STYL ŻYCIA A PODEJMOWANA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA PRZEZ PRZEDSTAWICIELI SŁUŻB MUNDUROWYCH

(1)

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska

Uniwersytet Szczeciński

STYL ŻYCIA A PODEJMOWANA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA PRZEZ PRZEDSTAWICIELI SŁUŻB MUNDUROWYCH

Streszczenie

Wysoka sprawność fizyczna, odporność psychiczna i dobry stan zdrowia to specyfika pracy w służbach mundurowych. Należałoby też oczekiwać, że przedstawiciele tego rodzaju służb będą posiadać dostateczną wiedzę na temat prozdrowotnego trybu życia. W związku z tym postanowiono zbadać, jak postrzegają oni aktywność fizyczną i jaki styl życia prowadzą. Celem badań była też ocena i orientacyjne porównanie trybu życia (w tym podejmowanej aktywności fizycznej) funkcjonariuszy wojska i policji.

Badania przeprowadzono w styczniu 2013 roku w Wałczu w Komendzie Powiatowej Policji oraz w Jednostce Wojskowej. Objęły one 107 mężczyzn. Narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety. W opracowaniu statystycznym wyników badań uwzględniono procentowy udział poszczególnych kategorii odpowiedzi.

Ankietowani przedstawiciele służb mundurowych w Wałczu prowadzili raczej zdrowy styl ży- cia, co jednak było bardziej widoczne w środowisku wojskowym. Żołnierze częściej podejmowali aktywność fizyczną w przeszłości i obecnie, zdrowiej też się odżywiali. Znalazło to odzwierciedle- nie w dokonanej samoocenie sprawności fizycznej, która wypadła znacznie gorzej u policjantów.

Słowa kluczowe: styl życia, aktywność fizyczna, służby mundurowe.

Kody JEL: I12

Wstęp

Liczne powiązania aktywności ruchowej ze zdrowiem pokazują, że w obecnej cywili-

WSPÓŁCZESNE TENDENCJE I UWARUNKOWANIA ROZWOJU TURYSTYKI I REKREACJI

I

(2)

i obniżającego się stanu sprawności fizycznej społeczeństwa wiele organizacji, np. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), FIMS (Międzynarodowa Federacja Medycyny Sporto- wej), CDDS (Komitet Rozwoju Sportu), nawołuje do promocji prozdrowotnej aktywności fizycznej jako głównego celu nowoczesnej strategii zdrowia publicznego.

Istnieje wiele czynników, które mogą wpłynąć na wzrost świadomości człowieka o skuteczności wysiłku fizycznego w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych. Wy- daje się, że czynnikami takimi mogą być np. wykształcenie czy przynależność do określo- nej grupy zawodowej.

Wysoka sprawność fizyczna, odporność psychiczna i dobry stan zdrowia to specyfika pracy w służbach mundurowych. Należałoby też oczekiwać, że przedstawiciele tego rodzaju służb posiadać będą dostateczną wiedzę na temat prozdrowotnego trybu życia.

W związku z tym postanowiono zbadać, jak postrzegają oni aktywność fizyczną i jaki styl życia prowadzą. Celem badań była więc ocena i orientacyjne porównanie prowadzonego stylu życia (w tym podejmowanej aktywności fizycznej) funkcjonariuszy wojska i policji.

Niniejszy materiał jest kontynuacją badań prowadzonych w 2011 roku, które dotyczyły opinii przedstawicieli służb mundurowych o zapleczu sportowo-rekreacyjnym w Wałczu.

W obecnym opracowaniu oparto się na większym materiale badawczym, pokazując osob- no wyniki uzyskane w grupie policjantów i w grupie żołnierzy, co pozwoliło na dokonanie orientacyjnego porównania.

Materiał i metoda badań

Badania stanowiące podstawę rozważań przeprowadzono w styczniu 2013 roku w Wał- czu – w Komendzie Powiatowej Policji przy ul. Kościuszki 33 oraz w Jednostce Wojsko- wej nr 4092 przy ul. Kościuszki 24, wykorzystując metodę sondażu diagnostycznego. Na- rzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety składający się z 22 pytań, dotyczących m.in. informacji o badanych, ich sposobie odżywiania, sposobie spędzania wolnego czasu, podejmowanej aktywności fizycznej.

W opracowaniu statystycznym wyników badań uwzględniono procentowy udział po- szczególnych kategorii odpowiedzi.

Materiał badawczy stanowiło 107 mężczyzn, w tym 40 policjantów i 57 żołnierzy.

Szczegółową charakterystykę ankietowanych przedstawiono na wykresach.

Wiek badanych żołnierzy mieścił się najczęściej w przedziale 30-39 lat oraz 20-29 lat (wykres 1a).

Podobnie, połowa badanych policjantów była w wieku 30-39 lat, natomiast wiek jed- nej czwartej ankietowanych mieścił się w przedziale 20-29 lat oraz 40-49 lat (wykres 1b).

Jak wynika z wykresu 2a, ponad 60% żołnierzy założyło rodzinę, a 21% żyło w wolnym związku.

Podobna liczebnie grupa policjantów (65%) to żonaci, natomiast życie w wolnym związku i po rozwodzie deklarowało około12 % badanych (wykres 2b).

Ponad 30% żołnierzy posiadało dwójkę i jedno dziecko. Dość liczna grupa (26%) była bezdzietna (wykres 3a).

W grupie policjantów ponad 42% posiadało jedno dziecko, jedna piąta żyła w rodzi-

(3)

Wiek ankietowanych żołnierzy

ODW

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Wykres 1b

Wiek ankietowanych policjantów

ODW

(4)

Stan cywilny ankietowanych żołnierzy

ĩRQDW\

5R]ZLHG]RQ\

:ROQ\]ZLą]NHN

.DZDOHU

Źródło: jak w wykresie 1a.

Wykres 2b

Stan cywilny ankietowanych policjantów

ĩRQDW\

5R]ZLHG]LRQ\

:ROQ\]ZLą]HN

.DZDOHU

(5)

Ilość posiadanych dzieci – żołnierze

%UDNG]LHFL

-HGQRG]LHFNR

'ZyMNDG]LHFL

7UyMNDG]LHFL

Wykres 3b

Ilość posiadanych dzieci – policjanci

%UDNG]LHFL

-HGQRG]LHFNR

'ZyMNDG]LHFL

7UyMNDG]LHFL

(6)

Wysokość ciała ankietowanych żołnierzy

FP

Wykres 4b

Wysokość ciała ankietowanych policjantów

FP

(7)

Masa ciała ankietowanych żołnierzy

NJ

Wykres 5b

Masa ciała ankietowanych policjantów

NJ

(8)

Wykres 6a

Miejsce zamieszkania – żołnierze

:LHĞ

0LDVWRGRW\V

PLHV]NDĔFyZ

0LDVWRSRZ\ĪHMW\V

PLHV]NDĔFyZ

Wykres 6b

Miejsce zamieszkania – policjanci

:LHĞ

0LDVWRGRW\V

PLHV]NDĔFyZ

(9)

Wykres 7a

Wykształcenie ankietowanych żołnierzy

=DZRGRZH

ĝUHGQLH

3RPDWXUDOQH

LQLHSHáQHZ\ĪV]H

:\ĪV]H

Wykres 7b

Wykształcenie ankietowanych policjantów

ĝUHGQLH

3RPDWXUDOQH LQLHSHáQHZ\ĪV]H

:\ĪV]H

(10)

Określono również parametry charakteryzujące rozwój fizyczny badanych mężczyzn.

Jak wynika z wykresu 4a, wysokość ciała żołnierzy mieściła się najczęściej w przedziale 170-179 cm (40,5%) oraz 180-189 cm (35%).

Podobna wysokość ciała charakteryzowała policjantów. Tu również najbardziej liczna grupa posiadała wzrost w przedziale 170-179 cm oraz 180-189cm (wykres 4b).

Jeśli chodzi o masę ciała, to zarówno wśród badanych żołnierzy, jak i policjantów naj- większa była grupa, której masa ciała wahała się w przedziale 71-80 kg (wykresy 5a, 5b).

Zdecydowaną większość badanych (75-82%) stanowili mieszkańcy małego miasta (wykresy 6a, 6b).

Ponad połowa ankietowanych żołnierzy posiadała wykształcenie średnie, a 26% legi- tymowało się wykształceniem wyższym (wykres 7a).

W grupie policjantów również prawie połowa posiadała wykształcenie średnie, natomiast ponad 42% ankietowanych legitymowało się wykształceniem wyższym (wykres 7b).

Wyniki badań

Jak wynika z wykresu 8a, ponad 60% żołnierzy oceniło swoją sytuację materialną jako dobrą, a prawie 30% jedynie jako dostateczną. Nieliczna grupa żołnierzy (7%) uznała, że ich sytuacja materialna jest bardzo dobra.

W zbliżony sposób swoją sytuację materialną określili policjanci. Tu również najlicz- niejsza grupa (52,5%) uznała, że powodzi jej się dobrze, dostatecznie swoją sytuację ma- terialną oceniło ponad 27%, a 12,5% badanych policjantów było z niej bardzo zadowolo- nych (wykres 8b).

Ankietowanych poproszono również o ocenę swojej masy ciała. Ponad 66% żołnierzy uznało, że ich masa ciała jest prawidłowa, natomiast prawie jedna czwarta stwierdziła, że ma niewielką nadwagę (wykres 9a).

Nieco mniejszy procent policjantów uznał, że ich masa ciała jest właściwa (52%), natomiast ponad 40% uważało, że posiada niewielką nadwagę (wykres 9b).

Prawie 60% żołnierzy poświęcało średnio od 5 do 7 godzin na sen. Dość liczna grupa (35%) odpoczywała w ciągu doby nieco dłużej – 7-8 godzin (wykres 10a).

W grupie policjantów ponad 40% poświęcało na sen od 5 do 7 godzin. Podobna procentowo grupa (37,5%) spała w ciągu doby 7-8 godzin, natomiast 15% ankietowanych odpoczywało znacznie krócej, tylko przez 4-5godzin (wykres 10b).

Prawie 50% żołnierzy deklarowało spożywanie 4 posiłków, natomiast ponad 33%

twierdziło, że zjada średnio tylko 3 posiłki w ciągu dnia (wykres 11a).

Podobnie było w grupie policjantów. Tu również połowa badanych uznała, że spożywa średnio 4 posiłki na dobę. Taka sama procentowo grupa (22,5%) odpowiedziała, że zjada 3 i 5 posiłków dziennie (wykres 11b).

Warzywa i owoce pojawiały się w menu żołnierzy najczęściej kilka razy w tygodniu (52,5%). Ponad 30% deklarowało ich spożywanie codziennie, natomiast 16% – spora- dycznie (wykres 12a).

Wśród badanych policjantów ponad 22% odpowiedziało, że spożywa warzywa i owoce codziennie, kilka razy w tygodniu pojawiały się one w menu ponad 42% ankietowanych. Aż 30% policjantów uwzględniało w swoim jadłospisie warzywa i owoce tylko

(11)

Wykres 8a

Sytuacja materialna – samoocena ankietowanych żołnierzy

%DUG]RGREUD

'REUD

'RVWDWHF]QD

=áD

Wykres 8b

Sytuacja materialna – samoocena ankietowanych policjantów

%DUG]RGREUD

'REUD

'RVWDWHF]QD

=áD

%DUG]R]áD

(12)

Wykres 9a

Samoocena masy ciała – żołnierze

'XĪDQDGZDJD

1LHZLHONDQDGZDJD

:áDĞFLZDPDVDFLDáD

Wykres 9b

Samoocena masy ciała – policjanci

'XĪDQDGZDJD

1LHZLHONDQDGZDJD

:áDĞFLZDPDVDFLDáD

(13)

Wykres10a

Czas poświęcany na sen – żołnierze

JRG]LQ

Wykres10b

Czas poświęcany na sen – policjanci

JRG]LQ

:LĊFHMQLĪJRG]LQ

(14)

Wykres 11a

Ilość spożywanych posiłków w ciągu dnia – żołnierze

SRVLáNL

SRVLáNyZ

Wykres 11b

Ilość spożywanych posiłków w ciągu dnia – policjanci

SRVLáNL

SRVLáNyZ

:LĊFHMQLĪSRVLáNyZ

(15)

Wykres 12a

Częstość spożywania warzyw i owoców – żołnierze

&RG]LHQQLH

.LONDUD]\ZW\JRGQLX

6SRUDG\F]QLH

Wykres 12b

Częstość spożywania warzyw i owoców – policjanci

&RG]LHQQLH

.LONDUD]\ZW\JRGQLX

6SRUDG\F]QLH

1LHVSRĪ\ZDQLH

(16)

Zasadami zdrowego żywienia kierowało się prawie 60% żołnierzy (wykres 13a), natomiast w grupie policjantów tylko 37% uznało, że przygotowuje swoje posiłki prawidłowo (wykres 13b).

Żołnierze podejmowali aktywność ruchową głównie z chęci podtrzymania prawidło- wej kondycji fizycznej. Odpowiedziało tak 28% ankietowanych. Podobna procentowo grupa uznała, że głównym motywem podejmowania aktywności fizycznej jest dla niej troska o własne zdrowie (27,5%). Inne, wymieniane nieco rzadziej przyczyny podejmowania aktywności ruchowej to odprężenie psychiczne i możliwość spotkania się z innymi ludźmi (wykres 14a).

W grupie policjantów najczęściej wymienianym motywem podejmowania aktywności fizycznej była chęć dbania o własne zdrowie. Tak uważała jedna czwarta ankietowanych.

Najważniejszą przyczyną podejmowania takiej aktywności dla 17% policjantów była możliwość odprężenia psychicznego i podtrzymanie kondycji fizycznej (wykres 14b).

Zbadano również, co jest najczęstszym powodem rezygnacji z aktywności ruchowej.

Jak wynika z wykresu 15a, ponad 30% żołnierzy tłumaczyło się nadmiarem obowiazków domowych, prawie 25% nie miało czasu, a 21% ankietowanych było zbyt zmęczonych po pracy, by podejmować taką aktywność.

W grupie policjantów głównym powodem niepodejmowania aktywności fizycznej był brak czasu. Odpowiedzi takiej udzieliła ponad połowa badanych. Zmęczenie po pracy stanowiło przyczynę niepodejmowania tej aktywności przez 21% policjantów, natomiast 12% grupie „przeszkadzał” nadmiar obowiązków domowych (wykres 15b).

Czas wolny po pracy był bardzo różnie spędzany przez ankietowanych żołnierzy (wy- kres16 a). Najczęściej wymieniano takie zajęcia jak: oglądanie telewizji (15%), spotkania ze znajomymi (11,5%), udział w grach drużynowych (11%) czy bieganie (10%).

W grupie badanych policjantów również najczęściej wykonywaną czynnością w cza- sie wolnym było oglądanie telewizji (wykres 16b). Takiej odpowiedzi udzieliło aż 22%

ankietowanych. Nieco mniejsza grupa (10%) najchętniej spotykała się ze znajomymi czy jeździła rowerem (8%).

Jak wynika z kolejnego wykresu, 60% żołnierzy najczęściej używało samochodu jako podstawowego środka lokomocji (wykres 17a). Dość liczna grupa (26%) odpowiedziała, że porusza się pieszo, a 12% przemieszcza się rowerem.

Podobnej odpowiedzi na powyższe pytanie udzielili policjanci. Tu również 60% ankietowanych uznało, że ich głównym środkiem lokomocji jest samochód. Ponad 22% stwier- dziło, że najczęściej porusza się pieszo, natomiast 15% – używa roweru jako podstawowego środka lokomocji (wykres 17b).

Bardzo liczna grupa żołnierzy (91%) potwierdziła podejmowanie aktywności fizycznej w ostatnim miesiącu (wykres 18a). Mniej aktywni ruchowo byli policjanci. Tylko 60% ankietowanych przyznało się do aktywnego spędzania czasu w ostatnim miesiącu (wykres 18b).

Ankietowanych poproszono także o dokonanie oceny własnej sprawności fizycznej.

Tylko 30% żołnierzy uznało, że jest ona bardzo dobra, większość (56%), oceniła ją jako dobrą, natomiast 10,5% żołnierzy uważało, że ich sprawność ruchowa jest przeciętna (wykres 19a).

Nieco gorszej samooceny dokonali policjanci. Nieliczna grupa (15%) oceniła swą sprawność na najwyższym poziomie. Większość (40%) uważała, że może pochwalić się dobrą sprawnością fizyczną, jedna czwarta ankietowanych oceniła ją na poziomie prze-

(17)

Wykres 13a

Kierowanie się zasadami zdrowego żywienia podczas przygotowywania posiłków – żołnierze

7DN

1LH

Wykres 13b

Kierowanie się zasadami zdrowego żywienia podczas przygotowywania posiłków – policjanci

7DN

1LH

(18)

Wykres 14a

Motywy podejmowania aktywności ruchowej – żołnierze

'EDQLHRZáDVQH

]GURZLH

3RGWU]\P\ZDQLH

NRQG\FMLIL]\F]QHM

6SRWNDQLHLQQ\FKOXG]L

2GSUĊĪHQLHSV\FKLF]QLH

'EDQLHRZáDVQ\Z\JOąG

3U]\MHPQRĞü]DEDZD

=DOHFHQLHOHNDU]D

=DGRZROHQLH

]SDQRZDQLDQDGVZRLP

FLDáHP

3URJUDPRZH]DMHFLD

Wykres 14b

Motywy podejmowania aktywności ruchowej – policjanci

'EDQLHRZáDVQH

]GURZLH

3RGWU]\P\ZDQLH

NRQG\FMLIL]\F]QHM

6SRWNDQLHLQQ\FKOXG]L

2GSUĊĪHQLHSV\FKLF]QLH

'EDQLHRZáDVQ\Z\JOąG

3U]\MHPQRĞü]DEDZD

=DOHFHQLHOHNDU]D

=DGRZROHQLH ]SDQRZDQLDQDGVZRLP

FLDáHP

3URJUDPRZH]DMHFLD

(19)

Wykres15a

Przyczyny niepodejmowania aktywności ruchowej – żołnierze

%UDNF]DVX

1DGPLDURERZLą]NyZ

GRPRZ\FK

=PĊF]HQLHSRSUDF\

%UDNFKĊFLGRüZLF]HĔ

=á\VWDQ]GURZLD

%UDNZSREOLĪXNOXEX

VSRUWRZHJR

Wykres 15b

Przyczyny niepodejmowania aktywności ruchowej – policjanci

%UDNF]DVX

1DGPLDURERZLą]NyZ

GRPRZ\FK

=PĊF]HQLHSRSUDF\

%UDNFKĊFLGRüZLF]HĔ

=á\VWDQ]GURZLD

%UDNZSREOLĪXNOXEX

VSRUWRZHJR