Obrót prawny z zagranicą : przepisy dotyczące notariatu w instrukcji sądowej i notarialnej

Stanisław Cichosz, Tadeusz

Szawłowski

Obrót prawny z zagranicą : przepisy

dotyczące notariatu w instrukcji

sądowej i notarialnej

Palestra 9/1(85), 67-72

1965

Nr 1(85) O brót p ra w n y z zagranicą na tle p rzep isó w d o tycz, notariatu ₆₇

dług k u rsu specjalnego kw oty te wynoszą odpowiednio 93—440 zł. A więc także i w tym w ypadku sąd nasz okazał się zbyt hojny, bo na podstaw ie jego w yroku N B P musi przekazywać z górą 200 fr miesięcznie w dewizach, czyli przeszło dwa razy więcej, niż to przew iduje najwyższa staw ka zasądzana we Francji.

Przy rozw ażaniu zatem wysokości należnych świadczeń alim entacyjnych pożą­ dane byłoby brać przede wszystkim pod uwagę przeciętną wysokość alim entów, jak ie są zasądzane przez sądy poszczególnych państw na dzieci m ieszkające w tych państw ach, gdyż daje to bezpośrednią wskazówkę co do siły nabywczej w aluty tych państw i możliwości zaspokojenia potrzeb dziecka, a następnie — po przeli­ czeniu tej przeciętnej na złote — uwzględnić inne okoliczności danego wypadku, ja k sytuację rodzinną m atki dziecka, możliwości zarobkowe i sytuację rodzinną ojca, wiek dziecka, jego stan zdrowia lub szczególne potrzeby. Na podstaw ie tych wszystkich okoliczności można dość precyzyjnie wyważyć wysokość zasądzanych alim entów, pozostającą w granicach smszności i uwzględniającą interesy dewizowe Państw a.

Z b raku m iejsca nie można przytoczyć więcej przykładów dotyczących wyso­ kości przeciętnych kwot alim entów zasądzanych w innych krajach. Wysokość ta jest zresztą zmienna, co pewien czas inform acje tego rodzaju dezaktualizują się, w obec'czego byłoby celowe zwracać się o inform acje do M inisterstw a Spraw iedli­ wości.

Problem atyka stosowania przepisów dewizowych w praktyce sądów w ym aga na pewno szerszego omówienia, niem niej jednak już niniejsze, dość ram owe podkre­ ślenie niektórych ważniejszych zagadnień powinno uczulić pracowników w ym iaru sprawiedliwości na sygnalizowane tu niedociągnięcia i zwrócić uwagę na podsta­ wową zasadę, że sądy m ają stać na straży przestrzegania praw a, a nie tolerować jego lekceważenie lub nawet obchodzenie przez swych poszczególnych pracow ni­ ków. To samo dotyczy należytego doceniania interesów gospodarki dewizowej.

STANICŁAW C IC H O S Z TADEUSZ SZAWŁOWSK

Obrót prawny z zagranicq — Przepisy dotyczqce

notariatu w instrukcji sqdowej i notarialnej*

Na podstawie zarządzenia M inistra Sprawiedliwości z 26 lipca 1963 r. (Dz. Urzęd. Min. Spraw. N r 5, poz. 56) została ogłoszona instrukcja dotycząca try b u urzędo­ w ania sądów i biur notarialnych w zakresie obrotu prawnego z zagranicą.

Stosownie do art. 1 tejże instrukcji obrót praw ny sądów powiatowych i w oje­ wódzkich oraz państwowych b iu r notarialnych z organam i w ym iaru spraw iedli­ wości i innym i organam i państw obcych odbywa się w sposób określony um owa­ mi międzynarodowymi oraz przepisam i w ydanym i w celu ich wykonania. Przepisy om aw ianej instrukcji stosuje się wówczas, gdy spraw a obrotu praw nego w ogóle nie została uregulow ana umowami międzynarodowymi lub została uregulow ana w sposób nie dość szczegółowy.

88 Stan isław Cichosz — T adeu sz ■ S zaw low ski Nr 1(85)

Poniżej omówimy pokrótce przepisy tej in stru k cji dotyczące notariatu.

Korespondencją dotyczącą obrotu praw nego z zagranicą kieruje się bezpośred­ nio do M inisterstw a Sprawiedliwości (§ 2 instrukcji).

Korespondencję nie dotyczącą pomocy praw nej, otrzym aną bezpośrednio od są­ dów lub innych organów państw a obcego albo od zamieszkałych za granicą osób pryw atnych oraz od obcych przedstaw icielstw dyplom atycznych i urzędów konsu­ larnych w Polsce, należy stosownie do § 3 in stru k cji przesłać do w glądu do M ini­ sterstw a Sprawiedliwości w raz z przygotow aną odpowiedzią. W ten sam sposób należy postąpić, gdy w ysyła się w tych spraw ach pism a z w łasnej inicjatyw y za granicę.

Stosownie do § 97 instrukcji stosuje się ona odpowiednio w zakresie urzędow a­ nia b iu r notarialnych. Przepisy te dotyczą w szczególności spraw, o których jest mowa w późniejszych podtytułach.

Forma dokumentów

D okum enty w obrocie z zagranicą należy sporządzać w yłącznie pism em m aszy­ nowym, na białym papierze, bez używ ania drukow anych form ularzy przeznaczo­ nych do użytku w ew nątrz k ra ju : m uszą one być czyste i pisane tylko na jednej stronie; nie pow inny zawierać błędów lub przekreśleń bądź śladów w ycierania.

W protokołach i aktach notarialnych dotyczących obrotu ż zagranicą należy po­ dać obywatelstwo, m iejsce zam ieszkania oraz m iejsce pobytu strony (§ 7 ust. 1 i 2 instrukcji).

Pism a wychodzące z państwowego b iu ra notarialnego podpisuje notariusz spo­ rządzający czynność, którego wzór podpisu został złożony w M inisterstw ie S p ra­ wiedliwości. Pow inny one być opatrzone stem plem i pieczęcią z godłem. Pod pod­ pisem pow inno być wypisane pismem maszynowym imię, nazwisko i stanowisko podpisującego (§ 8 instrukcji).

W treści pism i aktów notarialnych nie należy używać skrótów , zwłaszcza przy cytowaniu przepisów praw nych i podaw aniu nazw.

Nie mogą być w ysyłane za granicę pism a i załączniki stanowiące odbitki przez kalkę. Pow inny one być sporządzane zawsze j a k o . czystopisy pism em m aszyno­ wym.

W ażn o ść dokumentów zagranicznych

D okum enty pochodzące z zagranicy, w ydane lub uwierzytelnione w przepisanej form ie przez organy państw ow e albo przez osobę zaufania publicznego państw ob­ cych w zakresie ich właściwości, nie w ym agają do ich użycia przed sądem lub państw ow ym biurem notarialnym legalizacji przez polskie lub obce urzędy kon­ sularne (§ 87 instrukcji).

W yjątek od tego — stosownie do § 88 instrukcji — stanowią pełnomocnictwa n o tarialne upow ażniające do sporządzenia w Polsce czynności praw nych oraz spo­ rządzone przez notariuszy państw obcych dokum enty stw ierdzające czynności praw ne, które m ają stanowić podstaw ę do w pisu p raw m ajątkow ych w księgach wieczystych. D okum enty takie pow inny być opatrzone przez urząd konsularny PRL klazulą legalizacyjną następującej treści:

„Stwierdzam autentyczność podpisu notariusza ...i pieczęci urzędowej . . . oraz zgodność dokum entu z praw em m iej­ sca jego w ystaw ienia

N r 1(85) O b ró t praw ny z zagran icą na tle przepisów dotycz, notariatu

U w ierzytelnianie i leg alizacja dokumentów przeznaczonych do użytku za granicq

W tej kw estii m ają zastosowanie przepisy § 89 i 90 instrukcji, które głoszą: „§ 89. 1. Jeżeli dokum ent przeznaczony do użytku za granicą m a być zalegali­ zowany przez obcy urząd konsularny, pow inien on być uw ierzytelniony w n astę­

pujący sposób:

a) na dokum encie sądowym — . autentyczność podpisu sędziego lub sekretarza sądowego oraz autentyczność pieczęci urzędowej sądu stw ierdza prezes danego sądu lub upoważniony przez niego sędzia;

b) na dokum encie notarialnym — autentyczność podpisu notariusza i pieczęci urzędowej państwowego biura notarialnego stw ierdza bezpośrednio M inister­ stwo Sprawiedliwości;

c) na tłum aczeniu dokum entów — autentyczność podpisu tłum acza przysięgłego i jego pieczęci stw ierdza prezes sądu wojewódzkiego lub upoważniony przez

niego sędzia.

2. D okum enty uwierzytelnione zgodnie z postanow ieniam i ust. 1, po zalegalizo­ w aniu ich przez M inisterstwo Sprawiedliwości, podlegają następnie legalizacji

przez M inisterstw o Spraw Zagranicznych.

§ 90. K lauzula uw ierzytelniająca stosowana przez prezesów sądów powiatowych i wojewódzkich pow inna brzmieć następująco:

i

„Niniejszym stw ierdzam autentyczność podpisu ...

( im ię , n a z w is k o i s t a n o w is k o )

i pieczęci urzędowej ...

( n a z w a s ą d u a lb o n a z w is k o tłu m a c z a )

Pobrano i skasow ano opłatę skarbow ą w k w o c ie ...zł. ... d n i a ...

( m ie j s c o w o ś ć )

(p ie c z ę ć o k r ą g ła )

(p o d p is o s o b y u w ie r z y t e l n i a j ą c e j i j e j t y t u ł s łu ż b o w y ) ”

W zo ry podpisów

W myśl § 91 in stru k cji prezesi sądów powiatowych i kierownicy państw ow ych biur notarialnych powinni przesyłać M inisterstw u Sprawiedliwości — za pośred­ nictwem prezesa sądu wojewódzkiego — wzory podpisów osób upoważnionych do uw ierzytelnienia zgodnie z § 89 dokum entów przeznaczonych do użytku za g ra­

nicą. I

Prezesi sądów wojewódzkich przesyłają wzory podpisów w łasnych oraz podpisów osób upoważnionych przez nich do legalizacji dokumentów.

Wzory podpisów przesyła się M inisterstw u Sprawiedliwości w styczniu każdego roku kalendarzowego.

Stan isław Cichosz — Tadeusz S zaw low ski Nr 1(85) Pobieranie przez państwowe biura notarialne

podatków i opłat od cudzoziem ców dewizowych

Na podstaw ie § 92—97 instrukcji o obrocie praw nym z zagranicą (Dz. Urz. Min. Spraw iedl. z 1963 r. N r 5, poz. 56) i po uzgodnieniu z Naczelnikiem W ydziału De­ wizowego Narodowego Banku Polskiego (pismo z dnia 2.XII.1963 r. N r DZ/1/2574) ustalone zostały w s k a z a n i a w zakresie pobierania od cudzoziemców dewizo­ w ych podatków i opłat z czynności notarialnych.

W zarządzeniu M inistra Finansów z dnia 31.V.1960 r. w spraw ie stosowania przepisów ustaw y dewizowej do osób czasowo przebyw ających za granicą lub w k ra ju oraz zezwolenia dla tych osób na niektóre czynności obrotu w artościam i dewizowymi (Mon. Pol. Nr 51, poz. 244) zaw arte są przepisy określające, jakie oso­ by w rozum ieniu polskich przepisów dewizowych są krajow cam i dewizowymi, a jakie — cudzoziemcami dewizowymi. Przepisy te zostały omówione w „Biulety­ nie M inisterstw a Spraw iedliw ości” w zeszycie n r 2 z 1961 r. w arty k u le pod ty tu ­ łem „Nowe przepisy o krajow cach dewizowych i cudzoziemcach dewizowych”.

*

W s k a z a n i a , o których wyżej mowa, są następujące:

1. Jeżeli cudzoziemiec dewizowy uiszcza w państwowym biurze notarialnym po­ d a tk i i opłaty z dokonanych czynności notarialnych, to powinien uiścić je w zło­

tych przy zachowaniu następujących w arunków :

a) bądź przedstaw ia zezwolenie dewizowe na dokonanie tej zapłaty,

b) bądź też okazuje dowód odprzedaży przez niego Narodowemu Bankowi Pol­ skiemu albo innem u bankowi lub instytucji posiadającej upraw nienia dewizowe w alut obcych co najm niej w wysokości odpowiadającej równowartości zagranicz­ nych środków płatniczych po obowiązującym kursie, tzw. specjalnym.' K urs ten ogłaszany jest w Monitorze Polskim i obecnie wynosi zł 24 za 1 dolara USA, a zł 67 gr 15 za 1 ang. funta szterl. itd. W spomniany dowód odprzedaży może być w ystaw iony między innym i przez dokonujące wym iany placówki Orbisu lub B an­ k u Polska Kasa Opieki S.A. Jeśli chodzi w szczególności o Polską Kasę Opieki, to na w spom nianym dowodzie odprzedaży powinien być podany powyższy kurs spec­ jaln y lub też powinien on w ynikać z obliczenia.

O kazując dowód odprzedaży w alut cudzoziemiec dewizowy powinien złożyć je ­ dnocześnie oświadczenie, że zapłata następuje z pieniędzy uzyskanych w łaśnie ze w spom nianej odprzedaży walut.

Z am iast okazywać dowód odprzedaży w alut cudzoziemiec dewizowy może oka­ zać dowód przekazania przez niego lub na jego rzecz w alut z zagranicy, które w ypłacone mu zostały z jego rachunku bankowego po wskazanym wyżej kursie, przy czym również i wówczas cudzoziemiec dewizowy pow inien złożyć analogiczne

oświadczenie. ,

Przedstaw ione przez cudzoziemca dewizowego dowody stw ierdzające uzyskanie zezwolenia na dokonanie płatności w złotych lub też stw ierdzające dokonanie sprzedaży w alut obcych (w gotówce, czeku, przekazie itp.) powinny być w zasa­ dzie zatrzym yw ane przez notariusza pobierającego opłatę lub podatek. W w ypadku jednak gdy dowód odprzedaży w alut opiewa na większą kwotę, można dowód ta ­ ki zwrócić stronie, odnotowując na dowodzie fa k t pobrania opłaty i jej wysokość. A dnotacja pow inna być opatrzona pieczątką podłużną b iura i podpisana przez no­ tariusza.

Kr 1(85) O brót p ra w n y z zagranicą na tle p rzep isó w d o tycz, notariatu _7i

ków i opłat z czynności notarialnej lub też w zm ianka o okazaniu dowodu odprze­ daży lub przekazania w alut i o wspom nianym wyżej oświadczeniu pow inna być zam ieszczona w akcie notarialnym obejm ującym czynność notarialną, a gdy czyn­ ność n o tarialna dokonana zostaje w form ie poświadczenia podpisu lub odpisu — w klauzuli poświadczeniowej.

W zmianki te, jeśli umieszczone są w klauzuli poświadczeniowej, pow inny być rów nież zamieszczone w repertorium A w rubr. 4.

2. Jeżeli dokonana przez cudzoziemca dewizowego czynność* n o tarialna sporzą­ dzona jest jedynie w interesie krajow ca dewizowego (np. oświadczenie potrzebne tem uż krajow cowi do załatw ienia spraw y rentow ej), to gdy cudzoziemiec dewizo­ w y w skazuje, iż opłaty za tę czynność ponosi krajow iec dewizowy, należy pobrać

je od krajow ca dewizowego (bez potrzeby przedstaw iania przez niego zezwolenia dewizowego). Pow inna być o tym dokonana również odpowiednia wzm ianka w sporządzonym akcie notarialnym obejm ującym czynność notarialną bądź w k la­ uzuli poświadczeniowej, gdy czynność dokonana jest w form ie poświadczenia, a także — w tym ostatnim w ypadku — w repertorium A. Kwit z uiszczenia za­ p łaty powinien być wćwczas w ydany krajowcowi dewizowemu.

3. W spomniana wyżej instrukcja o obrocie z zagranicą nie uchybiła dopuszczal­ ności umów między stronam i co do ponoszenia należnych z czynności notarialnej podatków i opłat, strony więc w ram ach obowiązujących przepisów i przyjętych zasad mogą się w tym względzie między sobą umówić.

4. Jeśli cudzoziemiec dewizowy udziela w akcie notarialnym pełnomocnictwa krajow cow i dewizowemu, to powinien on, tj. cudzoziemiec dewizowy, uiścić opła­ tę notarialną nie tylko od oryginału aktu pełnomocnictwa, lecz również opłatę skarbow ą i opłatę notarialną przynajm niej za jeden wypis. O płaty skarbowe i opłaty notarialne za dalsze wypisy może uiścić pełnomocnik (krajowiec dewizo­ wy) bez potrzeby przedstaw ienia zezwolenia dewizowego, ponieważ na nim, jako na osobie uzyskującej wypis (świadectwo), ciąży obowiązek uiszczenia opłaty sk ar­ bowej (art. 2 ust. 1 ustaw y o opłacie skarbowe;). Zasadę tę należy również przy­ jąć, jeśli chodzi o opłatę notarialną za dalsze wypisy pełnomocnictwa.

5. Jeśli cudzoziemiec dewizowy przesyła z z e granicy pełnomocnictwo udzielone krajow cow i dewizowemu, to należną od tego egzemplarza pełnomocnictwa opłatę skarbow ą powinien uiścić w term inie 7 dni od daty otrzym ania pełnomocnictwa w k ra ju pełnomocnik (krajowiec dewizowy), jak to wynika z art. 5 ustaw y o opła­ cie skarbow ej w związku z art. 2 tejże ustaw y (bez potrzeby przedstaw iania zez­ w olenia dewizowego).

6. Należy mieć na uwadze, że udzielenie zezwolenia dewizowego na dokonanie czynności praw nej nie obejm uje zezwolenia na uiszczenie przypadających od tej czynności podatków i opłat, na co potrzebne jest oddzielne zezwolenie. Obydwa w spom niane zezwolenia mogą być w ydane w jednym dokumencie.

7. W spraw ie zaw ierania umów najm u lub dzierżawy lokali, budynków i te re ­ nów pod budowę z cudzoziemcami dewizowymi w k raju obowiązuje obecnie za­ rządzenie M inistra Finansów z dn. 21.XII.1962 r. (Mon. Pol. z 1963 r. N r 5, poz. 22). 8. W szystkie wyżej opisane zasady stosują się również wtedy, gdy czynność no­ ta ria ln a dokonywana jest przez krajow ca dewizowego działającego w charakterze pełnom ocnika cudzoziemca dewizowego, z tym jednak zastrzeżeniem, że jeśli takim pełnomocnikiem jest adw okat, to może on uiścić podatki i opłaty z czynności nota­ rialnej za cudzoziemca dewizowego, w ykładając za niego sumę do wysokości 300 zł w jednej spraw ie (bez potrzeby uzyskiw ania na to zezwolenia dewizowego).

72 Przegląd usta w o d a w stw a N r 1(85>

należnościach egzekwowanych przez organ finansow y, uiszczane w try b ie a rt. 5 ustaw y o szczególnym try b ie ściągania zaległości z ty tu łu niektórych zobowiązań właścicieli nieruchom ości wobec P aństw a (Dz. U. z 1958 r. N r 77, poz. 398), oraz przedpłata n a zaliczkę na podatek dochodowy ze sprzedaży nieruchomości w try ­ bie § 30 rozporządzenia M inistra Finansów z dn: 27.1.1955 r. (Dz. U. N r 5, poz. 29) — nie są objęte w spom nianą instrukcją o obrocie praw nym z zagranicą, jako podat­ ki i należności z innego tytułu, a nie z ty tu łu czynności, notarialnej, i mogą one być w płacane do rgk notariusza w złotych bez potrzeby uzyskiw ania zezwolenia dewizowego.

P R g C C i ^ D

1. Przekazanie państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiqg wieczystych

Na podstaw ie ustaw y z dnia .16 listopada 1964 r. o przekazaniu państw ow ym biurom notarialnym prow adzenia ksiąg w ieczystych (Dz. U. N r 41, poz. 278) została wprowadzona istotna zmiana w dotychczasowym sposobie prow adzenia ksiąg w ie­ czystych. Tak więc w ciągu 5 la t od dnia w ejścia w życie "ustawy (tj. od 21 g ru d ­ nia 1964 r.) nastąpi przejęcie przez poszczególne PB N -y czynności prowadzenia ksiąg wieczystych w term inach ustalonych przez M inistra Sprawiedliwości w d ro ­ dze rozporządzenia. M inister Sprawiedliwości określi także w drodze rozporządze­ nia, które z PBN-ów przejm ą prow adzenie ksiąg wieczystych, oraz ustali obsza­ ry ich właściwości miejscowej.

Państw ow e b iu ra notarialne, które przejm ą prow adzenie ksiąg wieczystych, będą właściwe do zakładania takich ksiąg oraz do prow adzenia zbiorów dokumentów dotyczących nieruchomości, które nie m ają urządzonych ksiąg wieczystych albo których księgi zaginęły lub uległy zniszczeniu. A kty notarialne, których treścią jest przeniesienie, ustanow ienie, zmiana lub zniesienie praw a podlegającego w pi­ sowi do księgi w ieczystej, mogą być sporządzane przez PBN, które prowadzi księgę wieczystą dla danej nieruchomości, bądź przez PBN m iejsca zam ieszkania jednej ze śtron. Przy wykonyw aniu Czynności związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych PB N -y stosują odpowiednio obowiązujące dotychczas (przepisy, u w ­ zględniając jednocześnie przepisy nowej ustawy.

Księgi wieczyste prowadzi notariusz; pracow nikow i PB N -u m ającem u odpowied­ nie kw alifikacje kierow nik tegoż PBN -u może powierzyć samoistne spełnianie wszystkich lub niektórych czynności w ykonyw anych dotychczas sam oistnie — w zakresie prow adzenia ksiąg wieczystych — przez sekretarza sądowego.

A kt notarialny, k tó ry dotyczy praw a podlegającego wpisowi do księgi w ieczy­ stej, powinien zaw ierać — oprócz treści określonej w praw ie o notariacie — w nio­ sek stron o dokonanie wpisu do księgi wieczystej. Jeżeli dany ak t notarialny spo­ rządza PBN nie prowadzące księgi w ieczystej, jest ono obowiązane przesłać w ciągu 7 dni wypis aktu tem u PBN-owi,. które jest właściwe do prow adzenia księgi wieczystej danej nieruchomości. Jeżeli nie ma przeszkód do wpisu, PBN właściwe do prow adzenia księgi wieczystej dokonuje w pisu zgodnie z treścią ak tu