Hymn o perle

O . m g r Ma r e k Ra c z k ie w ic z C SsR Ma d r y t, WSD Re d e m p t o r y s t ó w/Tu c h ó w

Studia Redemptorystowskie nr 2/2004 · s. 201-210

HYMN O PERLE

D zieje Tom asza, a p o k r y f cieszący się w ielką p o p u la rn o ś c ią w staro ż y tn o śc i chrześcijańskiej, jak św iadczą o ty m tłu m a c z e n ia n a ró ż n e języki, o p o w iad a o p o d ró ż a c h a p o s to ła T o m asza p o In d ia c h i o jego śm ierci. O ry g in a ln y m językiem a p o k ry fu by ł p ra w d o p o d o b n ie syryjski. D o naszy ch czasów tek st d o ta rł w wersji syryjskiej oraz w wersji greckiej1. Syryjski tek st D ziejó w Tom a­ sza z o sta ł p rz e k a z a n y p rz ez pięć m an u sk ry p tó w :

1. S in ai 30, V /V I w iek2.

2. B ritish M u se u m , ad d. 14645, 936 r3. 3. M o su l N r 86, 1711/1712 r.

4. S ach au N r 222, B erlin, 1881 r 4. 5. C am b rid g e, ad d . 2822, 1883 r.

Przyjm uje się, że ch o ć D zieje Tomasza p o c h o d z ą z III wieku, to zawierają wiele w cześniejszych elem entów z II wieku. Pierw otne ten den cje gnostyckie, obecne w apokryfie, zo stały złagodzone w n a stę p n y c h redakcjach. F ragm entem , k tó ­ ry o d sam ego p o c z ą tk u zw ró cił uwagę u cz o n y ch jest tzw. H y m n o P e r lł, śpie­ w any p rzez a p o sto ła Ju d ę T om asza w w ięzien iu. Uwagę syrologów i b ad a czy sta ro ż y tn o śc i chrześcijań skiej zw ró cił a rc h a iz m tek stu , za p o ży cz en ia z ter­ m in o lo g ii irańskiej o raz teo lo g ia lu b teolo gie obecne w h y m n ie.

S am a treść h y m n u m a c h a ra k te r narratyw ny. M ały książe (ze w zględu n a w łączen ie u tw o ru d o d ziejó w T om asza, jest n im sam A p o s to ł T om asz) z o ­ staje w ysłany p rz ez ro d z ic ó w d o E g ip tu p o perłę, k tó ra jest strze żo n a p rzez 1 Polskie tłumaczenie wersji greckiej: Dzieje Świętego Tomasza Apostola, tł. L. Rzymowska, Wrocław 2002. 2 A. Smith Lewis, Acta Mythologica Apostolorum, w: Horae Semiticae III i VI, London 1904.

3 W. Wright, Apocryphal Acts of the Apostles, I-II, London-Edinburgh 1871. 4 P Bedjan, Acta Martyrum et Sanctorum, III, Parisiis 1892.

5 Bibliografia poświęcona Hymnowi jest bardzo obszerna. Zob. wydanie krytyczne Hymnu i obszerne stu­ dium tekstu w P-H. Poirier, L Hymne de la Perle des Actes de Thomas. Introduction, texte, traduction, commentaire,

straszliw ego węża. Po w y p e łn ie n iu m isji książę z o s ta n ie d z ie d z ic e m k ró le ­ stwa. M ają m u o ty m p rz y p o m in a ć słowa u m o w y w ypisane w jego sercu. Przed o p u sz c z e n ie m p a ła c u m a ły książę zostaw ia w sp an ia łe królew sk ie szaty, za­ b iera d ro g o c e n n y p a k u n e k p rz y g o to w an y p rz ez ro d z ic ó w i w tow arzystw ie o p ie k u n ó w -p rz e w o d n ik ó w w yrusza d o E gip tu .

S zlak p ro w a d zi p rz e z w ielkie m ia s ta h a n d lo w e staro ż y tn e g o W sc h o d u . W E gipcie o sied la się w p o b liż u w ęża i czeka n a okazję, ab y zab rać perłę. Po­ zn aje też m ło d z ie ń c a , k tó ry n ależy d o jego rasy i staje się jego tow arzyszem . A b y u k ry ć cel swojego p o b y tu p rz ed m iejscow ym i, książę ub iera się w ich sza­ ty. M ieszk a ń cy n ie d ają się je d n a k oszukać. P o d stę p n ie d ają m u sp ró b o w ać m iejscow e pokarm y . P od ich w pływ em m ło d z ie n ie c z a p o m in a o swej m isji i z a p a d a w sen.

R odzice księcia zw ołują w ielką n arad ę w królestw ie, aby ratować syna. W y­ syłają list, p o d p is a n y p rzez w szystkich d o sto jn ik ó w , w k tó ry m p rz y p o m in a ­ ją k sięciu k im jest i p o co w yruszył d o E g ip tu . L ist p o d p o sta c ią o rła leci aż d o nieg o i b u d z i go ze snu. K siążę p rz y p o m in a sob ie k im jest, u sy p ia węża, zabiera m u perłę i w yrusza w drogę p o w ro tn ą .

Przez za u fa n y c h posłańców , rod zice wysyłają m u n a sp o tk a n ie szatę k ró ­ lewską, k tó ra staje się d la n iego jak b y zw ierciadłem . O k ry ty n ią p rzek racza b ra m ę p ałac u , o d d aje cześć o jcu i d o łącz a d o g ro n a d o sto jn ik ó w . M isja zo ­ stała zrealizow ana i stoso w nie d o o b ie tn ic y książę staje się d zie d z ic e m k ró ­ lestwa.

Ta n a p o z ó r p ro sta h is to ria p o sia d a w iele in terp retacji. T em at księcia wy­ ruszająceg o n a p o sz u k iw a n ie p e rły z d ra d z a łb y p o c h o d z e n ie ju d eo -c h rze - ścijańskie i syryjskie h y m n u . Z d rugiej stro n y tekst zaw iera p ra k ty c zn ie cały gn o sty ck i m it o u p a d k u i zbaw ien iu . In n i, m ając n a uw adze m iejscow ości, k tó re pojaw iają się w tekście (Sarbug, B ab ilo n ia, M aisza n ) o d c z y tu ją h y m n w k lu c z u m a n ic h e jsk im . Pojaw iły się też tw ierd z en ia o n ie c h rz e śc ija ń sk im p o c h o d z e n iu h y m n u , k tóreg o a u to re m byłb y np. w yznaw ca religii perskiej. W reszcie, istn ieje tak że in terp re tacja, k tó ra w id zi w h y m n ie h is to rię duszy, k tó ra p o u p a d k u zostaje o d k u p io n a p rzez C h ry stu sa (N icetas z T esaloniki)6. P rzyjm ujem y za A n to n io O rb e tezę, że H y m n o Perle przed staw ia g n o zę chrze­ ścijańską, której m o m e n te m szczytow ym b y łab y ilu m in a c ja Jezusa p o d czas c h rz tu w Jo rd a n ie . In terp retac ja h y m n u w sensie g n o s ty c k im n ie rozw iązu ­ je w szystkich tru d n o ś c i tek stu i n ie w yklucza oczyw iście in n y c h m o żliw y ch lektur, ale w ydaje się być n ajlep sz y m k lu c z e m po zw alający m n a z ro z u m ie ­ n ie tekstu.

Poniższe tłu m a c z e n ie z języka syryjskiego o p iera się n a w y d a n iu krytycz­ n y m P -H . Poirier, L H y m n e de la Perle des A ctes de Thom as. Introduction, texte, tra­ duction, com m entaire, L ouvain-L a-N euve 1981, 329-336.

TEOLOGIA 203

H y m n 7 apostoła Judy Tomasza8, kiedy przebywał w Indiach Misja

1. K ied y b y łem m a ły m d z ie c k ie m 9

i m ieszk ałem w m o im K rólestw ie, d o m u m o jeg o O jca, 2. i w bogactw ie i rozk oszach

m o ic h żyw icieli przebyw ałem , 3. ze W sc h o d u , naszej ojczyzny,

rod zice m o i, w yposażyw szy m n ie , w p o d ró ż m n ie w ypraw ili. 4. Z b og actw naszego skarb ca

h o jn ie zw iązali d la m n ie p aku nek. 5. W ielk i był i zarazem lek k i10,

tak b y m u n ieść go z d o ła ł sam jeden. 6. Był ze z ło ta z Bet-Elaye,

ze srebra w ielkiej G azak, 7. z ch a lc ed o n ó w In d ii

i z tęczow ych k a m ie n i z B et-K uszan11. 8. I p rzew iązali m n ie d ia m e n te m ,

k tó ry p rz e c in a żelazo.

7 W języku syryjskim rćsA.isa (madraśa), co tradycyjnie tłumaczy się jako łymn lubpieśń. Ten poetycki rodzaj literacki był bardzo popularny wśród chrześcijan syryjskich. Madrase były śpiewane głównie podczas liturgii. Służyły do przekazywania prawd wiary, sławienia cnót świętych oraz nauki obycza­ jów. Były ulubioną formą św. Efrema, którego późniejsza tradycja nazwała „Harfą Ducha św.”. 8 Pewne tradycje przedstawiają Tomasza jako apostoła Edessy lub Partów. Z kolei apokryficzne Dzieje Apo­

stoła Tomasza mówią o nim jako apostole Indii. Misja Tomasza dałaby początek tzw. „chrześcijanom św. Tomasza” na wybrzeżu malabarskim. Tekst apokryfu nazywa go wiele razyJuda Tomasz Bliźniak (gr. Di­ dymos), określenie bardzo popularne wśród tradycji syryjskiej. Tomasz pojawia się w wielu apokryfach. Interesowali się nim gnostycy (zob. Biblioteka z Nag Hammadi) i pisarze chrześcijańscy. Intrygował ewangeliczny przydomek Tomasza Didymos (J 20, 24), zwłaszcza gnostyków. Prolog Ewangelii Tomasza

mówi, że „to są tajemne słowa, które Jezus żywy wypowiedział, a zapisał je Didymos Juda Tomasz” (32, 10-12). Słowami „Ja nie jestem twoim nauczycielem, ponieważ wypiłeś i napoiłeś się ze źródła ki­ piącego, które ja odmierzyłem” (35, 5-7) Jezus potwierdza szczególną rangę apostoła. Tomasz może bezpośrednio czerpać ze źródła gnozy, bardziej jako partner-bliźniak (Didymos) Jezusa niż Jego uczeń. Tylko on jest godny, aby poznać „trzy słowa” (35, 7-8), które przekazuje mu Jezus. Właśnie Judasz To­ masz śpiewa Hymn o Perle.

9 Narrator, książę, który utożsamia się z apostołem Tomaszem w kontekście Dziejów Tomasza, jest małym dzieckiem. Termin к Ч-ιτ. jest często używany w tradycji syryjskiej na określenie Adama w raju. Adam jest „niedoświadczony”, jest jak „małe dziecko”. Przeciwieństwem jestrĆŁccia, „ten, który jest zdol­ ny do rozeznania”. Właśnie „brak doświadczenia”, гс'УпЧ-.т. był przyczyną upadku Adama. Idea dziecięctwa Adama w raju jest bardzo bliska św. Ireneuszowi. Bóg stworzył pierwszego człowieka jako dziecko, aby wzrastając doszedł do doskonałości. Zły wybór, źle użyty dar wolności, a w konsekwen­ cji dziecięce nieposłuszeństwo, doprowadziło do wypędzenia Adama z raju. Bóg jednak nigdy nie opuścił swoje dziecko, ale ofiarował mu wszystko, włącznie z własnym Synem, aby w ciągu historii mógł stać się prawdziwie Bożym dzieckiem (zob. Wykład wiary prawdziwej 12; Przeciwko herezjom IV, 37-39). O antropo­ logii Ireneusza zob. A.Orbe, Antropologia de san heneo, BAC 286, 2Madrid 1997, zwłaszcza ss. 204-225. 10 Por. Mt 11, 30.

11 Por. Gn 10, 8 (Gn 2, 13). „Tęczowych kamieni”, por. J. Ménard, Le Chant de la Perle, Paris 1991, 42. Hymn przedstawia obraz kupca, który przygotowuje się do drogi.

9. P o tem zdjęli ze m n ie w sp an ia łą szatę12, jaką w swojej m iło śc i u cz y n ili d la m n ie , 10. także płaszcz purpurow y,

u tk a n y stosow nie d o m o jeg o w zro stu. 11. I zaw arli ze m n ą u m ow ę,

i w ypisali ją w m o im sercu, b y m nie z a p o m n ia ł: 12. „Jeśli zejdziesz d o E g ip tu 13

i p rzyniesiesz Perłę jed y n ą14, 13. k tó ra leży p o ś ro d k u m o rza ,

w p o b liż u w ęża syczącego,

14. w ów czas w łożysz z n o w u tw oją w sp an ia łą szatę i tw ój płaszcz, k tó ry ją spow ija,

15. i razem z tw o im b ratem , n asz y m d ru g im , zo stan ie sz d z ie d z ic e m 15 w n asz y m K ró lestw ie”16. Podróż do Egiptu

16. O p u ś c iłe m W sc h ó d i zstąp iłem , a dwaj o p ie k u n o w ie m i tow arzyszyli17, 17. poniew aż droga by ła n ie b ez p iecz n a i tru d n a ,

a ja d zieck iem m ały m , aby ją przebyć. 18. P rzekroczyłem granice M aiszanu ,

gdzie sp o ty k ają się k u p c y ze W sc h o d u ,

12 Centralna idea hymnu. Książę włoży tę szatę, i płaszcz z purpury, dopiero po wypełnieniu misji. Kró­ lewska szata jest przeciwieństwem tej, którą założy w Egipcie. Opis wspaniałości królewskiej szaty przy­ pomina tradycje rozpowszechnione w świecie syryjskim o Adamie w raju: nosił tam „szaty królewskie” lub „szaty światłości’, które utracił po wypędzeniu z raju, zob. La cueva de los tesoros, III, 14-17, Madrid 2004, 94; Ephrem, Commentaire sur la Genèse, 2, 14, CSCO 152, 33; Id., Hymnes sur le Paradis 6, 9, OSCO 174, 84-85. O bogatej symbolice szaty, zob. E. Haulotte, Symbolique du vjtement dans la Bible, Paris 1966; J.J. Ay- an Calvo, Bibliay Liturgia en la Catequesispatristica, w: Eormaciàn biblicay litùrgica, Madrid 2000, 35-60. We­ dług teologii syryjskiej wcielenie Chrystusa jest „ubraniem ciała”, zob. R. Murray, Symbols ofChurch and Kingdom. Study in Early Syriac Tradition, Cambridge 1975, 310-312.

13 Hymn przedstawia negatywny obraz Egiptu, właściwy tradycji judeo-chrześcijańskiej.

14 „Perła jedyna” przypomina tę z przypowieści Mt 13, 46. Także logion 76 Ewangelii Tomasza, który po­ siada wiele elementów wspólnych z Hymnem o Perle, mówi o kupcu, który sprzedał pakunek, aby ku­ pić perłę, którą znalazł. Jednak w naszym hymnie perła jest jedynie zwykłym obiektem poszukiwania. Nie rozwija bogatej symboliki, jaką posiadała w tradycji syryjskiej. Zob. C. Vona, La „margarita preciosa” nell mterrpretazione di alcuni scrittori ecclesiastici, w: Divinitas 1 (1957) 118-160; F. Graffin, Les hymnes sur la perle de saint Ephrem, w: Orient Syrien 12 (1967) 129-150; Id., Le thème de la perle chez Jacques de Saroug, w: Orient Syrien

12 (1967) 355-370.

15 Właściwym celem misji nie jest, jakby się wydawało na pierwszy rzut oka, zdobycie perły, ale odziedzi­ czenie Królestwa.

16 Podróż syna królewskiego ze Wschodu, krainy światła, do Egiptu, który tradycyjnie jest symbolem grze­ chu i zła, w myśli gnostyckiej jest obrazem przyjścia Zbawiciela z nieba na ziemię, aby zbawić swój ko­ ściół, perłę, który jest w mocy śmierci, węża. Ojciec i matka to Pierwszy Człowiek i Pierwsza Kobieta, czyli gnostycki Bóg najwyższy widziany jako dwa eony (męski i żeński) tworzące syzygie. Starszy brat Zbawiciela jest jednym z dwóch aspektów gnostyckiego pojęcia Syna. Jeden aspekt podkreśla imma­ nencję Syna wobec Ojca: Syn jako Drugi Człowiek lub Nous; drugi aspekt podkreśla rolę kosmologicz­ ną i soteriologiczną Syna: Syn jako Trzeci Człowiek lub Logos. Ten ostatni byłby bohaterem naszego

Hymnu. Zob. A. Orbe, Cristologjagnóstica, I, 384, Madrid 1976, 548-550. 17 Chodzi prawdopodobnie o aniołów stróżów.

TEOLOGIA 205

19. d o ta rłe m d o k raju B ab ilo n ii i w szedłem w m u ry S arb u g 18. 20. Z stą p iłe m d o E g ip tu

i m o i tow arzysze o dłączy li się o d m n ie 19. Z ap om nienie i sen

21. P oszedłem p ro sto d o węża,

i zam ie szk ałem w p o b liż u jego nory, 22. <czekając> aż sen go z m o rz y i zaśnie

i b ędę m ó g ł m u z ab rać m o ją Perłę.

23. A poniew aż b y łem sam jeden, w p o jed y n k ę, o b cy b y łem d la m o ic h tow arzyszy z gospody. 24. U jrz ałem ta m syna z m ojej rasy,

syna m o ż n y c h , p o to m k a W sc h o d u 20,

25. m ło d z ie ń c a pięknego i pełnego w dzięk u , nam aszczonego. 26. P rzyszedł i przyłączył się d o m n ie.

27. I u cz y n iłe m go m o im p o w iern ik ie m ,

p rzyjacielem , z k tó ry m d zieliłem się m o im tow arem . 28. O strz eg łem go p rz ed E g ip cjan a m i

i p rz e d tow arzystw em nieczystych. 29. I w łoży łem ich szaty21,

ab y n ie podejrzew ali m n ie , że p rz y b y łe m z daleka, 30. b y za b rać Perłę,

i ab y n ie o b u d z ili w ęża przeciw ko m n ie. 31. A le w tak i czy in n y sp o só b

ro z p o z n a li, że n ie p o c h o d z ę z ich kraju. 32. Przyłączyli się d o m n ie p o d s tę p n ie ,

i d ali m i naw et sp ró b o w ać ich pożyw ien ia. 33. Z a p o m n ia łe m , że b y łem synem kró lew sk im

i służyłem ich królow i.

18 W opisie drogi do Egiptu niektórzy widzieli manichejskie źródło hymnu: Babilonia była miejscem działalności i męczeństwa Maniego, zaś Maiszan miejscem skąd pochodził. Zob. J. Ménard, dz. cyt., 22­ -23.

19 Przybycie do Egiptu oznacza właściwy początek misji, dlatego towarzysze opuszczają księcia, który musi sam stawić czoło wężowi.

20 Być może chodzi o Jana Chrzciciela (Ireneusz, Przeciw Herezjom I, 30, 11-2) lub też jednego z pneumaty­ ków,, którego Jezus przychodzi, aby zbawić.

21 W myśli gnostyckiej jest to moment wcielenia i pojawienia się wśród ludzi. Szata oznacza ludzką natu­ rę. Włożenie tej szaty widziane jest jako degradacja, ponieważ stawia Zbawiciela na tym sam poziomie, co ludzi, których ma zbawić. Ten pierwszy moment misji, na pozór nieużyteczny, ponieważ przedsta­ wia Zbawiciela zdegradowanego i pogrążonego w śnie, znajduje kontynuację w drugiej części misji, tym razem o niezywkłej skuteczności. Te dwa momenty odpowiadają dwóm etapom z życia Chrystu­ sa, o których mówią ewangelie: życie ukryte od narodzenia do chrztu oraz od chrztu do zmartwych­ wstania.

34. Z a p o m n ia łe m też o Perle,

p o k tó rą w ysłali m n ie m o i rodzice. 35. I o d ciężkości ich p o k a rm u

z a p a d łe m w głęb o k i sen. List i przebudzenie

36. Je d n a k o w szystkim , co m i się przytrafiło,

w iedzieli m o i rod zice i cierp ieli z m ojego po w o d u . 37. O g ło sz o n o w n asz y m królestw ie,

że wszyscy m ają staw ić się u naszej bramy. 38. K rólow ie i k siążęta Partów,

i w szyscy d o sto jn ic y W sch o d u . 39. I przygotow ali p la n w m ej sprawie,

ab y m n ie p o z o sta ł w Egipcie. 40. N a p isa li d o m n ie list22

i k ażd y z w ielk ich zło ży ł n a n im swoje im ię: 41. „O d tw ojego O jca, K ró la królów ,

i o d twojej M atk i, w ład czy n i W sc h o d u , 42. oraz o d b ra ta twojego, naszego drugiego,

to b ie, n aszem u synow i, k tó ry przebyw a w E gipcie, p o zdro w ien ie. 43. Z b u d ź się i w stań z tw ojego snu,

i p o słu ch aj słów naszego listu.

44. P rz y p o m n ij sobie, że jesteś synem k rólew sk im , sp ó jrz n a niew olę, k o m u służyłeś.

45. W sp o m n ij n a Perłę,

p o k tó rą zstąpiłeś d o E gip tu .

46. P rz y p o m n ij sobie tw oją w sp an ia łą szatę i w sp o m n ij n a tw ój św ietny płaszcz,

47. abyś m ó g ł je p rzy w d ziać i n im i się p rz y o zd o b ić,

poniew aż tw oje im ię z o stało o d czy tan e w księdze boh aterów , 48. i z tw o im b ratem , n asz y m n a m ie stn ik ie m ,

w raz z n im b ęd ziesz w n a sz y m K ró lestw ie” . 49. I m ój list był listem ,

k tó ry k ró l opieczętow ał w łasną praw icą,

50. < aby c h ro n ić go> p rz e d n ieg o d ziw cam i, p o to m stw e m B abilo nii, i o k ru tn y m i d e m o n a m i Sarbug.

51. W z b ił się n a p o d o b ie ń stw o orła, k ró la w szystkich ptaków .

22 List, który stanowi przełom w misji, odpowiada głosowi z nieba, który Chrystus słyszy w czasie chrztu według tradycji ewangelicznej. W ewangelii mowa jest o gołębicy i głosie, w Hymnie - o liście w formie orła. Jednak cel jest ten sam: oświecić, tj. objawić prawdziwą tożsamość Jezusa i jego misję.

TEOLOGIA ₂₀₇

52. Leciał aż u sia d ł p rz y m n ie 23 i cały stał się m ow ą.

53. N a jego głos i n a szm er jego ruchów , o b u d z iłe m się i w stałem z m ojeg o snu. 54. C h w y ciłem go i ucałow ałem ,

z ła m a łe m pieczęć i p rzeczy tałem . 55. Jak to, co m ia łe m w yryte w m o im sercu

były słowa m ojego listu.

56. P rz y p o m n ia łe m sobie, że b y łem synem k rólew skim , i że m o je szlachetne u ro d z e n ie d ąż y d o swej natury. 57. P rz y p o m n ia łe m sobie Perłę,

p o k tó rą w ysłan o m n ie d o E g ip tu 24. 58. I zacząłem z a k lin a ć

w ęża straszliw ego i syczącego.

59. S praw iłem , że z a m k n ą ł oczy i z a p a d ł w sen, alb o w iem w ym ó w iłem n a d n im im ię m ojego O jca 60. także im ię naszego d rugieg o

i m ojej M atk i, królow ej W sch o d u . 61. Z ab rałem Perłę

i w y ru szyłem w drogę p o w ro tn ą d o d o m u m o jeg o O jca. 62. Ich stró j b r u d n y i nieczysty

z rz u c iłe m z siebie i zostaw iłem w ich k raju 25. Powrót

63. I ta k o b ra łe m drogę, aby p ójść p ro sto d o św iatła naszej ojczyzny, W sch o d u . 64. A list m ó j, ten, k tó ry k tó ry m n ie o b u d ził,

z n a la z łe m p rz ed e m n ą n a d rodze. 65. I ta k jak z b u d z ił m n ie sw oim głosem ,

tak teraz pro w ad ził m n ie sw oim św iatłem , 66. poniew aż jedw ab królew ski

jaśn iał p rzed e m n ą sw oim w yglądem . 67. G ło sem sw oim i p rz ew o d n ictw e m

23 Odpowiada zstąpieniu Ducha św. pod postacią gołębicy w czasie chrztu według tradycji ewangelicz-24 nej.

24 Chrzcielna iluminacja, czyli gnoza, budzi w Chrystusie świadomość jego boskiej godności i zbawczej misji. Jest mistrzem i zbawicielem perły, tj. pneumatycznego kościoła, ciemiężonego przez śmierć (wąż, nieprzyjaciel). Podobnie ma się z każdym gnostykiem: dzięki iluminacji z wysoka uświadamia sobie jaka jest jego prawdziwa istota (ma w sobie boski element) i pragnie wyzwolić się z niewoli ciała i ma­ terii.

25 Zbawiciel pozostawia w grobie szatę, czyli ludzką naturę, którą przyjął, aby działać w Egipcie, tj. w świe­ cie. Odrzuca w ten sposób zmartwychwstanie ciała, które negowali gnostycy. Materialne ciało nie jest przedmiotem zbawienia i nadaje się jedynie do zniszczenia.

p o n ag lał m n ie także d o p o śp iech u , 68. a jego m iło ść p c h a ła m n ie d o p rz o d u . 69. W yru szy łem , m in ą łe m Sarbug,

zo staw iłem B ab ilo n ię p o lewej stronie, 70. i w k ro czyłem d o w ielkiego M aiszan u ,

p o r tu kupców ,

71. k tó ry leży n a b rz eg u m o rza . Szata królewska

72. M o ją w sp an ia łą szatę, k tó rą niegdyś zd jąłem , i m ó j płaszcz, k tó ry ją okryw ał,

73. z w yżyn H y rk a n ii,

m o i ro d zice p o słali d o tego m iejsca 74. p rzez skarbników ,

k tó rz y d la swej w iern o ści g o d n i byli z a u fan ia. 75. I k iedy n ie p a m ię ta łe m ju ż jej św ietności

m ałym dzieckiem byłem bowiem , kiedy zostawiłem ją u m ojego O jca -76. nagle, k iedy sta n ą łe m p rz e d n ią,

szata w ydała m i się lu s trz a n y m o d b ic ie m m n ie sam ego. 77. U jrz ałem ją w całości

i o trz y m a łe m w szystko w niej.

78. A lb o w iem d w ó ch nas było, k ied y b y liśm y ro zd zielen i, a teraz z n o w u b y liśm y je d n y m w je d n y m k ształcie26. 79. Także sk arbn ików , k tó rz y m i ją przy n ieśli,

w id ziałe m w p o d o b n y sposób:

80. ch o c ia ż d w ó ch ich b y ło 27, jednego byli k sz ta łtu 28, poniew aż jed en z n a k królew ski był w y p isan y n a n ich , 81. < znak> rą k tego, k tó ry zw ró cił m i,

za ich p o śre d n ic tw em , m ó j sk arb i m o je bogactw o, 82. m o ją w sp an ia łą szatę o z d o b n ą ,

u s tro jo n ą p rz ep y szn y m i k o lo ram i, 83. z ło te m i bery lam i,

ch a lc e d o n a m i, agatam i

84. i ró ż n o k o lo ro w y m i sard o n ik a m i;

26 Chrystus Zbawiciel jako osoba jest identyczny z Synem jednorodzonym, który pozostał u Ojca, w Hym­ nie symbolizowanym przez szatę. Różni ich jedynie relacja jeśli chodzi o stworzenie i odkupienie świa­ ta. Na końcu podróży Zbawiciel utożsamia się z Synem i z dwojakiego sposobu istnienia przechodzą do definitywnej jedności.

27 Podobnie jak dwóch było opiekunów-przewodników, którzy towarzyszyli księciu w drodze do Egip­ tu.

28 Anioł, podobnie jak Bóg czy człowiek, posiada dwojaki wymiar (syzygia): jedna rzeczywistość, która objawia się w dwóch różnych aspektach.

TEOLOGIA 209

cała p ię k n ie była w ykonana, 85. i k a m ie n ia m i d iam en to w y m i

w szystkie jej szwy były po łączo n e 86. I o b ra z K ró la królów ,

w całej p e łn i był n a niej w y h afto w an y i n a m a lo w a n y w szędzie29. 87. I n ic z y m k a m ie ń szafiru

m ie n iła się ró ż n y m i k o lo ram i. T rium falne wejście

88. U jrz ałem także, że cała pu lsu w ała o d d rg a ń p o z n a n ia , 89. i jak b y d o m ó w ien ia

spo strzegłem , że się gotow ała. 90. U słyszałem dźw ięk jej słów,

k tó re nuciła, k ied y z n o s z o n o ją n a dół: 91. „To d la tego n ajm ężn iejszego ze sług

z o sta ła m w z n ie sio n a p rz ed m o im O jcem ; 92. ja ró w n ie ż c z u ła m p o sobie,

że m ó j ro zm iar, p o d o b n ie jak jego dzieła, stawał się coraz w iększy” . 93. I p o ru sz a ją c się p o królew sku,

cała d ążyła k u m n ie, 94. i z rą k n io sący c h ją

śpieszyła, ab y m ją w ziął czym prędzej, 95. a m n ie także m o ja m iło ść p o nagliła,

ab y p o b ie c n a jej sp o tk a n ie i ją przyjąć. 96. W y c ią g n ąłem ręce i chw yciłem ją,

i p rz y o z d o b iłe m się p ię k n e m jej kolorów , 97. i m o im p łaszczem o w sp an ia ły c h k o lo rach

o k ry łem się cały.

98. Tak p rz y b ra n y skierow ałem się k u b ra m ie p o w ita ń i uw ielbień. 99. P ochyliłem głowę i u w ielb iłem

w sp an ia ło ść m ojego O jca, k tó ry m i ją posłał. Z akończenie

100. Poniew aż w y p e łn iłem jego rozkazy, o n ró w n ież z ro b ił to, co przyrzekł. 101. I w b ra m ie jego k siążąt

29 Obraz Króla królówiktórym jest Bóg najwyższy) na szacie wskazuje, że w swojej naturze Syn jest do­ skonałym odbiciem Ojca, który go zrodził, wyemanował.

d o łączy łem d o jego dosto jn ik ó w ,

102. alb o w iem u radow ał się n a m ó j w id o k i m n ie p rzy jął i w raz z n im b y łem w jego K ró lestw ie30.

103. A p ie śn ia m i p e łn y m i chw ały w ysław iali go wszyscy jego słudzy. 104. I p rzyrzekł, że w b ra m ie

K ró la k ró ló w z n o w u stan ę w raz z n im , 105. i że razem z m o im d a re m i m o ją Perłą

razem z n im stan ę p rz e d n asz y m K ró le m 31. K on iec H y m n u a p o sto ła Ju d y T om asza, k tó ry w ygłosił w w ięzieniu.

30 Wej ście Zbawiciela do boskiego świata Pleromy po zakończeniu misji i przyobraniu się w królewską szatę jest potwierdzeniem jego własnej doskonałości oraz całej Pleromy, ponieważ zostało odzyskane boskie nasienie w świecie (perła).

31 Ostatnie trzy wersy są niezrozumiałe w kontekście całej historii, która wyraźnie kończy się wersem 102. Kim jest teraz ów „Król królów”? Nie ma jednak podstaw, aby odrzucić ten końcowy fragment.