A RK AD IU SZ M U SIE R O W IC Z , KRYSTYNA CZARNOW SKA
MANGAN OGÓLNY, CZYNNY I W YMIENNY W W A ŻNIEJSZYCH G L E B A C H W O JE W O D ZTW A Ł O D Z K IE G O
K o m u n i k a t w s t ę p . n y
Z Zakladoi G leboznaw stw a SGGW — W arszaw a
MANGAN OGÓLNY
M a n g a n o g ó l n y 1 oznaczano w glebach bielicowych piaskowych, bielico- wych w ytw orzonych z glin zwałowych i bielicowych pyłowych, w glebach brunatnych, czarnych ziemiach, m adach, rędzinach i glebach torfowych.
Na podstaw ie danych zestawionych w tabl. 1 m ożna ustalić, że:
a) w ierzchnie w a rs tw y zbadanych gleb z a w iera ją 50,5 — 4000 m g Mn o g óln./kg s.m.
N ajw iększe ilości tego pierw iastka znaleziono w wierzchnich w a r s t w ach m ad i rędzin, a najm n iejsze w glebach bielicowych piaskowych, rędzinach ju rajsk ich l glebach torfowych niskl-ch.
N ajw iększe w a h a n ia w. zaw artości m a n g a n u ogólnego w ykazały w ie rz chnie w a rs tw y rędzin jurajsk ich i m ad. W ierzchnie w a rs tw y zbadanych gleb, z wyjątkiem gleb b runatnych wytw orzonych z gliny zw ałowej oraz czarnych ziem,, wytworzonych z gliny zwałowej i iłu, są na ogół, w p o ró w na niu z ich w a rs tw a m i głębszymi, zasobniejsze w m a n g a n ogólny.
P oziom y eluw ialne gleb bielicowych w ytw orzonych z gliny zwałowej, w p orów naniu z poziomami akum ulacyjnym i tych gleb, są z reguły mniej zasobne w m a n g a n ogólny.
b) głębsze w a rs tw y zbadanych gleb za w iera ją od śladów do 2750 m g Mn o g ó ln ./k g s.m.
N ajzasobniejsze w ten pierw iastek są głębsze w a rs tw y m ad i c z a r nych ziem.
N ajw iększe w a h a n ia w zaw artości m a n g a n u ogólnego w ykazały g łę b sze w a rs tw y gleb bielicowych piaskowych oraz niektórych mad.
1 R ozpuszczalny w stężonym H 2S 0 4, oznaczano go kailorym etrycznie w g m etody Beli Hoirwath-a, zm odyfikow anej w Katedirze Cihemii Rolniczej SGGW w W arszaw ie
T a b l i c a 1 Mangan ogâlqy rozpuszczali^ w stężonym HgSO^
T o ta l manganese soluble in concentrated HgSO^ (w ffigAg a.m.)
(in mg/kg d.m.)
G leba - S o i l Warstwy w ie rz c h n ie Upper l a y e r s 0-35 cm
Warstwy g łę b s z e Lower l a y e r s
35-140 cm Gleby b ie lic o w e piaskow e (7 p r o f .)
P o d s o lic sandy s o i l s 5 0 ,5 -2 6 7 ,0 (6 )x g ; - 2 3 2 , 3
Gleby b ie lic o w e wytworzone z g lin y zwałowej (1 0 p r o f .)
P o d s o lic s o i l s from b o u ld e r loams 1 0 4 ,0 -4 6 0 ,0
(g)X3c 7 5 ,0 -7 5 0 ,0 Gleby b ie lic o w e pyłowe (5 p r o f .)
F in e sand p o d s o lic s o i l s (o v e r 40% 0 ,1 - 0 ,0 2 urn) 1 1 1 ,1 -4 5 0 ,0 (4 ) 6 5 ,6 -2 2 8 ,4 Gleby b ru n a tn e wytworzone z g lin y zwałowej
Brown s o i l s from b o u ld e r loams 1 4 2 ,1 -2 2 8 ,4
(0 ) 2 4 8 ,7 -5 2 3 ,3 C zarne ziem ie wytworzone z piasków (3 p r o f . )
B lack e a r t h s from sands 1 2 0 ,0 -2 0 0 ,0 (3 ) 6 5 ,0 -1 5 8 ,0 C zarne ziem ie l e k k ie 1 ś re d n io c i ę ż k ie wytwo- .
rz o n e z g lin y zwałowej i z i ł u (7 p r o f . ) L ig h t and medium b la c k e a r t h s from b o u ld e r
loam s and c la y 1 2 1 ,3 -2 4 0 ,0 (0 ) 1 9 3 ,0 -8 2 5 ,0 Uady (6 p r o f .) A llu v ia l s o i l s 1 9 1 ,0 -4 0 0 0 ,0 (4 ) 6 5 ,0 -2 7 5 0 ,6 “ B ędziny j u r a j s k i e (6 p r o f . ) J u r a s s i c re n d z in a s 1 0 0 ,0 -8 5 0 ,0 (4 ) 2 0 0 ,0 -6 6 0 ,0 Rędziny kredowe (2 p r o f .) C re ta c e o u s re n d z in a s 2 8 5 ,0 -5 5 0 ,0 (2 ) 1 8 0 ,0 -3 2 0 ,0 Gléby to rfo w e n i s k i e (4 p r o f .) Lowmoor s o i l s 100-140
x Liczby w n aw iasach w sk azu ją, w i l u p r o f i l a c h zaw arto ść manganu w w arstw ach w ie rz c h n ic h (0-35 cm) J e s t w ięk sza n iż w w arstw ach g łę b sz y c h (35“ 140 cm ).
F ig u re s i n p a r e n th e s is i n d i c a t e number o f p r o f i l e s i n which Mn c o n te n t i n u p p e r l a y e r s (0-35 cm .) ex ceed s t h a t o f lo w er l a y e r s (35-140 c m .).
30 Pozianjy e lu w ia ln e z a w ie ra Jq m n iej manganu ogólnego w porów naniu z poziomami A^. E l u v ia l l a y e r s c o n ta in l e e s t o t a l Un th a n A^ h o riz o n s .
x x x W ystępują k o n k re c je m a n g a n aw o -ż e la ziste .
M a n g a n o u s -fe rra tic c o n c r e tio n s o c c u r.
MANGAN CZYNNY
Tak zw any m a n g a n czynny, łatw o prz y sw ajaln y dla roślin, na który sk ła d a ją się m a n g a n związków rozpuszczalnych w wodzie, m a n g a n w y m ienny oraz m a n g a n łatwo ulegający redukcji, oznaczono w g metody G W. Leepera 2 w w yciągach 1 n octanu amonowego, o p H 7 z a w ie ra ją c e g o 0,2% hydrochinonu.
Na podstaw ie danych zestawionych w tabl. 2 m ożna ustalić, że:
a) zaw arto ść m a n g a n u czynnego w wierzchnich w a rs tw a c h wynosi
16 — 420 m g / k g s.m., tj. 11—96% zawartości M n ogólnego. Stw ierdzono, że największe ilości Mn czynnego zaw ierały wierzchnie w a rs tw y gleb bie licowych w ytw orzonych z gliny zwałowej (do 96% M n ogóln.) oraz mad
2 G. W. L eeper: P,roc. Roy. Soc. V ictoria 47(11), 225—261; G. W. Leeper: Soil Science, Vol. 63, в. 63.
Mangan ogólny, czynny i wymienny w niektórych glebach 139
do 82% zaw artości M n ogóln.). Nie stwierdzono w w a rs tw a c h wierzchnich zależności między za w arto śc ią m a n g a n u ogólnego i m a n g a n u czynnego;
b) w n ajgłębszych w a rstw a c h z a w arto ś ć m a n g a n u czynnego w a h a się
od śladów do 260 m g / k g s.m., tj. od śladów, do 82% zaw artości M n ogólnego. N ajgłębsze w a rs tw y zbadanych gleb w p orów naniu z ich w a rs tw a m i wierzchnimi są na ogół — z pewnymi nielicznymi w y jątkam i — uboższe w m a n g a n czynny. T a b l i c a 2 Mangan czynny w mg/kg s.m . A ctiv e manganese l n mg/kg d.m . Gleba ~ S o li Warstwy w ie rz c h n ie Upper l a y e r s 0-2 0 cm W arstw g łę b sz e Lower l a y e r s 55^-140 cm Oleby b ie lic o w e piaskow e (3 p r o f .)
P o d s o lic sandy s o i l s 40-100 mg( 11-56%) 8 -3 0 mg(15-16%)
Oleby b ie lic o w e wytworzone z g lin y zwałowej (4 p r o f .)
P o d s o lic s o i l s from b o u ld e r loams 16—250 mg( 15-96%) S / - 9 5 m g (é l.—47%) G ię ty b ie lic o w e pyłowe c a łk o w ite i n ie c a łk o
w ite (5 p r o f . )
F in e sand p o d s o lic s o i l s com plete and in c o m p le te
100-250 mg(34-56%) 19-44 mg(8-33%) G leb? b ru n a tn e wytworzone z g lin y zw ał. i
s i ł u ju ry b ru n a tn e j (2 p r o f .)
Brown s o i l s from b . loams and brown J u r a c la y 54-160 mg( 35—41%) 52-260 mg( 15-50%) C zarne ziem ie wytworzone z g lin y zwałowej
i na g l i n i e zwałowej (3 p r o f .)
B lack ea r t ha from b . loams and on b . loams 46-96 mg(29-61%) 30-250 mg(16-72%) Mady (3 p r o f . )
A llu v ia l s o i l s 166-420 mg(59-62%) 40-112 mg (23-82%)
Uwaga: Procentow ą z aw arto ść manganu czynnego w sto su n k u d o ,z a w a rto ś c i Mn-ogóln. o b lic z o n o
z d o k ła d n o śc ią do 1%.
N ote: R a tio o f a c t i v e t o t o t a l Un determ in ed w ith accu racy t o 1%.
x W Jedrjym przypadku od 40 cm.
I n one c a s e : 40 cm.
N ajm n iejsze ilości M n czynnego znaleziono w głębszych w a rstw a c h gleb bielicowych piaskowych i gleb bielicowych w ytw orzonych z gliny z w a łowej, a najw iększe w najgłębszych w a rs tw a c h gleb b ru n a tn y c h i c z a r nych ziem.
Z arów no w a rstw y wierzchnie, j a k i w a rstw y najg łęb sz e zbadanych gleb za w iera ją znacznie więcej m a n g a n u czynnego niż m a n g a n u w ym iennego
(tabl. 2 i 3).
'MAiNGAN WYMIENNY
M a n g a n w y m i e n n y 3 oznaczono w glebach bielicowych, w glebach b r u n atnych i czarnych ziemiach, a na podstaw ie wyników zestaw ionych w tabl. 3 ustalono, że z a w arto ść m a n g a n u w ym iennego wynosi:
* W łaściw ie isumaryczma zaw arto ść m an g an u w ym iennego i m a n g an u ro zp u szczal nego w w odzie. K atio n y w ym ienne M n w ypierano ka-tionami N H 4 1 n ro ztw o ru octanu am onow ego o pH 7 i po odpow iednim przygotow aniu Jioztwo-ru oznaczono w nim m a n g an kolorym etrycznie.
a) w wierzchnich w a rstw a c h 5— 85,3 m g /k g s.m., tj. 2—22% zawartości M n ogólnego lub 15—52% zaw artości M n czynnego.
Najw iększe ilości m a n g a n u w ym iennego zaw ierały wierzchnie w arstw y zbadanych gleb bru n a tn y c h i bielicowych wytworzonych z gliny zwałowej.
S tw ierdzono, że istnieje w wielu przypadkach pew na za/eżność między ilością m a n g a n u ogólnego z a w a rte g o w wierzchnich w a rstw a c h gleb a ilo ścią m a n g a n u w ym iennego;
T a b l i c a Î Mangan wymienny w mg/kg s.m .
E xchangeable manganese ln m gAg d.m.
G leba - S o li Warstwy w ie rz ch n ie Upper l a y e r s £>-20 cm Warstwy g łę b sz e Lower l a y e r s 55*-140 cm Gleby b le llc o w e piaskow e (2 p r o f .) P o d s o llc sandy s o i l s 6 -3 8 ,5 m ^ ^ -1 4 |j) 2 ,5 -3 ,6 (2 -5 % ) $ 4 -3 1 4 Gleby b le llc o w e wytworzone z g lin y zwałowej
(4 p r o f .)
P o d so llc s o i l s from b o u ld e r loams 5-50 mg(5-20%) [22-5099 é l . —l »5(jjj£r4%) Gleby b ie lic o w e pyłowe c a łk o w ite i n ie c ałk o r-
w lte (4 p r o f .)
F in e sand p o d s o llc s o i l s com plete and inco m p lete
2 0 -4 5 ,7 mg(8-12%) &&-2353
6 1 .-6 ,5 (0 -3 % )
[0-3630 Gleby b ru n a tn e wytworzone z g lin y zwałowej
i z i ł u Ju ry b ru n a tn e j (2 p r o f .)
Brown s o i l s from b . loams and brown J u r a c la y
1 8 -8 5 ,3 mg(12-22%)
&3-52Ś9 1 2 -2 5 ,2 mg(J-7%^ C zarne ziem ie wytworzone z glirçy zwałowej i na
g l i n i e zwałowej (3 p r o f .)
B la ck e a r th s from b . loams and on b . loams
1 5 -1 8 ,5 mg(££-12%)
Uwaga: V naw iasach ( ) podano p ro c e n t z a w a rto ö c i Mn wymiennego w s to su n k u do Un ogólnego. N ote: P e rc e n tu a l r a t i o o f ex ch an g eab le t o t o t a l Un c o n te n t g iv e n I n p a r e n t h e s i s .
W n aw iasach С 3 podano p ro c e n t z a w a rto ë c l Un wymiennego w sto su n k u do Mn czynnego. Percentual ratio of exchangeable to active lln given in brackets.
W obu przypadkach d o k ład n o ść n y n o sl 1%. A ccuracy t o 1% In b o th c a e e e .
b) w n ajgłębszych w a rstw a c h zbadanych gleb znaleziono od śladów do 25,2 m g M n w ym ien n eg o /k g s.m., tj. 0— 7% zaw artości M n ogólnego lub 0 —48% zaw artości Mn czynnego.
N ajgłębsze w a rs tw y zbadanych gleb, w p orów na niu z ich w a rstw am i wierzchnimi, za w iera ją o wiele mniejsze ilości m a n g a n u wym iennego.
Z arów no w a rs tw y wierzchnie, j a k i w a rs tw y najg łęb sz e za w iera ją mniej m a n g a n u w ym iennego niż m a n g a n u czynnego.
ST R E SZ C ZE N IE
W kom unikacie niniejszym zestawiono wyniki badań dotyczące m a n g a n u ogólnego, czynnego i w ym iennego w w ażniejszych glebach woj. łódzkiego.
S tw ierdzono, że om aw ian e gleby zaw ierają: od śladów do 4000 m g Mn o g ó ln e g o /k g s.m., od śladów do 420 m g Mn cz ynnego/kg s.m., od śladów do 85,3 m g M n w y m iennego/kg s.m.
Mangan ogólny, czynny i wymienny w niektórych glebach 141 Я. МУСЕРОВИЧ, К. ЧЯРНОВСКЯ О ВАЛОВ ОМ , П О Д В И Ж Н О М И О Б М Е Н Н О М М АРГАНЦЕ Н А И Б О Л Е Е Р А С П Р О С Т Р А Н Е Н Н Ы Х П О Ч В Л О Д З И Н С К О Г О В О ЕВ О Д С ТВ А К аф ед р а П о чв о вед ен и я В а р ш ав ско й В ы сш ей С ел ьско х о зяй ств ен н о й Ш колы Р е з ю м е В н а с т о я щ е м с о о б щ е н и и приводятся р е з у л ь т а т ы и сс л е д о в а н и й по с о д е р ж а н и ю в ал о в о го , п од в и ж н о г о и о б м ен н о го м а рга н ц а в н а и б о л е е р а с п р о с т р а н ё н н ы х п очвах Л о д зи н ск о го в о е в о д с т в а . У ст а н о в л е н о , что в у к а з а н н ы х почвах приходится в а л о в о г о м а р ганца (от сл е д о в до 4000 мг на кг сухого в е щ е с т в а ), п о д в и ж н о го м а р ганца (от с л ед о в до 420 мг на кг сухого в е щ е с т в а ) и о б м ен н о го м а р ганца) от с л е д о в до 85,3 мг на кг сухого в ещ е с т в а ).
A. M U SIE R O W IC Z , К. CZARNOW SKA •
TOTAL, ACTIVE AND E X C H A N G E A B L E M A N G A N E S E IN T H E M A JO R S O IL S O F LODZ V O I V O D E S H I P
Dep. of Soil Science, C entr. School of A gric. Econom ics
S 'U m m -а г у
In the present com m unication the results of investigations re g a rd in g total, active and exchangeable m a n g a n e s e content in the m ajor soils of Lódź voivodeship are given.
It w a s determ ined th a t the soils investigated contain: from traces to 4000 m g total M n /k g d.m.
from traces to 420 m g active M n / k g d.m. from traces to 83,5 m g exchang. M n / k g d.m.
