R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X IX , Z. 1, W A R S Z A W A 1968
IG N A C Y D EC H N IK , W Ł A D Y SŁ A W D U B IE L , ST A N ISŁ A W D U D Z IA K ,
A N A T O L B A R N A T
W PŁY W SPO SO BU PO B IER A N IA PR Ó B E K NA W Y N IK I OZN A CZEŃ
ODCZYNU I ZASOBNOŚCI GLEB DLA CELÓW PR A K T Y K I
R O L N IC Z E J
S tacja C h em iczn o-R oln icza w L u b lin ie i R zeszow ie
Z agadnienie doboru w łaściw ego sposobu pobierania próbek glebo
w ych do m asow ych oznaczeń odczynu i zasobności gleb jest w ciąż a k tu a l
ne. Badacze niem ieccy są zdania, że p róbka śred nia pow inna re p re z e n to
wać pow ierzchnię
1— 2
h a [5]. N atom iast wg G ó r s k i e g o próbkę ta k ą
należy pobierać z pow ierzchni 2— 4 ha. Z badań prow adzonych w S k ie r
niew icach i O sinach [3] G órski w yciąga w niosek, że jeśli chcem y u n ik n ąć
w iększego b łędu niż
20
% , to liczba p róbek in d y w id u aln y ch pow inna w y
nosić p rzy n a jm n ie j 16. P ró b k i m ieszane z w iększej ilości ind y w id u aln y ch
są dokładniejsze, ale nie pow inniśm y te j ilości zw iększać pow yżej 25, gdyż
podnosi to bardzo koszt p o b ieran ia śred niej próbki. D latego też sta ra m y
się jak n ajb ard ziej uprościć pobieranie próbek o raz znaleźć ta k ą granicę
dokładności, k tó ra g w a ra n tu je p ełn ą przy d atn o ść w yników oznaczeń dla
p ra k ty k i rolniczej.
W b ad an iach odczynu i zasobności gleb przep row adzan ych przez stacje
chem iczno-rolnicze w Polsce p rzy jęto początkow o zaproponow aną przez
G órskiego zasadę, że p róbka zbiorcza będzie się składać z 16— 24 in d y w i
d u aln y ch i pow inna reprezen to w ać pow ierzchnię
2
— 4 ha. O kazuje się
jed n ak , że często istn ieje p o trzeb a zm niejszania te j pow ierzchni.
K onieczność zm niejszania pow ierzchni może w ynikać ze zm ienności
glebow ej, s tr u k tu ry gospodarstw , s tru k tu ry u p raw lub z różnicy poziom u
k u ltu ry ro ln e j m iędzy poszczególnym i gospodarstw am i. W zależności od
w ystępow ania ty ch czynników m ożna stosow ać ró żn e sposoby pobierania
próbek.
186
I. D ech n ik , W. D u b iel, S. D u d ziak , A. B arnat
podjęcie przez S tacje Chem iczno-R olnicze w L u blinie i Rzeszowie w spól
nych b a d a ń nad p rzy d atno ścią poszczególnych sposobów pobierania p ró
bek glebow ych.
Przedłożone opracow anie zaw iera w y n ik i b adań p o ró w n u jący ch sześć
n astę p u jąc y c h sposobów p o b ieran ia p róbek glebow ych:
I — spod poszczególnych roślin u p raw n y c h w granicach w ładania, za
leżnie od g a tu n k u gleby,
II — spod poszczególnych ro ślin u p raw n y c h w granicach w ład ania,
niezależnie od g a tu n k u gleby,
III — z pow ierzchni do 2 ha w g ran icach w ładania, niezależnie od
u p raw ian y ch roślin i g a tu n k u gleby,
IV — z pow ierzchni
2
ha w zależności od g a tu n k u gleby, a niezależnie
od u p raw ia n y c h ro ślin i granic w ładan ia,
V — z pow ierzchni 2 ha niezależnie od u p raw ia n y c h roślin, granic
w ładania i g a tu n k u gleby,
VI — z pow ierzchni 4 ha niezależnie od u p raw ia n y c h roślin, granic
w ład an ia i g a tu n k u gleby.
W k ażd y m p rz y p a d k u p ró b k a m ieszana sk ład ała się z 16—24 in d y w i
d u a ln y c h p ró bek glebow ych. B adania przeprow adzono n a g ru n ta c h
u p raw n y c h w m iejscow ościach: S tu d z ia n k i (pow. K raśnik) i D ębica (pow.
L u b artów ) w w ojew ództw ie lu b elsk im oraz R ud na M ała w w ojew ództw ie
rzeszow skim .
W m iejscow ości S tu d zian k i w y stę p u je kom pleks gleb bielicow ych
i b ru n a tn y c h , w y tw o rzo n y ch z lessu, n a te re n ie lekko falistym . N ato
m iast w m iejscow ościach Dębica i R ud n a M ała w y stę p u ją gleby w y tw o
rzone z piasków słabo glin iasty ch i g lin iasty ch m ocnych, położonych na
te re n ie płaskim .
P ow ierzchnia, n a k tó re j prow adzono badania, w ynosiła w S tu d z ia n
kach 298 ha, w Dębicy — 240 h a i w R udnej M ałej —
200
ha. Ł ącznie do
badań p ob ran o 2549 p ró bek m ieszanych. We w szystkich p rzy p ad k ach
śred n ia pow ierzchnia gospodarstw nie p rzek raczała 3,00 ha, a śred nia po
w ierzchn ia działek w ynosiła: w S tu d zian k ach — 1,3 ha, w D ębicy —
1,1
ha i R ud n ej M ałej — 0,45 ha.
P ró b y glebow e w e w szy stk ich trzech obiektach pobierane by ły w jed
nakow ym okresie, tj. od 20.VIII do 5.IX .1964 r.
W p o b ran y c h p ró b k ach glebow ych oznaczono pH w l n KC1 oraz p rz y
sw a jaln y fosfor i potas m etod ą E gnera-R iehm a.
D la pew niejszego w nioskow ania przeprow adzono analizę sta ty sty c z n ą
w yników p o słu gując się teste m znaku [2]. P o n adto na podstaw ie 204
działek, w ielkości określonej gran icam i sposobu VI, w yliczano, w ilu
p rzy p a d k a c h pojedyncze w y n ik i oznaczeń, uzyskiw ane p rz y VI, V, IV,
III i II sposobie po b ieran ia pró b ek glebow ych, ró żn ią się od w yników ze
P o b iera n ie p rób ek a pH i zasob n ość gleb
187
sposobu I n a tyle, że m ogą pow odow ać zaliczenie gleby do w yższej lub
niższej g ru p y odczynu albo zasobności.
Sposób I, polegający n a p o b iera n iu p ró b ek spod poszczególnych ro ślin
p rzy uw zg lędn ien iu granic w łasnościow ych i g a tu n k u gleby, p rz y ję to jako
n a jb a rd zie j dok ładny i w zorcow y w sto su n k u do pozostałych. U zyskane
w y n iki b ad ań zestaw iono w tab e lac h
1
—
6
.
Ś rednie w arto ści pH w ynoszą w S tu d zian k ach od 5,0 do 5,5, a w D ę
bicy i R udnej M ałej od 4,5 do 4,7 (tab. 1). A naliza sta ty sty c z n a w y k azuje,
że istn ieją ce pom iędzy sposobam i różnice w śred nich w y n ik ach oznaczeń
pH w e w szystkich p rzy p a d k a c h są n ieisto tn e (tab.
2
). R ów nież p rz y w y
cenie p ojedynczych w y ników oraz w ed łu g sy ste m u R iehm a w om aw ia
n y c h ob iektach nie stw ierdzono różnic w odczynie gleby m iędzy po
szczególnym i sposobam i (tab. 3).
T a b e l a 1
é r e d n i e w a r t o ś c i c h a r a k t e r y z u j ą c e o d c zy n o r a z z a so b n o ść g le b ; p r z y s w a j a ln y f o s f o r i p o t a s w z a l e ż n o ś c i od s p o s o b u p o b i e r a n ia p rób
Kean v a l u e s c h a r a c t e r i z i n g s o i l r e a c t i o n and f e r t i l i t y i n a v a i l a b l e p h o s p h o r u s and p o t a s s iu m , d e p e n d in g on sa m p lin g way
M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y S p o só b p o b i e r a n ia p ró b ek S a m p lin g way I l o ś ć p ró b ek Amount o f s a m p les pH V7 mg n a IOC g g le b y I n mg p e r 100 g o f s o i l p2° 5 K20 S t u d z i a n k i I 205 5 , 4 2 , 2 8 , 8 I I 268 5 , 1 2 ,6 9 , 5 I I I 101 5 , 5 2 ,0 с ,8 IV 14 0 5 , 0 3 , 1 1 0 , 4 V 1 5 0 5 , 5 2 , 9 9 , 7 VI 75 5 , 2 5 , 0 Ь ,5 D ę b ic a I 4 7 6 4 , 7 4 , 2 1 0 ,5 I I 296 4 , 6 5 , 9 7 , 3 I I I - - - -IV 163 4 , 7 3 , 7 3 , 0 V 1 06 ^ ,6 - 4 , 2 6 , 0 VI 53 4 , 5 3 , 0 8 , 3 Rudna I.'.ala I 62 4 , 5 4 , 0 5 , 2 I I 267 4 , 6 4 , 7 7 , 3 I I I - - - -IV 30 4 , 6 4 , 8 7 , 1 V 101 4 , 6 5 , 0 7 , 0 VI 51 4 , 5 5 , 5 7 , 0
188
I. D ech n ik , W. D u b iel, S. D udziak, A. B arnat
T a b e l a 2
Z e s t a w ie n ie r ó ż n i c o r a z i s t o t n o ś c i w yników b a d a ń p o m ię d z y sp o so b a m i p o b i e r a n i a p rób D i f f e r e n c e s b e tw e e n and s i g n i f i c a n c e o f i n v e s t i g a t i o n r e s u l t s f o r p a r t i c u l a r s a m p lin g w ays
S p o s o b y pH V/ mg п а 1 0 0 g g le b y I n mg p e r 1 0 0 g o f s o i l p o b i e r a n i a p ró b e k Samp l i n g way p 2° 5
к2о
M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y r ó ż n i c e m ię d z y ś r e d n im i wynikam i d i f f e - , r ę n c e b e tw e e n mean r e s u l t s i s t o t n o ś ć s i g n i f i c a n c e r ó ż n i c e m ię d z y śr e d jm n iflg g g m
r e n c e b e tw e e n mean r e s u l t s i s t o t n o ś ć s i g n i f i c a n c e r ó ż n i c e m ię d z y ś r e d jiim i wynikam i r e n c e b e tw e e n mean r e s u i t s i s t o t n o ś ć s i g n i f i c a n c e S t u d z i a n k i I - I I + 0 ,3 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 0 , 4 n i e i s t o t n ai n s i g n i f i c a n t - 0 , 5 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t I - I I I - 0 , 1U
*“0 , 2"
0 , 0 It I - I V + 0 , 4 TI - 1 . 9 i s t o t n a s i g n i f i c a n t - 1 , 6 ft I-V + 0 ,1 ff - 0 , 7"
- 0 , 9 ft I - V I + 0 ,2 ff - 0 , 8»
+ 0 ,3 ft I I - I I I - 0 , 4 ff + 0 ,6 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 0 ,5 tf II-T V + 0 ,1 tt - 0 , 5"
- 1 , 1 tf I I - V - 0 , 2 tf - 0 , 3"
- 0 , 4 ft I I - V I - 0 , 1 IT - 0 , 4"
+ 0 ,8 ft D ę b ic a I - I I + 0 ,1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 0 ,3 n i e i s t o t n ai n s i g n i f i c a n t + 2 ,7 i s t o t n as i g n i f i c a n t I - I I I-
-
-
-
-
-I - -I V 0 , 0
-
+ 0 ,5 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 2 ,5 i s t o t n a s i g n i f i c a n t I-V + 0 ,1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t 0 , 0u
+ 3 ,7"
I - V I + 0 ,2"
+ 1 ,2 i s t o t n a s i g n i f i c a n t + 2 ,2и
I I - I I I-
-
-
-
-
-I -I - -I V - 0 , 1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 0 ,2 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 0 , 2 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t I I - V 0 , 0
-
- 0 , 3и
+ 1 ,0"
I I - V I + 0 ,1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 0 ,9 i s t o t n a s i g n i f i c a n t - 0 , 511
Rudna b iała I - I I - 0 , i n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 0 , 7 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 2 , 1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t I - I I I-
-
-
-
-
-I - -I V - 0 , 1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t
со
0
1
n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 1 . 9 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t I-V - 0 , 1 - 1 , 0 i s t o t n a s i g n i f i c a n t - 1 , 8"
I - V I 0 , 0-
- 1 , 5"
- 2 , 1,f
I I - I I I-
-
-
-
-
-I -I - -I V 0 , 0
-
- 0 , 1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t + 0 ,2 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t I I - V 0 , 0-
- 0 , 3"
+ 0 ,3"
I I - V I + 0 ,1 n i e i s t o t n a i n s i g n i f i c a n t - 0 , 8 ft 0 , 0-т a D e i a j
Odczyn i z a so b n o ść g le b w p r z y s w a ja ln y f o s f o r ’ p o t a s /К 20 / v, S t u d z ia n k a c h , D ę b ic y i Rudnej M a łej w z a l e ż n o ś c i od sp o so b u p o b i e r a n ia w yrażone w p r o c e n ta c h prób o r a z b o n i t a c j a w ed łu g sy ste m u w yceny Riehm a
S o i l r e a c t i o n and f e r t i l i t y in a v a i l a b l e p h o sp h o ru s / Р 20 ^ / p o ta s s iu m /К 20 / i n S t u d z i a n k i , D ę b ic a and Rudna M ała, d e p en d in g on s a m p lin g w ay, e x p r e s s e d i n p e r c e n t o f s a m p le s , and b o n i t a t i o n a c c o r d in g t o R iehm ’s e s t i m a t i o n s y ste m
S p o só b p o b i e IlOLÎC próbek Amount o f sa m p les Odczyn R e a c t io n Z a so b n o ść w РрОс F e r t i l i t i * p i n P20^ Z a so b n o ść w K~0 F e r t i l i t i * i n K20
Wycena w ed łu g Riehma E s t im a t io n a c c o r d in g t o Riehm M ie jsco w o ść L o c a l i t y r a n ia prób Samp l i n g way Д п5 -и О Л4
ri
1—1 ►>»+» о G xi .î A ;.3d çJ-r+rH S ï v ï i ,•>5 5 * 3 uv U •ГЭ -P о 3 X) Q) о с! 0 1 '4 1 1 ф тЗ Й d) •Я G rt й Я ja ш O -H 'd A 0 i—i 1 CÖ fM N 1 ! штЗ й a> -w flrt
U Л fi hD O -H 'Ö XX O dczyn R e a c t io n Z a so b n o ść • ¥ 5 F e r t i l i t i i n P20^ Z a so b n o ść w K20 F e r t i l i t i i n K20 S t u d z ia n k i I 2 0 e- 7 7 ,1 1 9 ,0 3 ,9 8 0 , 0 1 6 ,6 3 , 6 8 0 ,5 1 8 ,0 1 ,5 6 , 7 - b . z ł y v e r y bad 1 1 ,7 - b . z ł a v e r y lo w 1 0 ,5 - b . z ł a v e r y lo w I I 268 7 8 ,7 1 7 ,5 3 , 8 8 2 ,5 l l , b 5 , 9 6 3 ,8 3 2 ,5 3 , 7 1 2 ,5 1 1 ,7 1 9 ,9 I I I 101 7 2 ,3 1 5 ,8 1 1 ,9 8 4 ,1 1 4 ,9 1 , 0 6 9 ,3 2 5 ,7 5 , 0 1 9 , 8 8 , 4 " 1 2 ,8 IV 14C 8 0 , 0 1 3 , 6 6 , 4 7 4 ,3 1 5 ,0 1 0 ,7 5 8 ,6 3 8 , 6 7 , 8 1 3 ,2 1 8 ,2 2 7 , 1 - z ł a - l o w V 150 7 1 ,3 2 5 ,3 3 , 4 8 0 ,7 1 1 ,3 8 , 0 6 0 ,7 3 6 , 0 3 , 3 1 6 ,0 1 3 ,7 2 1 ,3 VI 75 8 0 , 0 1 6 ,0 4 , 0 7 7 ,3 1 6 ,0 6 , 7 7 4 ,7 2 4 ,0 1 ,3 1 2 ,0 1 4 ,7 1 3 , 3 - b . z ł a v e r y lo w D ę b ic a I 9 2 , 6 6 , 1 1 ,3 7 5 ,8 1 1 ,2 1 3 ,0 6 1 ,5 3 1 , 6 6 , 7 4 , 3 - b . z ł y v e r y bad 1 8 ,6 - b . z ł a v e r y low 2 2 ,5 - z ł a - l o w I I 29b 9 2 , 6 6 , 4 1 , 0 8 0 ,7 9 , 8 9 ,5 3 0 , 4 1 6 ,9 2 , 7 4 , 2 1 4 ,4 1 1 ,1 - b . z ł a v e r y low I I I - - - - - - - - - - - - -IV 1 6 8 9 3 ,5 5 , 9 U , 6 8 1 , 6 ü ,3 1 0 ,1 3 0 ,9 1 7 ,3 1 , 8 3 , 5 - b . z ł yv e r y bad 1 4 ,3 - b . z ł a v e r y low 1 0 ,5 - b . z ł a v e r y low
V 106 9 3 , 4 5 , 7 0 , 9 8 1 ,2 ö,5 9 , 4 9 3 , 4 6 , 6
0,0
3 , 7 1 3 ,7 3 , 3 VI 55 9 6 ,2 3 , 80,0
8 3 ,0 9 , 4 7 , 6 8 8 ,7 1 1 ,30,0
1 , 4 1 2 ,3 5 , 6 Rudna Mała I 62 1 0 0 ,00,0
0,0
8 2 ,7 1 7 ,70,0
8 7 ,1 1 1 ,3 1 , 60,0
- b . z ł y v e r y bad 8 , 8 - b . z ł a v e r y low 7 , 2 - b . z ł a v e r y low I I 267 9 9 ,3 0 , 7 0 , 0 7 3 ,2 2 3 ,5 3 , 3 7 5 ,7 1 9 ,5 4 , 8 0 , 3 1 5 ,0 1 4 ,5 I I I - - - - - - - - - - - - -IV ■30 1 0 0 ,0 0 , 0 0 , 0 7 0 ,0 3 0 , 0 0 , 0 8 3 , 4 1 6 ,6 0 , 0 0 , 0 - b . z ł y v e r y bad 1 5 , 0 - b . z ł a v e r y low 8 , 3 - b . z ł a v e r y low V 101 1 0 0 ,0 0 , 0 0 , 0 6 8 , 4 2 9 ,7 1 , 9 8 3 ,2 1 6 ,8 0 , 0 0 , 0 1 6 ,7 8 , 4 VI 51 1 0 0 ,0 0 , 0 0 , 0 6 2 ,8 2 9 ,4 7 , 3 8 0 , 4 1 9 , 60,0
0,0
2 2 , 5 - z ł a lo w 1 4 ,8P
o
b
ie
r
a
n
ie
pr
ó
b
ek
a
pH
i
z
a
so
b
n
o
ść
gl
eb
1
8
9
190
I. D echnik, W. D u b iel, S. D udziak, A. B arnat
T a b e l a 4 P r o c e n to w e z e s t a w ie n i e i l o ś c i w ię k s z y c h o d c h y le ń w w y n ik a c h o z n a c z e ń pH, P 2^5 ^ K2 ° Pom i? d z7 sp o so b a m i p o b i e r a n ia p r ó b ek g le b o w y c h G r e a te r p e r c e n t u a l d e v i a t i o n s i n t h e r e s u l t s o f pH, P20^ К2<Э d e t e r m i n a t i o n s b e tw e e n p a r t i c u l a r s o i l sa m p lin g w ays M iejsc o w o ść i i l o ś ć porównan L o c a l i t y and number o f c o n p a r is o n s S p o so b y p o b i e r a n ia prób S a m p lin g way TDrl W m g/1 0 0 g g le b y I n mg / 1 0 0 g o f s o i l P2° 5 K2 ° + - 0 , 5 - 1 1 , 5 o + Û l I + - 2 , 5 -5 , 0 + -5 , 0 + -2 , 5 + - 7 , 0 -1 4 ,0 + - 1 4 , 0 + -7 , 0 D ę b ic a 131 I - I I 1 5 ,7 1 . 5 1 5 ,5 0 , 8 0 , 0 0 , 8 0 , 8 0 , 0 0 , 8 I - I I I 1 6 ,0 2 , 2 1 8 ,5 0 , 8 0 , 8 1 . 5 8 , 0 4 , 6 1 2 , 2 I - I V 2 5 , 2 0 , 8 2 5 ,9 0 , 0 0 , 6 0 , 0 0 , 8 0 , 0 0 , 8 I-V 6 , 1 0 , 0 6 , 1 0 , 8 0 , 0 0 , 8 0 , 8 0 , 0 0 , 8 I -V I 3 , 0 0 , 0 8 , 0 4 , 6 0 , 0 4 , 6 0 , 0 0 , 0 0 , 0 I I - I I I 1 2 ,9 3 , 0 1 6 , 0 1 . 5 0 , 8 2 , 2 8 , 4 2 , 2 1 0 , 6 I I - I V 1 2 ,2 5 , 0 1 5 ,3 0 , 0 0 , 8 0 , 8 0 , 0 2 , 2 2 , 2 I I - V 3 , 8 1 ,5 5 , 3 0 , 0 0 , 8 0 , 8 0 , 0 0 , 0 0 , 0 I I - V I 1 1 , 4 1 ,5 1 2 ,9 1 . 5 0 , 8 2 , 2 0 , 0 0 , 0 0 , 0 S t u d z i a n k i I - I I 4 7 , 0 1 6 ,4 6 4 , 4 2 . 7 5 , 4 8 , 2 1 2 ,3 4 , 1 1 6 , 4 73 I - I I I 4 7 , 9 2 4 ,6 7 2 , 6 1 0 ,5 6 , 8 1 7 ,8 1 5 , 0 1 , 3 1 6 , 4 I - I V 3 1 , 5 1 5 ,0 4 6 ,5 1 5 , 0 5 , 4 2 0 ,5 1 5 ,0 2 , 7 1 7 , 8 I-Y 5 0 ,1 5 2 , 8 6 3 , 0 1 2 ,3 2 , 7 1 5 ,0 8 , 2 0 , 0 8 , 2 I - V I 2 8 ,7 2 1 ,9 5 0 ,7 8 , 2 2 , 7 1 0 , 9 9 , 6 2 , 7 1 2 ,3 I I - I I I 2 1 ,9 1 5 ,0 3 7 , 0 1 2 .3 2 , 7 1 5 ,0 5 , 4 0 , 0 5 , 4 I I - I V 2 6 ,0 2 3 , 2 ^ 9 ,3 6 , 8 6 , 8 1 3 , 6 1 6 , 4 8 , 2 2 4 , 6 I I - V 5 5 , 6 1 7 ,8 5 3 , 4 6 , 8 1 , 4 8 , 2 1 2 , 3 1 , 4 1 3 , 6 I I - V I 2 8 ,7 1 9 ,2 4 7 , 9 1 , 4 6 , 8 4 . 1 1 . 4 1 , 4 2 , 7Je śli n ato m iast p oró w n u jem y pojedyncze w y n ik i oznaczeń pró b ek
glebow ych, po b ran y ch różnym i sposobam i w d anym gospodarstw ie, to
okazuje się, że ilości odchyleń w ynoszących ponad 0,5 jed nostk i pH w sto
su n k u do sposobu I w ynoszą w S tu d zian k ach od 46,5 do 72,6%, a w Dę
bicy od 6,1 do 25,9% (tab. 4). A w ięc w p rz y p a d k u stosow ania inneg o niż
I sposobu pobierania p ró b ek glebow ych istn ieje m ożliwość przekazania
rolnikow i w yników na ty le błędnych, że m ogą one pow odow ać zaliczenie
gleby do wyższej lub niższej klasy odczynu.
Ś rednie w arto ści przy sw ajaln eg o fosforu w ynoszą w S tu d zian k ach od
2.0 do 3,1 mg/100 g gleby, w Dębicy od 3,0 do 4,2, a w R udnej M ałej od
4.0 do 5,5 mg/100 g gleby (tab. 1). A naliza sta ty sty c z n a w yk azuje, że
w p rzy p a d k u fosforu w S tu d zian k ach IV, V i VI, a w Dębicy VI sposób
po b ieran ia p róbek d a ją isto tn ie różne w y n ik i *w sto su n k u do sposobu I
(tab. 2). Dla oceny całości obiektów różnice te nie m ają jed n ak p ra k ty c z
nego znaczenia, gdyż większość w y ników m ieści się w przedziale
zasób-P o b iera n ie p rób ek a pH i zasob n ość gleb
191
ilości złej, a po zastosow aniu w y ceny w g sy stem u R iehm a w każdym
p rz y p a d k u w y stę p u je zasobność b. zła (tab. 3). M imo to część w yników
u zy sk an y ch p rz y różnych sposobach p o b ierania p ró b ek odbiega od o trz y
m an y ch p rzy I sposobie o ponad 2,5 mg/100 g gleby, tj. o ty le, że m oże
powodow ać zaliczenie danej gleby do in n ej k lasy zasobności w fosfor
(tab. 4).
Z aw artość przysw ajalneg o p o tasu w p ró b k ach p o b ierany ch różnym i
sposobam i m ieści się w S tu d z ia n k a ch w gran icach od 8,5 do 10,4 m g/100 g
gleby, w D ębicy od
6,8
do 10,5, a w R udnej M ałej od 5,2 do 7,3 m g
/1 0 0
g
gleby (tab. 1). W D ębicy stw ierdzono isto tn e różnice pom iędzy średnim i
w y n ik am i w zależności od sposobu p ob ieran ia próbek. P rz y w ycenie
pojedynczych w yników czy w g sy ste m u R iehm a w w iększości p rzy p a d
ków niezależnie od sposobu p o b ierania p ró b ek badane gleby zaliczano do
zasobności złej lu b bardzo złej (tab. 3).
Ilość odchyleń w w y nik ach, pom iędzy p oró w n y w an y m i sposobam i
p o b ierania próbek, sięgających ponad 7,0 mg, to znaczy tak ich, k tó re
m ogą pow odow ać zaliczenie gleby do w yższej lub niższej klasy zasobno
ści, jest stosunkow o n iew ielka (tab. 4).
Z przyto czony ch d an y ch w y nik a, że sposób pob ieran ia pró b ek glebo
w ych nie m iał w iększego w p ły w u n a ocenę odczynu i zasobności gleb
T a b e l a 5
Ś r e d n ie w a r t o ś c i c h a r a k t e r y z u j ą c e o d czy n o r a z z a s o b n o ś ć g le b w p r z y s w a j a ln y f o s f o r i p o t a s pod ró ż n y m i grupam i r o ś l i n w z a l e ż n o ś c i od s p o so b u p o b i e r a n ia p ró b ek
Kean v a l u e s c h a r a c t e r i z i n g s o i l r e a c t i o n and f e r t i l i t y i n a v a i l a b l e p h o s p h o r u s and p o t a s s iu m u n d er p a r t i c u l a r c r o p g r o u p s , d e p e n d in g on s a m p lin g way Grupa r o ś l i n Crop group M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y S p o só b p o b i e r a n ia p rób S a m p lin g way L ic z b a p ró b ek Amount o f sa m p le s pH W mg n a 1 0 0 g g le b y I n mg p e r 1 0 0 g o f s o i l p 2 ° 5 k2o' Zbożowe - C e r e a ls S t u d z i a n k i I 137 5 , 2 2 , 2 7 , 0 I I 61 5 , 3 1 , 9 8 , 5 D ę b ic a I 301 4 , 7 3 , 9 1 0 ,1 I I 191 4 , 5 2 , 8 7 , 1 Okopowe - R oot c r o p s S t u d z i a n k i I 48 5 , 1 2 , 6 7 , 3 I I 32 5 , 3 2 , 2 9 , 8 D ę b ic a I 175 4 , 8 4 , 8 1 1 ,1 I I 105 4 , 8 4 , 7 8 , 8 M otylkow e - Legumes S t u d z i a n k i I 20 5 , 3 1 , 4 8 , 1 I I 8 6 , 0 1 ,7 9 , 6
Odczyn i zasob ność g le b w p rzy sw a ja ln y f o s f o r i p o ta s pod różnym i grUpami r o ś l i n w z a l e ż n o ś c i od sposobu p o b ie r a n ia prób, wyrażone w procentach . prób, ora z b o n it a c j a w edług system u wyceny Riehma
S o i l r e a c t io n and f e r t i l i t y in a v a ila b le phosphorus and p o ta ssiu m under p a r t ic u l a r crop g ro u p s, dep en din g on sam pling way, e x p r e ss e d in p er ce n t o f sa m p les, and b o n it a t io n a c c o r d in g t o Riehin’ s e s t im a t io n sy stem
Odczyn
Zasobność - • F e r t i l i t y
Wycena w edług Riehma
Grupa
Sposób p o b ie
R e a c tio n w f o s f o r
i n phosphorus in p o ta ssiu mw p o ta s
E s tim a tio n a cc o rd in g t o Riehm
r o ś l i n Crop groups M iejscow ość L o c a lit y r a n ia Samp l i n g way f 3 id rt lek ko k w a śn y s li g h t ly a c id f 3 й •ra о 3 £> Ü) о Я Se 0 rH 1 <л ы ы rt
15
о» 'd Pi O •w art
U XX fi ьо O -H t) A Ec 0 «H 1 d гЧ n ейi i
Ф 'd fn <D ■w a js-â О -H ■ôsx odczyn r e a c t io n zasobność w f o s f o r f e r t i l i t y in phosphorus zasob ność V/ p o ta s f e r t i l i t y in p o ta ssiu m Zbożowe C e r e a ls S tu d zia n k a I 7 6 ,6 2 0 ,4 3 ,0 7 9 ,6 1 7 ,5 2 ,9 8 1 ,0 1 9 ,0 0 ,0 1 3 , 2 - b . z ł y v e r y bad 1 1 ,6 - b . z ł a v er y low 8 , 0 - b . z ł a v e r y low I I 7 5 ,4 1 4 ,7 9 ,9 8 6 ,9 1 3 ,1 0 , 0 7 7 ,0 1 9 ,7 3 ,3 1 7 ,3 - b . z ł y v e r y bad 6 ,6 - b . z ł a v er y low 1 8 ,2 - b . z ł a v e r y low D ęb ica I 9 4 ,3 3 ,0 0 ,7 7 9 ,4 9 ,3 1 1 ,3 6 4 ,4 2 9 ,9 5 ,7 3 ,2 - b . z ł yv e r y bad 1 5 , 9 - b . z ł a v er y low 2 0 ,7 - z ł a low
I I * 4 ,2 4 ,2 1 ,0 8 2 ,2 9 ,9 7 ,3 8 3 ,2 1 5 ,2 1 ,6 3 ,7 - b . z ł y v e r y bad 1 2 ,2 - b . z ł a v er y low 9 , 2 - b . z ł a v e r y low Okopowe Root o tu d zia n k a I M ,3 1 2 ,5 0 ,2 7 7 ,1 1 6 ,7 6 ,2 7 9 ,2 1 4 ,6 6 ,2 1 2 ,4 - b . z ł y
v e r y bod 1 4 ,5 - b . z ł a v e r y low 1 3 ,5 - b . z ł a v e r y low
cr o p s J.L 7 1 ,9 lö .V 9 , 4 7 5 ,0 2 1 ,9 3 ,1 6 2 ,5 2 8 ,1 ~ v T 1 8 ,8 - b . z ł y v e r y bad 1 4 ,0 - b . z ł a v er y low 2 3 , 5 - z ł a low D ęb ica I C9,7 8 ,6 1 ,7 7 0 ,3 1 3 ,7 1 6 ,0 5 7 ,1 3 4 ,3 8 ,6 6 , 0 - b . z ł y v e r y bad 2 2 ,8 - z ł a low 2 5 , 8 - z ł a low I I 0 9 ,5 1 0 ,5 0 ,0 7 7 ,1 9 ,5 1 3 ,4 7 4 ,3 2 0 ,9 4 ,8 5 , 2 - b . z ł y
v e r y bad 1 8 ,3 - b . z ł a v er y low 1 4 ,3 - b . z ł a v er y low
Motylkowe Legumes S tu d zio n k a I 7 0 ,0 2 5 , 0 5 ,0 9 0 ,0 1 0 ,0 0 ,0 7 5 ,0 2 0 ,0 5 ,0 1 7 ,5 - b . z ł y v e r y bud 5 ,0 - b . z ł a v e r y low 1 5 , 0 - b . z ł a v er y low I I 5 0 ,0 1 2 ,5 3 7 ,5 1 0 0 ,0 0 ,0 0 , 0 3 7 ,5 Gl‘,5 0 ,0 4 3 ,7 - ś r e d .
medium 0 ,0 - b . z ł a Very low 3 1 , 2 - z ł a low
19
2
I.
D
e
c
h
n
ik
,
W
.
D
u
b
ie
l,
S
.
D
u
d
z
ia
k
,
A
.
B
a
r
n
a
t
P o b iera n ie prób ek a pH i zasob n ość gleb
193
w odniesieniu do pow ierzchni b ad an y ch obiektów jako całości. N atom iast
w p rzy p a d k u w y k o rzy sty w an ia w yników do bezpośredniego p o radn ictw a
nawozowego w poszczególnych gospodarstw ach w y stę p u ją znaczne różni
ce pom iędzy pierw szy m a pozostałym i sposobam i pobierania próbek.
O znacza to, że w zależności od stosow anego sposobu pobierania próbek
ro ln ik m oże dla tej sam ej pow ierzchni pola otrzym ać w yniki bad ań znacz
nie różniące się od siebie. W naszy m p rz y p a d k u dotyczy to szczególnie
m iejscow ości S tud ziank i, gdzie w y stę p u ją gleby zwiężlejsze, o nieco w yż
szym pH oraz lepszej zasobności w p rzy sw aja ln y fosfor i potas (tab. 4).
P rzep ro w adzo na analiza w yników odczynu oraz zasobności gleb
w p rzy sw aja ln y fosfor i potas pod poszczególnym i g rupam i roślin w y k a
zuje, że najw yższe w arto ści pH w y stą p iły w w ariancie II n a polach z ro ś
linam i m otylkow y m i w m iejscow ości S tu d zian k i (tab. 5). W pozostałych
p rzy p ad k ach w arto ści pH są niższe i nie w y k azu ją w iększych różnic w I
i II sposobie p obieran ia prób glebow ych. N ajw yższe w artości liczbowe
p rzy sw ajaln eg o fosforu uzyskano w I i II sposobie p ob ieran ia prób pod
roślinam i okopow ym i (tab. 5). N atom iast średnie ilości potasu nie w y k a
zują w iększych różnic w zależności od g ru p y u p raw ia n y c h roślin czy
sposobu pob ieran ia prób.
P rz y w ycenie w artości bezw zględnych w edług liczb graniczn y ch lu b
po p rzeliczeniu ty c h 'w yników na bon itację sy stem em R iehm a nie s tw ie r
dzono ró żn ic w odczynie i zasobności ani w zależności od u p raw ian ej
rośliny, ani od sposobu pobierania prób (tab.
6
).
W N IO SK I
Na podstaw ie uzy sk any ch w yn ik ó w oznaczeń pH oraz p rzy sw ajalnego
fosforu i p o tasu w p ró b kach po b ran y ch sześciom a sposobam i w trzech
m iejscow ościach m ożna w yciągnąć n a stę p u ją c e w nioski:
1. P rz y ocenie odczynu i zasobności gleb na w iększych pow ierzchniach
sposób p o b ierania próbek nie m iał większego w pływ u na ostateczne r e
z u lta ty badań.
2
. W p rzy p a d k u p o rów n y w ania ze sobą p ojedynczych w yników , d o ty
czących pow ierzchni określonej granicam i u p raw ia n y c h roślin w d an y m
gospodarstw ie, p rzy uw zględnieniu zasięgu g a tu n k u gleby w y stę p u ją
znaczne różnice pom iędzy stosow anym i sposobam i pob ieran ia p róbek gle
bowych.
3. O kreślanie odczynu i zasobności gleb dla w iększych pow ierzchni,
do ogólnych celów plan o w an ia i d y stry b u c ji nawozów, może być oparte
na V lub VI sposobie p o b ierania p róbek glebow ych.
4. Je śli chcem y w y k orzystyw ać w y n ik i bad ań odczynu i zasobności
13 — R o c z n i k i g l e b o z n a w c z e t. X I X , z. 1194
I. D echnik, W. D u b iel, S. D udziak, A. B arnat
gleb do indyw id u alnego p o rad n ictw a naw ozow ego, to m im o w iększej
pracochłonności n ależy pobierać próbki glebow e sposobem I, czyli spod
poszczególnych roślin u p raw n y c h w g ran icach działek w łasnościow ych
z uw zględnieniem g a tu n k u gleby.
L IT E R A T U R A
[1] D o b r z a ń s k i B., D e c h n i k I.: P o ró w n a n ie różn ych sp osob ów p obierania
próbek g le b o w y c h do ozn aczan ia odczynu oraz zasob n ości w p rzy sw a ja ln y fosfor
i potas. P o stę p y N au k R oln., nr 2 (80), 1963.
[
2] E l a n d t E.: O m o żliw o ścia c h sto so w a n ia te s tó w
n iep a ra m etry czn y ch w za
g a d n ien ia ch d o św ia d cza ln ictw a roln iczego. Roczn. N auk R oln., tom 7 5-A -2, 1957.
[3] G ó r s k i M.: P rób k i g le b y in d y w id u a ln e czy m ieszan e. R oczn. G lebozn., t. 1,
W arszaw a 1950.
[4] K o w a l k o w s k i L., P r z y b y l s k i F., Z e m b a c z y ń s k i Z.: M etod yk a
p ob ieran ia prób g le b o w y c h z ro zd rob n ion ych gosp o d a rstw in d y w id u a ln y ch .
R oczn. G lebozn., d od atek do tom u V I, K rak ów 1958 r.
[5]
R i e h m , H o f f m a n n A.:
U n tersu ch u n g en über die N äh rsto ffä n d eru n g
in
B öden im L a u fe m eh rer Jahre. L a n d w ir tsc h a ftlic h e F orsch u n g, B. 7, H. 3 (1955).
И . Д Э Х Н И К , В . Д У Б Е Л Ь , C. Д У Д З Я К , A . Б А Р Н А Т
ВЛИ Я Н И Е СПОСОБА В ЗЯ Т И Я О Б Р А ЗЦ О В Н А РЕ ЗУ Л Ь Т А Т Ы О П РЕДЕЛЕН ИЯ
pH И ОБЕСПЕЧЕННОСТИ ПО ЧВ ДЛЯ Ц ЕЛЕЙ А ГРО НОМ И ЧЕСКОЙ
П Р А К Т И К И
А г р о х и м и ч е с к а я с т а н ц и я в г. Л ю б л и н и Ж е ш о вР е з ю м е
По инициативе Н ауч н о-М етодического Ц ентра И.А.У. и П. в
г. П улавы
агрохим ическим и станциями г. Л ю блин и Ж еш ов предприн яты исследован ия
по способам взятия п оч в ен н ы х образцов для м ассовы х оп редел ен и й pH и о бес
печен ности почв элементами. И сследов ан и я проводили в 3 м естностях общ ей
площ адью 736 га п ахотн ы х зем ель, на которы х отобрали 2549 образцов. В одной
местности зал егал и почвы образовавш иеся из лёссов а в д в у х — почвы о бр азо
ванны е из песков.
С равнивали
6сл едую щ и х способов взятия образцов:
I — на отдельны х к ул ь тур ах в п р ед ел а х данного хозя й ства с учетом поч
венной разновидности;
II — на отдельны х к ул ь тур ах в п р ед ел а х данного хозя й ст в а но без учета
почвенной разновидности;
III — с площ ади 2 га в п р ед ел а х хозяй ства, независим о от культуры и вида
почвы;
P o b iera n ie prób ek a pH i zasob n ość gleb
195
IV — с площ ади 2 га с учетом вида почвы но независим о от возделы ваем ого
р астения и границ хозя й ства;
V — с площ ади 2 га независим о от возделы ваем ого растения, границ х о з я й
ства и вида почвы;
VI — с площ ади 4 га независим о от возделы ваем ого растения, границ х о з я й
ства и вида почвы.
П р ов еден н ы е и ссл едован ия показали , что при оценк е реакции и обесп еч ен
ности почв к р уп н ы х п лощ адей способ взятия образцов не имеет сущ ественн ого
влияния. Однако, если сравнивать результаты оп р едел ен и й относящ иеся к п л о
щ ади заним аем ой определен н ой культурой, с учетом границ данного х озя й ст в а
и в сида почвы, проявляю тся зн ач и тельн ы е разни цы вы званны е способом взятия
почв енны х образцов.
П оэтом у при и спользован ии результатов оп р едел ен и я реакции и о б есп еч ен
ности почв для и н ди ви дуал ьн ы х реком ендац ии в области удобрения, следовало
бы, несмотря на больш ую трудоем кость, отбирать почвенны е образцы по
1способу т.е. на отдельн ы х к у л ь тур ах в п р ед ел а х данного х озя й ст в а с учетом
вида почвы.
I. D E C H N IK , W . D U B I E L , S. D U D Z IA K , A . B A R N A TEFFECT OF SO IL SA M PL IN G W A Y U PO N THE R ESU L TS OF SO IL R EA C T IO N
A N D R IC H N E SS D ET E R M IN A T IO N S FOR P R A C T IC A L FA R M IN G P U R P O S E S
A g r o c h e m i c a l S t a t i o n s in L u b l i n a n d R z e s z ó w
