistycznie, przeprow adzał liczne m anifestacje uliczne i akcje protestacyjne, m. in. przeciw budow ie elektrowni jądrow ej w Żarnow cu. Prowadził działalność także po 1989 r., gdyż je g o członkow ie twierdzili, że panujący system nie ma nic w spólnego z ideami pierwszej „Solidarności".
Stronnictwo Narodowe
W swoim programie proponuje m. in. znaczną prywatyzację sektora państwowego, obronę tożsamości kultury polskiej, przełamanie monopo lu politycznego lewicy, „Polskę rządzoną przez Polaków”. Komórka toruńska liczy około 30 członków wywodzących się głównie ze środo wisk zakładów pracy.
Prezesem SN jest M arek Mądzielowski, s. Henryka, ur. 14 I 1960 r., zam. T oruń [...], zatrudniony jak o aparatowy w Toruńskich Zakładach Okrętowych „Tow im or” w Toruniu, członek Tym czasowego Zarządu Głównego Stronnictw a N arodowego, były członek „Solidarności” .
Sekretarzem natom iast [jest] Piotr K rokowski, s. Edwina, ur. 14 VI 1962r., zam. Toruń [...].
Po ukonstytuow aniu się w ładz wojew ódzkich Stronnictw a N aro dow ego spodziewać się można rozszerzenia jeg o bazy członkow skiej.
Organem prasowym je s t „Słow o Pom orskie” .
Ze względu na nacjonalistyczne oraz antysolidarnościow e przeko nania toruńskiego kierownictw a SN nie m ożna w ykluczyć podejm o w ania przez nie działań naruszających porządek publiczny i bezpie czeństwo.
Polska Partia Zielonych
W je j program ie, obok haseł typow o ekologicznych, zaw arte są rów nież treści polityczne. PPZ zam ierza dążyć do pełnej dem okracji i w prow adzenia w przyszłych wyborach do Parlam entu i w ładz lokal nych swoich przedstawicieli. Ugrupowanie programowo zakłada w spół pracę z odpow iednikam i w innych państw ach. N a terenie T orunia dzia ła kilkunastoosobow a „grupa lokalna” , której liderem je s t Piotr M au rycy Drążkowski, s. H uberta, ur. 2 X 1969 r., zam. Toruń [...], student II roku biologii UM K, były instruktor ZHP.
Członkowie grupy wywodzą się głównie ze środowiska studenckiego i młodzieży szkół średnich. Toruńska „grupa lokalna” podporządkowana je st władzom regionalnym w Płocku. Z inicjatyw y PPZ ukazało się
PPZ posiada perspektywy rozwojowe, w swojej działalności w przy szłości może naruszać porządek publiczny (manifestacje w miejscach nieodpowiednich itp.).
Stronnictwo Pracy32
W założeniach program ow ych Stronnictw o Pracy opiera się na społecznej nauce K ościoła, chrześcijańskiej etyce i tradycji. O drzuca wszelkie przejaw y totalitaryzm u, szow inizm u i tzw. rew olucyjnej de magogii. SP deklaruje się jak o zw olennik Polski w olnej, dem okratycz nej i tolerancyjnej. Stanowi kontynuację działalności z okresu m ię dzyw ojennego. O powiada się za szerokim pluralizm em politycznym krytycznie oceniając obecny dualizm władzy i faktyczny brak opozycji w Parlam encie.
W w ojew ództw ie toruńskim Tym czasowy Zarząd C hrześcijańsko- D em okratycznego Stronnictw a Pracy zrzesza około 8 0 -1 0 0 osób, głów nie spośród osób prezentujących m oralność chrześcijańską.
Przew odniczącym zarządu je s t prof. dr hab. K azim ierz W ajda, s. Tadeusza, ur. 26 V 1930 r., zam. Toruń [...], pracow nik naukow y Instytutu H istorii UM K, w przeszłości członek PZPR wykluczony z jej szeregów za działalność w strukturach poziom ych, liderem grupy po zostaje również:
Grzegorz Górski, s. Mariana, ur. 14 XII 1961, zam. Toruń [...], za trudniony w spółce z oo. [...], członek Zarządu Głównego Klubu Chrze- ścijańsko-Dem okratycznego33.
Stronnictw o Pracy zakłada swój dalszy rozwój w oparciu o świecki aktyw katolicki skupiony w strukturach przykościelnych, głów nie duszpasterskich. A ktualnie nie stanowi zagrożenia dla ładu i porządku publicznego.
32 Na tem at odradzającego się Stronnictw a Pracy w T oruniu zob.: W . Polak, Czas
ludzi niepokornych, s. 530.
33 Grzegorz Górski byt w latach osiem dziesiątych aktywnym działaczem N iezależ nego Zrzeszenia Studentów na UMK, zob.: W. Polak, N ajtrudniejsze egzam iny, wg indeksu. O becnie je st profesorem K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego.
Ze względu na osobowy skład kierow nictw a i jeg o pow iązania personalne spodziewać się m ożna bliskiej w spółpracy z Toruńskim Ruchem Samorządności O bywatelskiej.
Toruński Ruch Samorządności Obywatelskiej
Tym czasowe zasady działania TRSO określają, że je st to ruch spo- łeczno-polityczny, który kontynuując działalność toruńskiego K om ite tu Obywatelskiego „Solidarność” za swe podstawowe cele uznaje dzia łania zmierzające do zbudowania samorządu terytorialnego oraz utrzy mywanie i organizowanie kontaktów posłów i senatorów OKP z wybor cami. Terenem działania Ruchu je st obszar w ojew ództw a toruńskiego. Funkcjonow ać on ma w komisjach problemowych, odpow iadającym kom isjom rad narodowych. K om itet Założycielski wydelegow ał swych przedstaw icieli do pracy w stałych Kom isjach M iejskiej Rady N aro dowej i W ojew ódzkiej Rady N arodowej w Toruniu.
D eklaracja Ruchu sygnow ana je st przez przedstaw icieli m. in. P o m orskiego K lubu Społecznego Zrzeszenia Kaszubsko-Pom orskiego, K lubu Myśli Politycznej „D ziekania” , posłów na Sejm z ram ienia O bywatelskiego K lubu Parlam entarnego oraz aktyw Toruńskiego K lu bu Katolików, PAX-u, Zjednoczonego Stronnictw a Ludow ego i N SZZ „Solidarność” .
Podczas spotkania inaugurującego działalność TRSO stw ierdzono, że Ruch je s t w swej istocie początkiem partii politycznej. Za najw aż niejsze zadania uznano:
- w spieranie prac legislacyjnych dotyczących sam orządu teryto rialnego,
- prowadzenie szerokiej akcji informacyjnej i szkoleniowej na te mat sam orządu terytorialnego,
- w łączanie się do pracy obecnych rad narodowych,
- prow adzenie przygotowań organizacyjnych do następnych w peł ni dem okratycznych wyborów do rad m iejskich i gminnych,
- organizow anie społeczności lokalnych w okół spraw najw ażniej szych.
Aktualnie Ruch skupia około 8 0 -1 0 0 osób. Liderem pozostaje poseł na Sejm z ramienia OKP - Jan Wyrowiński, s. Alfonsa, ur. 27 VH[ 1947 r. w Brusach, zam. Toruń [...], zatr. „Chemoautomatyka” w Toruniu.34
W obec przytoczonych celów działania Toruński Ruch Sam orząd ności Obywatelskiej m a wyraźne perspektyw y dalszego rozwoju. Za grożenia dla porządku i bezpieczeństw a nie stwarza.
Toruński Oddział Solidarności W alczącej35
Od 1987 r. nie przejaw ia działalności, okresowo pojaw iają się pró by jeg o reaktywow ania. W ostatnim czasie próby takie obserw ow ano ze strony Elżbiety M ichalak, działaczki KPN (dane personalne podane powyżej) oraz Janusza Bucholca36, s. Edmunda, ur. 19 IX 1942 r., wy kształcenie podstaw ow e, rencisty, zam. G rudziądz [...].
Jak dotąd usiłow ania te są skutecznie w ytłum iane i nie przynoszą rezultatów, jednakże w perspektyw ie reaktyw ow anie O ddziału SW w w ojew ództw ie toruńskim je s t niewykluczone.
Wvk. w 2 eez. Zastępca Szefa Wojewódzkiego egz. nr 1 Adresat Urzędu Spraw Wewnętrznych egz. nr 2 aa ds. Służby Bezpieczeństwa
KH w Toruniu
pik mgr Zygmunt Grochowski37
Jan W yrowiński je st obecnie działaczem Platform y Obyw atelskiej i posłem na Sejm z okręgu toruńskiego.
35 N a czele „Solidarności W alczącej” w T oruniu stała M arianna B łaszczak (Sam- lik), która w 1988 r. w yjechała do USA. Zob. szerzej: W. Polak, C zas ludzi n iepokor
nych, s. 4 6 0 -4 6 2 .
36 Janusz B ucholc był także aktywnym działaczem „Solidarności” w G rudziądzu. W roku 1982, z je g o inicjatyw y rozpoczęto w ydawanie podziem nego „Biuletynu In form acyjnego Podregionu G rudziądz «Iskra»”, zob. W. Polak, Czas ludzi n iepokor
nych, wg indeksu.
37 Płk Zygm unt G rochow ski - w latach 1 9 5 0 -1 9 5 2 zastępca szefa Pow iatow ego U rzędu B ezpieczeństw a Publicznego (PUB P) w Inow rocław iu, w latach 1 9 5 2-1954 na analogicznym stanow isku w Toruniu. W latach 1 9 5 4-1956 szef P U B P w T oruniu. Od 1957 r. do 1975 r., z niew ielką przerw ą, zastępca kom endanta m iejskiego i pow iato w ego M O w T oruniu ds. Służby Bezpieczeństw a. W latach 1975-1 9 9 0 zastępca ko m endanta wojew ódzkiego M O w T oruniu ds. Służby B ezpieczeństw a.
D oku m ent 2
Archiwum D elegatury Bydgoskiej Instytutu Pam ięci Narodowej, sygn.: IP N B Y 076/77. M aszynopis na 4 num erowanych stronach, czytelny. Na pierw szej stronie, w lewym górnym rogu podłużna pieczątka z g o dłem państwow ym i napisem: „ Wojewódzki Urząd Spraw W ewnętrz nych w Toruniu. 08 L. dz. 00228/89”. W praw ym górnym rogu pierw szej strony pieczątka w prostokątnym obram ieniu z napisem: „ Woje wódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Toruniu. Wpłynęło dnia 8 9 -1 2 - - 0 8 19...r. 35 N r SK-00386/89 z a ł.-” Stan zachowania bardzo dobry.
Toruń, 1 9 8 9 -1 2 -0 8 Tajne, specjalnego znaczenia Egzem plarz nr 1.
N aczelnik W ydziału Studiów i A naliz W ojew ódzkiego Urzędu Spraw W ew nętrznych
w Toruniu W odpow iedzi na pismo L. dz. SK -00396/89 z dnia 24 X 1989 r. informuję, że na ochranianym przez tutejszy R ejonow y U rząd Spraw W ew nętrznych terenie odnotow ano istnienie następujących struktur stanowiących ju ż, bądź w przyszłości zagrożenie dla konstytucyjnego porządku praw nego, praw i w olności obywateli.
1. Ruch „W olność i Pokój” - organizacja nielegalna, utworzona dla obrony osób sprzeciwiających się odbywaniu służby wojskowej. Trzon organizacji stanowi pięć osób - Piotr Niedlich, zatrudniony - Toruńskie Zakłady Graficzne, M arek Bemaciak, zatrudniony -T oruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych „Towim or”38, Piotr Biegalski, zatrudniony - Za kłady Elektrom echaniczne „Toral”39, M aciej Romaniuk, student UM K, Jacek Kalas40, aktywistów zaś liczy około 2 5 -3 0 osób. Działalność WiP-u
38 M arek B em aciak je st obecnie pryw atnym przedsiębiorcą w Toruniu.
39 Piotr Biegalski pracuje obecnie jako nauczyciel religii w Gimnazjum nr 11 w Toruniu. 40 Jacek Kalas - w latach osiem dziesiątych aktywny działacz NZS i „Solidarności” w T oruniu, zob.: W. Polak, N ajtrudniejsze egzam iny, wg indeksu; tenże, C zas ludzi
ukierunkowana jest na odbiór w środowiskach: robotniczych, studenc kich, młodzieży szkół średnich. Po nowelizacji ustawy o zastępczej służbie wojskowej W iP wykazuje pew ną pasywność w swojej działalno ści na terenie Torunia. Niemniej działacze tego ruchu mogą podjąć ini cjatywę wydawania broszur i ulotek propagujących pacyfizm oraz po pierających działalność innych nieformalnych struktur, bądź bezpośred nie współdziałanie z organizacjami takimi jak KPN, NZS.
W najbliższej przyszłości działacze W iP-u m ogą zm odyfikować program działania, po rejestracji praw nej, przejść do walki na kierun kach ekologicznych, pacyfistycznych, M oże rów nież nastąpić w chło nięcie struktur W iP-u przez inną organizację, bądź też w wyniku nie porozum ień wśród czołow ego aktywu nastąpi rozłam i pow staną struk tury o różnym odcieniu programow o-ideow ym.
2. Federacja M łodzieży W alczącej regionu toruńskiego - ruch sku piający młodzież ze środowisk studenckich oraz szkół średnich. W T o runiu pierw sze sygnały o krystalizacji FM W uzyskano na początku 1988 r. W g uzyskanej inform acji bazą lokalizacyjną struktury je st kościół oo. redem ptorystów przy ul. św. Józefa. FM W je s t m łodzie żow ą organizacją ideow ą, sprzeciw iającą się tzw. władzy totalitarnej. C ele organizacji: N iepodległa i D em okratyczna Polska, kształtow anie aktywnej młodzieży, w spółpraca z innymi organizacjam i zbliżonymi program ow o. W g założeń program ow ych „środki do osiągnięcia w y m ienionego celu dyktow ać b ędą aktualne potrzeby i m ożliw ości” . W maju br. ukazał się drugi num er pism a bezdebitow ego „Telegram ” sygnow anego przez ww. strukturę. B rak danych osobopoznaw czych członków i aktyw istów . U zyskano niepotw ierdzone sygnały, że je d nym z szefów FM W na terenie T orunia m oże być członek ruchu W iP oraz NZS-u M aciej Rom aniuk. FM W na terenie T orunia prowadzi szerokie działania m ające na celu infiltrację środow isk m łodzieżo wych, w celu poszerzenia bazy członkow skiej. D o chw ili obecnej brak przejaw ów konkretnej działalności. Struktura o charakterze regional nym - zw ierzchnictw o K rajow a R ada K oordynacyjna FM W . W chw ili
niepokornych, wg indeksu. W latach dziewięćdziesiątych wysoki rangą urzędnik w Urzę
obecnej trudno je s t ocenić jaki kierunek rozw ojow y przyjm ie organi zacja. M ożliw a je s t jednak radykalizacja program u działań41.
3. Niezależna Unia Młodzieży Szkolnej (NUM S) - w alka o praw a i interesy środowisk uczniowskich. Organizacja oparta wyłącznie na środowiskach uczniowskich, rekrutująca się przede wszystkim ze śred nich szkół ogólnokształcących. W dniu 12 X 1989 r. pow stała Ogólnoto- ruńska G rupa Inicjatywna NUM S. W składzie: Derkowski G rzegorz - - Liceum Ogólnokształcące nr 1, Karasiński M arcin - L iceum O gólno kształcące nr 2, M ichalak Tom asz - Zespół Szkół M echanicznych i Elektrycznych, W ojciechow ski K rzysztof - Liceum Ogólnokształcące nr 3, W róblewski Artur - Liceum Ogólnokształcące nr 4, Żurawski K rzysztof - Zespół Szkół Samochodowych. Główny cel grupy inicja tywnej - udzielanie szeroko rozumianej pomocy przy organizowaniu się niezależnych ugrupowań młodzieży Torunia. N astawienie i zabarwienie ideowo-polityczne - prorządowe. Do chwili obecnej brak przejawów konkretnych działań - oczekiwanie na praw ną legalizację. G rupa sku piona w NUM S, biorąc pod uwagę obecny program działania, nie sta nowi realnego zagrożenia dla ładu i bezpieczeństwa w kraju.
4. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR) - kontynuator tradycji ideowej Harcerstwa Polskiego z lat 1941-1945: etyka chrześcijańska, wychowanie poprzez działanie metodami „skautowym i” . ZHR uważa się za organizację niezależną ideowo od jakiejkolw iek partii politycznej. Członkowie ZHR-u rekrutują się głównie ze środowiska akademickiego oraz młodzieży szkół średnich. Trzon kierowniczy stanowią: Ew a Grab- czyk42, c. Aleksego, ur. 1965 07 02 Toruń, zam. Toruń [...]; Stefan M u cha, s. Henryka, ur. 1964 09 02, Toruń, zam. Toruń [...]43; Jacek Kalas, s. Alfonsa, ur. 1959 07 14, zam. T oruń [...]. W chwili obecnej struktura ta nie stanowi zagrożenia dla porządku i bezpieczeństw a państwa.
41 Federacja M łodzieży W alczącej w T oruniu korzystała ze wsparcia N iezależnego Zrzeszenia Studentów , ale przew odniczący Zrzeszenia na U M K - M aciej Rom aniuk nie był jej szefem. A ktyw nym działaczem Federacji M łodzieży W alczącej w Toruniu był Karol Podw ojski, uczeń Liceum O gólnokształcącego nr 1.
42 Pom yłka. Z pew nością chodzi o działaczkę niezależnego harcerstw a w Toruniu Elżbietę Gryczyk. W działalność w niezależnym harcerstw ie zaangażow ana była też siostra Elżbiety - Ew a Gryczyk.
5. Struktury (ruchy) pow stałe na bazie subkultur młodzieżow ych. Skin-Head - głów ny cel: w alka z ugrupow aniem tzw. punków . Od dwóch lat zanik działalności. Struktura rekrutująca się ze środow iska uczniow skiego Zasadniczych Szkół Zawodow ych - Zespół Szkół S a m ochodow ych, Zespół Szkół M echaniczno-Elektrycznych, Zespół Szkół Elektrycznych. Ilościow o - około 10 członków.
Rastam ani - ruch w yzw alających się państw afrykańskich, na rzecz sw obód oraz likw idow ania rasizmu. Baza - środow isko m łodzieży szkół średnich, akadem ickich, hippisow skich oraz narkom ańskich. R uch hippisow ski - nie stanowi zw artej grupy, rekrutuje się głów nie z absolw entów szkół średnich lub obecnych uczniów. A ktyw nie w łą c zają się w działania ruchu W iP (zbieżne cele m. in. niechęć do odby w ania służby w ojskow ej).
Punk-B aza - m łodzież szkół podstaw ow ych, klasy V I do V IE oraz zasadniczych szkół zaw odowych. Z subkultury tej w yłonił się ruch NAZI-PUNK , je s t to grupa o zabarw ieniu faszystow skim . Baza: Z a sadnicza Szkoła M echaniczna, ul. Targow a, Z asadnicza Szkoła M e chaniczno-Elektryczna oraz Zasadnicza Szkoła Sam ochodow a przy ul. św. Józefa. G rupa liczy około 15 osób. Biorąc pod uw agę d u żą agresję członków tej subkultury stanow i ona duże zagrożenie dla porządku publicznego.
Zastępca Szefa Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych ds. Służby Bezpieczeństwa w Toruniu ppłk mgr Włodzimierz Bajeński44 wykonano w 2 egzemplarzach egz. nr 1 - adresat egz. nr 2 - a. a. opr. A. L. druk LP p. dz. m. 001187/89
44 W łodzim ierz Bajeński - funkcjonariusz toruńskiej SB. W latach osiem dziesią tych m. in. zastępca naczelnika, a następnie naczelnik W ydziału IV W U SW w T oru niu, zajm ującego się inw igilacją K ościoła.
