PL
S E R I A
SERIA
S E R I A
POŁĄCZENIE
BEZPIECZEŃSTWA I KONSTRUKCJI
Dla firmy Mecalac nie ma małych maszyn ani małych wyzwań.
Podczas projektowania wozideł bezpieczeństwo użytkowników było kwestią zasadniczą — bez względu na koszty. Dzięki swojemu doświadczeniu w zakresie praktycznych innowacji i zdroworozsądkowych strategii dział badawczo-rozwojowy przekształcił wozidła 6- i 9-tonowe z dotychczasowej oferty, dodając nową wartość, która jest główną siłą Mecalac. Jest nią świeże spojrzenie na maszynę i zoptymalizowanie jej pod kątem projektów miejskich.
W jaki sposób? Wcielając w życie wyobrażenie o kabinie, która
„zmienia wszystko”, która nie ma na rynku swojego odpowiednika,
i która doskonale pasuje do istniejącej konstrukcji wozideł.
WYDAJNE ROZWIĄZANIE DO PRZEWOŻENIA MATERIAŁÓW NA PLACU BUDOWY
„Wozidła budowlane to prosta koncepcja, która może szybko zmienić dynamikę placu budowy. Kompaktowe i zwrotne maszyny o nośności do
10 ton to skuteczne rozwiązanie do przewożenia materiałów na placu budowy.
Zdolność wozideł do pracy w ograniczonych przestrzeniach i różnych warunkach terenowych odróżnia je od ciężarówek drogowych na ogół używanych do przewożenia materiałów. Duża nośność znacznie zmniejsza liczbę cykli wymaganych do przemieszczania materiału w porównaniu z ładowarką kołową lub maszyną typu skid, co zwiększa wydajność, ogranicza ruch na placu budowy i drgania podłoża.
Dzięki tym cechom otrzymujemy maszynę, która jest korzystnym cenowo
KONSTRUKCJA — LOGISTYKA
MIEJSCA PRACY
OBEJRZYJ FILM
DOSKONAŁY DOSTĘP DO KABINY I WIDOCZNOŚĆ ZGODNA Z NORMĄ ISO5006
Duże, samoczyszczące się stopnie przypominające schody, zapewniają dostęp do wygodnej kabiny.
Duże, przeszklone powierzchnie i kamera zwrócona przodem do kierunku jazdy zapewniają zgodność z normami.
BEZPIECZEŃSTWO
PRZEDE WSZYSTKIM
BEZPIECZEŃSTWO
PRZEDE WSZYSTKIM
OBEJRZYJ FILM
WSIADANIE I WYSIADANIE Z MASZYNY JEST ZAWSZE BEZPIECZNE DZIĘKI
WEJŚCIU PRZYPOMINAJĄCEMU SCHODY
Dzięki dużym stopniom podobnym do schodów i uchwytom na całej długości operator może wejść do kabiny bez nadmiernego wysiłku i bez żadnego ryzyka.
Całkowicie przeprojektowany system dostępu w wozidłach budowlanych MDX to duże, samoczyszczące się stopnie, które są podobne do schodów.
Lita płyta tylna znacznie zmniejsza ryzyko gromadzenia się materiału na stopniach, co zwiększa bezpieczeństwo. Dzięki uchwytowi na całej długości na słupku A i uchwytowi na drzwiach można łatwo utrzymać 3 punkty kontaktu podczas wchodzenia do kabiny.
DOSKONAŁY DOSTĘP
B E Z P I E C Z E Ń S T W O P R Z E D E W S Z Y S T K I M
OBEJRZYJ FILM
STANOWISKO OPERATORA
BEZ WZGLĘDU NA TO, CZY CHODZI O W PEŁNI PRZESZKLONĄ KABINĘ, CZY TEŻ O KONSTRUKCJĘ ROPS/
FOPS Z SZYBĄ PRZEDNIĄ, WYGODA OPERATORA I ERGONOMIA SĄ ZAWSZE BRANE POD UWAGĘ
Wyjątkowa konstrukcja wozideł serii MDX firmy Mecalac polega na tym, że kabiny lub konstrukcje FOPS są montowane na mocowaniach izolacyjnych zaprojektowanych w celu zmniejszenia drgań i hałasu przenoszonego na operatora. Dobrze rozmieszczone elementy sterowania zapewniają komfortowe warunki pracy operatora.
B E Z P I E C Z E Ń S T W O P R Z E D E W S Z Y S T K I M
OBEJRZYJ FILM
WIDOCZNOŚĆ ZGODNA Z
NORMĄ ISO5006
B E Z P I E C Z E Ń S T W O P R Z E D E W S Z Y S T K I M
DOSKONAŁA WIDOCZNOŚĆ WE WSZYSTKICH KIERUNKACH
I KAMERA ZWRÓCONA PRZODEM DO KIERUNKU JAZDY GWARANTUJĄ, ŻE MASZYNA JEST BEZPIECZNA
I W PEŁNI ZGODNA Z PRZEPISAMI
Kabina lub konstrukcja FOPS wyposażone są w szerokie rozstawienie słupka A oraz zaokrągloną szybę przednią, aby zapewnić maksymalną naturalną widoczność, a w połączeniu z w pełni zintegrowaną deską rozdzielczą nie ma dodatkowych ekranów ani wsporników, które mogłyby ograniczać widoczność. Dodatkowo kamera zwrócona przodem do kierunku jazdy zapewnia zgodność z normą ISO5006.
OPTYMALNA WYDAJNOŚĆ
Maszyny MDX są wyposażone w liczne techniczne rozwiązania zapewniające optymalną wydajność na wszystkich typach terenu.
• Jazda poza drogami
• Wbudowana wytrzymałość
• Wszechstronność
JAZDA POZA DROGAMI
W Y D A J N E D Z I A Ł A N I E
PRZEGUBOWE I OSCYLUJĄCE PODWOZIE ZAPEWNIA
DOSKONAŁĄ ZWROTNOŚĆ I ZDOLNOŚĆ MANEWROWĄ POZA DROGRAMI WOZIDEŁ SERII MDX
Wszystkie wozidła budowlane Mecalac mają duży prześwit, aby umożliwić pracę w najtrudniejszym terenie, a stały napęd na 4 koła i duże kąty oscylacji zapewniają własiwy kontakt kół z podłożem i utrzymanie przyczepności w każdych warunkach.
Duże kąty skrętu sprawiają, że maszyny pozostają zwrotne, dzięki czemu dostęp do trudnych miejsc pozostaje możliwy,
WBUDOWANA
WYTRZYMAŁOŚĆ
65 LAT PRODUKCJI WOZIDEŁ DOPROWADZIŁO DO POWSTANIA MASZYN ZAPROJEKTOWANYCH SPECJALNIE Z MYŚLĄ O SPEŁNIENIU TRUDNYCH WYMAGAŃ NOWYCH PLACÓW BUDOWY
Bardzo wytrzymała konstrukcja wozideł budowlanych sprawiła, że wozidła budowlane firmy Mecalac stanowią długotrwałą i niezawodną część działalności firmy. Zastosowanie solidnych paneli tylnych, zapewnia najwyższy poziom ochrony układu chłodzenia i silnika. W najnowszych konstrukcjach zastosowano również oświetlenie LED, które jest wbudowane w korpus odlewu, w celu zapewnienia doskonałej ochrony.
W Y D A J N E D Z I A Ł A N I E
W Y D A J N E D Z I A Ł A N I E
DYSPOONUJEMY ODPOWIEDNIMI RODZAJAMI SKRZYŃ ZARÓWNO DO TRANSPORTU MATERIAŁÓW SYPKICH, JAK I DO PRACY W MIEJSCACH O OGRANICZONEJ PRZESTRZENI
Wybierz prostą lub obrotową skrzynię ładunkowa, aby dopasować ją do potrzeb miejsca pracy. Skrzynie proste oferują dużą pojemność, która doskonale nadaje się do transportu materiałów sypkich. Skrzynie obrotowe umożliwiają rozładowywanie ładunków w dowolnym miejscu w promieniu 180 stopni, co pozwala maszynom rozładowywać materiały do rowów podczas pracy na jednym pasie ruchu.
WSZECHSTRONNOŚĆ
W modelu MDX uwzględniono łatwość interakcji z operatorem.
Wszystkie elementy sterujące są łatwo dostępne. Duże
przeszklone powierzchnie zapewniają doskonałą widoczność, a serwisowanie nigdy nie było łatwiejsze.
• Łatwa obsługa
• Łatwa konserwacja
INTERAKCJA Z
OPERATOREM
OBEJRZYJ FILM
ŁATWA
OBSŁUGA
BEZ WZGLĘDU NA TO, CZY CHODZI O W PEŁNI PRZESZKLONĄ KABINĘ, CZY TEŻ O KONSTRUKCJĘ ROPS/
FOPS Z SZYBĄ PRZEDNIĄ, WYGODA OPERATORA I ERGONOMIA SĄ ZAWSZE BRANE POD UWAGĘ
Połączenie prostych elementów sterowania dla operatora i pozbawionej bałaganu kabiny umożliwia operatorowi łatwe wykonywanie zadań.
Wygoda operatora jest gwarantowana dzięki wysokiemu oparciu fotela operatora i ergonomicznemu rozmieszczeniu wszystkich elementów służących do sterowania maszyną.
I N T E R A K C J A Z O P E R A T O R E M
OBEJRZYJ FILM
ŁATWA
KONSERWACJA
DOSKONAŁY DOSTĘP DO SILNIKA W CELU PRZEPROWADZANIA PRZEGLĄDÓW I CODZIENNYCH KONTROLI.
DRZWI OTWIERANE DO GÓRY
Drzwi otwierane do góry na całej długości, zapewniają łatwy dostęp do komory silnika, gdzie wszystkie codzienne kontrole można przeprowadzać ze „stopami na ziemi”. Panel serwisowy wbudowany w tylną część maszyny umożliwia dostęp bezpośrednio do układu chłodzenia lub umożliwia łatwe czyszczenie.
I N T E R A K C J A Z O P E R A T O R E M
I N T E R A K C J A Z O P E R A T O R E M
TECHNOLOGIA SHIELD
INNOWACJE Z MYŚLĄ O BEZPIECZEŃSTWIE.
TECHNOLOGIA SHIELD OFERUJE NAJLEPSZE W BRANŻY FUNKCJE BEZPIECZEŃSTWA DLA WOZIDEŁ BUDOWLANYCH.
Aby oferować najbezpieczniejsze wozidła budowlane na rynku, firma Mecalac opracowała szereg technologii zabezpieczeń, które zapewniają bezpieczeństwo nie tylko operatorowi, ale również osobom pracującym w pobliżu maszyny. Technologia SHIELD będzie instalowana standardowo we wszystkich wozidłach MDX z opcją modernizacji do SHIELD Pro.
Standardowa wersja technologii SHIELD zawiera funkcje, takie jak blokada rozruchu i jazdy, które pozwalają się upewnić, że operator zapina pasy bezpieczeństwa przed rozpoczęciem pracy maszyny.
System zatrzymania-uruchomienia oraz wyłączenie w przypadku pozostawienia na biegu jałowym zapewniają, że maszyna nie
INDYWIDUALNE OGRANICZENIE PRĘDKOŚCI MASZYNY
Bezpieczne zarządzanie placem budowy
Za pomocą specjalnej aplikacji, można za pośrednictwem połączenia Bluetooth
PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY
Usiąść, zapiąć pasy, uruchomić maszynę, jechać
Przed rozpoczęciem jazdy wozidłem budowlanym operator musi usiąść na siedzeniu, a następnie zapiąć pasy bezpieczeństwa. Jeśli tego nie zrobi, nie będzie mógł uruchomić maszyny, ani nią jechać.
PODCZAS PRACY
Wiele innowacyjnych rozwiązań
Technologia Shield oferuje szereg unikalnych rozwiązań, zwiększających bezpieczeństwo w ciągu dnia pracy.
MONITOROWANIE BEZPIECZNEGO KĄTA PRACY
Bezpieczny system do pracy na zboczach
Maszyna stale monitoruje kąt, pod jakim pracuje i ostrzega o zbliżaniu się do maksymalnego bezpiecznego kąta pracy. Po osiągnięciu maksymalnego kąta pracy, obroty silnika są redukowane, aby zapobiec przechodzeniu maszyny do dalszych niestabilnych pozycji.
BLOKADY SKRZYNI ŁADUNKOWEJ
Zwiększenie widoczności i stabilności
Gdy prędkość maszyny przekracza 5 km/h, obsługa skrzyni ładunkowej zostaje wyłączona. Gdy prędkość maszyny spada poniżej 5 km/h, obsługa skrzyni ładunkowej zostaje włączona, jednak maksymalna prędkość jest wtedy ograniczona.
FUNKCJA SHIELD SHIELD PRO
Blokada rozruchu i jazdy • •
Ostrzeżenie dotyczące pasa bezpieczeństwa • •
Ogranicznik prędkości jazdy TUV (25 km/h) • •
Ostrzeżenie o niezaciągnięciu hamulca postojowego • • Wyłączenie w przypadku pracy na biegu jałowym (15 min) •
System zatrzymania-uruchomienia • •
PAKIETY BEZPIECZEŃSTWA SHIELD
Zwiększenie bezpieczeństwa wozidła w miejscu pracy
Standardowo wszystkie wozidła budowlane MDX są wyposażone w pakiet technologiczny SHIELD w celu zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa w standardzie. Dodatkowa technologia może być dodana poprzez rozszerzenie do technologii SHIELD Pro, dodanie wielu funkcji zależnych od nachylenia oraz poprzez zastosowanie aplikacji. Maksymalna prędkość maszyny i czas wyłączenia na biegu jałowym mogą zostać dostosowane do wymagań poszczególnych miejsc pracy.
FUNKCJA SHIELD SHIELD PRO
Test automatycznego hamulca postojowego • •
Ostrzeżenie o konieczności przeprowadzenia przeglądu • •
Blokada skrzyni ładunkowej •
Ogranicznik prędkości podnoszenia skrzyni •
Aplikacja SHIELD Pro (na tablety) •
Regulowany ogranicznik prędkości •
FUNKCJA SHIELD SHIELD PRO
Regulowane wyłączenie w przypadku pracy na biegu jałowym • Ostrzeżenie o odchyleniu i ogranicznik odchylenia •
Blokada przechylenia •
Ostrzeżenie o wycieku paliwa • •
Gotowość do rejestrowania danych telematycznych • •
Gotowość do wykrywania zagrożeń •
SOLIDNE ROZWIĄZANIE
ZAPEWNIAJĄCE DODATKOWĄ POMOC OPERATOROM
WOZIDEŁ BUDOWLANYCH SKIEROWANYCH PRZODEM DO KIERUNKU JAZDY
System ma na celu wykrywanie obiektów znajdujących się przed pracującą maszyną, które mogły zostać przeoczone przez operatora. Czujnik zwrócony do przodu w połączeniu z dźwiękowo-wizualnym sygnałem alarmowym informuje operatora, gdy obiekt znajduje się w zasięgu, a także świeci się sekwencyjna dioda LED wskazująca, w której strefie znajduje się obiekt. Dedykowane oprogramowanie ma na celu zmniejszenie liczby niepożądanych ostrzeżeń, np. gdy maszyna się nie porusza lub oddala się od obiektu.
WYKRYWANIE ZAGROŻEŃ
I N T E R A K C J A Z O P E R A T O R E M
ŚWIADOMOŚĆ OPERATORA
Sygnał dźwiękowy i wizualny
Ostrzeżenia wizualne pojawiają się na wyświetlaczu maszyny, który jest zintegrowany z deską rozdzielczą bezpośrednio przed operatorem. Dźwiękowy sygnał ostrzegawczy jest również wbudowany w deskę rozdzielczą.
WYTRZYMAŁOŚĆ
Wytrzymałość odpowiednia dla maszyn na wynajem
Głowica radaru zwrócona przodem do kierunku jazdy jest wykonana ze stali nierdzewnej i posiada przód z poliwęglanu o grubości 6 mm, co zapewnia wysoki poziom ochrony przed uderzeniami.
I N T E R A K C J A Z O P E R A T O R E M
PRZECHWYTYWANIE DANYCH
TELEMATYCZNYCH
TELEMATYKA TO GLOBALNE ROZWIĄZANIE DO ZARZĄ- DZANIA MASZYNAMI I FLOTĄ, KTÓRE POZWALA OSZCZĘDZAĆ CZAS I PIENIĄDZE.
Proste, dostępne, zapewniające informacje. Przechwyty- wanie danych ułatwia monitorowanie sprzętu. Dzięki funkcji przechwytywania można uzyskać informacje, takie jak loka- lizacja maszyny, przebyta odległość i liczba godzin pracy w ciągu dnia. Oprócz tego połączenie z jednostką sterującą silnika (ECU) umożliwia użytkownikom dostęp do danych o zużyciu paliwa w czasie rzeczywistym, funkcji plano- wania zadań serwisowych i raportów dotyczących stref
OBEJRZYJ FILM
RUCHY MASZYNY
Trasy na placu budowy
Funkcja przechwytywania umożliwia pod- gląd dokładnych tras przebytych podczas pracy. Pokaże również dokładnie, gdzie i kiedy wystąpiły potencjalne usterki maszyny.
WYZNACZANIE STREF BEZPIECZEŃSTWA
Gdzie i kiedy
Możliwość tworzenia mapy obszaru pracy w oprogramowaniu do telematyki, które może wysyłać alerty, gdy maszyna opuszcza ten obszar.
PODSUMOWANIE DOTYCZĄCE RUCHU
Raport z ostatniej podróży
Podsumowanie ostatniej podróży odbytej przez maszynę zawierające dokładny czas, datę, czas trwania i odległość.
INFORMACJE DOTYCZĄCE MASZYNY
Informacje na temat lokalizacji i działania
Krótkie podsumowanie dotyczące lokalizacji maszyny, czasu od ostatniej pracy, a także godzin pracy silnika.
INFORMACJE DOTYCZĄCE SERWISU
Monitorowanie konserwacji
Funkcja przechwytywania zapewnia do- kładny numer seryjny maszyny, stan aku- mulatora, a następnie pokazuje wszystkie istniejące kody błędów.
KONFIGURACJA WOZIDŁA MDX
Nowe wozidło MDX jest standardowo wyposażone w szereg funkcji, a jednocześnie uwzględnia specyfikację wymaganą przez różnych klientów: wykonawców robót ziemnych i ogrodniczych, specjalistów ds. robót publicznych, władze miejskie itp.
Bez względu na to, czy jest to skip prosty czy wahadłowy, pełna
kabina czy zadaszenie, ogrzewanie czy klimatyzacja, istnieje
kombinacja, która spełni wszystkie wymagania.
STANOWISKO OPERATORA
TYP SKRZYNI SKRZYNIA
BIEGÓW FUNKCJE STANDARDOWE
DOSTĘPNE OPCJE
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD
1
2 3
4
PRO FRONT
REAR STOP/START
CAPTURE
DETECTION HAZARD Wyposażenie standardowe i dodatkowe może ulec zmianie.
Szczegółowe informacje można uzyskać u dealera Mecalac.
Wyposażenie standardowe i dodatkowe może ulec zmianie.
Szczegółowe informacje można uzyskać u dealera Mecalac.
SKRZYNIA BIEGÓW 6MDX 9MDX
Typ Powershuttle przez skrzynkę rozdzielczą na przednią i tylną oś
Napęd Napęd na 4 koła do przodu i wsteczny — stały napęd na 4 koła
Elektroniczne sterowanie kierunkiem jazdy na kolumnie kierownicy • •
Rozmiar opon 405-70-20 14PR 500-60-22.5 16PR
Prędkość maksymalna 24 km/h 24 km/h
Pokonywanie wzniesień (zdefiniowane przez maksymalny bezpieczny kąt pracy) 25% 20%
SILNIK 6MDX 9MDX
Silnik z turbodoładowaniem i chłodnicą międzystopniową, zaworem EGR i filtrem cząstek stałych do
silników diesla (DPF, regeneracja bierna), zgodny z przepisami EU Stage V*
U.S. EPA Tier 4 Final* EU Stage V*
U.S. EPA Tier 4 Final*
Diesel 4-cylindrowy, rzędowy Perkins®
Syncro Perkins®
Syncro Konie mechaniczne (DIN 70020)
Prędkość obrotowa silnika 55 kW (74KM)
2300 obr./min 55 kW (74KM)
2,300 obr./min
Maksymalny moment obrotowy 424 Nm przy 1200 obr./min 424 Nm przy 1200 obr./min
Pojemność silnika 3600 cm3 3600 cm3
Chłodzenie woda woda
Filtr powietrza, typu cyklon , suchy, wkład • •
Pojemność zbiornika paliwa 65 l 65 l
*Zgodne z normami krajowymi - Environmental Protection Agency (EPA)
POJEMNOŚĆ SKRZYNI ŁADUNKOWEJ 6MDX 9MDX
Ładunek 6000 kg 9000 kg
Pojemność:
- Woda
- Pojemność do burty tylnej - Pojemność nasypowa
Prosta 1598 l 2359 l 2927 l
Obrotowa 1580 l 2399 l 3085 l
Prosta 2014 l 3775 l 4573 l
Obrotowa 1902 l 3318 l 4096 l
UKŁAD HYDRAULICZNY 6MDX 9MDX
Typ pompy Zębata
Przepływ 65 l/min
Ciśnienie robocze 172 bar 210 bar
DANE TECHNICZNE
MASA MASZYNY 6MDX 9MDX
Podczas pracy z operatorem o wadze 75 kg i pełnym zbiornikiem paliwa
- Prosta skrzynia ładunkowa, oszklona kabina 4775 kg* 5495 kg*
- Obrotowa skrzynia ładunkowa, oszklona kabina 4995 kg* 5835 kg*
* Specyfikacje mogą ulec zmianie
DANE TECHNICZNE
WYMIARY MASZYNY 6MDX 9MDX
WYSYP PRZEDNI mm WYSYP OBROTOWY mm WYSYP PRZEDNI mm WYSYP OBROTOWY mm
A Długość całkowita 4452 4710 4585 4734
B Szerokość całkowita 2300 2211 2502 2364
C Wysokość całkowita 2875 2875 3384 3384
D Rozstaw osi 2450 2450 2450 2450
E Wysokość do krawędzi skrzyni ładunkowej 1546 1690 1682 1827
F Wysokość do tylnej części skrzyni ładunkowej 1998 2167 2292 2483
G Wysokość do pierwszego stopnia 472 472 509 509
H Dodatkowa wysokość światła ostrzegawczego 140 140 140 140
I Prześwit 347 347 396 396
E
I C
D
F
G
B H
A
MECALAC POLSKA SP. Z O. O.
CENTRALA Ul. Jaworowa 1
43-170 Łaziska Górne, Polska Tel. +48 32 221 32 19 ODDZIAŁ
Ul. Brzozowa 2, Ślęza 55-040 Kobierzyce, Polska
MK377/PL-MDX-12/20Projekt Les AlchimistesIlustracja Service communication MecalacAutorzy zdjęć Sémaphore - Istockphoto - FotoliaDokument nie ma charakteru kontraktowego
Dokumenty i dane techniczne mogą ulec zmianie bez uprzedniego powiadomienia. Zdjęcia nie są umownie wiążące. Maszyny pokazane na zdjęciach mogą mieć wyposażenie dodatkowe lub inne niż lokalnie dostępne. Aby sprawdzić opcje dostępne w danym regionie, należy się skontaktować z dealerem firmy MECALAC. 2020 MECALAC®. Wszelkie prawa zastrzeżone.