Z. KOZIKOWSKA (W,rocław) Muzeum Zoolog.iczne
SKORUPIAKI (CRUSTACEA) iPASOZYTY RYB WÓD UJSCIOWYCH ODRY
CRUSTACEA - IlAPA3J1Tbl PbIB "YCTb.H O.U:Pbl
[104]
CRUSTACEAN PARASITES OF FISH IN THE WATERS OF THE ODER MOUTH
W dotychczasowym piśmiennictwie naukowym dotyczącym ziem pol- skich mamy zaledwie 10 pozycji zawierających dane o pasożytniczych
skorupiakach. Z Zalewu Szczecińskiego i wód przyległych jedynie Kozi- kowska, Jara, Grabda opracowywali Achtheres percarum N or dm.
Wszelkie dalsze dane stanowią nowy wkład do nauki.
Materiał do pracy zbierano w latach 1954 i 1955, pobierając bądź ma-
teriał ryb specjalnie przeznaczony do analizy parazytologicznej, bądź ko-
rzystając z próbek konserwowanyeh, zbieranych do innych badań. Próbki (50 szt.) obejmują niemal pełny okres wegetacyjny; pochodzą z dziewięciu
stanowisk ilustrujących różne zasolenie, osłonięcie od wiatrów i głębokości
wód. Ogółem zbadano 900 sztuk ryb 16 gatunków i 2 mieszańców między
gatunkowych. W analizie uwzględniono przede wszystkim wszystkie waż
ne gospodarczo i części-ej spotykane gatunki ryb. Pewne formy pojawia-
jące się w tych wodach okresowo, sporadycznie nie zostały objęte bada- niem ze względów technicznych.
Badania skterowano w 2 kierunkach: 1) Relacja pasożyt-żywiciel -
środowisko II rzędu. 2) Analizm. morfologiczna.
Dane zestawiono tabelarycznie, uwzględniając również metody staty- styczne. Wykonano szereg rysunków pewnych elementów morfologicznych oraz stadiów rozwojowych. W części systematycznej podano m. in. dotych- czasowe dane o rozmieszczeniu znalezionych gatunków pasożytów ze szczególnym uwzględnieniem Polski (dane z piśmiennictwa i materiały własne).
Wyniki
1) Lista pasożytniczych skorupiaków wód ujściowych Odry: a) Er- gasilus sieboldi N ord m., b) Ergasilus gibbus Nordm., (?), c) Caligus lacustris S t p. i L t k., d) Achtheres percarum N o -r dm., 1e) Tra- cheliastes maculatus Ko 11 ar., f) Argulus foliaceus L.
2) Spośród wymienionych gatunków jedynie Achtheres percarum N o r dm. występuje w większych ilościach. Staje się on przyczyną śnię
cia sandaczy po tarle, w związku z czym ma znaczenie gospodarcze dla
rybołówstwa tych terenów.
Wladomości Parazytologii=ne nr 5 - Supplementum
250 Z. KOZIKOWSKA
3) Achtheres percarum N ord m. występuje na badanym terytorium na dwu gatunkach ryb: Perca fLuviatilis L. i Lucioperca lucioperca L. Sto".'
pień zaatakowania o:bu gatunków nie jest równy, jak również zaznacza się zależność ilości pasoe:ytów od wieku i rozmiarów ryb żywicielskich. Sil- niej zaatakowany jest sandacz, silniej również u obu gatunków ryb są
zaatakowane osobniki średnich rozmiarów, narybek do 5 cm (longitudo totalis) jest wolny od pasożyta.
4) · Drugi pod względem liczebności występowania pasożyt TracheLia-
stes macuLatus Ko 11 a r. wYstępuje na badanym terytorium wyłącznie
na Abramis brama L. ,i mieszańcu Abra.mis brama L. X Blicca bjorkna L.
Na Blicca bjorkna L. nie znaleziono go, wynika to prawdopodobnie z więk
szej grubości łuski u tego gatunku (która to cecha w badanych wodach
może się potęg,ować w :związku .z pewną zawartością soli). Pasożyt ucze- piony jest wyłącznie na łuskach, przy czym wykazuje pr:edylekcję do bo- ków ryby w jej części kaudalnej.
5) Na badanym terytorium stwierdzono go wyłącznie u ryb z partii wód słodkowodnej lub tylko słabo zasolonej.
6) Najczęściej zaatakowane są ryby pięcioletnie, u ryb do lat 2 włącz
nie pasożytów nie stwierdzono.
7) N:ie zauważono żadnych szk.ód wynikłych z pasożytnictwa tego ga- tunku.
8) CzeTwiec jest okresem rozrodu tego pasożyta w Zalewie Su:zeciń
skim i wodach przyległych; stwierdzono znaczny procent (440/o) samic z workami jajowymi, obserwowano również młode, małe samice.
9) Dzięki posiadanemu materiałowi uzupełniono dane dotyczące mor- fologii (przysadki, okolice płciowe) pasożyta.
10) Pozostałe gatunki pasoeytów występują na nikłym procencie ryb, nie wyczerpując listy swych żywicieli, mimo że te ostatnie są licznie re- prezentowane w badanych wodach. Frekwencja pasożytów jest również
bard:w mała.
11) Porównanie badanego obszaru wód z analogicznym ujściem NewY wykazuje mniejszą ilość gatunków pasożytów, mniejszą ilość gatunków
zakażonych ryb, mniejszy procent zaatakowanych ryb i mniejszą inten-
sywność inwazji pasożytów. Niewątpliwie mają tu wpływ lokalne warunki
środowiskowe działające poszczególnymi czynnikami czy ich z.espołem nie- korzystnie dla pasożytniczych skorupiaków. Dla Caligus lacustris S t p.
i L t k. być może wody te zbyt silnie się nagrzewają dzięki swej płyciźnie,
dla ArguLus foliaceus L. brak szerszych przestrzeni spokojnych wód i ob- szarów zarnśli zanurzonych roślin. Na Ergasilus sieboLdi N ord m. działa
prawdopodobnie ujemnie zmienność zasolenia tych wód, znajdowano go bowiem w większej ilości raczej w części południowej, słodkowodnej lub
słabo zasolonej.
12) Spostrzeżenia dokonane na okazach Ergasil.us znalezionych na Anguina anguiLla L. na3uwają potrzebę dokładnej analizy systematycznej na liczniejszym materia-le, w celu stwierdzenia czy mamy tu do czynienia z odrębnym, opisanym swego czasu przez N ordmana gatunkiem Ergasilus gib bus N ord m. czy też należy uznać punkt widzenia Gurneya traktu-
jący te formy jako ErgasiLus sieboLdi N or dm.
· 13) Dzięki posiadanemu materiałowi uzupełniono dane dotyczące roz- woju larwalnego CaLigus lacustris Stp. i Ltk.
