W 10. ROCZNICĘ OTWARCIA PIERWSZEGO POLSKIEGO ODCINKA CAMINO DE SANTIAGO
THE WAY OF ST. JAMES IN POLAND – PAST, PRESENT, FUTURE.
THE 10TH ANNIVERSARY OF THE OPENING OF THE FIRST POLISH SECTION
OF CAMINO DE SANTIAGO
EL CAMINO DE SANTIAGO EN POLONIA - SU HISTORIA, PRESENTE Y FUTURO.
EN EL DECIMO ANIVERSARIO
DE LA INAUGURACION DEL PRIMER TRAMO
POLACO DE LA RUTA JACOBEA
LA COFRADÍA DEL APÓSTOL SANTIAGO EN WIĘCŁAWICE STARE
THE WAY OF ST. JAMES IN POLAND – PAST, PRESENT, FUTURE.
THE 10TH ANNIVERSARY OF THE OPENING OF THE FIRST POLISH SECTION OF CAMINO DE SANTIAGO
EL CAMINO DE SANTIAGO EN POLONIA –
SU HISTORIA, PRESENTE Y FUTURO.
EN EL DECIMO ANIVERSARIO DE LA INAUGURACION DEL PRIMER TRAMO
POLACO DE LA RUTA JACOBEA
Eds. by/ Redacción:
Ks. Piotr Roszak Franciszek MrÓz
WYDAWNICTWO «CZUWAJMY»
Kraków 2015
DROGA ŚW. JAKUBA W POLSCE – HISTORIA, TERAŹNIEJSZOŚĆ,
PRZYSZŁOŚĆ.
W 10. ROCZNICĘ OTWARCIA PIERWSZEGO POLSKIEGO
ODCINKA CAMINO DE SANTIAGO
STUDIA I MATERIAŁY dedykowane
Prof. dr. hab. Antoniemu Jackowskiemu
pod redakcją:
Ks. Piotra Roszaka Franciszka Mroza
WYDAWNICTWO «CZUWAJMY»
Kraków 2015
Antoniemu Jackowskiemu
NINIEJSZĄ KSIĘGĘ dedykują
PRZYJACIELE,
PRACOWNICY NAUKOWI, WYCHOWANKOWIE I STUDENCI,
CZŁONKOWIE BRACTWA ŚW. JAKUBA APOSTOŁA W WIĘCŁAWICACH STARYCH,
PIELGRZYMI
Contents
Słowo od Redakcji . . . 13
Editorial . . . 17
Palabras del Editor . . . 21
TABULA GLATURATORIA . . . 25
Publikacje prof. dr. hab. Antoniego Jackowskiego . . . 39
The list of scientifi c papers by Prof. dr hab. Antoni Jackowski . . . 39
STUDIA I MATERIAŁY / STUDIES AND MATERIALS ESTUDIOS Y MATERIALES . . . 75
Ks. biskup Julián Bario Bario Prefacio . . . 77
Przedmowa . . . 79
Preface . . . 81
Carlos Ortiz de Landázuri La razón del culto jacobeo en el Codex Calixtinus: Una “traslatio” avalada por 22 milagros . . . 83
Dowód kultu Jakubowego w Codex Calixtinus: «traslatio» potwierdzona przez 22 cuda . . . 95
Jean-Claude Benazet Histoire, légende et musique sur le chemin de St Jacques. Les origines du miracle et de la légende du pendu-dépendu . . . 97
Historia, legenda i muzyka na Drodze św. Jakuba. Cud i legenda „pendu-dépendu” . . . 103
Beata Gałuszka, Rafał Koszek Obraz Półwyspu Iberyjskiego w piątej księdze Kodeksu Kalikstyńskiego . . . 109
The image of the Iberian Peninsula in the fi fth book of Codex Calixtinus . . . 122
Wojciech Mruk Błogosławiony o świętym czyli bł. Jakub de Voragine o św. Jakubie Większym . . . 125
Blessed about Saint. Blessed James de Voragine about Saint James the More . . . 132
Jerzy Pawlikowski
Zakon Świętego Jakuba Większego (Zakon Santiago) – geneza i rola w kulturze . . . . 133 The Order of St. James (Order of Santiago) – The genesis and role in the culture . . . . 149 Andrzej M. Wyrwa
Nowy ślad pielgrzymowania z ziem polskich do Santiago de Compostela?
Muszla pielgrzymia z Łowicza . . . 153 New Traces of Pilgrimages from Poland to Santiago de Compostela?
A Shell of a Pilgrim from Łowicz . . . 161 Waldemar Rozynkowski
Relikwie św. Jakuba Apostoła w krzyżu relikwiarzowym
ks. biskupa Adolfa Piotra Szelążka . . . 163 Relics of St. James the Apostle in the Reliquary Cross
of Rev. Bishop Adolf Piotr Szelążek . . . 175 Ks. mgr Jakub Kuchta
Kult św. Jakuba Starszego w nauczaniu papieskim . . . 179 The Cult of St. James in Papal Teachings . . . 193 Agnieszka Jaworska
Camino i chrześcijańska tożsamość Europy – kilka propozycji na przyszłość . . . 195 Camino and Christian identity of Europe – some suggestions for the future . . . 206 Łukasz Stefaniak
Camino de Santiago, jako szlak kulturowy. Istotowe znaczenie i konsekwencje
określenia „kulturowy” . . . 207 Camino de Santiago, as a cultural route. The substantial meaning
and implications of the term „cultural” . . . 223 Józef Kukulak, Małgorzata Szelińska-Kukulak
Braga jako ośrodek turystyki religijnej na Portugalskiej Drodze św. Jakuba . . . 225 Braga as a Religious Tourism Centre in the Portuguese Way of St. James . . . 241 Bogna Matuszewska-Sulima
Droga św. Jakuba – teraźniejszość i przyszłość . . . 255 Today and tomorrow of the Ways of St. James . . . 265 Lucyna Przybylska
Ulice św. Jakuba w Polsce . . . 267 Streets of St. James in Poland . . . 281 Tomasz Duda
Pomorska Droga św. Jakuba – kontynuacja tradycji pielgrzymowania Pomorzan czy nowa przestrzeń turystyki religijnej Polski Północnej? . . . 283 Pomeranian Way of Saint James – a continuation of Pomeranian’s pilgrimage
tradition or a new religious tourism space of Northern Poland? . . . 296 Grzegorz Bednarek, Ryszard Bożek, Wiesław Czajka, Jerzy Kazimierczak, Reginia Madej-Janiszek,
Jerzy Pawlikowski, Anna Przygoda-Golenia, Beata Skwierczyńska-Mizerska, Łukasz Stefaniak
Sieć Drogi św. Jakuba na Mazowszu . . . 297 The Network of Ways of St. James in Mazovia . . . 320
Ryszard Bożek, Jerzy Pawlikowski, Łukasz Stefaniak
Świętokrzyska Droga św. Jakuba – od Warszawy na Święty Krzyż (zarys
przebiegu). Jako pierwszy etap Drogi Miłosierdzia z Warszawy do Krakowa . . . 321 Świętokrzyska Way of St. James – from Warsaw to the Holy Cross (outline
the course). As the fi rst stage of the Way of Mercy from Warsaw to Krakow . . . . 335 dr Marek Okoń
Wilsnack – późnośredniowieczne sanktuarium Św. Krwi w Marchii Brandenburskiej 337 Wilsnack – Late Medieval Holy Blood Shrine in the March of Brandenburg . . . 352 Ks. Henryk Romanik
„Mane nobiscum Domine”. Tradycja pielgrzymek do Świętej Hostii
w pomorskich Osiekach . . . 357
“Mane Nobiscum Domine”. The Tradition of Pilgrimages to the Holy Host
in Osieki in Pomerania . . . 384 Oresta Bordun, Jacek Marian Hołub
Kult św. Jakuba Apostoła we Lwowie – stan badań i prace nad przedłużeniem
Drogi św. Jakuba Via Regia na Ukrainie . . . 385 Saint James Apostle religious cult in Lviv – the state of research and working
on continuation of road of Saint James Via Regia on Ukraine . . . 405 Культ святого Якова Апостола у Львові – стан дослідження і праця
над продовженням Дороги св. Якова Віа Регіа на Україні . . . 405 Franciszek Mróz
Wiedza o Camino de Santiago wśród studentów kierunku „Turystyka i rekreacja” . . . . 407 Knowledge about Camino de Santiago among students of Tourism and Recreation . 413 Franciszek Mróz
Droga św. Jakuba w Polsce. Kalendarium wydarzeń: styczeń–lipiec 2015 r. . . . 415 The Way of St. James in Poland. Calendar of events: January – July 2015 . . . 423
KOMUNIKATY / MESSAGES / MENSAJES . . . 425 Jacek Matuszczak
Nowa Droga – na szlaku św. Jakuba . . . 427 New Road – On the Way of St. James . . . 430
GEOGRAFIA I SACRUM / GEOGRAPHY AND SACRUM /
GEOGRAFÍA Y EL SACRO . . . 431 Wojciech Mruk
Pielgrzym i geograf Antoni. Dwa opisy peregrynacji do Ziemi Świętej
franciszkanina Antoniego de Reboldi z Cremony . . . 433 Antoni – Pilgrim and Geographer. Two Descriptions of the Peregrination
to the Holy Land of Franciscan Monk, Antoni de Reboldi of Cremona . . . 443
Ks. Maciej Ostrowski
Życie chrześcijańskie drogą . . . 445 Christian Life as a Road . . . 453 Michaela C. Hastett er
Seelsorge auf dem Weg – Zeitz eichen und biblische Vergewisserung
für neue Herausforderungen in der Pilgerpastoral . . . 455 Duszpasterstwo w drodze – znaki czasu i biblijne dowody dla nowych
wyzwań w duszpasterstwie pielgrzymkowym . . . 469 O. Salezy Bogdan Brzuszek OFM
Wierni świeccy i ich apostolat w Kościele i w świecie (Refl eksja teologiczna) . . . 481 Lay Faithful and their Apostolate in the Church and the world.
(Theological refl ection) . . . 495 Stanisław J. Adamczyk
Pielgrzymki do Ziemi Świętej w okresie od IV do końca XII wieku . . . 497 Pilgrimages to the Holy Land During the Period from the 4th
to the Late 12th century . . . 529 o. Roman Jusiak OFM
Miejsca święte w Palestynie w kontekście uwarunkowań
społeczno-kulturowych . . . 531 Sacred Sites in Palestine – social and cultural context . . . 549 Piotr Nyk
Camino de Santa Teresa de Jesús – Jubileuszowa pielgrzymka Śladami
św. Teresy z Ávila . . . 551 Camino de Santa Teresa de Jesús – Jubilee pilgrimage in the footsteps
of St. Teresa of Avila . . . 581 Kazimiera Orzechowska-Kowalska
Europejski Szlak Kulturowy Rady Europy – Via Francigena . . . 583 A European Cultural Route – Via Francigena . . . 594 Alfred Krogmann, Eva Kútna, Marek Civáň
Religiózny cestovný ruch na príklade obce Rajecká Lesná . . . 597 Religious tourismus on Rajecká Lesná example . . . 607 Piotr Dolnicki
Krzyż na Wilczekodden (SW Spitsbergen) – polskie sanktuarium polarne . . . 609 Wilczekodden Cross (SW Spitsbergen) – Polish Polar Shrine . . . 616 Eugeniusz Rydz
Kształtowanie się przestrzeni sakralnej na terenie powiatów
Pojezierza Drawskiego w latach 1945–2010 . . . 617 The Development of Religious Space in the Districts of the Drawsko Lakes Region
(Pojezierze Drawskie) during the Years 1945–2010 . . . 632
Iwona Jażewicz
Kościoły chrystologiczne w miastach diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej . . . 635 Christological Churches in the Cities and Towns of the Koszalin and Kołobrzeg
Diocese . . . 642 Małgorzata Flaga, Joanna Szczęsna
Patriotyczna i integracyjna rola katolickich ośrodków kultu religijnego
na wschodnim pograniczu Polski . . . 649 The Patriotic and Integrative Role of Catholic Centres of Religious Worship
in the Eastern Borderland of Poland . . . 668 Grażyna Holly
Patrocinia świątyń chrześcijańskich na terenie pogranicza
polsko-słowacko-ukraińskiego w 2014 r. wyrazem kultu Boga i świętych . . . 671 Patronage of Christian shrines in the areas near the Polish-Slovakian-Ukrainian
border in 2014 as an expression of the reverence of God and saints . . . 693 Justyna Liro
Rozwój i funkcjonowanie strefy sakralnej Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej i Sanktuarium Męki Pańskiej w Kalwarii
Wejherowskiej . . . 695 The development and functioning of the Passion-Marian Sanctuary
in Kalwaria Zebrzydowska and the Sanctuary of the Passion
of Christ in Kalwaria Wejherowska . . . 707 Marta Michalska
Pielgrzymka jako zjawisko przestrzenne. Wpływ środowiska geografi cznego . . . . na migracje pątnicze . . . 709 Pilgrimage as a spatial phenomenon. The impact of the geographical environment
on pilgrimage migrations . . . 724 Anna Wilkońska
Rozwój turystyki religijnej w Krakowie a działania lokalnego samorządu . . . 727 The Development of Religious Tourism in Krakow and the Actions
of the Government . . . 741 Barbara Karpała
Nosaliści, rorantyści, mansjonarze… czyli muzyczny bagaż polskiego pielgrzyma . . . 743 Nosalists, Rorantists, Mansionaries…. i.e. a Polish pilgrim’s musical baggage . . . 752
od Redakcji
Szanowny Panie Profesorze!
Drogi Jubilacie!
D
okładnie przed dziesięcioma laty w Jakubowie i w Zgorzelcu uro- czyście otwarto pierwszy odcinek Camino de Santiago – Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba, łączącej Jakubów ze Zgorzelcem. Ten mały jubileusz„Jakubowy” został ubogacany pięknym Jubileuszem 80. urodzin Pana Profesora.
Składając na ręce Drogiego Pana Profesora niniejszą Księgę Pamiąt- kową pragniemy serdecznie podziękować za badania naukowe i liczne publikacje poświęcone Drodze św. Jakuba oraz sanktuarium św. Jakuba Starszego Apostoła w Santiago de Compostela. Pragniemy podziękować za zainicjowanie organizacji międzynarodowych konferencji naukowych poświęconych historii i znaczeniu średniowiecznego szlaku pielgrzym- kowego do grobu Apostoła Jakuba. To bowiem za sprawą i pod kierow- nictwem naukowym Pana Profesora od 2008 roku zorganizowanych zostało VII konferencji naukowych poświęconych problematyce historii i funkcjonowania Drogi św. Jakuba oraz kultu Apostoła w Polsce. Od- były się one kolejno: 12 września 2008 r. w Instytucie Geografi i i Gospo- darki Przestrzennej UJ w Krakowie (Ogólnopolska Konferencja Nauko- wa „Drogi św. Jakuba w Polsce – stań badań i organizacja”), 12 września 2009 r. w Muzeum Pielgrzymowania w Częstochowie (Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Pielgrzymi na Drodze św. Jakuba. Przeszłość i te- raźniejszość”), 11–12 września 2010 r. w sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach i w parafi i pw. św. Jakuba Ap. w Więcławicach Starych (Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Kult św. Jakuba na
szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela”), 3–4 września 2011 r. w sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach i w parafi i pw. św. Jakuba Ap. w Więcławicach Starych (IV Międzynaro- dowa Konferencja Naukowa „Wpływ Świętego Roku Jakubowego na roz- wój kultu i Drogi św. Jakuba”), 8 września 2012 r. również w sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach i w parafi i pw. św. Ja- kuba Ap. w Więcławicach Starych (V Międzynarodowa Konferencja Na- ukowa „«Akt Europejski» bł. Jana Pawła II a renesans Drogi św. Jakuba”), 5–8 września 2013 r. w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej w Krakowie i w Sanktuarium Diecezjalnym św. Jakuba Ap.
w Więcławicach Starych (VI Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. „1200 lat pielgrzymek do grobu św. Jakuba w Santiago de Compo- stela” oraz Światowe Spotkanie Bractw i Stowarzyszeń św. Jakuba) oraz 6–7 września 2014 r. w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej w Krakowie i w Sanktuarium Diecezjalnym św. Jakuba Ap.
w Więcławicach Starych (VII Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. „Święci i błogosławieni na Drodze św. Jakuba – w 800. rocznicę piel- grzymki św. Franciszka z Asyżu do Santiago de Compostela”). Pragnie- my wreszcie podziękować Drogiemu Panu Profesorowi, za życzliwość okazywaną szerokiej grupie „caminowiczów” w Polsce, miłośników Dro- gi św. Jakuba oraz za pomoc i patronat naukowy w oznakowaniu wielu odcinków Drogi św. Jakuba – zwłaszcza tych w Małopolsce. Dzisiaj mo- żemy cieszyć się z oznakowania w naszym kraju ponad 5 500 km odcin- ków Camino de Santiago.
Niniejsza Księga Pamiątkowa zawiera m.in. referaty, które zosta- ną wygłoszone podczas VIII Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. „Droga św. Jakuba w Polsce – historia, teraźniejszość, przyszłość.
W 10. rocznicę otwarcia pierwszego polskiego odcinka Camino de San- tiago”, która odbędzie się w dniach 5–6 września w Krakowie i w Więcła- wicach Starych. Księga te zawiera także inne oryginalne publikacje przy- gotowane przez przyjaciół i uczniów Pana Profesora oraz pracowników naukowych, którzy w ten sposób pragną włączyć się w piękny Jubileusz 80-lecia urodzin Pana Profesora.
Szanowny Panie Profesorze, Drogi Jubilacie!
Przyjmij od nas najserdeczniejsze życzenia wyrażone słowami błogo- sławieństwa pielgrzymów wędrujących do Composteli:
„Niechaj Pan idzie przed Tobą, aby wskazywać Ci właściwą drogę.
Niechaj Pan będzie obok Ciebie, aby objąć cię ochronnym ramieniem i cię chronić.
Niechaj Pan będzie za Tobą,
aby Cię ochronić przed fałszywością złych ludzi.
Niechaj Pan będzie pod Tobą, aby cię podnieść gdy upadasz i wyciągnąć z upadku.
Niechaj Pan będzie w Tobie,
aby cię pocieszyć, gdy jest ci smutno.
Niechaj Pan będzie wokół Ciebie,
aby cię strzec, gdy inni napadają na Ciebie.
Niechaj Pan będzie ponad Tobą, aby cię błogosławić.
I tak niechaj cię błogosławi dobry Bóg!
Niech św. Jakub wyprasza Tobie potrzebne łaski, a Matka Boża de Pilar czuwa nad Tobą!
Ultreia! Ad multos annos Panie Profesorze!
Z wyrazami najgłębszego szacunku
Piotr Roszak Franciszek Mróz
Kraków–Toruń, 25 lipca 2015 r.
Dear Mr Professor,
The fi rst section of Camino de Santiago – Lower Silesian Way of St. James, which connects Jakubów with Zgorzelec, was offi cially opened exactly ten years ago in Jakubów and Zgorzelec. This litt le jubilee is further en- riched by the 80th Birthday of Mr Professor.
By giving this Commemorative Book to you, Dear Mr Professor, we would like to thank you very much for scientifi c research and numerous publications about the Way of St. James and the shrine of St. James the Great in Santiago de Compostela. We would like to thank you for initia- ting the organisation of international scientifi c conferences devoted to the history and importance of the medieval pilgrimage route to the tomb of James the Apostle. It was thanks to you and under your patronage that seven scientifi c conferences have been held since 2008 devoted to the hi- story and functioning of the Way of St. James and the cult of St. James the Apostle in Poland. Here is the list of these conferences: 12 September 2008 at the Institute of Geography and Spatial Management of the Jagiellonian University in Krakow (Polish Scientifi c Conference “Ways of St. James in Poland – Status of Research and Organisation”), 12 September 2009 at the Museum of Pilgrimages in Częstochowa (International Scienti- fi c Conference “Pilgrims on the Way of St. James. Past and Present”), 11–12 September 2010 at the Shrine of Divine Mercy in Krakow-Łagiew- niki and the Parish Church of St. James in Więcławice Stare (International Scientifi c Conference “The cult of St. James on Pilgrimage Routes to San- tiago de Compostela”), 3–4 September 2011 at the Shrine of Divine Mercy in Krakow-Łagiewniki and the Parish Church of St. James in Więcławice Stare (4th International Scientifi c Conference “Infl uence of the Holy Year
of Saint James on the Development of the Cult and Way of St. James”), 8 September 2012 also at the Shrine of Divine Mercy in Krakow-Łagiew- niki and the Parish Church of St. James in Więcławice Stare (5th Interna- tional Scientifi c Conference “»European Act« of Blessed John Paul II and the Renaissance of the Way of St. James”) and 5-8 September 2013 at the Higher Theological Seminary of the Krakow Archdiocese in Krakow and at the Diocesan Seminary of St. James in Więcławice Stare (6th Interna- tional Scientifi c Conference “1200 Years of Pilgrimages to the Tomb of St. James in Santiago de Compostela” and the World Meeting of the Bro- therhoods and Associations of St. James”) and 6-7 September 2013 at the Higher Theological Seminary of the Krakow Archdiocese in Krakow and at the Diocesan Seminary of St. James in Więcławice Stare (7th Internatio- nal Scientifi c Conference “Saints and Blessed on the Way of St. James – on the 800th Anniversary of the Pilgrimage of St. Francis of Assisi to Santiago de Compostela”).
Dear Professor, we would like to also thank you for your kindness shown to a large group of “Camino fans” (fans of the Way of St. James) in Poland and for your help and scientifi c patronage in marking nume- rous sections of the Way of St. James, especially those in the Małopolska region. Today we can be glad that more than 5,500 km of Camino de San- tiago sections have been marked in Poland.
This Commemorative Book contains, among other things, papers which will be delivered during the 8th International Scientifi c Conferen- ce “The Way of St. James in Poland – Past, Present, Future. On the 10th Anniversary of Opening the First Polish Section of Camino De Santiago”
which is to be held on 5-6 September in Krakow and in Więcławice Stare.
The book also contains other original publications prepared by Profes- sor’s friends and students as well as academics who want to join in this way the beautiful Jubilee – Professor’s 80th birthday.
Dear Mr Professor, please accept the most sincere wishes expressed with the words of the blessing of pilgrims wandering to Compostela:
“May the Lord go in front of you to show you the right way.
May the Lord be by your side to give you a protective arm and guard you.
May the Lord be behind you
to protect you from the insincerity of evil people.
May the Lord be under you to raise you when you fall and take you up.
May the Lord be in you
to console you when you are sad.
May the Lord be around you
to protect you when you are att acked.
May the Lord be above you to bless you.
And be blessed by Dear God!
May St. James plead the necessary graces for you and may Our Lady of the Pillar keep watch over you!
Ultreia! Ad multos annos Dear Professor!
Yours faithfully,
Piotr Roszak Franciszek Mróz
Kraków–Toruń, 25 July 2015
del Editor
Estimado Sr. Profesor:
Han pasado precisamente diez años desde que se inauguró el primer tramo del Camino de Santiago de la Baja Silesia uniendo las ciudades de Jakubowo y Zgorzelec. Este pequeño aniversario “jacobeo” acompaña Su apreciado 80 Aniversario.
Al entregarle el presente Libro de Memorias queremos expresar nu- estro agradecimiento por su trabajo de investigación científi ca y nume- rosas publicaciones dedicadas al Camino de Santiago y al Santuario de Santiago de Compostela. Queremos darle las gracias por haber iniciado la organización de jornadas científi cas internacionales sobre la historia y la importancia de la ruta medieval de peregrinación a la tumba del Apóstol Santiago. Por su iniciativa y bajo su dirección desde 2008 se han organizado ya siete congresos científi cos dedicados a la historia y al fun- cionamiento de la Ruta Jacobea y al culto al Apóstol Santiago en Polonia.
Los congresos tuvieron lugar sucesivamente: el 12 de septiembre de 2008 en el Instituto de Geografía y Gestión Espacial de la Universidad Jagueló- nica de Cracovia (I Congreso de Toda Polonia “El Camino de Santiago de Polonia – la situación de estudios y la organización”), el 12 de septiembre de 2009 en el Museo de las Peregrinaciones de Czestochowa (II Congreso In- ternacional “Los peregrinos en el Camino de Santiago. El pasado y el presente”), el 11–12 de septiembre de 2010 en el Santuario de la Divina Misericordia de Cracovia y en la parroquia bajo la advocación del Apóstol Santiago de Więcławice Stare (III Congreso Internacional “El culto a Santiago en los caminos de peregrinación a Santiago de Compostela”), el 3-4 de septiembre de 2011 en el Santuario de la Divina Misericordia de Cracovia y en la
parroquia bajo la advocación del Apóstol Santiago de Więcławice Stare (IV Congreso Internacional “La infl uencia del Año Santo Jacobeo en el de- sarrollo del culto y del Camino de Santiago”), el 8 de septiembre de 2012 también en el Santuario de la Divina Misericordia de Cracovia y en la parroquia bajo la advocación del Apóstol Santiago de Więcławice Stare (V Congreso Internacional “El »Acto Europeo« del bendito Juan Pablo II y el renacimiento del Camino de Santiago”), el 5–8 de septiembre de 2013 en el Seminario Mayor de la Archidiócesis de Cracovia y en el Santuario Dio- cesano de Apóstol Santiago de Więcławice Stare (VI Congreso Interna- cional “1200 años de peregrinaciones a Santiago de Compostela” y el Encuen- tro Internacional de Hermandades y Asociaciones del Apóstol Santiago) y el 6–7 – de septiembre de 2014 en el Seminario Mayor de la Archidióce- sis de Cracovia y en el Santuario Diocesano de Apóstol Santiago de Wię- cławice Stare (VII Congreso Internacional “Los santos y beatos en el Camino de Santiago – el 800 aniversario de la peregrinación de San Francisco de Asís a Santiago de Compostela”). Queremos agradecerle también por su atención y amabilidad que muestra a los peregrinos de Polonia – afi cionados a la ruta jacobea, y por su ayuda y patrocinio científi co en la señalización de varios tramos del Camino de Santiago – especialmente los de la re- gión de Polonia Menor. Hoy en día contamos con más de 5500 km de tra- mos del Camino de Santiago en nuestro país.
El presente Libro de Memorias contiene las ponencias que se darán durante el VII Congreso Internacional “El Camino de Santiago de Polonia – la historia, el presente y el futuro. El 10 aniversario de la inauguración del primer tramo del Camino de Santiago de Polonia” que se celebrará el 5-6 de septiem- bre en Cracovia y Więcławice Stare. El libro incluye también otras publi- caciones escritas por Sus amigos y alumnos e investigadores quienes de esta manera quieren participar en su apreciado 80 aniversario.
¡Estimado Sr. Profesor!
Le damos nuestras más sinceras felicidades recurriendo a las palabras de bendición que se dan a los peregrinos a Santiago de Compostela:
“Que el Señor vaya delante de ti, Para indicarte el buen camino.
Que el Señor esté a tu lado, Para protegerte bajo Su brazo.
Que el Señor esté detrás de ti, Para defenderte de los maliciosos.
Que el Señor esté delante de ti, Para levantarte cuando caes.
Que el Señor esté en ti,
Para consolarte cuando te entristeces.
Que el Señor esté alrededor de ti, Para escudarte de los que te atacan.
Que el Señor esté encima de ti, Para bendecirte.
¡Que nuestro bondadoso Señor te bendiga!
¡Que Apóstol Santiago interceda por ti, y Nuestra Señora del Pilar te proteja!
¡Ultreia! ¡Ad multos annos!
Saludos cordiales,
Franciszek Mróz Piotr Roszak
Cracovia–Toruń, 25 de julio de 2015
27 Wielce Szanowny Panie Profesorze,
Dołączam się do wielu przyjaciół i gości, którzy świętują wespół z Pa- nem Profesorem 80-lecie urodzin. Dziękujemy wspólnie za dar Jego ży- cia, za trud i poświęcenie w kształceniu młodzieży akademickiej na Uni- wersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wyrażamy wdzięczność za wkład, jaki Pan Profesor wnosi w rozwój polskiej geografi i.
Pragnę wyrazić także uznanie dla pracy jaką wkłada Pan Profesor w rozwój badań nad problematyką pielgrzymowania Drogą św. Jakuba do Santiago de Compostela, będąc inicjatorem cyklicznych międzynaro- dowych konferencji naukowych, organizowanych od 2008 roku w Kra- kowie.
Niech Miłosierny Pan darzy zdrowiem i wszelkimi potrzebnymi ła- skami, a opieka Matki Bożej Miłosierdzia towarzyszy po najdłuższe lata.
Święty Jan Paweł II, niech wspomaga swym wstawiennictwem u tronu Bożego działalność naukową Pana Profesora i wyprasza potrzebne łaski.
Z wyrazami serdecznych pozdrowień i błogosławieństwem
Stanisław kard. Dziwisz Metropolita Krakowski
28
Wielce Szanowny Panie Profesorze, Dostojny Jubilacie!
Mam zaszczyt prosić Pana Profesora o przyjęcie najlepszych życzeń i gratulacji z okazji wyjątkowego Jubileuszu – 80. rocznicy urodzin i wyda- wanej na tę okoliczność pamiątkowej księgi.
Słuchając z różnych stron świadectw o wspaniałym życiu Pana Pro- fesora i niezwykłym dorobku pracy naukowej w powojennej, polskiej szkole turyzmu, odnotowywanej z uznaniem przez najwybitniejsze śro- dowiska naukowe na świecie przyłączam się z moimi gratulacjami, ser- decznym podziękowaniem i życzeniami wytrwania w tym pięknym sty- lu człowieka wyrobionej wrażliwości duchowej i intelektualnej.
Dla wyrażenia wdzięczności chciałbym przytoczyć słowa Psalmisty [Ps 90 (89)]:
Miarą naszych lat jest lat siedemdziesiąt lub, gdy jesteśmy mocni, osiemdziesiąt;
a większość z nich to trud i marność:
bo szybko mijają, my zaś odlatujemy.
Psalmista pragnie pokazać znikomość i wielkość ludzkiego życia w oczach słabego człowieka i Wszechmogącego Boga. Największe osią- gnięcia nawet najdłużej żyjącego człowieka nie wytrzymują konfrontacji z wszechmocą Boga. Zawarta w tym samym Psalmie modlitwa błagal- na o umiejętność liczenia dni swojego życia, aby osiągnąć mądrość serca, niech będzie mott em przewodnim dla wyrażenia słów uznania dla Pana Profesora. Świadectwo Pana życia i niezwykle pionierskie podejście do sprawy turyzmu, w tym w szczególności geografi i religii, pozostawiły niezatarte znamię na rzeszach naukowców geografów i korzystających z ich wiedzy turystów i pielgrzymów, jak wymieniony w Psalmie Moj- żesz wobec swojego narodu. Właśnie tak wolno nam dziś patrzeć na dzie- ło Pana Profesora. Znajomość geografi i Mojżesza prowadzącego swój na-
29 Dziękuję również za świadectwo wiary i głębi ducha, bez których nie można wyobrazić sobie tak wielkich osiągnięć. Niech owoce pracy na- ukowej staną się znakami na szlakach wędrowniczych, które niejedną osobę poprowadzą nie tylko do podziwu natury i kultury, lecz wprost do odkrycia Boga.
Psalm 90 kończy się słowami:
A dobroć Pana Boga naszego niech będzie nad nami!
I wspieraj pracę rąk naszych, wspieraj dzieło rąk naszych!
Niech pozostaną one życzeniem składanymi Jubilatowi.
Łączę moją modlitwę.
bp Krzysztof Zadarko Przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek
30
Drogi Panie Profesorze,
Z wielką radością kreślę tych kilka słów, by wyrazić moją wdzięcz- ność, podziw i szacunek dla naukowego dorobku i życiowej mądrości Pana Profesora. Bardzo sobie cenię fakt, iż na drodze mojego życia stanął człowiek tak wspaniały i pięknego serca, jak Pan.
Dziś, gdy świętujemy wspólnie Twoje, Drogi Panie Profesorze, osiem- dziesiąte urodziny, pragnę przede wszystkim podziękować za zaangażo- wanie i pasję, naukową dociekliwość i twórczą refl eksję nad fenomenem miejsca, które memu sercu jest szczególnie bliskie – Sanktuarium Pasyj- no-Maryjnym w Kalwarii Zebrzydowskiej. Dziękuję za niezliczone kon- ferencje, wykłady, referaty, które poświęciłeś mojej umiłowanej Kalwarii, dając świadectwo obszernej wiedzy, ale nade wszystko głębokiej czci dla Matki Bożej, której zawdzięczasz swoje życie. Dziękuję za gorliwe wspie- ranie naszych starań o wpisanie kalwaryjskiego sanktuarium na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO i za to, że, w kluczowych dla historii tego miejsca momentach, jego gospodarze zawsze mogli liczyć na Twoją życzliwość, pomoc i obecność.
Jesteś naukowym pionierem w dziedzinie, którą stworzyłeś od pod- staw i której poświęciłeś życie. Jesteś dla wielu mistrzem i autorytetem, punktem odniesienia i intelektualnym wzorem. Jednak przede wszystkim jesteś dobrym człowiekiem, serdecznym, ujmującym i niezwykle skrom- nym, otwartym na innych, pomocnym i życzliwie nastawionym do świa- ta. Dziękuję Ci za to, że mogłem doświadczyć Twojej przyjaźni. Dziękuję za pogodę ducha, wiele twórczych rozmów i codzienne, zwyczajne świa- dectwo głębokiej wiary. Sam kiedyś przyznałeś, że Twoja praca stała się modlitwą, nieustannym podziękowaniem Maryi za ocalenie życia. Dług,
31 kawości świata mogą Ci pozazdrościć dzisiejsi dwudziestolatkowie. Jest jeszcze wiele do zrobienia, przed Tobą jeszcze wiele nieodkrytych dróg.
Wędruj po nich, wiedziony miłością do Tej, której zawierzyłeś swoje życie. Dziś i ja powierzam Jej w swoich modlitwach Twoją przyszłość.
Niech czuwa nad Tobą i Twoimi Bliskimi.
Damian A. Muskus OFM Biskup pomocniczy Archid iecezji Krakowskiej
34
zowanie, zdrowy rozsądek, umiejętność zachowania dystansu do siebie i innych, a także wiele, wiele innych. Dlatego tak mało jest osób, które osiągnęły wiele w różnych dziedzinach wpływając tym samym na bieg historii. Dotyczy to także uniwersytetu, w którym (teoretycznie) wszyst- ko powinno sprzyjać kreatywności, jednak (praktycznie) mnogość bieżą- cych spraw, zwłaszcza dla osób obowiązkowych, silnie utrudnia bycie twórczym.
Szanowny Panie Profesorze, Doktorze Honoris Causa, Drogi Jubilacie,
Przyjmij serdeczne gratulacje z okazji Twojego Jubileuszu. Na pewno wiesz, że Instytut Geografi i i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Ja- giellońskiego, oprócz wielu innych Twoich zasług, ceni także Twoją kre- atywność. Jesteś, wraz z p. Prof. Jadwigą Warszyńską, twórcą powojennej szkoły geografi i turyzmu i samodzielnym twórcą szkoły geografi i religii w Polsce. Jak mało kto podkreślasz oraz popularyzujesz rolę znajomo- ści historii geografi i w rozwoju tej dyscypliny naukowej i podtrzymaniu jej integralności. Nieocenione jest Twoje zaangażowanie w inspirowaniu i redagowaniu szeregu książek, a także założenie i wieloletnie kierowa- nie periodykiem Peregrinus Cracoviensis – czasopismem szczególnym w charakterze i treści. Wypromowałeś ośmiu doktorów i kilkuset ma- gistrantów, byłeś recenzentem w wielu przewodach doktorskich, po- stępowaniach habilitacyjnych i o nadanie tytułu profesora. Jako ekspert w dziedzinie geografi i religii wytyczałeś nowa pola badawcze na licz- nych międzynarodowych sympozjach i kongresach. Przez lata służyłeś swoją wiedzą i pomocą działającej przy Watykanie Radzie ds. Migrantów i Podróżnych oraz władzom samorządowym miast i największych sank- tuariów w Europie. Byłeś i jesteś członkiem m. in. International Geographi- cal Union, International Working Group on the Geography of Belief Systems,
35 dzany dorobek naukowy i dydaktyczny, ja jednak chciałbym tutaj pod- kreślić także inne aspekty Twojej kreatywności. Pełniłeś szereg funkcji na Uniwersytecie, byłeś bowiem Dziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ przez dwie kadencje oraz Dyrektorem naszego Instytutu łącz- nie przez trzy kadencje. Wypełnianie prozaicznych – wydawałoby się zupełnie nie-twórczych – obowiązków dziekana i dyrektora wymagało jednak twórczego godzenia ze sobą różnych interesów oraz utrzymania i wzmocnienia pozycji Wydziału w Uniwersytecie. Wywiązałeś się z tych obowiązków znakomicie, a jeszcze w tym czasie uczyniłeś z naszego In- stytutu dobrze funkcjonujące wydawnictwo oraz wprowadziłeś nasz In- stytut w XXI wiek organizując przeprowadzkę do nowego budynku, co stworzyło zupełnie nowe możliwości Jego rozwoju. Kiedy przeszedłeś na emeryturę Twoja działalność nie osłabła. Zostałeś wybrany na Prezesa Polskiego Towarzystwa Geografi cznego, a w 2014 r. zorganizowałeś – wg własnego pomysłu i z własnej inicjatywy – w Collegium Maius wystawę pt. „Historia geografi i polskiej”. Towarzyszyła ona konferencji Między- narodowej Unii Geografi cznej, jednak trwała dłużej i zwiedziło ją ponad dziesięć tysięcy osób. To wielkie wydarzenie, które z pewnością silnie przyczyniło się do popularyzacji geografi i jako takiej. Trzeba naprawdę młodego ducha, żeby podjąć się takiego przedsięwzięcia!
Drogi Panie Profesorze,
Z tego co napisałem wynika, że jesteś kreatywny, a jest to możliwe, bo masz: wyobraźnię, odwagę, inteligencję, pracowitość, zdrowy rozsądek, jesteś zorganizowany i masz dystans do siebie i innych, a dodać jeszcze chcę: dobre serce i duże poczucie humoru. Zawsze promowałeś uniwer- salne wartości akademickie i zawsze podkreślałeś swoje związki z geo- grafi ą, Instytutem i Uniwersytetem, zasługując, jak mało kto, na miano Ich ambasadora.
Nie hamuj swojej aktywności, wspieraj swoją mądrością i życzliwością nasze środowisko akademickie i zaskakuj nas nadal swoimi inicjatywami!
Z wyrazami szacunku i wdzięczności, Dyrektor Instytutu Geografi i i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu
Jagiellońskiego dr hab. Marek Drewnik
Antoniego Jackowskiego The list
of scientifi c papers by Prof. dr hab.
Antoni Jackowski
1. Geografi a turyzmu
1.1. Kierunki, problemy i metody badawcze
1968, Metodyka badań statystycznych ruchu turystyczno-wypoczynkowego i związanych z nim dziedzin życia gospodarczego, Wojewódzki Urząd Statystyczny, Kraków, ss. 44 + tabl. 35 [wspólnie z J. Warszyńską i J. Bukowskim].
1969, Słownik ekonomiczno-geografi czny. Materiał dla studentów i nauczycieli geografi i, WSP, Kraków [hasła z geografi i turyzmu].
1974, Rozwój geografi i turyzmu w Polsce, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geo- grafi czne, z. 38, s. 21–49.
1975, Rozwój polskiej geografi i turyzmu, [w:] Problemy turystyki zagranicznej.
Materiały z Sympozjum Naukowego w Stulecie Zorganizowanej Turystyki Polskiej, Zakopane 19–21 października 1973, AWF, Kraków, s. 273–275.
1976, L’att rait touristique du milieu naturel et le développement de la fonction to- uristique au niveau de la localité et de la region, [w:] Zagadnienia terminologii w geografi i turyzmu, UJ, Kraków, s. 64–69 [wspólnie z J. Warszyńską].
1976, Le tourisme comme l’objet des recherches de la géographie du tourisme, [w:] Zagadnienia terminologii w geografi i turyzmu, UJ, Kraków, s. 69–73 [wspólnie z J. Warszyńską].
1977, Développement de la géographie du tourisme en Pologne, [w:] Proceedings of the 6th International Congress of Speleology, Praha, t. 7, s. 201–204.
1978, Podstawy geografi i turyzmu, PWN, Warszawa, ss. 333. Dodruk 1979 [wspólnie z J. Warszyńską].
1978, Typologia miejscowości turystycznych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów górskich, Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica, z. 11, s. 137–147.
1980, Methodical problems of functional typology of tourist localities, Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica, z. 13, s. 85–91.
1981, Badania w zakresie geografi i turyzmu. Uniwersytet Jagielloński. Instytut Geografi i. Zakład Geografi i Turyzmu, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geo- grafi czne, z. 54, s. 19–36.
1981, Typologia funkcjonalna miejscowości turystycznych (na przykładzie wo- jewództwa nowosądeckiego), UJ, Kraków, Rozprawy Habilitacyjne, t. 53, ss. 137.
1982, Słownik geografi czno-ekonomiczny, Wyd. Nauk. WSP, Kraków [hasła z geografi i turyzmu].
1986, Studies on the Geography of Tourism, Annals of Tourism Research, t. 13 (4), s. 655–658, New York, Pergamon Press INC [wspólnie z J. Warszyńską].
1987, Rozwój badań z zakresu geografi i turyzmu w ośrodku krakowskim w latach 1945–1985, Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica, z. 20, s. 95–110 [wspólnie z J. Warszyńską].
1992, Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego (1936–1939). Zarys działalności dydaktycznej i naukowej, [w:] Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego (1936–1939), Prace Geografi czne, z. 111, s. 39–59.
2007, Dopełnienie dziejów Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] W. Kurek, M. Mika (red.), Studia nad turystyką. Tradycje, stan obecny i perspektywy badawcze, Kraków, Instytut Geografi i i Gospodarki Prze- strzennej UJ, s. 11–41.
2008, Geografi a turyzmu w Uniwersytecie Jagiellońskim. Zakład Geografi i Reli- gii, Turyzm, t. 18 (1), s. 84–85.
2011, Próba nowego spojrzenia na początki geografi i turyzmu w Polsce (do roku 1939), [w:] B. Włodarczyk (red.), Turystyka. Księga jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Stanisława Liszewskiego, Wyd. UŁ, Łódź, s. 33–51 [wspólnie z I. Sołjan].
2011, The contribution of geography to the development of tourism research in Poland, Turyzm, t. 20 (2), s. 5–35.
2011, Wkład nauk geografi cznych w rozwój wiedzy o turystyce w Polsce, Tu- ryzm, t. 20 (2), s. 5–36.
2013, Rola Studium Turyzmu Uniwersytetu Jagiellońskiego w rozwoju badań naukowych w dziedzinie turystyki, [w:] Pawlusiński R. (red.), Współczesne uwarunkowania i problemy rozwoju turystyki, Instytut Geografi i i Gospo- darki Przestrzennej UJ, Kraków, s. 47–59.
1.2. Turystyka na świecie
1971, Turystyka urlopowa we Francji, Ruch Turystyczny, z. 1–2, s. 53–83.
1974, Rozwój nauki o turyźmie w Związku Radzieckim. (Zarys problematyki w świetle wybranych pozycji literatury), Ruch Turystyczny, z. 3–4, s. 29–48.
1975, Turystyka w regionie Langwedocja-Roussillon, Ruch Turystyczny, z. 2, s. 153–178 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską].
1979, Turystyka w Związku Radzieckim, Ruch Turystyczny, Monografi e, z. 19, ss. 124.
1988–1990, Regionalna Geografi a Turystyczna Świata. Cz. I. Europa i ZSRR, cz. II. Kraje Pozaeuropejskie, [w:] J. Warszyńska (red.), Skrypty Uczelnia- ne nr 578, 631, Uniwersytet Jagielloński, [cz. I, autorstwo rozdziałów:
Francja (s. 79–100), Monako (s. 100–102), Belgia (s. 252–258), Holandia (s. 258–263), Luksemburg (s. 263–265), Związek Radziecki (s. 399–430);
Cz. II: Filipiny (s. 148–151), Japonia (s. 179–187)].
1994, Geografi a turystyczna świata [współautorstwo], cz. I i II, [w:] J. War- szyńska (red.), Warszawa, PWN [Rozdziały samodzielne: Belgia, Fran- cja, Holandia, Luksemburg, Monako (cz. I), Filipiny, Japonia (cz. II);
współautorskie: Polska (z J. Warszyńską), Białoruś, Estonia, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rosja, Ukraina (z R. Janiec, cz. I), Armenia, Azerbej- dżan, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uz- bekistan (z R. Janiec, cz. II)], [kilka wznowień i wydań do roku 2015].
1.3. Problemy rozwoju turystyki w Polsce 1.3.1. Karpaty
1974, Turystyka w Makroregionie Południowym, Studia nad Ekonomiką Re- gionu, z. 5, s. 280–293 [wspólnie z J. Warszyńską].
1976, Développement des recherches géographico-touristiques dans les Carpates Polonaises, [w:] Geography of Tourism and Recreation, XXIII International Geographical Congress, Moskva, s. 170–174.
1979, Funkcja uzdrowiskowa i turystyczna regionu muszyńskiego, Zeszyty Na- ukowe UJ, Prace Historyczne, z. 60, s. 149–193 [wspólnie z J. Warszyń- ską].
1979, Typologia funkcjonalna jednostek administracyjnych województwa no- wosądeckiego, Zeszyty Naukowe AWF w Krakowie, z. 20, s. 20–29.
1979, Wybrane problemy rozwoju Muszyny, [w:] Materiały z I. Regionalnej Konferencji Naukowej 15–16 kwietnia 1977 r. w Muszynie, Muszyna, ss. 4.
1981, Ruch turystyczny w rejonie zbiorników wodnych rożnowskiego i czchow- skiego, Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, z. 21, s. 249–258 [wspólnie z A. Karafi at].
1984, Typologie fonctionnelle des localités touristiques de la Voivodie de Nowy Sącz, Geographia Polonica, z. 49, s. 139–148.
1989, History of Tourism in Polish Carpathians, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geografi czne, z. 80, s. 75–83.
1.3.2. Podhale
1971, Gospodarcze funkcje turystyki w powiecie Nowy Targ, [w:] Sprawozda- nia z posiedzeń Komisji Naukowych, Oddział PAN w Krakowie, nr 15/1, s. 209–210.
1971, Wpływ turystyki na kształtowanie się dochodów ludności powiatu Nowy Targ, Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica, z. 4, s. 93–112.
1972, Gospodarka turystyczna w powiecie Nowy Targ, Problemy Ekonomicz- ne, z. 2/42, s. 86–87.
1972, Turystyka jako element gospodarki Podhala. (Studium z geografi i tury- zmu), Dokumentacja Geografi czna, z. 6, s. 132–136.
1976, The infl uence of tourism on village sett lement units in the Podhale region, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geografi czne, z. 43, s. 173–185.
1978, Infl uence du tourisme sur l’habitat rural du bassin de Podhale, [w:] Trans- formation of rural areas, Instytut Geografi i PAN, Warszawa, s. 84–93.
1.3.3. Kraków i region krakowski
1969, Turystyka w regionie krakowskim, [w:] Baza turystyczna i jej wykorzy- stanie w regionie krakowskim w 1968 r., Wojewódzki Urząd Statystyczny, Kraków, s. 12–50 [wspólnie z J. Warszyńską].
1971, Turystyka w Regionie Krakowskim, PAN Oddział w Krakowie, Nauka dla Wszystkich, 152, ss. 41 [wspólnie z J. Warszyńską].
1973, Kartografi czny obraz turystyki województwa krakowskiego, [w:] Problemy kartografi i turystycznej, Polskie Towarzystwo Geografi czne, Warszawa, s. 39–43 [wspólnie z J. Warszyńską].
1979, Wybrane zagadnienia z geografi i turyzmu (wojew. miejskiego krakow- skiego), Folia Geographica, Series Geographica–Oeconomica, z. 12, s. 107–121 [wspólnie z J. Warszyńską].
1983, Problems of tourism in the urban voivodship of Cracow, [w:] Tourisme et loisir aux environs de grandes villes, International Geographical Union- Commission of the Geography of Tourism and Leisure, Łódź, s. 43–65 [wspólnie z J. Warszyńską].
1986, Le développement du tourisme à Cracovie, [w:] Grosstadtt ourismus, Ber- lin, s. 213–215 [wspólnie z J. Warszyńską].
1.4. Bibliografi e turystyki i krajoznawstwa
1968, Bibliografi a turystyki polskiej 1900–1944, Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT, Wrocław, ss. 183.
1969, Bibliografi a turystyki polskiej 1945–1960, Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT, Wrocław, ss. 246.
1970, Bibliografi a turystyki polskiej 1961–1965, Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT, Wrocław, ss. 285.
1970, Polska literatura turystyczna 1945–1968. Bibliografi a adnotowana wy- branych pozycji dla celów dydaktyczno-szkoleniowych, Centralny Ośrodek Doskonalenia Kadr Kultury Fizycznej i Turystyki, Warszawa, ss. 222 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską].
1971, Bibliografi a turystyki polskiej. Biografi e 1800–1970, przedmowa W. Go- etel, GKKFiT. Zakład Zagospodarowania Turystycznego Studia i Ma- teriały, Wrocław, ss. 170.
1971, Polska literatura krajoznawcza, Nowa Szkoła, 7/8, s. 114–117.
1972, Bibliografi a turystyki polskiej 1800–1899, Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT, Instytut Turystyki, Wrocław, ss. 222.
1973, Bibliografi a turystyki polskiej do roku 1972. (Wybór), Instytut Turystyki, Warszawa, ss. 304.
1973, Polska literatura turystyczna 1945–1972. Bibliografi a adnotowana wy- branych pozycji dla celów dydaktyczno-szkoleniowych, Instytut Turystyki, Warszawa, ss. 198 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską].
1975, Bibliografi a turystyki polskiej 1966–1970, cz. 1, Instytut Turystyki, Warszawa, ss. 280 [wspólnie z I. Krupianką].
1979, Bibliografi a historii krajoznawstwa i turystyki w Polsce, Ziemia, 1975/1976, s. 287–307.
1.5. Inne
1971, Plan kierunkowy zagospodarowania turystycznego Polski. Założenia i podstawowe ustalenia planu, Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT, Wrocław [współautorstwo].
1973, Ekonomiczne problemy turystyki, Problemy Ekonomiczne, z. 1/45, s. 123–124.
1973, Statystyka turystyki, Statystyk Terenowy, z. 9, s. 8–9.
1974, Sympozjum geografi i turyzmu, Biuletyn Informacyjny Instytutu Tury- styki, z. 8/9, s. 67–68 [wspólnie z J. Warszyńską].
1976, Międzynarodowe Sympozjum „Zagadnienia terminologii w geografi i tu- ryzmu” oraz posiedzenie Grupy Roboczej Geografi i Turyzmu Międzynarodo- wej Unii Geografi cznej (MUG), Kraków–Zakopane, 7–10.XI. 1974 r., Ruch Turystyczny, z. 1/2, s. 142–145.
1979, Impact of passport facilities in the passenger traffi c between Poland and German Democratic Rebublik (GDR) on the development of touristic phe- nomena. (Abstract), Frankfurter Wirtschafts-und Sozialgeographische Schriften, t. 313, s. 353 [wspólnie z J. Warszyńską].
1979, Provision for recreation within the conurbation of the Upper Silesian Indu- strial District (GOP), Wiener Geographische Schriften, t. 53/54. Beiträge zur Fremdenverkehrsgeographie, 2 Teil, Wiedeń, s. 159–161 [wspólnie z J. Warszyńską].
1980, L’infl uence du tourisme sur le réseau commercial et gastronomique en Po- logne, [w:] Tourisme et commerce. Rôle du tourisme et de la villégiature dans la mise en place et fonctionnement des équipemente commerciaux, Nicea, s. 3–8.
1986, Przydatność środowiska przyrodniczego GOP dla rozwoju turystycznych form rekreacji, [w:] Wpływ środowiska przyrodniczego na zróżnicowanie turystycznych form rekreacji, AWF, Warszawa, s. 131–156 [wspólnie z: J. Warszyńską, J. Grochem, W. Kurkiem, A. Kolibą, K. Mularz, E. Szumerą].
2014, Cuda Polski, [w:] Z. Najder i in. (red.), Węzły pamięci niepodległej Polski, Muzeum Historii Polski, Wyd. Znak, Kraków–Warszawa, s. 137–138.
2014, Krajoznawstwo, [w:] Z. Najder i in. (red.), Węzły pamięci niepodle- głej Polski, Muzeum Historii Polski, Wyd. Znak, Kraków–Warszawa, s. 350–353.
2014, Turystyka, [w:] Z. Najder i in. (red.), Węzły pamięci niepodległej Polski, Muzeum Historii Polski, Wyd. Znak, Kraków–Warszawa, s. 805–809.
1.6. Mapy i plansze
1979, Turystyka, [w:] Atlas miejskiego województwa krakowskiego, Kraków, s. 40–41 [wspólnie z J. Warszyńską].
1982, Turystyka, [w:] Atlas województwa bielskiego, Kraków, s. 36–37 [wspól- nie z J. Warszyńską].
1988, Turystyka, [w:] Atlas miasta Krakowa, Kraków, plansza 46 [wspólnie z J. Warszyńską].
2. Geografi a religii
1992, Certains aspects de la géographie de la religion dans la Pologne du Sud-Est jusqu’en 1939, [w:] Regions Paysannes aux Espaces Fragiles, Univ. Blaise Pascal Clermont-Ferrand, s. 671–678 [wspólnie z M. Soją].
1997, Geografi a religii – problemy badawcze, perspektywy rozwoju, [w:]
B. Domański, A. Jackowski (red.), Geografi a. Człowiek. Gospodarka, In- stytut Geografi i UJ, Kraków, s. 85–94 [wspólnie z I. Sołjan i E. Bils- ką].
1998, Afryka – religie i struktura wyznaniowa, [w:] Przeglądowy Atlas Świata, t. 1, Wyd. Fogra, Kraków [wspólnie z I. Sołjan, E. Bilską].
1999, Geografi a religii, [w:] Kortus B., Jackowski A., Krzemień K. (red.), Rozwój i dorobek nauk geografi cznych w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849–
1999, Geografi a w Uniwersytecie Jagiellońskim, t. 3, Instytut Geografi i UJ, Kraków, s. 433–457 [wspólnie z I. Sołjan, E. Bilską-Wodecką].
1999, Religie świata. Szlaki pielgrzymkowe, [w:] Wielka Encyklopedia Świata, t. 15, Wyd. Kurpisz, Poznań, ss. 359 [wspólnie z I. Sołjan i E. Bilską- Wodecką].
2000, Środowisko geografi czne w religiach świata, [w:] B. Zemanek (red.), Przyroda – nauka – kultura. Humanistyczny kontekst nauk przyrodniczych u progu XXI wieku, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, s. 189–201.
2001, Środowisko przyrodnicze w religiach świata, [w:] A. Jackowski, I. Sołjan (red.), Pielgrzymki jako element kultury religijnej, Peregrinus Cracovien- sis, z. 12 s. 11–20 [wspólnie z I. Sołjan].
2001, Afryka, [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Encyklopedia PWN, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 74–78 [wspólnie z E. Bilską- Wodecką i I. Sołjan].
2001, Ameryka Południowa, [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Ency- klopedia PWN, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 183–186 [wspólnie z E. Bilską-Wodecką i I. Sołjan].
2001, Ameryka Północna, [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Ency- klopedia PWN, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 186–189 [wspólnie z E. Bilską-Wodecką i I. Sołjan].
2001, Australia i Oceania, [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Ency- klopedia PWN, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 407–408 [wspólnie z E. Bilską-Wodecką i I. Sołjan].
2001, Azja, [w:] T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Encyklopedia PWN, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 434–438 [wspólnie z E. Bilską- Wodecką i I. Sołjan].
2002, Geografi a religii, [w:] Religia. Encyklopedia PWN, t. 4, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 165–166.
2002, Nature vs. Sacrum in the World’s Religions, [w:] A. Jackowski, I. So- łjan (red.), Sacred Geography, Peregrinus Cracoviensis, z. 13, s. 193–208 [wspólnie z I. Sołjan].
2002, Geography of Religion, [w:] A. Jackowski, I. Sołjan (red.), Sacred Geo- graphy, Peregrinus Cracoviensis, z. 13, s. 25–34.
2003, Święta przestrzeń świata. Podstawy geografi i religii, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, ss. 268.
2004, Święta przestrzeń świata. The World’s Sacred Space, [w:] Miejsca Du- chowe, Wydz. Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, s. 31–37.
2006, Geografi a religii w basenie Morza Śródziemnego, [w:] D. Quirini-Po- pławska (red.), Portolana. Studia Mediterranea, t. 2, Religie świata śród- ziemnomorskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kra- ków, s. 9–14 [wspólnie z I. Sołjan].
2007, Rozważania o krajobrazie sakralnym, [w:] K. Ostaszewska, I. Szuma- cher, S. Kulczyk, E. Malinowska (red.), Znaczenie badań krajobrazo- wych dla zrównoważonego rozwoju. Profesorowi Andrzejowi Richlingowi w 70. rocznicę urodzin i 45. lecie pracy naukowej, Wydział Geografi i i Stu- diów Regionalnych UW, Warszawa, s. 133–143.
2008, Geografi a kultury, [w:] A. Jackowski, S. Liszewski, A. Richling (red.) Historia geografi i polskiej, PWN, Warszawa, 237–247 [wspólnie z E. Bil- ską-Wodecką i I. Sołjan].
2008, Stan i perspektywy rozwoju geografi i religii w Polsce, [w:] S. Liszewski, J. Łoboda, W. Maik (red.), Stan i perspektywy rozwoju geografi i w Polsce, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgosz- czy, Bydgoszcz, s. 202–213 [wspólnie z E. Bilska-Wodecką i I. Sołjan].
2008, Peregrinus Cracoviensis, Turyzm, t. 18, 1, s. 105–107.
2013, Geography of religion as a fi eld of research at the Jagiellonian University, Peregrinus Cracoviensis, z. 24, s. 163–168.
2014, Entrevista com Prof. Dr Antoni Jackowski, K. Dworak [rozmowa o geo- grafi i religii]. Rever Religióes Indiana. Revista de Estudios da Religião, Universidade Católica de São Paulo, t. 14, nr 01, s. 300–312.
3. Geografi a pielgrzymek, turystyka religijna 3.1. Zagadnienia teoretyczne
1987, Les problèmes principales de la géographie des pèlerinages, Geografi a [Roma], z. 10 (1), s. 79–86.
1987, Tourisme et pèlerinage religieux, Problems of Tourism, t. 1 (35), s. 37–53.
1987, Turystyka i pielgrzymki religijne, Problemy Turystyki, t. 1 (35), s. 28–44.
1987, Wybrane problemy turystyki pielgrzymkowej, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geografi czne, z. 68, s. 69–86.
1990, Basic Research Problems of the Geography of Pilgrimage, Geografi a [Roma], z. 13 (1), s. 36–42.
1990, Principalos aspectos de la geografi a de las peregrinaciones, Servicio de Documentation. Santiago de Compostela, „Peregrino”, z. 17, s. 6–7.
1991, Pilgrimages as research object of geography of tourism, Zeszyty Nauko- we UJ, Prace Geografi czne, z. 86, s. 75–79.
1991, Zarys geografi i pielgrzymek, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geografi cz- ne, z. 85, ss. 230.
1992, Pielgrzymki jako przedmiot badań geografi cznych, Przegląd Religio- znawczy, z. 2, s. 63–74.
1994, Współczesne tendencje rozwoju ruchu pielgrzymkowego, [w:] Współczesna turystyka religijna, Polsko-Francuskie Seminarium Turystyczne, Często- chowa, s. 75–79.
1995, Geography of Pilgrimage in the Twenty-First Century: A Forecast, [w:]
The Future of Religion. East and West, Instytut Religioznawstwa UJ, Kra- ków, s. 218–228.
1996, Pielgrzymki i turystyka religijna, Rocznik Dydaktyczny. Wyższa Szko- ła Turystyki i Hotelarstwa w Warszawie, s. 27–33.
1997, Pielgrzymki a gospodarka turystyczna, [w:] Turystyka w rozwoju regio- nalnym, Instytut Turystyki, Kraków 1997, s. 57–69.
1998, Pielgrzymki = turystyka pielgrzymkowa = turystyka religijna? Rozważa- nia terminologiczne, Turyzm, z. 8 (1), s. 5–20.
1998, Turystyka pielgrzymkowa, Wyd. Centrum Edukacji Kadr Turystycz- nych, Kraków, ss. 151 [współautorstwo].
1999, Turystyka religijna – problemy terminologiczne, [w:] Turystyka w obiek- tach zabytkowych i sakralnych, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa.
Instytut Turystyki, Kraków, s. 101–116.
2000, Religious Tourism – Problems with Terminology, [w:] A. Jackowski, I. Sołjan (red.), Selected research problems in the Geography of Pilgrimage, Peregrinus Cracoviensis, z. 10, s. 63–74.
2000, Pilgrimage, Pilgrimage router, youth pilgrimage, [w:] J. Jafari (red.), En- cyclopedia of Tourism, Routledge Ed., London-New York, s. 438, 633.
2003, Pielgrzymki oraz turystyka religijna – problemy terminologiczne, [w:]
J. Bergier, J. Żbikowski (red.), Turystyka a religia, Wyd. PWSZ, Biała Podlaska, s. 11–34.
2005/2006, Wędrowanie człowieka do „sacrum”, Alma Mater, z. 76/77, s. 36–39.
2006, Geography of Pilgrimages, [w:] D. Doležal, H. Kühne (red.), Wallfahr- ten in der europäischen Kultur. Pilgrimages in European Culture, Europäi- sche Wallfahrtsstudien, t. 1, s. 25–33.
2008, Funkcja religijna i turystyczna ośrodków pielgrzymkowych, [w:] I. Jaż- dżewska (red.), Funkcja turystyczna miast, XXI Konwersatorium o Mie- ście, Łódź Wyd. UŁ, s. 39–56 [wspólnie z I. Sołjan].
2008, Główne problemy badawcze w zakresie turystyki religijnej, Turyzm, t. 18 (1), s. 39–50 [wspólnie z I. Sołjan].
2009, Człowiek wędrujący do «sacrum», [w:] ks. Bednarczyk J. (red.), Historia vita memoriae. Prace dedykowane Księdzu Profesorowi Stanisławowi Ludwi- kowi Piechowi, Wyd. UNUM, Kraków, s. 353–361.
2009, Pielgrzymki jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego (miejscowości, regionu), [w:] Z. Górka, A. Zborowski (red.), Człowiek i rolnictwo. Profe- sorowi Czesławowi Guzikowi w 70. rocznicę urodzin, IGiGP UJ, Kraków, s. 311–320, [wspólnie z E. Bilską-Wodecką, I. Sołjan i Ł. Quirini-Po- pławskim].
2009, Turystyka religijna – problemy badawcze i terminologiczne, [w:] A. Jac- kowski, F. Mróz, I. Hodorowicz (red.), Turystyka religijna na obszarach górskich, Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nowy Targ, s. 227–241.
2010, Pielgrzymki a turystyka religijna. Rozważania na czasie, [w:] Z. Kro- plewski, A. Panasiuk (red.), Turystyka religijna, Uniwersytet Szczeciń- ski, Szczecin „Rozprawy i Studia”, nr 765, s. 17–31.
2011, Badania z zakresu geografi i pielgrzymek i turystyki religijnej w Instytucie Geografi i i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1985–
2010), Peregrinus Cracoviensis, z. 22, s. 77–116 [wspólnie z I. Sołjan].
2014, La géographie des pérégrinations de l’homme aux lieux sacrés, Centre Scientifi que de l’Académie Polonaise des Sciences à Paris, Paris, ss. 12 [wspólnie z E. Bilską-Wodecką i I. Sołjan].
3.2. Integracyjna funkcja pielgrzymek
1998, Pielgrzymki do sanktuariów maryjnych jako jeden z czynników integracji Wschodu z Zachodem, [w:] Nosicielka Ducha Pneumatofora, Red. Wydaw- nictw KUL, Lublin, s. 361–369.
2000, Les pèlerinages dans les centres de culte marial en tant que facteur d’in- tégration de l’est et de l’ouest, [w:] De cultu mariano saeculo XX. Maria, Mater Domini, in Mysterio Salutis quod ab Orientis et Occidentis Ecclesiis in Spiritu Sancto Hodie Celebratur, Acta Congressus Mariologici-Mariani Internationalis in Sanctuario Mariani Częstochoviensi Anno 1996 Cele- brati, Pontifi cia Acadamia Mariana Internationalis, Cita del Vaticano, s. 353–362.
2001, Integracyjna rola pielgrzymek do sanktuariów zakonnych, [w:] W. Stęp- niak-Minczewa, Z.J. Kijas OFMConv (red.), Klasztory i kultura krajów słowiańskich, Papieska Akademia Teologiczna, Kraków, s. 111–119 [wspólnie z I. Sołjan].
2002, Szlaki pielgrzymkowe jako element integracji Europy, [w:] Europejskie Dni Dziedzictwa, Oddział PTTK, Kraków, s. 55–71.
2003, Pielgrzymki do sanktuariów jako element integracji europejskiej, Piel- grzym Kalwaryjski, nr 16, s. 23–25.
2003, Turystyka religijna jako element integracji europejskiej, [w:] Unia Euro- pejska a przyszłość polskiej turystyki, Szkoła Główna Handlowa, Warsza- wa, s. 125–136 [wspólnie z I. Sołjan].
2005, Les pèlerinages comme un facteur d’integration de l’Europe , Pontifi cal Council for the Pastoral Care of Migrants and Itinerant People, People on the Move, nr 97 (Suppl.), April 2005, s. 79–90 [wspólnie z I. Sołjan].
2005, Patriotyczna funkcja ośrodków kultu i pielgrzymek, [w:] B. Dopart, J. Popiel, M. Stala (red.), Literatura – kulturoznawstwo – uniwersytet, Kra- ków Universitas, s. 571–586.
2007, Pielgrzymki jako przejaw solidarności międzyludzkiej, Peregrinus Craco- viensis, z. 18, s. 13–27 [wspólnie z I. Sołjan].
2008, Les pèlerinages comme manifestation de la solidarité inter-humaine, Pe- ople on the Move, XL, nr 107 (Suppl.), s. 129–142 [wspólnie z I. Sołjan].
3.3. Pielgrzymki na świecie
1987, Turystyka pielgrzymkowa w krajach islamu, Zeszyty Naukowe UJ, Pra- ce Geografi czne, z. 70, s. 147–166.
2002, Le système mondial des centres de pèlerinage, [w:] Santuario spazio per un’accoglienza fraterna e universale. Att i del 3° Congresso Europeo sui
Santuari e i Pellegrinaggi, Montserrat, Spagna, 4–7 marzo 2002, Pontifi - cio Consiiglio Della Pastorale Per i Migranti e Gli Itineranti, Santuario Nostra Signora Di Montserrat Citt à del Vaticano, s. 115–126 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską i I. Sołjan].
2002, Światowy system ośrodków pielgrzymkowych, Turyzm, t. 12 (2), s. 51–63 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską i I. Sołjan].
2005, Główne problemy turystyki religijnej na świecie, [w:] W. Gaworecki (red.), Turystyka religijno-pielgrzymkowa, Gdańsk Wyższa Szkoła Tury- styki i Hotelarstwa, s. 45–51.
2006, Święta przestrzeń świata, Alma Mater, z. 85, s. 58–61.
2011, Turystyka religijna we Francji, Peregrinus Cracoviensis, z. 22, s. 289–
312 [wspólnie z D. Ptaszycką-Jackowską].
3.3.1. Pielgrzymki Jana Pawła II
1997, Geografi a pielgrzymek Jana Pawła II, [w:] Jan Paweł II – „Pielgrzym po- śród pielgrzymów”, Peregrinus Cracoviensis, z. 5, s. 19–48 [współautor- stwo z [wspólnie z E. Bilską, L. Kaszowskim, A. Marciniak, H. Matlak i I. Sołjan],
2009, Geografi a pielgrzymek Jana Pawła II, Pereginus Cracoviensis, z. 20, s. 19–47 [wspólnie z F. Mrozem i I. Sołjan].
2009, Geografi a pielgrzymek Jana Pawła II, [w:] J. Górecki ks. (red.), Jan Pa- weł II – pasterz i pielgrzym, Wyd. UŚ, Katowice, s. 178–198 [wspólnie z I. Sołjan].
3.3.2. Pielgrzymki do Santiago de Compostela
2003, Mapy w turystyce religijnej na przykładzie Jerozolimy, Sacri Monti, Kal- warii i Santiago de Compostela, [w:] Kartografi a w turystyce – turystyka w kartografi i, Instytut Geografi i i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kra- ków, s. 31–39 [wspólnie z E. Bilską-Wodecką].
2008, Pielgrzymki do Santiago de Compostela w czasie i przestrzeni, [w:]
A. Jackowski, F. Mróz, I. Hodorowicz (red.), Drogi św. Jakuba w Polsce – stan badań i organizacja, IGiGP UJ, PPWSZ w Nowym Targu, Bractwo św. Jakuba Apostoła w Więcławicach Starych, Kraków, s. 15–26 [wspólnie z I. Sołjan].
2010, Ikonografi a św. Jakuba Apostoła, [w:] A. Jackowski, F. Mróz, I. Hodo- rowicz (red.), Kult św. Jakuba na szlakach pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, Bractwo św. Jakuba Apostoła w Więcławicach Starych, Kraków, s. 25–34 [wspólnie z B. Matuszewska, I. Sołjan].
