F r y d e r y k Staub, Mieczysław Pachowski, Bogusław Makówk a R o m an Młyniec, Wł ady sł aw Piskozub
K a t e r a M e t a lo z n a w s t w a
W pływ przetrzym ania żeliw a w stan ie ciek ły m na grafit sferoid ałn y*
Podano* przebieg i w y n ik i badań nad w p ły w e m czasu p rzetrzym ania ż e liw a w sta n ie ciek ły m n a w ie lk o ś ć grafitu sfero id a ln eg o przy różnych grubościach ś c ia
nek od lew u w w a ru n k ach p rzem ysłow ych . S tw ierd zon o, że ze w zro stem grubości ścia n ek o d lew u zw ięk sza się w ielk o ść sferoid ów . W ielk ość sfero id ó w zm ien ia się także w raz z czasem p rzetrzym an ia o siągając n a jw ięk szą w a rto ść w około 15 m i
n u cie, n a jm n iejsza zaś w około 22 m in u cie przetrzym an ia, po czym p o n o w n ie w z r a sta. Ze w zg lęd u n a sto su n k o w o n ie w ie lk ą ilo ść próbek w y su n ię te w n io sk i w ym a g a ją
p o tw ierd zen ia d alszym i badaniam i.
1. Wstęp
O trzy m y w anie żeliw a sferoidalnego o określonych w łasnościach m o
żliw e jest jed yn ie p rz y ścisłym p rzestrzeg an iu technologii w y tw arzania.
O pracow anie tej technologii w obecnym okresie p ro d uk cji nie może stw a rzać pow ażniejszych trudności, w ym aga jed n ak dostosow ania się do w a
ru n k ó w p racy w danej odlew ni. N ależy bowiem pam iętać, że prócz takich czynników jak rodzaj w sadu żeliw iaka, sposób jego prow adzenia, rodzaj w prow adzanego zm ieniacza (elektronu lu b innego stopu m agnezu) na własności żeliw a sferoidalnego może mieć w pływ okres jego p rze trz y m a n ia w stan ie ciekłym oraz grubość ścianki odlew u.
P rz etrzy m a n ie m ierzone od chw ili w prow adzenia zm ieniacza do żeli
w a aż do zalan ia fo rm y zależy głów nie od m etody o trzy m y w an ia żeliw a sferoidalnego, m echanizacji i organizacji p rac y odlew ni. Z m ienn y zakres
* P raca n in iejsza opiera się częściow o na w y n ik a ch badań p rzeprow adzonych w p rzem yśle, częściow o zaś na w y n ik a ch otrzym an ych w K ated rze M eta lo zn a w stw a P o litech n ik i Ś lą sk iej przy w sp ó łd zia ła n iu K oła S tu d en ck iego T o w a rzy stw a N au k o
wego.
76 F. S ta u b , M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łynie c, W. P iskozu b
grubości ścianek odlewów zw iązany jest natom iast z profilem p ro d u k cy j
n y m odlew ni.
Stosunkow o n iska te m p e ra tu ra w rzenia m agnezu (1102 °C) może po
wodować, że w m iarę przetrzy m y w an ia żeliw a w stanie ciekłym ilość m agnezu będzie m alała. Zm niejszona ilość m agnezu pow oduje zm niej
szenie napięcia powierzchniow ego i przechłodzenia, sprzy jając w te n sposób krystalizacji g rafitu płatkow ego. P rz y krzepnięciu odlewów o cienkich ściankach przechłodzenie jest większe niż w odlew ach g ru - bościennych. S tąd zwiększona skłonność do k ry stalizacji g rafitu p łatk o wego w grub y ch ściankach odlewu.
A. De Sy [1] podaje, że wielkość sferoidów rośnie w raz ze zwiększe
niem grubości ścianek. Zależność tę u jęto w tablicy 1.
T a b l i c a 1 Wielkość sferoidów w zależności od grubości ścianki odlewu
Grubość ścianki od lew u w m m
30 80 150 250 350
W ielkość sferoidów w m m
0,05 0,055 0,09 0,12 0,13
Opinie badaczy na tem a t w pływ u czasu p rzetrzy m an ia żeliwa sfero- idalnego są n a ogół różne. Tak na p rzy k ład G. V ennerholm , H. B ogart i R. M elm oth [2] podają, że p rzy zaw artości 0,08 -P 0,04% Mg ilość m ag
nezu obniża się o 0,0 0 1% na każdą m in u tę przetrzym ania.
C. R. Donoho [3], odlew ając próbki z żeliw a sferoidalnego w ytopio
nego w tyglu, stw ierdził, że p rzetrzy m an ie 10,5 m in u ty spowodowało k rystalizację g ra fitu płatkow ego. W edług innych badaczy dopuszczalny czas p rzetrzy m an ia jest dłuższy i tak na p rzy k ład A. De Sy i R. Collet- te [4] określają go na 20 -4- 30 m inut.
Opisane w dalszej części p racy badania m iały na celu określenie w pływ u przetrzy m an ia żeliw a w stan ie ciekłym na wielkość sferoidów przy różnych grubościach ścianek odlew u w w arunkach przem ysłow ych jed n ej z odlew ni krajow ych. U stalenie ty ch zależności pow inno dać sze
reg w skazów ek o znaczeniu p rak ty czn y m także in n y m odlew niom że
liwa.
2. Przebieg badań
Badaniom poddano próbki z żeliw a sferoidalnego w ytopionego w że
liw iaku ze zbiornikiem o w yłożeniu kw aśnym . Zasadniczo pracę oparto n a jed n y m w ytopie n r 140; w ytop n r 143 dostarczył tylko m ateriału uzu
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l i w a w stanie ciekłym... 77
pełniającego. D la w ytop u n r 140 w sad do żeliw iaka składał się z 80%
su ró w k i LHO i 20% złom u stalow ego. W prow adzenie m agnezu odbyw ało się w edług m etody bezpośredniego zalew ania opracow anej przez jednego z au to ró w [5], Żeliwo w ilości 300 kg w lano do kadzi bębnow ej o po jem ności 800 kg z k w aśny m w yłożeniem . Celem otrzy m an ia g rafitu sfero - idalnego w g ru b y ch p rzek ro jach odlew u, n aw et po dłuższym czasie p rze trz y m an ia , w prow adzono celowo w iększą ilość e le k tro n u (2,0%) w postaci złom u zaw ierającego około 82% Mg. P ró b a technologiczna w edług no rm y KN-53/M PM -22032 w ykazała c h a ra k te ry sty c z n y jasno ziarn isty (błyszczą
cy) przełom , a po dod atk u 1,0% żelazokrzem u 75% — jasn y i m atow y.
P o w ym ieszaniu żeliw a odlano próbki o kształcie i w y m iarach jak na rys. 1 w form ie z m asy o zaw artości wilgoci około 6%. T e m p e ra tu ry żeliw a zarów no n a ry n n ie żeliw iaka, ja k p rzy zalew aniu poszczególnych pró b ek m ierzono piro m e
tre m optycznym częściowego prom ienio
w an ia firm y „E lliot B roth ers L ondon” bez w prow adzenia popraw ki. Czas p rz e trz y m ania żeliw a m ierzono stoperem , licząc od końca sp u stu żeliw a do początku odle
w an ia każdej z próbek.
W ytop n r 143 różnił się zasadniczo tylko w sadem oraz ilością w prow adzone
go elek tro nu . W sad składał się z 55% su rów ki LHO i 45% złom u stalow ego. Ilość dodanego złom u elektronow ego (82,0% Mg)
w y niosła 1,4%. Z w yto p u n r 140 odlano ogółem 61 próbek, z w ytopu n r 143 n a to m ia st ty lko 5 prób ek o jednakow ym czasie p rzetrzy m an ia żeliw a w kadzi. Dla każdego w y top u w ykonano analizę chem iczną żeliw a na ry n n ie oraz po w prow adzeniu e le k tro n u i żelazokrzem u, a ponadto dla próbek odlew anych w ró żnym czasie oznaczono zaw artość m agnezu. Oznaczeń ty ch dokonyw ano p rzy użyciu sp e k tro g ra fu kw arcow ego o średnicy dys
p e rsji ISP-22. Dokładność oznaczeń m agnezu w ynosi ± 13%, przy czym jest ona w iększa p rzy zaw artościach m agnezu zbliżających się do w a rto ści bezw zględnej rów nej 0,1% Mg.
W celu w ykon ania zgładów do b ad ań m ikroskopow ych z każdej p ró b ki w połowie wysokości w ycinano piłą m echaniczną krążek, z którego po
bierano n astęp n ie p rę t w k ie ru n k u prom ieniow ym . Sposób pobierania próbek n a zgłady przedstaw iono schem atycznie n a rys. 2. W m iejscu od
pow iadającym w przybliżen iu środkow i próbki na n ietraw io n y m zgła-
R ys. 1. K szta łt o d lew ó w przezn aczon ych do badań
78 F. S ta u b , M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łynie c, W. P isk o z u b
dzie w yszukiw ano pod m ikroskopem m iejsce typow e, a n astępn ie p rze
nosząc obraz na m atów kę m ierzono p rzy pow iększaniu 100 X w ielkość poszczególnych steroidó w w polu o średnicy 81 mm. N a podstaw ie po
m iarów steroidów w yliczano w artość średnią, k tó rą p rzy jęto jako cha
rak te ry sty cz n ą dla danej próbki. W celu uniknięcia pom yłek p rzy pom iarach po
m ijano steroid y znacznie m niejsze od przeciętnych, o w ym iarach poniżej 0,005 mm. Nie b rano rów nież pod uw agę pojedynczych w ydzieleń g rafitu o znie
kształconej postaci zbliżonej do płatkow ej.
N iektóre zgłady traw iono 4% alkoholow ym roztw orem HNO-j, po czym obserw ow ano pod m ikroskopem celem zorientow ania się w stru k tu rz e osnow y m etalicznej. W yko
nano szereg m ikrofotografii zgładów nie traw io ny ch ja k i traw ionych. W yniki ba
dań zestaw iono w tablicach oraz zilu stro w ano za pom ocą w ykresów .
3. W yniki badań
R ys. 2. Sposób pob ieran ia próbek W yniki analizy chem icznej żeliw a po- do badań m ik rosk op ow ych branego z ry n n y oraz po dodaniu elek
tro n u i żelazokrzem u zestaw iono w ta b li
cy 2. T e m p era tu ry zalew ania poszczególnych próbek oraz odpow iadające im zaw artości Mg przedstaw iono w tablicy 3. N ależy przy ty m zazna
czyć, że te m p e ra tu ra żeliw a na ry n n ie przy w ytopie n r 140 w ynosiła 1350 °C, a p rzy w ytopie n r 143 — 1370 °C. W tablicy 3 podano także w yliczony w spółczynnik w y korzystania m agnezu oraz średnią w ielkość steroidów .
T a b l i c a 2 Skład chem iczny żeliw a przed i po zabiegu
Nr Skład ch em iczny w % * -
w y topu
C Si Mn P S
a b a b a b a b a b
140 143
3,28 3,40
3,24 3,30
2,64 2,19
3,15 2,78
0,49 0,46
0,49 0,40
0,198 0,468
0,154 0,413
0,121 0,120
0,020 1,010
* a — p r z e d z a b ie g ie m , b — p o z a b ie g u
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l iw a w sta n ie ciekłym... 79
T a b l i c a 3 W ielkość sferoidów w zależności od grubości odlewu i czasu przetrzymania, zawartości
magnezu i współczynnika w ykorzystania tego pierwiastka
Lp. O znaczenie próbki
Czas p rzetrzy
m ania m inut
Średnica próbki
m m
Zawartość Mg
w %
W spół
czynnik w yk orzy
stania Mg w %
Średnia w ielk ość sferoidów
T em pe
ratura odle
w ania
°C
1 140 1/1 15 _ _ _ 18,5
2 140 1/2 30 0,08 9,4 20,1
3 140 1/3 9 30 0,09 10 24,5 1270
4 140 1/4 50 0,09 10 28,2
5 140 1/5 100 0,09 10 32,9
6 143/1 15 0,07 14,0 20,6
7 143/2 30 — — 28,8
8 143/3 9 30 — — 30,7 1285
9 143/4 50 0,06 13,1 39,7
10 143/5 100 — — 65,1
11 140 2/1 15 — — 19,0
12 140 2/2 30 0,09 10 26,1
13 140 2/3 12 30 — — 30,0 1270
14 140 2/4 50 — — 31,3
15 140 2/5 100 0,08 9,4 46,0
16 140 3/1 15 — — 19,6
17 140 3/2 30 0,10 10,8 22,9
18 140 3/3 14 30 0,08 9,4 28,0 1265
19 140 3/4 50 — — 41,6
20 140 3/5 100 0,11 11,3 60,4
21 140 4/1 15 — 18,6
22 140 4/2 30 0,0 a 9,4 29,3
23 140 4/3 16 30 0,11 11,3 32,2 1265
24 140 4/4 50 0,09 10 39,9
25 140 4/5 100 0,09 10 51,4
26 140 5/1 15 — — 17,6
27 28
140 5/2
140 5/3 17 30
50
0,09 0,09
10 10
25.6
30.7 1260
29 140 5/4 100 0,09 10 43,0
30 / 140 6/1 15 — — 17,3
31 140 6/2 3 0 ' 0,10 10,8 23,5
32 140 6/3 18 30 0,11 11,3 24,5 1260
33 140 6/4 50 0,11 11,3 31,5
34 140 6/5 100 0,09 10 40,4
80 F. S ta u b, M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łyn iec, W. P is k o z ub
c. d. tab licy 3
35 140 7/1 15 _ _ 15,7
36 140 7/2 30 — — 27,8
37 140 7/3 19 30 — — 22,2 1255
38 140 7/4 50 — — 40,2
39 140 7/5 100 — — 41,2
40 140 8/2 30 0,09 10 24,2
41 140 8/3 30 — — 21,25
42 140 8/4 20 50 0,08 9,4 40,2 1255
43 140 8/5
r IGO 0,09 10 45,5
44 140 9/1 15 — — 16,6
45 140 9/2 30 0,09 10 20,0
46 140 9/3 21 30 0,09 10 22,4
47 140 9/4 50 0,10 10,8 45,0 1250
48 140 9/5 100 — — 47,2
49 140 10/1 15 — — 11,3
50 140 10/2 30 0,09 ’ , 10 21,5
51 140 10/3 22 30 0,09 10 21,6 1250
52 140 10/4 50 0,03 10 26,0
53 140 10/5 100 0,09 10 34,2
54 140 11/1 15 — — 17,5
55 140 11/3 30 0,08 9,4 23,2
56 140 11/4 23 50 0,08 9,4 30,1 1250
57 140 11/5 100 0,08 9,4 39,0
58 140 12/1 15 — — 15,4
59 140 12/2 30 0,08 9,4 24,7
60 140 12/3 24 30 — 24,5 1245
61 140/12/5 100 0,11 . 11,3 36,4
62 140 13/1 15 — — 21
63 140 13/2 30 0,07 — 27,9
64 140 13/3 25 30 — — 28,5 1245
65 140 13/4 50 — — 32,45
66 140 13/5 100 — — 38,9
Zależność wielkości sferoidów od czasu przetrzy m an ia dla różnych średnic próbek przedstaw iono n a rys. 3, a n a rys. 4 — dla próbki
0 100 mm. R ozrzut p u n k tó w na w ykresie (rys. 3) jest ty m większy, im większa jest średnica próbki. Szczególnie duży ro zrzu t w ystępu je dla próbki 0 50 i 0 100 dla czasu p rzetrzy m an ia pow yżej 19 m inut. D la
tego też odpow iednie odcinki krzyw ych w yk resu zaznaczono linią p rze
ryw aną. W czasie p rzetrzy m an ia 14 — 16 m in u t śred n ia wielkość ste roidu w zrasta, przy czym w zrost ten jest ty m większy, im większa
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l i w a w s t a n ie cie kłym ... 81
je s t śred n ica próbki. T ak np.
d la pró b k i 0 15 m m w zrost wielkości sferoidów w ynosi oko
ło 25%, 0 30 m m — około 27%,
0 50 m m — około 30% i dla p róbki 0 100 — około 70%.
W czasie dalszego p rze trz y m a n ia między; 16 a 22 m in u tą n a - ;g stę p u je zjaw isko odw rotne, tzn. g śred n ica sferoidów zaczyna m a- leć, po czym znow u w zrasta. .8 N a ry su n k a c h 5, 6, 7, 8 i 9 | przedstaw iono m ikro foto g rafie '¿5 p rób ek 0 100 m m różniących się czasem p rzetrzy m an ia, a po-
R ys. 4. W p ływ czasu p rzetrzym an ia na w ielk o ść sfero id ó w dla próbki 0 100 m m
R ys. 3. W p ływ czasu p rzetrzym an ia
n a w ie lk o ś ć sfero id ó w (w y to p n r 140) Czas przetrzymania mm
14 16 19 22 25
Czas przetrzymania
,
minM e c h a n ik a z e s z . 4
32 F. S ta u b , M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łynie c, W. Piskozub
**»
I
%
£ '
J fll
m *
% ♦ i
» w • * :
1 *
f
€*
R ys. 5. G rafit sfero id a ln y w próbce 0 10(5 m m po czasie p rzetrzym ania 9 m in.
N ietra w io n y . 100 X
R ys. 6. G rafit sfero id a ln y w próbce 0 100 m m p o czasie p rzetrzym ania 14 m in.
N ietra w io n y . 100 X
w - » T i
# V
9
*
> €
IIP
_ %
1 A ■*
7*
• «■» R ys. 7. G rafit sfero id a ln y w próbce 0 100 m m po czasie przetrzym ania 16 m in.
N ietra w io n y 100 X
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l i w a w sta n ie ciekłym... 83
# ' . ' V m m
■
™ ^ « t # $ #
R ys. 8. G rafit sferoid aln y w próbce 0 100 m m po czasie p rzetrzym an ia 19 m in.
N ietra w io n y . 100 X
R ys. 9. G rafit sfero id a ln y w próbce 0 100 m m po czasie p rzetrzym an ia 22 m in.
N ietra w io n y . 100 X
R ys. 10. Stru k tu ra próbki 0 100 m m po czasie p rze
trzy m a n ia 16 m in. W osn o
w ie ferry ty czn ej sk u p ien ia p e r litu oraz g ra fit sfe r o i
d a ln y . T raw ion y HNO3. 100 X
F. S ta u b , M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łynie c, W. P iskozu b
Rys. 11. G rafit sfero id a ln y w próbce 0 15 m m po czasie przetrzym ania 22 m in.
N ietraw ion y. 100 X
R ys. 12. Struktura próbki 0 15 m m po czasie p rze
trzym an ia 22 m in. T raw io
n y HNOs. 100 X . C harak
tery sty czn e „w ole o czy” — gra fit sferoid aln y otoczony ferrytem oraz sk u p ien ia
p erlitu
nad to n a ry su n k u 10 s tru k tu rę próbki 0 100 mm. R ysunki 11 i 12 p rzed staw iają m ikrofotografie próbki 0 15 m m, któ re w y k azują n a j
m niejsze sferoidy pow stałe w czasie p rzetrzy m an ia przez 22 m inuty.
Na ry su n k u 13 przedstaw iono w ykres u jm u jąc y zależność wielkości sfe- roidów od średnicy próbki i czasu przetrzym ania, na rysuijk u 14 zaś w pływ grubości ścianki odlew u n a wielkość sferoidów .
4. Wnioski i dyskusja zaobserwowanych zjawisk
Z przeprow adzonych w w aru n kach przem ysłow ych badań nad w p ły w em czasu przetrzy m an ia żeliw a sferoidalnego w y n ik ają następu jące
wnioski: .
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l i w a w s ta n ie cie k łym ... 85
a) w ielkość sferoidów zm ienia się z czasem p rze trz y m an ia w edług k rzy w ej w ykazującej m aksim um dla około 15 m in u ty p rz e trz y m ania i m in im u m dla około 22 m in u ty ;
b) wielkość sferoidów jest ty m w iększa, im w iększa jest średnica próbki.
P o w ażny w pływ w y w iera także cieplne działanie próbki sąsiedniej, co w y stęp u je w y raźn ie przy p o ró w n aniu próbek 0 30 m m odlanych jak o część dolna i górna odlew u (rys. 1, p róbka 2 i 3).
R yś. 13. Z ależn ość w ie lk o ś c i sfero id ó w od śred n icy próbki i czasu p rzetrzym an ia (w ytop nr 140)
W nioski te, op arte n a niew ielkiej stosunkow o ilości próbek, w celu potw ierd zenia w ym agać będą dalszych obszernych badań, tym bardziej że mogą one być obarczone dość pow ażnym i błędam i subiektyw nym i.
Z astrzeżenie to dotyczy głów nie w p ły w u czasu p rzetrzy m an ia, poniew aż w pływ grubości ścianki zn ajd u je potw ierdzenie w pracach już pub li
kow anych.
W zrost wielkości sferoidów w pierw szym okresie, tj. w czasie p rze
trz y m an ia do około 15 m in u t, może być w ytłum aczo ny m alejącym prze-
86 F. S ta u b, M. P a c h o w s k i, B. M a k ó w k a , R. M łynie c, W. P iskozu b
chłodzeniem i napięciem pow ierzchniow ym n a sk u tek zm niejszania ilo
ści m agnezu w żeliwie. Zm niejszenie zaw artości m agnezu jest jed n ak niew ielkie, tak że nie zostało ujaw n ion e dostępnym i m etodam i analizy chem icznej. W pływ m alejących ilości m agnezu n ajw y raźn iej w y stęp uje przy próbkach o dużej średnicy
(0
100 mm). P rz y cieńszych próbkachw pływ ten jest niejako po w strzy m y
w an y zwiększoną szybkością sty g n ię
cia, a więc zw iększonym przechło- dzeniem . Dlatego też w zrost w ielko
ści steroidów ze w zrostem czasu p rzetrzy m an ia dla próbęk o zm n iej
szonych średnicach jest m niejszy.
W dru gim okresie od 15 do 22 m i
n u ty p rzetrzy m an ia żeliw a w stanie ciekłym , zaznacza się zm niejszenie wielkości steroidów . M ożna p rzy p u
szczać, że w okresie ty m u b y tek m a
gnezu n a stę p u je w olniej aniżeli w pierw szym okresie na sk u tek ob
niżonej te m p e ra tu ry żeliwa. Rów no
cześnie zm ieniacz (Fe-Si 75%), pow o
du jący poprzednio lokalne przesyce
nie cieczy, obecnie w yrów nując k o n cen trację p rzestaje częściowo działać. U staje więc jego w pływ na zm n iej
szenie przechłodzenia, ta k że zaczyna ono stopniow o w zrastać.
W zrost przechłodzenia pow oduje zm niejszenie wielkości steroidów . Spostrzeżenie to pokryw ałoby się w zupełności z pow szechną opinią, w edług k tó rej w żeliwie m odyfikow anym działanie zm ieniacza ogra
nicza się do około 15 m inu t. D alszym potw ierdzeniem mogą być obser
wacje poczynione w czasie przem ysłow ej produkcji odlew ów z żeliw a sferoidainego.
Zaobserw ow ano bowiem , że w pew nych przypadkach przedm ioty odlane później (p rzetrzym ane około 20 m in.) w cienkich p rzekrojach w ykazują większe zabielenie aniżeli te sam e przedm ioty odlane w cześ
niej (p rzetrzym anie około 10 min.).
W trzecim końcow ym okresie, w czasie przetrzy m an ia powyżej 22 m i
n u t, dom inujący w pływ zaczyna w yw ierać te m p e ra tu ra żeliwa. Je st ona tak niska, że krzepnięcie zaczyna się już nieom al w kadzi, n a stę puje więc bardzo powoli, przy niew ielkim przechłodzeniu. To powolne krzepnięcie sp rzy ja dyfuzji w ęgla, k tó ra z kolei pow oduje w zrost w iel
kości steroidów .
R ys. 14. W p ływ gru b ości ścian ek od le w u n a w ielk o ść stero id ó w (w ytop
nr 143)
W p ł y w p r z e t r z y m a n i a ż e l i w a w stanie ciekłym... 87
Dalszy, dla niniejszej p racy d rug o rzęd n y w niosek polega na stw ie r
dzeniu, że w spółczynnik w y k o rzystania m agnezu przy m etodzie bezpo
średniego zalew ania zależy w dużym sto pn iu od ilości e le k tro n u w p ro w adzonego do żeliw a. W spółczynnik te n jest ty m większy, im m n ie j
szą ilość elek tro n u w prow adzono, i ta k np. przy w prow adzeniu 2,0% e le k tro n u w ynosi on średnio 10%, n ato m iast przy 1,4% elek tro n u w zra
s ta do 13,5%.
Nie ulega w ątpliw ości, że wielkość sferoidów w pływ a n a własności żeliw a, nie tru d n o więc dojść do w niosku, że zależą one także od czasu p rze trz y m an ia żeliw a w stan ie ciekłym . D latego też przeprow adzone b a
dania pow inny nie tylko przyczynić się do poznania zjaw isk w y stę p u ją cych p rzy stygnięciu i krzepnięciu żeliw a sferoidalnego, lecz także do w yciągnięcia w niosków o znaczeniu praktyczny m .
B IB L IO G R A FIA
11] A. D e S y , M e ta l P r o g r e s s , 1950, t. 57, s. 79.
[2] G. V e n n e r h o l m , H. B o g a r t , R. M e 1 n o t h, M ateria ls an d M e th o d s, 1950, s. 51— 55.
[3] C. R. D o n o h o, „A m erican F ou n d rym en ”, 1940, t. 15, nr 2, s. 30—37.
[4] A. D e S y, R. C o 1 e 11 e, L a jo n d e r ie belge, nr 20, 1949.
[5] M. P a c h o w s k i, „P rzegląd O d lew n ictw a ”, nr 1, 1955, s. 9— 16.
